1, 2. (a) Sa unsang paagi nagsugod ang kaminyoon? (b) Unsay lagmit naamgohan sa unang magtiayon bahin sa ilang kaminyoon? (Tan-awa ang hulagway sa sinugdan sa artikulo.)

 BAHIN na sa kinabuhi ang kaminyoon. Ang paghisgot sa sinugdan ug katuyoan sa kaminyoon makatabang nato sa pagbatog hustong panglantaw niini nga relasyon ug sa pagtagamtam sa mga panalangin niini. Human lalanga sa Diyos ang unang tawo nga si Adan, gisugo siya sa pagngalan sa tanang hayop. Pero, “alang sa tawo walay nakaplagan nga katabang ingon nga iyang katimbang.” Busa, gipahinanok sa Diyos si Adan, gikuha ang usa niya ka gusok, gihimo kining babaye, ug gidala kang Adan. (Basaha ang Genesis 2:20-24.) Busa, ang Diyos maoy nagmugna sa kaminyoon.

² Sumala ni Jesus, si Jehova miingon: “[Ang] lalaki mobiya sa iyang amahan ug sa iyang inahan ug moipon sa iyang asawa, ug ang duha mahimong usa ka unod.” (Mat. 19:4, 5) Ang pagkuha sa Diyos ug gusok gikan kang Adan aron himoong babaye lagmit nakapaamgo sa unang magtiayon sa kasuod sa ilang relasyon. Walay kahikayan para sa diborsiyo o pagbatog kapin sa usa ka kapikas.

3. Unsa ang usa ka katuyoan sa kaminyoon?

³ Si Adan nalipay kaayo sa iyang guwapang asawa, nga sa ulahi iyang ginganlag Eva. Ingong “katimbang” ni Adan, si Eva mahimong “katabang.” Sila maghatag ug kalipay sa usag usa sa matag adlaw pinaagi sa pagtuman sa ilang papel ingong bana ug asawa. (Gen. 2:18) Ang usa ka katuyoan sa kaminyoon mao nga pun-on nilag mga tawo ang yuta. (Gen. 1:28) Bisag gimahal nila ang ilang ginikanan, ang mga anak mobiya dihang sila magminyo ug magpormag bag-ong pamilya. Ilang pun-on ang yuta ug himoon kining paraiso.

4. Unsay nahitabo sa unang kaminyoon?

⁴ Ang unang kaminyoon nadaot kay giabusohan ni Adan ug Eva ang ilang kagawasan sa pagpili pinaagi sa pagsupak kang Jehova. “Ang orihinal nga halas,” si Satanas nga Yawa, naglimbong kang Eva pinaagi sa pagpatuo kaniya nga ang pagkaon sa bunga “sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan” maghatag ug espesyal nga kahibalo nga makatabang niya sa paghukom kon unsay maayo ug daotan. Wala niya tahora ang pagkaulo sa iyang bana kay wala niya kini konsultaha. Ug imbes sugton ang Diyos, gidawat ni Adan ang bunga nga gihatag ni Eva.​—Pin. 12:9; Gen. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Unsay atong makat-onan sa tubag ni Adan ug Eva kang Jehova?

⁵ Dihang gipangutana sila sa Diyos, gibasol ni Adan ang iyang asawa: “Ang babaye nga imong gihatag aron makauban nako, siya ang naghatag kanako sa bunga gikan sa kahoy ug busa ako mikaon.” Unya, gibasol ni Eva ang halas sa paglimbong kaniya. (Gen. 3:12, 13) Pagkahuyang nga pangatarongan! Tungod kay gisupak sa unang magtiayon si Jehova, sila giisip ingong mga rebelde. Usa gayod kini ka pasidaan kanato! Aron molampos ang kaminyoon, ang matag usa kinahanglang mopas-an sa iyang responsabilidad ug motuman kang Jehova.

