Makauulawng Yugto sa mga Kriminal sa Australia

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA AUSTRALIA

JOHN HILL: Sad-an sa pagpangawat ug usa ka buok nga panyong lino nga mikostar ug unom ka pence ug gidestiyero ug pito ka tuig sa Australia.

ELIZABETH BASON: Sad-an sa pagpangawat ug pito ka yarda nga panaptong paplin. Bisan pag ang sentensiya maoy pagbitay, giusob ang iyang sentensiya ngadto sa pagkadestiyero ug pito ka tuig.

JAMES BARTLETT: Gihukmang sad-an sa pagpangawat ug 450 ka kilong pisi. Gidestiyero siyag pito ka tuig sa Australia.

GEORGE BARSBY: Nakaplagang sad-an sa pag-atake kang William Williams ug pagpangawat kaniyag usa ka pitakang seda, usa ka relong bulawan, ug unom ka guinea (mga unom ka Britanikong libra esterlina). Ang iyang sentensiya maoy pagbitay, apan giusob ang sentensiya ngadto sa pagkadestiyero sa nahibilin niyang kinabuhi.

KINI upat lang ka pananglitan sa mga tawo nga gihukmang sad-an sa Inglaterra ug unya gidestiyero ngadto sa Australia sa hinapos sa ika-18ng siglo. Mga 160,000 ka tawo nakasinatig susamang destinasyon sulod sa makauulawng yugto sa mga kriminal. Ang mga babaye, sa daghang kaso kauban sa ilang mga anak kasagaran nga gisentensiyahag 7 ngadto sa 14 ka tuig.

“Daghan sa ginganlag ‘mga kriminal’ sa Australia maoy mga batang lalaki ug babaye nga dili pa mga tin-edyer,” matod ni Bill Beatty diha sa Early Australia​—With Shame Remembered. Usa ka kriminal, siya nagtaho, maoy siyete anyos lang nga bata. Ang batang lalaki gidestiyero ngadto sa Australia “sa sentensiya nga tibuok niyang kinabuhi.”

Hinuon, alang sa pipila ka kriminal ang kahimtang dili kay walay paglaom. Sa pagkamatuod, alang sa pipila ang pagkadestiyero sa kadugayan misangpot sa mas maayong pagkinabuhi. Tinuod, ang tibuok yugto sa mga kriminal napuno sa mga panagsumpaki; kadto kombinasyon sa kapintasan ug kamabination, sa kamatayon ug paglaom. Ug sa Britanya nagsugod kadtong tanan.

Nagsugod ang Yugto sa mga Kriminal

Ang Britanya sa ika-18ng siglo nakasinatig mga kausaban sa katilingban nga misangko sa pagdagsang sa krimen, nga kasagaran maoy resulta sa tumang kakabos. Aron pukgoon ang maong kiling, ang mga awtoridad nagpatuman ug mapig-otong mga balaod ug mga silot. Sa sinugdan sa ika-19 nga siglo, mga 200 ka sala may silot nga kamatayon. “Ang kinagamyang pagpangawat,” matod sa usa ka biyahedor, “silotan sa kamatayon.” Sa pagkamatuod, gibitay ang usa ka 11-anyos nga batang lalaki tungod sa pagpangawat ug panyo!

Hinuon, sayo sa ika-18ng siglo, giaprobahan ang balaod nga sa daghang kaso nagtugot nga ang sentensiya sa kamatayon us-osan ngadto sa pagpadala na lang sa kriminal ngadto sa mga kolonya sa Britanya sa Amerika del Norte. Busa, ngadtongadto, sa usa ka tuig mga 1,000 ka kriminal gipadala nga nagsakayg barko, sa sinugdan ngadto ilabina sa Virginia ug sa Maryland. Apan sa dihang naangkon sa mga kolonya ang ilang independensiya gikan sa Britanya niadtong 1776, gihunong na ang maong batasan. Human niadto, ang mga kriminal gibalhog sa makauulaw nga mga barkong prisohan nga nakatag ubay sa subang Thames sa London. Ang kapasidad niadtong naglutawng mga prisohan dayag nga limitado. Busa, unsay angayng buhaton?

Ang eksplorador nga si Kapitan James Cook mihatag ug kasulbaran sa dihang iyang giangkon ang  New Holland​—Australia karon​—alang sa Britanya. Wala madugay human niadto, sa 1786, ang silangang baybayon sa Australia gigahin ingong prisohang mga kolonya. Sa pagkasunod tuig ang “First Fleet” migikan sa Inglaterra aron tukoron ang kolonya sa New South Wales. * Misunod ang ubang mga barkong iggugubat, ug sa wala madugay ang ubay-ubayng balangay sa mga kriminal natukod sa Australia, uban sa usa ka balangay sa Norfolk Island, 1,500 kilometros amihanan-silangan sa Sydney.

