Sugilanon sa Kinabuhi

Dagayang Gigantihan Tungod sa Paghupot sa Espiritu sa Pagmisyonaryo

SUMALA SA GIASOY NI TOM COOKE

Ang kalinaw sa kahaponon kalit nga natugaw tungod sa tingog sa pagpinusilay. Ang mga bala milagbas sa mga kahoy diha sa among tanaman. Unsa may nahitabo? Wala madugay among nasayran nga dunay kudeta ug ang Uganda nailalom na sa pagmando ni Heneral Idi Amin. Kini nahitabo niadtong 1971.

NGANONG ang akong asawa, si Ann, ug ako mibalhin gikan sa malinawon nga Inglaterra ngadto niining peligrosong bahin sa Aprika? Seguro sa kinaiyanhon medyo arisgado ako, apan sa panguna ang panig-ingnan sa akong mga ginikanan sa madasigong pag-alagad sa Gingharian ang nagdasig kanako sa espiritu sa pagmisyonaryo.

Akong nahinumdoman ang usa ka mainit nga adlaw sa Agosto sa 1946 sa dihang unang nahimamat sa akong mga ginikanan ang mga Saksi ni Jehova. Nagtindog sila sa atubangang pultahan ug dugayng nakig-estorya sa duha ka bisita. Ang mga bisita nga sila Fraser Bradbury ug Mamie Shreve makadaghan nang nagbalikbalik ug sa misunod nga mga bulan, nausab gayod ang kinabuhi sa among pamilya.

Maisogong Panig-ingnan sa Akong mga Ginikanan

Ang akong mga ginikanan nalangkit sa daghang kalihokan sa katilingban. Pananglitan, sa wala pa sila nagtuon ug Bibliya, ang balay dunay mga hulagway ni Winston Churchill. Sa human-sa-gubat nga eleksiyon sa nasod, ang among balay gigamit ingong sentro sa Conservative Party Committee diha sa among dapit. Ang among pamilya daghan usab ug kaila nga prominenteng mga tawo sa simbahan ug sa katilingban. Bisan tuod nuybe anyos  lang ako niadtong tungora, nahibalo ko nga dili gayod makatuo ang among mga paryente sa dihang ilang nasayran nga kami mahimo nang mga Saksi ni Jehova.

Ang bug-os-kalag ug walay-kahadlok nga panig-ingnan sa mga Saksi nga kanunay namong gipakig-ubanan nakapadasig sa akong mga ginikanan nga mahimong aktibo sa buluhatong pagsangyaw. Sa wala madugay ang akong amahan naghatag ug mga pakigpulong nga gihimo diha sa gawas ginamit ang usa ka amplipayr diha sa pangunang mga tindahan sa Spondon, ang balangay diin kami nagpuyo, samtang kaming mga anak nagbarog diha sa mga dapit nga daling makita nga naggunit ug Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! Angkonon ko nga kon duolon ko sa akong mga eskolmet, halos matunaw ako sa kaulaw.

Ang panig-ingnan sa akong mga ginikanan nagdasig sa akong magulang nga babaye, si Daphne, sa pagpayunir. Sa 1955, mitambong siya sa Watchtower Bible School of Gilead ug naasayn sa Japan a ingong misyonarya. Apan, ang akong manghod nga babaye, si Zoe, mihunong sa pag-alagad kang Jehova.

Sa kasamtangan, natapos nako ang akong pag-eskuyla pinaagi sa pagtuon bahin sa mga ilustrasyon ug graphic arts. Niadtong mga adlawa, ang hinungdanong isyu taliwala sa akong mga isigkaestudyante mao ang pinugos nga serbisyo militar. Sa dihang akong giingnan sila nga dili ako magsundalo tungod sa relihiyosong mga katarongan, abi nilag nangomedya lang ko. Kini nga isyu naghatag kanakog higayon nga makighisgot bahin sa Bibliya uban sa pipila ka estudyante. Wala magdugay, gisentensiyahan kog 12 ka bulan nga pagkabilanggo tungod sa pagdumili sa pagsundalo. Usa sa mga estudyante sa tunghaan sa arte, nga nagpakitag interes sa mensahe sa Bibliya, sa ulahi nahimong akong asawa. Apan si Ann na lang ang mosugilon kon sa unsang paagi siya nakakat-on sa kamatuoran.