6. Unsaon nimo pagpatin-aw ang Genesis 3:15?

⁶ Bisan pa sa gibuhat ni Satanas sa Eden, si Jehova naghatag ug paglaom sa katawhan diha sa unang tagna sa Bibliya. (Basaha ang Genesis 3:15.) Ang orihinal nga rebelyosong espiritung linalang pagadugmokon sa “binhi” sa “babaye.” Sa ingon, gihatagag ideya ni Jehova ang mga tawo sa kasuod sa iyang relasyon ngadto sa daghan kaayong matarong nga espiritung linalang nga nag-alagad kaniya. Sa ulahi, gipadayag sa Kasulatan nga gikan sa iyang samag asawang organisasyon, may ipadala ang Diyos aron “magsamad,” o magdugmok, sa Yawa ug magpaposible nga ang masinugtanong katawhan makatagamtam sa kahimtang nga giwala sa unang magtiayon​—ang pagkinabuhi sa yuta sa walay kataposan nga maoy orihinal nga katuyoan ni Jehova.​—Juan 3:16.

7. (a) Unsay nahitabo sa kaminyoon sukad sa pagrebelde ni Adan ug Eva? (b) Unsay gisugo sa Bibliya sa bana ug asawa?

⁷ Ang pagrebelde ni Adan ug Eva dakog epekto sa ilang kaminyoon ug sa tanang kaminyoon nga misunod. Pananglitan, si Eva ug ang iyang kaliwat nga mga babaye mag-antos sa kasakit sa pagmabdos ug sa pagpanganak. Ang mga babaye mangandoy sa ilang bana, apan ang mga lalaki magdominar sa ilang asawa ug mag-abuso pa gani kanila, sama sa atong makita sa daghang kaminyoon karon. (Gen. 3:16) Ang Bibliya nagsugo nga ipakita sa mga bana ang ilang pagkaulo sa mahigugmaong paagi. Ug ang mga asawa angayng magpasakop sa pagkaulo sa ilang bana. (Efe. 5:33) Pinaagig kooperasyon sa diyosnong magtiayon, ang mga situwasyon nga mahimong hinungdan sa away mamenosan o malikayan.

8. Unsay nahitabo sa kaminyoon gikan sa panahon ni Adan hangtod sa Lunop?

⁸ Sa wala pa mamatay si Adan ug Eva tungod sa sala ug pagkadili-hingpit, sila may mga anak na. (Gen. 5:4) Ang unang anak, si Cain, naminyo sa iyang paryente. Ang kaliwat ni Cain nga si Lamek mao ang unang tawo nga may duha ka asawa. (Gen. 4:17, 19) Sa mga henerasyon gikan kang Adan hangtod sa Lunop sa adlaw ni Noe, pipila lang ang nailhan ingong magsisimba ni Jehova. Apil kanila si Abel, Enoc, Noe ug iyang pamilya. Sa adlaw ni Noe, “ang mga anak sa matuod nga Diyos nakamatikod sa mga anak nga babaye sa mga tawo, nga sila maanyag,” matod sa Bibliya. Busa “sila nagkuhag mga asawa . . . , ang tanan nga ilang napili.” Kining dili natural nga panag-ipon sa nagmateryalisar nga mga manulonda ug sa mga babaye nagpatunghag mestiso ug bayolenteng mga anak nga gitawag ug Nepilim. Dugang pa, “ang pagkadaotan sa tawo dagaya diha sa yuta” ug “ang matag kiling sa mga hunahuna sa iyang kasingkasing daotan lamang sa tanang panahon.”​—Gen. 6:1-5.