Mga Kalisdanan sa Biyahe sa Dagat

Ang unang mga biyahe ngadto sa prisohang mga balangay maoy pait nga kasinatian alang sa mga binilanggo, kinsa gidasok ngadto sa nag-umog, baho nga mga lawak sa kargamento sa barko. Gatosgatos ang namatay sa biyahe; ang uban namatay wala madugay sa pagkaabot. Daghan ang namatay gumikan sa sakit nga scurvy. Hinuon, sa kadugayan ang mga doktor giasayn sa mga barko sa mga kriminal, ilabina kadtong may mga babayeng kriminal. Tungod niadto namenosan pag-ayo ang namatay sa biyahe. Ngadtongadto, tungod sa mas tuling mga barko ang panahon sa biyahe namenosan gikan sa mga pito ka bulan ngadto sa upat ka bulan, ug busa mas daghang pasahero ang nakalahutay.

Ang pagkalunod maoy usa usab ka kapeligrohan. Lima ka adlaw sa paggikan sa Inglaterra ug nakita pa ang baybayon sa Pransiya, ang Britanikong barko sa mga kriminal nga Amphitrite nakasugat ug grabeng unos. Kay gibatibatig maayo sa duha ka adlaw, ang barko nasangyad sa gabii sa Agosto 31, 1883, nga tres-kuwarto sa kilometro duol sa baybayon.

Ang tabang gibalibaran, ug ang mga boteng igluluwas wala ipalutaw. Nganong wala man? Kay gituohan nga ang mga kriminal​—120 ka babaye ug mga bata​—basin makaeskapo! Busa human sa tulo ka makalilisang nga mga takna, giyabo sa nagkabungkag nga barko ngadto sa dagat ang kargamento niining mga tawo. Kadaghanan sa tripulante ug tanang 120 ka babaye ug bata namatay. Sa misunod nga pipila ka adlaw, nabanlas diha sa baybayon ang 82 ka lawas​—ang usa iya sa usa ka babayeng migakos sa iyang anak nga ang kamatayon wala makahimo sa pagbulag.

Sa Dihang Gipakatam-is ang Kamatayon

Ang gobernador sa New South Wales, si Sir Thomas Brisbane, mideklarar nga ang labing daotang mga kriminal sa New South Wales ug Tasmania kinahanglang ipadala ngadto sa Norfolk Island. “Ang kriminal nga ipadala didto,” matod niya, “dili na gayod makalaom nga mahibalik hangtod sa hangtod.” Si Sir Ralph Darling, usa ka gobernador sa ulahing panahon, nanaad nga ang isla himoong “dapit sa [labing grabe nga] silot gawas lang sa kamatayon.” Nahimong ingon gayod niana ang Norfolk Island, ilabina sa dihang ang hamili-ug-pagkatawo nga si John Price nagobernador.

Si Price, gikaingon kini, “daw nahibalo, uban sa makalilisang nga katukma, sa pag-obra sa kaisipan sa kriminal, ug kini, duyog sa iyang way-kaluoy nga pagpadapat sa Balaod, mihatag kaniyag halos dili-masuklang gahom ibabaw sa [mga kriminal].” Ang labing diyutay nga 50 ka lapdos nga balaod ni Price o ang napulo ka adlaw sulod sa atob uban sa 13 pa ka laing priso, nga may luna nga igo lang katindogan, maoy alang sa mga sala sama sa pagkanta, dili igong kapaspas sa paglakaw, o dili igong kakusog sa pagduso sa mga karomata nga punog bato.

Daghang priso ang nangandoy sa kamatayon alang sa kalinaw. Sa pagtaho bahin sa pagrebelde sa 31 ka kriminal, nga 13 kanila gipatay ug ang silot sa 18 gilangan, usa ka klerigo misulat: “Literal nga panghitabo nga ang matag lalaki nga nakadungog sa paglangan sa iyang silot midanguyngoy, ug ang matag lalaki nga nakadungog sa iyang silot sa kamatayon miluhod, nga wala mohilak, ug nagpasalamat sa Diyos.” Ang maong klerigo midugang: “Sa dihang ang mga posas gitangtang ug ang mando sa pagpatay gibasa, sila nangluhod aron dawaton kana ingong kabubut-on sa Diyos. Dayon, pinaagig kinaiyanhong lihok, [ang patyonon] mapaubsanong mihalok sa mga tiil sa berdugo.”