Pagkaplag ni Ann sa Kamatuoran

“Ang akong pamilya dili relihiyoso, ug wala ako mabawtismohi sa bisan unsang relihiyon. Apan maukit-ukiton ako bahin sa relihiyon ug motambong sa bisan unsang simbahan nga tambongan sa akong mga higala. Napukaw ang akong interes sa Bibliya sa dihang nadunggan nako ang bibong mga panaghisgot ni Tom ug sa lain pang Saksi uban sa mga estudyante sa tunghaan. Sa dihang gibilanggo si Tom ug ang lain pang Saksi tungod sa pagdumili sa pagsundalo, nakurat ako.

“Padayon kaming nagsinulatay ni Tom samtang didto siya sa bilanggoan, ug mas misamot ang akong interes sa Bibliya. Sa dihang mibalhin ako sa London aron ipadayon ang akong sekular nga pagtuon, misugot ako nga magtuon ug Bibliya uban ni Muriel Albrecht. Si Muriel nag-alagad ingong misyonarya sa Estonia, ug siya ug ang iyang inahan nakadasig pag-ayo kanako. Sulod sa pipila ka semana, nagtambongan na ako sa mga tigom ug nagtanyag akog Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! nga nagtindog sa gawas sa Victoria Station.

“Mitambong ako sa Southwark Congregation sa habagatang London. Gilangkoban kini sa mga igsoon sa espirituwal nga lainlaig gigikanan, nga ang kadaghanan kanila mga kabos. Bisag ako usa ka estranghero, ila akong gitagad ingong membro sa pamilya. Ang gugma sa maong kongregasyon ang nakakombinsir kanako nga kini mao ang kamatuoran, ug nabawtismohan ako sa 1960.”

Parehong Tumong—Lahi nga Kahimtang

Naminyo kami ni Ann niadtong 1960, ug ang among tumong mao ang pagsulod sa misyonaryong pag-alagad. Apan nausab ang among kahimtang sa dihang nasayran namo nga nagsamkon ang akong asawa. Human matawo ang among anak nga  si Sara, si Ann ug ako gusto gihapong moalagad sa nasod diin mas dako ang panginahanglan alang sa mga magmamantala sa Gingharian. Nag-aplay kog trabaho diha sa ubay-ubayng nasod, ug sa ngadtongadto, sa Mayo 1966, akong nadawat ang usa ka sulat gikan sa Ministri sa Edukasyon sa Uganda nga nagkompirmar nga duna na koy trabaho. Apan, niadtong tungora mabdos si Ann sa among ikaduhang anak. Ang uban nagduhaduha kon maalamon ba ang pagbalhin sa dapit nga layo kaayo. Among gikonsulta ang among doktor, kinsa nag-ingon: “Kon molarga mo, kinahanglang mohawa na mo ayha pa magpito ka bulan ang tiyan sa imong asawa.” Busa milarga dayon mi padulong sa Uganda. Sa ingon, wala na makita sa among mga ginikanan ang among ikaduhang anak nga si Rachel hangtod nga siya dos anyos na. Karon nga kami usab mga apohan na, mapasalamaton kaayo mi sa nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga espiritu sa among minahal nga mga ginikanan.

Ang pag-abot namo sa Uganda sa 1966 maoy makapahinam ug makapahadlok. Sa pagkanaog namo sa ayroplano, nakadayeg dayon mi sa mga bulok sa among palibot. Kini masanag kaayo. Ang among unang balay nahimutang duol sa gamayng lungsod sa Iganga, nga 50 kilometros gikan sa Jinja, usa ka lungsod nga nahimutang diha sa tinubdan sa Suba sa Nilo. Ang mga Saksi nga kinadul-ang nagpuyo sa among balay maoy usa ka nahilit nga grupo sa Jinja. Ang mga misyonaryo nga si Gilbert ug Joan Walters ug Stephen ug Barbara Hardy maoy nag-atiman sa grupo. Nagpabalhin kog trabaho sa Jinja aron mas makatabang niining grupoha. Wala madugay human matawo si Rachel, mibalhin mi sa Jinja. Among natagamtam ang kalipay sa pag-alagad uban sa gamayng grupo sa matinumanong mga Saksi hangtod nga miuswag kini nga nahimong ikaduhang kongregasyon sa Uganda.

Pag-alagad Ingong Usa ka Pamilya Diha sa Langyawng Kanataran

Gibati namo ni Ann nga napili namo ang maayo kaayong palibot aron sa pagmatuto sa among pamilya. Nalipay kami sa pag-alagad duyog sa mga misyonaryo gikan sa lainlaing kanasoran ug sa pagtabang nga mouswag ang bag-ong natukod nga kongregasyon. Nalipay mi sa pakig-ubanay sa among mga igsoon nga taga-Uganda, nga kanunayng moduaw sa among balay. Si Stanley ug Esinala Makumba ilabinang nakapadasig kaayo kanamo.

