Mga Batan-on Nangutana . . .

“Angay ba Akong Mangitag Trato Pinaagi sa Internet?”

“Nagsinulatay kami kada adlaw pinaagig E-mail. Nagplano kami kon asa mopuyo ug motrabaho. Magpahimo na unta akog mga singsing nga kinaptanan. Wala pay usa ka bulan nga kami magkaila ug wala pa kami magkita sukad sa personal.”​—Monika, Austria. *

GUSTO ba gayod nimo nga ikaw adunay mailaila​—usa nga imong masinati pag-ayo, usa nga tingali imong pakaslan. Apan, hangtod karon, ikaw wala pay nailaila. Ang maayong intensiyon sa imong mga higala ug pamilya sa pagpailaila kanimo ngadto sa usa ka tawo nakapahigawad lamang kanimo ug mas nakapaluya pa gani kanimo. Busa naghunahuna ka nga basig makatabang kanimo ang paggamit sa Internet.

Niining panahona diin daghan na ang naggamit ug kompiyuter, morag dali ra kaayong makakaplag ug angayang kapikas. Matod pa sa uban nga ang imo lang buhaton mao ang pagbukas ug usa ka Web site, chat room, o bulletin board nga gidisenyo ilabina para sa mga dili-minyo. Ang The New York Times nagtaho nga sa usa ka bulan sa Tinipong Bansa lamang, 45 milyones ka tawo ang nagbukas ug mga Web site sa Internet aron mangitag trato. Ang usa ka serbisyo diha sa Internet nga motabang sa pagpangitag trato miingon nga adunay kapin sa siyam ka milyong tawo nga naggamit sa serbisyo niini diha sa 240 ka nasod.

Kon Nganong Madanihon ang Pagpangitag Trato Pinaagi sa Internet

Maulawon ka ba, ug maglisod sa pagpakighimamat ug mga tawo? Mahadlok ka bang balibaran sa uban? O nagtuo ka lang nga walay posibleng minyoan diha sa lugar nga imong gipuy-an? Nan ang pagpangitag trato pinaagig kompiyuter mahimong makapadani kanimo. Ang usa ka makapadani nga bahin sa mga serbisyo sa pagpangitag trato pinaagi sa Internet mao nga ikaw ang magbuot kon kinsay imong “ideyt.” Diha sa kompiyuter adunay mga impormasyon nga magtugot sa usa ka tawo sa pagpilig ikadeyt pinasukad sa ilang mga edad, mga nasod nga gipuy-an, mga impormasyon nga naghubit sa personalidad  sa maong tawo, mga hulagway, ug mga alyas. Tungod kay ikaw may magbuot kon kinsay imong pilion, morag ang pagpangitag trato pinaagi sa Internet mas epektibo ug dili kaayo makapabalaka kay sa personal nga pagpakig-atubang.

Apan unsa ba ang tinuod bahin nianang butanga? Ang pagpangitag trato pinaagig Internet mosangpot ba gayod ug dumalayong kalipay? Buweno, tagda kini: Sulod sa unom-ka-tuig nga yugto, ang usa ka serbisyo nga motabang sa pagpangitag trato adunay 11 ka milyong mga membro. Bisan pa niana, 1,475 lamang ang nagminyoay. Ang lain pang serbisyo sa pagpangitag trato nga adunay kapin sa usa ka milyong membro, 75 lamang ang nalista nga kompirmadong nagpakasal! Ngano man nga ingon niini ang kahimtang?

Kini ba ang Kinamaayohang Paagi Aron Magkailhanay ang Usag Usa?

“Diha sa Internet,” matod pa sa artikulo sa usa ka mantalaan, “ang tanan morag madanihon, matinud-anon, ug malamposon.” Apan unsa ka tinuod ang impormasyon nga gihatag sa mga tawo bahin sa ilang kaugalingon? Ang laing artikulo sa usa ka mantalaan nag-ingon: “Gidahom nga ang tanan mamakak ug gamay.” Ang editor sa usa ka popular nga magasin para sa mga tin-edyer naghimog pipila ka personal nga panukiduki bahin sa maong pangangkon. Gihatag niya ang iyang ngalan ngadto sa tulo ka labing popular nga mga Web site sa pagpangitag trato ug sa wala madugay nakadawat siya ug ubay-ubayng mga tubag. Kini mitultol sa pagpakigdeyt sa ubay-ubayng mga lalaki. Unsay resulta? Makapahigawad gayod! Ang mga lalaki namakak bahin sa ilang kaugalingon. Siya nagpasidaan: “Base sa kaugalingon nakong kasinatian, sila dili motug-an sa tinuod.”