 Ang klero lamang, tungod sa ilang eklesiastikanhong pagkanahigawas sa silot, ang nangahas pagsulti batok sa maong kapintasan. “Wala koy mga pulong nga igong makabatbat sa ideya sa linuog nga pagpamintas [ni Price] . . . sa mga priso,” usa ka klerigo misulat. “Kini makalilisang nga hunahunaon, ug ikapatuman kadto nga dili kasilotan.”

Migitlib ang Paglaom

Sa pag-abot ni Kapitan Alexander Maconochie, ang diyutayng kahupayan miabot sa Norfolk Island niadtong 1840. Siya mimugnag usa ka sistema sa kredito nga nagkombinar sa kauswagan sa panggawi uban sa mga ganti ug tungod niadto ang mga kriminal makapaningkamot alang sa kagawasan human makatigom ug tinong gidaghanon sa mga kredito. “Nagtuo ako,” misulat si Maconochie, “nga ang reporma posible kanunay, kon tinguhaon sa hustong paagi. Adunay way-kinutobang katakos sa pagpasibo diha sa kaisipan sa tawo kon ang mga katakos niini ipunting sa mapuslanong mga panghunahuna, ug dili madaot tungod sa mangil-ad nga tratasyon, o pagkadili-aktibo sulod sa prisohan.”

Milampos pag-ayo ang mga reporma ni Maconochie nga sa ulahi kana gisagop sa Inglaterra, Irlandia, ug Tinipong Bansa. Hinuon, niadtong panahon nga si Maconochie nagpailaila sa bag-ong mga paagi sa pagtratar sa mga kriminal, nasuko kaniya ang pipila ka impluwensiyadong mga tawo kansang mga paagi iyang gisalikway. Ingong resulta, sa kadugayan siya gipuwera sa katungdanan. Sa iyang pagpahawa, ang kapintasan nahibalik sa Norfolk Island. Apan wala kadto magdugay. Sa 1854, human sa puwersadong mga reklamo sa klero, ang isla gibiyaan isip prisohang balangay, ug ang mga kriminal niini gipadala ngadto sa Port Arthur sa Tasmania.

Ang Port Arthur nakapukaw usab ug kahadlok, ilabina sa unang mga tuig. Hinuon, ang kabangisan nga gibuhat didto dili sama ka mapintason sa gipadapat sa Norfolk Island. Pananglitan, ang batasan sa paglapdos sagad wala na himoa sa Port Arthur pagka-1840.

Ang estriktong gobernador sa Tasmania, si George Arthur, buot mohatag sa kolonya ug “dungog sa awtomatikong disiplina,” misulat si Ian Brand diha sa Port Arthur​—1830-1877. Sa samang higayon, gusto ni Arthur nga mahibalo ang matag kriminal “sa mga ganti alang sa maayong panggawi ug sa mga silot alang sa daotang panggawi.” Sa maong katuyoan, iyang gibutang ang mga kriminal sa pito ka klase, nga gikan sa mga tawo nga gihatagag tiket-sa-pagbiya tungod sa maayong panggawi ngadto sa mga gisilotan sa pinugos nga trabaho samtang pinosasan ang tiil.

Pagdestiyero​—Panalangin Alang sa Daghan

“Gawas niadtong gibilanggo sa prisohang mga balangay sa Port Arthur, Norfolk Island, . . . ug sa susamang mga dapit panahon sa labing mangiob nga mga yugto niini,” misulat si Beatty, “ang mga kriminal kasagarang mas maayog kahigayonan kay sa ila untang maangkon didto sa nasod nga ilang natawhan. . . . Sila may kahigayonan nga magmalamposon.”

Sa pagkatinuod, ang mga kriminal nga sayong gipagawas  sa bilanggoan (mga kriminal nga gipasaylo) ingon man silang nagsilbi sa ilang sentensiya (mga nakatapos pagsilbi sa ilang sentensiya) nakadiskobre nga nabuksan ang daghang kahigayonan alang kanila ug sa ilang mga pamilya. Busa, diyutay ra ang namalik sa Inglaterra sa dihang nakagawas.

Si Gobernador Lachlan Macquarie, usa ka tigdepensa sa nakagawas nang mga kriminal, miingon: “Sa pagkagawas sa usa ka tawo, ang kanhi niyang kahimtang dili na angayng hinumdoman o isipong batok kaniya; pabatia siyang may-katakos alang sa bisan unsang kahimtang nga siya nakapamatuod nga takos moatubang tungod sa hataas nga panahon sa matarong nga panggawi.”

Gipalig-on ni Macquarie ang mga pulong pinaagi sa paghatag ug yuta ngadto sa nakagawas nang mga kriminal. Unya siya nag-asayn ug mga kriminal aron motabang niadtong napagawas na sa prisohan sa pagtikad sa ilang yuta ug sa paghimog nagkalainlaing mga buluhaton sa ilang mga balay.