Napalibotan kami sa katingalahang matang sa ihalas nga mga mananap. Sa magabii ang mga hippopotamus manghaw-as sa Suba sa Nilo ug mangadto duol kaayo sa among balay. Nahinumdom pa kaayo ko sa dihang dunay unom-ka-metro nga sawa diha sa tanaman. Usahay, manan-aw mig ihalas nga mga mananap diha sa mga santuwaryo, diin libreng nagsuroysuroy ang mga leyon ug ubang ihalas nga mga mananap.

Diha sa ministeryo, morag talagsaon kaayo ming tan-awon alang sa lokal nga mga tawo, nga wala pa sukad makakitag kargahan sa bata. Samtang namalaybalay mi, nagsunodsunod kanamo ang daghang gagmayng mga bata. Tan-awon mi sa mga tawo nga may pagtahod ug dayon gunitan ang puting bata.  Makapalipay ang pagsangyaw tungod kay ang mga tawo matinahoron kaayo. Abi namog ang tanan mahidangat sa kamatuoran, kay sayon kaayo ang pagsugod ug mga pagtuon sa Bibliya. Apan, daghan ang nalisdan sa pagbiya sa dili-kasulatanhong mga tradisyon. Hinuon, daghan ang midawat sa taas nga moral nga mga sukdanan sa Bibliya, ug ang kongregasyon miuswag sa gidaghanon. Ang among unang sirkitong asembliya sa Jinja sa 1968 maoy hinungdanong hitabo sa kasaysayan sa kongregasyon. Dili gayod namo malimtan ang pagbawtismo sa pipila sa among gitun-an sa Bibliya diha sa Suba sa Nilo. Apan sa wala madugay natugaw ang among kalinaw.

Ang Pagdili—Usa ka Pagsulay sa Pagtuo ug Pagkamamugnaon

Sa 1971, giilog ni Heneral Idi Amin ang gahom. Dihay kaguliyang sa Jinja, ug maoy samtang nanginom mig tsa diha sa among tanaman nga ang esena nga gihubit sa sinugdanan nahitabo. Sa misunod nga duha ka tuig, ang dakong komunidad sa mga taga-Asia gipalagpot gikan sa nasod. Kadaghanan sa mga langyaw midesidir sa pagbiya, ug ang mga eskuylahan, mga ospital ug klinika grabeng naapektohan. Dayon miabot ang mapintas nga pahibalo nga ang mga Saksi ni Jehova gidili. Kay nabalaka sa among seguridad, ang Departamento sa Edukasyon nagbalhin kanamo ngadto sa kaulohang siyudad, ang Kampala. Ang maong pagbalhin nakaayo sa duha ka paagi. Dili mi ilado sa Kampala ug busa dunay mas dakong kagawasan. Dako pa usab kaayo ang buluhaton sa kongregasyon ug sa ministeryo sa kanataran.

Si Brian ug Marion Wallace ug ang ilang duha ka anak susama kanamog kahimtang, ug midesidir usab sila sa pagpabilin sa Uganda. Nalipay kaayo mi sa pagpakig-uban kanila samtang duyog nga nag-alagad sa Kampala Congregation niining malisod nga panahon. Ang mga sugilanon nga among nabasahan mahitungod sa among mga igsoon sa ubang mga nasod nga nag-alagad ilalom sa pagdili nakapadasig kaayo kanamo niadtong tungora. Nagtigom kami sa gagmayng mga grupo, ug kausa sa usa ka bulan, duna miy mas dagko nga mga panagkatigom diha sa Entebbe Botanical Gardens, nga nagtakoban nga ang okasyon maoy usa ka salosalo. Gihunahuna sa among mga anak nga babaye nga maayo kini nga ideya.

Kinahanglang magmabinantayon kaayo kami sa among pagsangyaw. Dali gayong mamatikdan ang puti nga mga tawo nga moduaw sa mga balay sa mga taga-Uganda. Busa ang among teritoryo mao ang mga tindahan, apartment, ug pipila ka tunghaan. Ang usa ka paagi nga akong gigamit sa pagsangyaw sa mga tindahan mao ang pagpangutanag produkto nga nahibalo kong dili na mabatonan, sama sa asukar o bugas. Kon ang tag-iyag  tindahan nagpakitang naguol sa nagakahitabo sa nasod, akong ipahibalo ang mensahe sa Gingharian. Epektibo kaayo kining paagiha. Usahay, mobiya ko sa tindahan nga aduna nay umaabot nga balik-duawon ug maingon man usab usa ka gamayng suplay sa talagsaong produkto.

