Gusto Ka Bang Mosakay ug Rickshaw?

INIG-ABOT nimo sa Dhaka, ang kaulohan sa Bangladesh, makakita dayon kag talagsaong butang—depedal nga mga rickshaw! Daghan kaayo kini diha sa kadalanan nga may sakay nga mga tawo ug may kargang mga butang.

Sa Dhaka, ang rickshaw maoy popular kaayong sakyanan. Bisag dunay mga 80,000 ka rickshaw nga narehistro, daghan ang nagtuo nga sobra pa nianang gidaghanona ang makita diha sa kadalanan matag adlaw. Sa pagkatinuod, ang Dhaka mao ang kinadaghanag rickshaw sa kalibotan!

Unang mga Rickshaw

Samtang ang unang matang sa sakyanan nga guyoron ug tawo gigamit na panahon pa sa pagmando ni Louis XIV sa Pransiya (1638-1715), ang uban nagtuo nga si Jonathan Gable, usa ka Amerikanong misyonaryo sa Japan sa katuigan sa 1870, maoy nag-imbento sa rickshaw nga guyoron ug tawo. Giingon nga nagdisenyo siya ug bag-ong matang sa sakyanan para sa iyang asawa nga luyag panglawas ug kini ang una nga gitawag ug jinrikisha sa Hinapon, nga nagkahulogag sakyanan nga ginuyod ug tawo. Sa ngadto-ngadto kining pulonga nahimong “rickshaw” sa Iningles. Paglabay sa panahon, daghang nagkalainlaing disenyo sa mga rickshaw ang nanungha sa daghang bahin sa Asia ingong baratong transportasyon. Dihang si Charles Taze Russell (sa tuo), nga masibotong nanguna sa buluhaton sa mga Estudyante sa Bibliya (nga maoy pagtawag sa mga Saksi ni Jehova kaniadto), mibisita sa Japan niadtong 1912, siya ug ang iyang mga kauban nanakay ug mga rickshaw sa ilang pagbiyahe sa nasod.

Sa Dhaka, ang tuloy-ligid nga rickshaw gisugdan ug gamit sa ulahing bahin sa katuigan sa 1930. Lahi sa rickshaw nga ginuyod ug tawo nga may duha ka tukon nga gitaod sa kaha sa masigkakilid sa sakyanan, kini nga rickshaw samag dagway sa traysikol. Tindakan sa drayber sa rickshaw ang pedal diha sa atubangan. Busa iyang mahatod ang iyang mga pasahero o mga kargamento, nga makalusot-lusot dayon diha sa punog tawo ug sakyanan nga kadalanan.

Punog Dekorasyon nga Rickshaw

Ang mga rickshaw sa Dhaka punog dekorasyon. Unsay sinugdanan niining pagbutang ug mga dekorasyon? Dihang unang nanungha ang mga rickshaw sa Dhaka, kinahanglang tumpangan niini ang mga  tartanilya nga gitawag ug mga tomtom. Aron ganahan mosakay ang mga tawo sa bag-ong matang sa sakyanan, gidekorasyonan sa mga tag-iya ang ilang mga rickshaw. Ang mga dibuho ug mga paanunsiyo sa ngadto-ngadto gihimong talagsaong buhat sa arte.

Mahingangha ka gayod sa una nimong pagkakita ug mga rickshaw nga punog dekorasyon. Gani, gihubit ni Syed Manzoorul Islam, usa ka kritiko sa mga buhat sa arte nga taga-Bangladesh, ang rickshaw sa Dhaka ingong “nagdagan nga eksibit sa mga hulagway.” Halos tanang bahin sa sakyanan punog mabulokong mga hulagway ug mga disenyo. Dunay naggilak-gilak nga nagbitayng mga borlas, mga pagilak-gilak, ug sinawng mga lobitos diha sa masigkakilid niini o sa matiklop nga atop-atop niini.

Ang matag dibuhista dunay kaugalingong estilo ug paboritong hulagway nga idibuho. Ang ubang mga dibuho susama sa dagkong mga billboard, nga may mga esena sa karaan ug modernong mga salida sa India ug Bangladesh. Ang maong mga dibuho makapahinumdom sa kinabuhi sa baryo ug kabanikahan ug, usahay, sa mga isyu bahin sa politika ug sa katilingban. Kasagaran sa mga dibuho maoy mga mananap, langgam, pagpangayam, ug mga talan-awon sa lunhawng banika.

Sa katuigan sa 1950, pipila lang ang dibuhista ug rickshaw. Karon, duna nay mga 200 ngadto sa 300 ka dibuhista. Ang mga rickshaw piraso por piraso asembolon diha sa linaing mga talyer, nga ang mga piyesa hinimo gikan sa segunda manong mga materyales. Pananglitan, ang tinabas nga lata sa mantika o sa uban pang linabay nga mga butang, pintalan sa dibuhista ug lainlaing kolor. Ang rickshaw maoy obra maestra sa Bangladesh, ug dinhi lang makita ang ingon niini ka nindot nga mga rickshaw.

Ang Drayber ug Rickshaw

Kapoy kaayo ang kinabuhi sa drayber ug rickshaw. Hunahunaa lang nga tibuok adlaw kang magtindak sa pedal sa rickshaw nga punog tawo o kargamento. Ang iyang mga pasahero maoy mga ginang sa panimalay, mga estudyante, negosyante, o mga nangompra nga dunay mga karga. Kasagaran, duha, tulo, o kapin pang mga tawo ang maghuot diha sa rickshaw. Kini mahimong kargahan usab ug sinakong bugas, patatas, sibuyas, o mga lamas nga ibaligya diha sa merkado. Usahay ang pasahero molingkod ibabaw sa iyang mga karga. Para sa mga nagtan-aw, morag dili makapadagan ang drayber sa iyang rickshaw tungod sa kabug-at sa karga. Apan ang timawa nga drayber walay reklamong nagtindak sa pedal sa iyang rickshaw mag-ulan man o mag-init.

Ang kadaghanan sa mga drayber maoy mga taga-baryo nga nangabot sa siyudad aron manginabuhi kay kulang na ang ilang kita sa pagpanguma. Kay wala makakitag trabaho nga dako-dakog suweldo, daghan ang nagdrayb na lang ug rickshaw, nga nagbilin sa ilang mga pamilya didto sa baryo. Pinaagi sa ilang kusog, makakita gihapon silag kuwarta bisag gamay ra.

Usa ka Talagsaong Transportasyon

Ang rickshaw nagdaghan sa Dhaka tungod kay patag ang yuta ug hiktin ang mga karsada nga dili kaagian sa ubang matang sa transportasyon. Para sa kadaghanan, mapuslanon kining matanga sa transportasyon kay kini walay polusyon ug makalingaw.

Diha sa daghang siyudad sa Asia, nagkadiyutay na ang mga rickshaw. Sanglit ang mga tawo mas gusto man ug transportasyon nga daghan ang makasakay ug kay moderno na ang pagkinabuhi, nagkadiyutay na ang mga rickshaw niining mga dapita. Apan bisan kinaraan na kini nga transportasyon alang sa mga tawo, dunay mga paningkamot sa pagpreserbar sa rickshaw pinaagi sa pagpauswag sa mga disenyo niini.

Kon magbiyahe ka sa Dhaka, makapili kag lainlaing matang sa transportasyon—bus, taksi, motorsiklo, demotor nga rickshaw, o ang mabulokon nga depedal nga rickshaw. Apan dili gyod ka malimot sa nindot nga eksperyensiya sa pagsakayg depedal nga rickshaw kon mosuroy ka sa naghuot nga kadalanan sa Dhaka!

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 23]