9. Unsay gibuhat ni Jehova sa mga daotan sa adlaw ni Noe, ug unsay atong makat-onan sa nahitabo niadtong panahona?

⁹ Si Jehova nagpahinabog Lunop sa adlaw ni Noe aron laglagon ang mga daotan. Niadtong panahona, ang mga tawo puliki kaayo sa ilang adlaw-adlawng kalihokan, apil na ang pagminyo, maong wala na nila tagda ang giingon ni “Noe, nga usa ka magwawali sa pagkamatarong,” bahin sa nagkaduol nga kalaglagan. (2 Ped. 2:5) Gikomparar ni Jesus ang kahimtang kaniadto sa atong makita karon. (Basaha ang Mateo 24:37-39.) Karon, kadaghanan dili maminaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos nga ginasangyaw sa tibuok yuta ingong pamatuod sa tanang kanasoran sa dili pa matapos kining daotang sistema. Busa, atong makat-onan nga bisan ang mga butang maylabot sa pamilya, sama sa kaminyoon ug pagpadako sa anak, kinahanglang dili makapawala sa atong pagbati nga duol na ang adlaw ni Jehova.

10. (a) Sa daghang kultura, unsang seksuwal nga mga buhat ang nahimong paagi sa pagkinabuhi? (b) Sa unsang paagi si Abraham ug Sara nagpakitag maayong ehemplo sa ilang kaminyoon?

¹⁰ Bisag si Noe ug ang iyang tulo ka anak tag-usa rag asawa, ang pagbatog daghang asawa komon na panahon sa mga patriarka. Sa daghang kultura, ang seksuwal nga imoralidad nahimong paagi sa pagkinabuhi, ug gilakip pa gani sa relihiyosong mga rituwal. Dihang si Abram (Abraham) ug iyang asawang si Sarai (Sara), mituman sa Diyos ug mibalhin sa Canaan, kaylap na nianang dapita ang mga binuhatan nga nagpasipala sa kaminyoon. Busa nakahukom si Jehova nga laglagon ang Sodoma ug Gomora kay ang mga molupyo niini nagbuhat o nagtugot sa malaw-ayng seksuwal nga imoralidad. Si Abraham nanguna sa iyang pamilya sa maayong paagi, ug si Sara nagpakitag maayong ehemplo pinaagi sa pagpasakop sa pagkaulo sa iyang bana. (Basaha ang 1 Pedro 3:3-6.) Giseguro ni Abraham nga ang iyang anak, si Isaac, maminyog magsisimba ni Jehova. Mao sab nay gihimo ni Isaac kang Jacob​—kansang mga anak nga lalaki nahimong katigulangan sa 12 ka tribo sa Israel.

11. Sa unsang paagi ang Moisesnong Balaod nanalipod sa mga Israelinhon?

¹¹ Sa ulahi, si Jehova naghimog pakigsaad sa mga kaliwat ni Jacob (Israel). Ang mga batasan sa kaminyoon panahon sa mga patriarka, lakip na ang pagbatog daghang asawa, gikontrolar sa Moisesnong Balaod. Nakatabang kini sa pagpanalipod sa mga Israelinhon sa espirituwal nga paagi kay gidili  niini ang pagpakigminyo sa mga dili magsisimba ni Jehova. (Basaha ang Deuteronomio 7:3, 4.) Dihang motungha ang seryosong mga problema sa kaminyoon, sagad makatabang ang mga ansiyano. May mga balaod usab maylabot sa pagluib, pagselos, ug pagduda. Gitugot ang diborsiyo apan kini gilimitahan usab. Puwedeng diborsiyohan sa usa ka lalaki ang iyang asawa kon may makaplagan siyang “butang nga malaw-ay” diha kaniya. (Deut. 24:1) Wala ipatin-aw kon unsa ang “butang nga malaw-ay,” pero makataronganon ang paghunahuna nga wala kini maglakip sa ginagmayng problema.​—Lev. 19:18.

12, 13. (a) Giunsa pagtratar sa pipila ka lalaki ang ilang asawa sa adlaw ni Malaquias? (b) Karon, unsay mahitabo kon tabanon sa usa ka bawtismadong Saksi ang kapikas sa lain?