Ngadtongadto, daghang kugihan ug mamugnaong mga kanhi-kriminal nakabaton ug bahandi, pagtahod ug, sa pipila ka kaso, bisan kabantog. Pananglitan, si Samuel Lightfoot may hinungdanong bahin sa pagtukod sa unang mga ospital sa Sydney ug sa Hobart. Si William Redfern nahimong usa ka respetadong doktor, ug ang arkitektura ni Francis Greenway dayag diha sa nagkalainlain nga talagsaong mga tinukod sulod ug palibot sa Sydney.

Sa kataposan, paglabay sa 80 ka tuig, ang pagdestiyero ngadto sa Australia nahunong niadtong 1868. Makita ang gamay lang nga ebidensiya niadtong unang katuigan diha sa moderno, daghag-kultura nga katilingban sa Australia karong adlawa. Ang kagun-oban sa prisohang mga balangay karon maoy mga atraksiyon na lang sa turista. Bisan pa niana, ang mas duol nga pagsusi mopadayag ug daghang dili kaayo makapasubong mga pahinumdom sa yugto sa mga kriminal: mga taytayan, karaang mga tinukod, ug bisan mga simbahan​—ang tanan gitukod sa mga kriminal. Ang pipila anaa sa ekselenteng kondisyon ug gigamit hangtod niining adlawa.

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 14]

TAHO SA USA KA KALIWAT SA KRIMINAL

Ang usa ka kaliwat sa ikalimang kaliwatan sa duha ka kriminal miasoy kon sa unsang paagi ang usa sa iyang mga katigulangan nakaabot sa Australia. Siya nagsaysay:

“Sa 19 anyos, usa sa akong mga katigulangan gisentensiyahan . . . tungod sa pagpangawat ug usa ka gamayng libro. Siya mibiya sa Inglaterra sakay sa barkong George III niadtong Disyembre 12, 1834, uban sa 308 ka pasahero​—nga 220 kanila maoy mga kriminal. Sa panahong nalantawan na sa barko ang baybayon sa Tasmania niadtong Abril 12, 1835, 50 ka binilanggo nasakit sa scurvy. Ang asawa, 3 ka anak sa usa ka sundalo, ug 12 pa namatay. Duha ka bata ang natawo panahon sa hataas nga biyahe.

“Unom ka semana sa among paglayag, miulbo ang usa ka sunog sa barko. Apan ang katalagman napugngan tungod sa kaisog sa duha ka binilanggo nga nakasanta sa pagkasilab sa duha ka baril sa pulbora sa pusil. Sumala sa nahitabo, nasunog ang daghang pagkaon, nga ang abiyo alang sa nahibiling panahon sa biyahe kulang na. Sa iyang paningkamot nga daling makaabot sa dunggoanan, gipili sa kapitan ang mas mubong agianan latas sa D’Entrecasteaux Channel diha sa habagatang tumoy sa Tasmania. Sa pagkaalas 9:30 s.g., ang barko nabangga sa dakong bato nga wala mabutang sa mapa, nga nailhan karong adlawa nga King George Rock, nga lima ka kilometros duol sa baybayon ug mitundag. Sa 133 ka tawo nga nalumos, halos tanan maoy mga priso nga trangkado sulod sa lawak sa kargamento. Kawaloag-usa lang sa orihinal nga 220 ka binilanggo ang naluwas. Usa kanila ang akong katigulangan. Niadtong 1843 naminyo siya sa usa ka nakagawas nang kriminal, ug duha ka tuig sa ulahi siya gipalingkawas sa silot. Namatay siya niadtong 1895.”

[Mga hulagway sa panid 13, 14]

SIR THOMAS BRISBANE

GOBERNADOR LACHLAN MACQUARIE

Ang Britanikong barko sa mga binilanggo nga “Amphitrite”

[Credit Lines]

Convicts: By Courtesy of National Library of Australia; F. Schenck’s Portrait of Sir Thomas Brisbane: Rex Nan Kivell Collection, NK 1154. By permission of the National Library of Australia; Macquarie: Mitchell Library, State Library of New South Wales; ship: La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Mga hulagway sa panid 14, 15]

Atob sa prisohan sa Port Arthur

[Credit Line]

Chains and cell block: La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Hulagway sa panid 15]

Kining parolaha sa Sydney Harbor maoy sinuhid sa usa nga gidisenyo sa kanhi-binilanggo nga si Francis Greenway

[Hulagway sa panid 15]

Dili-makawasan nga baybayon sa Norfolk Island

[Hulagway sa panid 15]

Ang karaang baraks sa mga sundalo sa Norfolk Island