Sa kasamtangan, misilaob ang kapintasan sa among palibot. Tungod sa mas nadaot nga relasyon tali sa Uganda ug Britanya, wala na ako tugoti sa mga awtoridad sa pagpadayon sa akong kontrata sa trabaho. Busa sa 1974, human sa walo ka tuig nga pagpuyo sa Uganda, panahon na nga biyaan namo ang among mga kaigsoonan. Bisan pa niana, ang among espiritu sa pagmisyonaryo wala moawop.

Pagbalhin Ngadto sa New Guinea

Sa Enero 1975, gipahimuslan namo ang higayon nga makatrabaho sa Papua New Guinea. Mao kini ang sinugdanan sa walo ka tuig nga makapalipayng pag-alagad niining rehiyon sa Pasipiko. Ang among kinabuhi uban sa mga igsoon maoy makahuloganon ug magantihon.

Ang among pamilya nahinumdom sa among pagpuyo sa Papua New Guinea ingong ang panahon nga nalangkit mi sa mga drama sa Bibliya. Kada tuig, nagtabang mi sa pag-andam sa mga drama alang sa distritong kombensiyon, ug nalingaw kaayo mi niana! Nalipay mi sa pagpakig-uban sa daghang mahunahunaon-sa-espirituwal nga mga pamilya, ug kini nakahatag ug maayong impluwensiya sa among mga anak nga babaye. Ang among kinamagulangang anak nga babaye, si Sara, naminyo sa usa ka espesyal payunir, si Ray Smith, ug sila magkaubang nag-alagad ingong mga espesyal payunir duol sa utlanan sa Irian Jaya (karon Papua, usa ka probinsiya sa Indonesia). Nagpuyo sila sa usa ka payag nga kogon diha sa lokal nga balangay, ug si Sara nag-ingon nga ang panahon nga iyang gigugol sa maong asaynment maoy ekselenteng pagbansay kaniya.

Pagpahiangay sa Nag-usab-usab nga mga Kahimtang

Human sa walo ka tuig nga pagpuyo sa Papua New Guinea, ang akong mga ginikanan nanginahanglag dugang pag-atiman. Imbes nga mouli mi sa Inglaterra, misugot ang akong mga ginikanan nga mopuyo uban namo, ug kaming tanan mibalhin ngadto sa Australia sa 1983. Migugol usab silag panahon uban sa akong igsoong babaye nga si Daphne, nga didto pa sa Japan. Sa pagkamatay sa akong mga ginikanan, kami ni Ann midesidir nga mosulod sa regular payunir nga pag-alagad, ug mitultol kini sa usa ka pribilehiyo nga akong nakaplagang mahagiton gayod.

Mao pay among pagsugod sa pagpayunir sa dihang gidapit kami sa pag-alagad sa sirkitong buluhaton. Sukad sa pagkabata, giisip nako ang pagduaw sa magtatan-aw sa sirkito ingong usa ka linaing okasyon. Karon ako usa na ka magtatan-aw sa sirkito. Kadto maoy kinalisorang asaynment nga among natagamtam hangtod niadtong tungora, apan daghang higayon nga si Jehova mitabang kanamo sa mga paagi nga wala namo masinati kaniadto.

Panahon sa pagduaw sa sona ni Brader Theodore Jaracz sa Australia sa 1990, among gipangutana siya kon sa tan-aw niya tigulang na mi kaayo para sa bug-os-panahong buluhaton sa gawas sa nasod. Nag-ingon siya: “Unsa kaha kon sa Solomon Islands?” Busa sa kataposan, sa dihang kaming duha nagpanuigon na ug kapin sa 50, kami ni Ann nangadto sa among unang opisyal nga misyonaryong asaynment.

Pag-alagad Diha sa “Malipayong Kapuloan”

Ang Solomon Islands nailhan ingong Malipayong Kapuloan, ug ang among pag-alagad didto  sa milabayng dekada maoy usa ka malipayong panahon gayod. Si Ann ug ako gipakitaag malumong kalulot sa mga igsoong lalaki ug babaye diha sa Solomon Islands samtang ako nag-alagad ingong magtatan-aw sa distrito. Ang pagkamaabiabihon nga gipakita kanamo nakatandog sa among kasingkasing, ug ang matag usa masinabtanon sa akong mga paningkamot nga ipatin-aw ang mga butang diha sa gihunahuna nakong masabtan ra nga Solomon Islands Pidgin—usa ka pinulongan nga adunay kinadiyutayang bokabularyo sa kalibotan.