¹² Sa adlaw ni propetang Malaquias, daghang Hudiyong bana ang nagluib sa ilang asawa pinaagi sa pagdiborsiyo kanila base sa bisan unsang pasangil. Gihimo nila kadto aron makaminyog mas bata o pagano nga mga babaye. Sa panahon ni Jesus, ang mga Hudiyo nagpadayon sa pagluib sa ilang mga asawa pinaagi sa pagdiborsiyo kanila “sa bisan unsang matang sa pasikaranan.” (Mat. 19:3) Si Jehova nagdumot sa maong matang sa diborsiyo.​—Basaha ang Malaquias 2:13-16.

¹³ Karon, ang pagluib wala gihapon itugot taliwala sa katawhan ni Jehova. Apan, ibutang ta nga gitaban sa usa ka bawtismadong minyo nga lalaki o babaye ang kapikas sa lain ug gipakaslan kana human makakuhag diborsiyo. Kon siya dili mahinulsolon, siya palagpoton aron mahuptan ang kahinlo sa kongregasyon. (1 Cor. 5:11-13) Siya kinahanglang magpatunghag “mga bunga nga nahiangay sa paghinulsol” sa dili pa siya dawatog balik sa kongregasyon. (Luc. 3:8; 2 Cor. 2:5-10) Walay gitakda nga espesipikong gitas-on sa panahon una mapasig-uli ang maong tawo. Pero ang maong pagluib, nga panagsa rang mahitabo taliwala sa katawhan sa Diyos, dili angayng balewalaon. Tingali nagkinahanglag taastaas nga panahon​—usa ka tuig o kapin pa—​una mapamatud-an sa nakasala nga siya tinuod nga naghinulsol. Bisag siya mapasig-uli, siya mobarog gihapon “atubangan sa lingkoranan-sa-paghukom sa Diyos” aron pamatud-an nga tinuoray ang iyang paghinulsol.​—Roma 14:10-12; tan-awa ang Mayo 15, 1980 nga Bantayanang Torre, p. 30-31.

14. Unsay katuyoan sa Balaod?

¹⁴ Ang Moisesnong Balaod naggiya sa mga kalihokan sa Israel sa kapig 1,500 ka tuig. Kini nakatabang sa katawhan sa Diyos sa paghinumdom sa matarong nga mga prinsipyo dihang magdumala sa mga problema sa pamilya, ug sa samang higayon naggiya kanila ngadto sa Mesiyas. (Gal. 3:23, 24) Dihang gitapos sa kamatayon ni Jesus ang Balaod, ang Diyos naghimog bag-ong kahikayan. (Heb. 8:6) Ilalom niana, may mga butang nga gitugot sa Balaod nga wala na itugot sa mga Kristohanon.

15. (a) Sa Kristohanong kongregasyon, unsay sukdanan sa kaminyoon? (b) Unsay angayng konsiderahon sa usa ka Kristohanon nga naghunahunang makigdiborsiyo?

¹⁵ Sa pagtubag sa gipangutana sa pipila ka Pariseo, si Jesus miingon nga ang pagtugot ni Moises sa diborsiyo “dili [mao] ang kahimtang sukad sa sinugdan.” (Mat. 19:6-8) Busa, gipakita ni Jesus nga ang orihinal nga sukdanan sa Diyos bahin sa kaminyoon maoy angayng sundon sa mga Kristohanon. (1 Tim. 3:2, 12) Ingong “usa ka unod,” ang magtiayon kinahanglang mounong sa usag usa. Ang ilang gugma sa Diyos ug sa usag usa  magpalig-on sa ilang kaminyoon. Ang legal nga diborsiyo nga wala ipasukad sa seksuwal nga imoralidad dili maghatag sa usa ug kagawasan sa pagminyo pag-usab. (Mat. 19:9) Siyempre, mahimong pasayloon sa usa ang nanapaw apan mahinulsolong kapikas, sama sa gibuhat ni propetang Oseas sa iyang imoral nga asawang si Gomer. Sa susama, gipasaylo ni Jehova ang Israel dihang naghinulsol kini sa ilang espirituwal nga pagpanapaw. (Os. 3:1-5) Dugang pa, kon ang usa nahibalo nga ang iyang kapikas nakapanapaw ug siya midesisyon nga makigdulog na usab sa nakasala, kini nagpasabot nga gipasaylo na niya ang iyang kapikas. Niini nga kahimtang, wala nay Kasulatanhong basehanan sa diborsiyo.

