Gamayng Bunga nga Mahimong Dakong Kahoyng Oak

● Ang gamayng bunga nga morag itlog mapuwas sa kahoy ug mahulog sa yuta. Kini malubong sa nagkapag-kapag nga ananagsing ug dayon malimtan. Sa ngadto-ngadto kini moturok ug mahimong dakong kahoyng oak, ang kinadak-an ug kinalig-onang kahoy sa lasang sa Britanya.

Ang oak nabantog sa kasaysayan ug sa mga sugilanon nga mabuhig libolibo ka tuig. Ang uban moabot ug 130 piye ang gihabogon! Ang gulang nga oak dagko kaayog punoan ug nagpayong ang mga sanga. Samtang ang Britanya dunay duha ka lumad nga matang sa kahoyng oak, sa tibuok kalibotan dunay mga 450 ka matang niini. Mailhan kining mga kahoya sa ilang giming nga liso.

Kon itandi sa ubang mga kahoy sa Britanya, mas daghang matang sa mananap ang namuyo sa oak. Lakip niini ang daghang matang sa insekto. Daghang ulod gustong maningaon sa udlot sa oak. Apan ang kahoy makadepensa sa kaugalingon. Ang gulang nga dahon mopatunghag laig lami nga tannin.

Ang tanang bahin sa kahoy gipuy-an. Ang nagkalidadis nga insekto makapadugok ug daghang langgam ug mga kaka. Lungagan sa mga bakukang ang baga, naliki nga panit sa kahoy. Ang mga ngiwngiw ug mga panon sa kuwaknit nanimuyo sa lungag sulod sa punoan. Ang gagmayng mga mananap sama sa ilaga, minyak, koneho, badger, ug mga fox nanimuyo sa mga gamot niini.

Ang oak dunay paagi sa pagdispatsar sa mga dahon ug bunga niini. Matag tuig, mga 250,000 ka dahon ang mangalarag. Dugtaon sa fungus ug bakterya ang nangadunot nga mga dahon nga magpatabunok sa yuta. Dunay mga tuig nga ang usa ka kahoy makapamungag 50,000. Ang kadaghanan niini kuhaon o kaonon sa mga langgam ug mga mananap. Kaonon sa mga anay ug bakukang ang patayng kahoy, ug kaonon sa fungus ang panit.

Ang tablang oak lubason ug lig-on kaayo. Kining kahoya ang sagad gamiton sa pagtukod ug mga balay ug muwebles. Maayo usab kining gamiton sa paghimog mga baril nga sudlanan sa serbesa ug bino. Ug ang lig-ong mga barko nga gama sa oak nakatabang sa Navy sa Britanya sa paghari sa kadagatan sa daghang katuigan.

Ang tablang oak pinangita gihapon. Ug ang kahoy, nga nahimong bahin sa talan-awon sa Britanya, gipabilhan sa kalig-on ug kamalungtaron niini. Ang usa ka gamayng bunga mahimong usa ka dakong kahoyng oak—lain na usab nga katingalahan sa kalalangan!

[Hulagway sa panid 18]

Ang kahoyng oak mabuhig kapin sa usa ka libo ka tuig ug moabot ug 130 piye ang gihabogon ug kapin sa 40 piye ang sirkumperensiya sa punoan

[Picture Credit Lines sa panid 18]

Tree: © John Martin/Alamy; acorn: © David Chapman/Alamy