Wala madugay human sa among pag-abot sa Solomon Islands, ang mga magsusupak misulay nga babagan kami sa paggamit sa among Assembly Hall. Ang Anglikanong simbahan nagpasakag sumbong batok sa mga Saksi ni Jehova, nga nag-ingong ang among bag-ong Assembly Hall sa Honiara milapas sa ilang yuta. Gituboy sa gobyerno ang ilang pangangkon, busa giapelar namo ang desisyon ngadto sa Korte Suprema. Ang resulta sa pag-apelar maoy magtino kon kinahanglan namong gub-on ang among bag-ong Assembly Hall nga kalingkoran ug 1,200 ka tawo.

Gikonsiderar sa korte ang kaso sa tibuok semana. Ang kaatbang nga abogado nagpasiatab sa dihang gipresentar ang kaso batok kanamo. Dayon, uban ang lig-ong mga argumento, giyagyag ug ginulo sa among abogado, nga si Brader Warren Cathcart nga taga-New Zealand, ang matag bahin sa kaso sa kaatbang. Pagka-Biyernes, mikaylap ang balita mahitungod sa makaiikag nga hitabo sa korte, ug ang korte napuno sa mga kadagkoan sa simbahan, mga opisyal sa gobyerno, ug among Kristohanong mga igsoon. Nahinumdom ko sa sayop diha sa opisyal nga pahibalo sa eskedyul sa korte. Kini mabasa: “Solomon Islands Government and the Church of Melanesia v. Jehovah.” Nakadaog mi sa kaso.

Apan, ang kalinaw sa Malipayong Kapuloan wala magdugay. Sa makausa pa, si Ann ug ako anaa taliwala sa kagubot ug kapintasan sa usa ka pag-alsa sa militar. Ang etnikong panag-away mitultol sa sibil nga gubat. Sa Hunyo 5, 2000, ang gobyerno napukan ug ang kaulohan nailalom sa paggahom sa armadong mga militante. Sulod sa pipila ka semana ang among Assembly Hall nahimong sentro sa mga nawad-ag mga balay. Nahingangha ang mga awtoridad nga ang among Kristohanong mga igsoon gikan sa kaatbang nga etnikong mga grupo nagpuyo ingong usa ka malinawong pamilya diha sa Assembly Hall. Pagkamaayong pamatuod kana!

Bisan ang mga militante nagtahod sa neyutral nga baroganan sa mga Saksi ni Jehova. Tungod niini among nadani ang usa sa mga komandante nga tugotan ang usa ka trak nga may literatura ug ubang mga suplay nga mobiyahe ngadto sa usa ka gamayng grupo sa mga igsoon nga anaa sa dapit nga gikontrolar sa kontrang mga sundalo. Sa dihang among nakaplagan ang mga pamilya nga nabulag kanamo sa pipila ka bulan, kaming tanan nakahilak.

Daghan Kaayog Katarongan nga Magmapasalamaton

Sa pagpamalandong sa among kinabuhi diha sa pag-alagad kang Jehova, kami daghan kaayog katarongan nga magmapasalamaton. Ingong mga ginikanan, nalipay mi nga makitang ang among mga anak nga babaye ug ang ilang mga bana, si Ray ug John, padayon nga matinumanong nag-alagad kang Jehova. Sila nagpaluyo gayod kanamo sa among misyonaryong asaynment.

Sulod sa miaging 12 ka tuig, si Ann ug ako nakapribilehiyo sa pag-alagad sa sangang buhatan sa Solomon Islands, ug niadtong tungora, among nakita nga midoble ang gidaghanon sa mga magmamantala sa Gingharian sa Solomon Islands, nga miabot ug kapin sa 1,800. Di pa dugay, nakadawat akog dugang pribilehiyo sa pagtambong sa Tunghaan Alang sa mga Membro sa Komite sa Sanga didto sa Patterson, New York. Sa pagkatinuod, natagamtam namo ang tugob nga kinabuhi uban ang daghang panalangin tungod sa paghupot sa espiritu sa pagmisyonaryo.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Adlaw sa among kasal, 1960

[Hulagway sa panid 24]

Sa Uganda, si Stanley ug Esinala Makumba nakadasig sa among pamilya

[Hulagway sa panid 24]

Si Sara misulod sa payag sa usa ka silingan

[Hulagway sa panid 25]

Nagdrowing ako ug mga hulagway aron makatabang kanako sa pagtudlo sa mga taga-Solomon Islands

[Hulagway sa panid 25]

Pakigtigom uban sa usa ka nahilit nga kongregasyon diha sa Solomon Islands

[Hulagway sa panid 26]

Among pamilya karon