16. Unsay giingon ni Jesus bahin sa pagkatagsaanon?

¹⁶ Si Jesus miingon nga taliwala sa matuod nga mga Kristohanon walay laing basehanan sa diborsiyo gawas sa seksuwal nga imoralidad. Dayon, siya naghisgot niadtong “adunay gasa” sa pagkatagsaanon. Siya midugang: “Siya nga makahatag ug luna alang niini magahatag ug luna niini.” (Mat. 19:10-12) Daghan ang midesisyon nga magpabiling tagsaanon aron makaalagad kang Jehova nga walay kabaldahan ug angay silang komendahan.

17. Unsay makatabang sa usa ka Kristohanon sa pagdesisyon kon magminyo ba siya o dili?

¹⁷ Magminyo man o dili, ang usa mao ang modesisyon kon maugmad ba niya ang gasa sa pagkatagsaanon. Si apostol Pablo nagrekomendar sa pagkatagsaanon; bisan pa niana, siya miingon: “Tungod sa kakaylap sa pakighilawas, ang matag lalaki magbaton ug kaugalingong asawa ug ang matag babaye magbaton ug kaugalingong bana.” Siya midugang: “Kon sila walay pagpugong-sa-kaugalingon, paminyoa na lang sila, kay mas maayong magminyo kay sa mag-uros-uros sa pangibog.” Ang pagminyo makatabang sa usa ka tawo aron malikayan nga ang iyang kusganong seksuwal nga tinguha moresulta sa masturbasyon ug seksuwal nga imoralidad. Dugang pa, angayng konsiderahon ang edad, kay siya miingon: “Kon adunay naghunahuna nga siya nagagawing dili husto sa iyang pagkaulay, kon siya lapas na sa pagbuswak sa pagkabatan-on, ug kini mao ang angayng mahitabo, ipabuhat kaniya kon unsay iyang gusto; siya dili makasala. Paminyoa sila.” (1 Cor. 7:2, 9, 36; 1 Tim. 4:1-3) Bisan pa niana, ang usa dili angayng maaghat sa pagminyo tungod lang sa kusganong seksuwal nga tinguha dala sa pagkabatan-on. Lagmit dili pa niya mapas-an ang responsabilidad sa kinabuhing minyo.

18, 19. (a) Sa unsang paagi angayng magsugod ang Kristohanong kaminyoon? (b) Unsay hisgotan sa sunod nga artikulo?

¹⁸ Ang Kristohanong kaminyoon angayng magsugod sa lalaki ug babaye nga dedikado kang Jehova ug tibuok kasingkasing nga nahigugma Kaniya. Kinahanglang nahigugma usab sila pag-ayo sa usag usa ug gusto nilang mahiusa sa bugkos sa kaminyoon. Siyempre, panalanginan sila kay gisunod nila ang tambag nga magminyo “lamang diha sa Ginoo.” (1 Cor. 7:39) Dihang minyo na, seguradong magmalamposon ang ilang kaminyoon kon padayon nilang sundon ang tambag sa Bibliya.

¹⁹ Hisgotan sa sunod nga artikulo ang Kasulatanhong mga prinsipyo nga makatabang sa minyong mga Kristohanon sa pag-atubang sa mga problema niining “kataposang mga adlaw,” dihang daghang lalaki ug babaye ang may mga hiyas nga makadaot sa kaminyoon. (2 Tim. 3:1-5) Pinaagi sa Bibliya, gihatag ni Jehova ang atong gikinahanglan aron magmalamposon ug magmalipayon sa kaminyoon samtang padayon tang nakig-uban sa iyang katawhan diha sa dalan padulong sa kinabuhing walay kataposan.​—Mat. 7:13, 14.