Morag dili kaayo hinungdanon kon ililong sa usa ang iyang gitas-on o gibug-aton. ‘Dili ra kaayo hinungdanon ang panggawas nga panagway,’ moingon ang pipila. Tinuod, ang Bibliya mismo nag-ingon nga “ang pagkamadanihon mahimong malimbongon, ug ang kaanyag mahimong kawang.” (Proverbio 31:30) Apan ang pagpamakak ba bahin sa morag dili kaayo hinungdanong mga butang maoy usa ka maayong paagi sa pagsugod ug usa ka relasyon? (Lucas 16:10) Makasalig ka kaha sa ubang mga butang nga isulti sa maong tawo bahin sa mas seryosong mga isyu, sama sa personal nga mga tumong? Ang Bibliya nag-ingon: “Sulti nga matinud-anon sa usag usa.” (Zacarias 8:16) Oo, ang pagkamatinud-anon mao ang pundasyon sa pagpalambo sa usa ka relasyon.

Apan, ang pagpangitag trato pinaagi sa Internet kanunayng naglangkit ug dili-makataronganong mga tinguha. Usa ka taho sa Newsweek nag-ingon: “Kadtong mogamit ug Internet makahimo ug maayong-pagkatagik nga mga e-mail ug ipresentar ang ilang kaugalingon sa labing dalayegon nga paagi. . . . Tungod sa gihatag nga maayong mga impormasyon, mosanong ka usab sa positibong paagi: sila morag maayo ug interesado kanimo, busa ikaw mahimong maayo ug interesado usab kanila.” Sumala sa obserbasyon sa usa ka propesor sa Rensselaer Polytechnic Institute sa New York kinsa nagtuon sa mga relasyon pinaagi sa Internet, mahimong maugmad dayon ang usa ka suod nga relasyon sa ingon niana nga mga kahimtang. Apan, sama sa namatikdan kanunay, kini dili kasaligan nga mosangpot sa usa ka malipayong kaminyoon. Ang usa ka tawo misulat bahin sa iyang mga kasinatian sa pagpangitag trato pinaagi sa Internet: “Kini usa ka lit-ag. Kay kulang man ang impormasyon nga imong nahibaloan bahin sa maong tawo, ikaw maghunahuna sa butang nga gusto gayod nimong hunahunaon bahin kaniya.”

Pagkit-anay sa Personal

Bisan pa niana, ang uban nagtuo nga aduna gayoy mga bentaha kon sila dili magkit-anay. Mahimong magtuo sila nga sa pagpangitag trato pinaagi sa Internet, ilang masentro ang pagtagad diha sa pangsulod nga pagkatawo sa posibleng kapikas nga dili malinga sa personal nga panagway. Tinuod nga ang Bibliya nagdasig kanato sa pagtan-aw sa pangsulod nga mga hiyas sa usa ka tawo. (1 Pedro 3:4) Apan ang problema mao nga diha sa relasyon nga giugmad  pinaagi sa Internet, dili nimo maobserbahan ang iyang mga lihok, pahiyom, o panagway. Dili nimo makita kon unsaon niya pagtratar ang uban o kon unsay iyang reaksiyon sa dihang anaa sa kapit-os. Ug kanang mga butanga hinungdanon sa pagtino kon siya ba imong saligan ug higugmaon. Basaha ang paghubit sa Bibliya bahin sa gugma nga makita diha sa 1 Corinto 13:​4, 5. Matikdi nga ang gugma gihubit pinaagig panggawi, dili sa mga pulong. Busa, kinahanglan kang mogahin ug panahon sa pag-obserbar sa usa ka tawo aron makita kon ang iyang mga lihok kaharmonya ba sa iyang ginasulti.

Tungod kay kulang man niining hinungdanong impormasyon, ang lalaki ug babaye kasagarang magsugod sa pagpahayag ug pribadong mga pagbati ug mga hunahuna alang sa usag usa sa pagsugod pa lang sa panagtratohay. Kay wala hunahunaag maayo ang posibleng mahitabo, silang duha mohimo dayon ug seryosong romantikong mga panaad, bisan tuod wala pa kaayo sila magkailhanay. Dihay usa ka artikulo nga nag-ulohang “Diha sa Internet, Buta Gayod ang Gugma” nga naghisgot bahin sa duha ka tawo nga mga 13,000 ka kilometros ang gilay-on sa usag usa nga nagkaila pinaagi sa Internet. Tulo ka semana sa ulahi nagkita sila sa personal. “Baga kaayo siyag mek-ap sa mata,” matod pa sa lalaki. “Dili ko makigdeyt ug mga babaye nga magmek-ap sa mata.” Ang maong relasyon natapos ra dayon. Dihay laing paris nga personal nga nagkita ug ang resulta makapahigawad kaayo tungod kay ang lalaki, nga maoy miplete sa babaye aron magkita sila, mikanselar sa tiket sa ayroplano para sa pagpauli sa babaye!

Ang usa ka batan-ong babaye nga ginganlag Edda nahinumdom sa iya mismong kasinatian sa pagpangitag trato pinaagi sa Internet. Siya miingon: “Nindot kaayo ang among relasyon nga halos dili ko makatuo niini. Nagplano na kami nga magminyo.” Apan nadaot gayod ang maong relasyon sa dihang nagkita na sila sa personal. “Siya dili mao ang akong gidahom tungod kay siya hinawayon ug reklamador. Dili gayod molampos ang maong relasyon.” Usa ka semana sa ulahi nagbulag sila, nga nakapaguol pag-ayo kang Edda.

Diha sa dili-realistikanhon nga relasyon pinaagi sa Internet, dali ra kaayong maugmad ang lalom nga mga emosyon. Tungod niini mameligro kang mahupngan sa kaguol kon ang relasyon dili molampos​—ingon sa kasagarang nahitabo. “Siya nga nagasalig sa iyang kaugalingong kasingkasing maoy hungog,” nagpasidaan ang Proverbio 28:26. Oo, dili gayod maalamon nga mohimog seryosong mga desisyon nga gipasukad sa dili-realistikanhon nga mga ideya ug emosyon. Busa ang maong panultihon nagpadayon: “Apan siya nga nagalakaw sa kaalam mao ang makaikyas.”

Ang mga Kapeligrohan sa Pagdalidali

Dili gayod maalamon nga magdalidali sa pagsulod sa usa ka relasyon kon diyutay ka pag nahibaloan bahin sa laing tawo. Ang Ingles nga magsusulat nga si Shakespeare gikutlo nga nag-ingon: “Ang dinalidali nga kaminyoon talagsa rang molampos.” Ang tambag sa Bibliya mas prangka: “Ang matag usa nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.”​—Proverbio 21:5.

Ikasubo, napamatud-an sa daghang nakigtrato pinaagi sa Internet nga kana tinuod. Human makigkomunikar sa usa ka tawo sulod lang sa usa ka bulan, si Monika, nga gikutlo ganina, nagtuo nga nakita na niya ang tubag sa iyang pangandoy nga makabaton ug kapikas sa kaminyoon. Bisag nagplano na sa kahikayan sa kasal​—nagpahimo na gani ug mga singsing ingong timaan sa maong plano​—ang iyang dinalidali nga relasyon natapos sa “dakong kasubo.”

Malikayan nimo ang kasakit sa dughan pinaagi sa pagtuman sa tambag sa Bibliya: “Maalamon ang tawo nga nakakita sa katalagman ug nagtago sa iyang kaugalingon, apan ang walay kasinatian moagi ug magaantos sa silot.” (Proverbio 22:3) Apan, ang kahigawad ug kasakit dili lamang mao ang mga kapeligrohan nga imong maagoman sa pagpakigtrato pinaagi sa Internet. Hisgotan sa umaabot nga artikulo ang laing mga problema.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 17]

Diha sa Internet, ang mga tawo sagad maghinobra o mamakak bahin sa ilang kaugalingon

[Hulagway sa panid 18]

Human sa daghang romantikong mga E-mail, ang pagkit-anay sa personal makapahigawad gayod