Usa ka Tibuok-Kalibotan nga Suliran

“Ang paghikog maoy usa ka seryosong suliran sa kahimsog sa komunidad.”—David Satcher, siruhano heneral sa T.B., niadtong 1999.

KANANG mga pulonga nagpaila sa unang higayon sa kasaysayan nga ang usa ka siruhano heneral sa Tinipong Bansa naghimo sa paghikog nga usa ka publikong isyu. Mas daghang tawo sa maong nasod nagapatay sa ilang kaugalingon karon kay sa ginapatay sa uban. Dili katingalahan nga gideklarar sa Senado sa T.B. ang pagsanta sa paghikog ingong usa ka prioridad sa nasod.

Bisan pa niana, ang proporsiyon sa paghikog sa Tinipong Bansa, nga 11.4 matag 100,000 sa 1997, ubos kay sa tibuok-yutang proporsiyon nga gipatik sa World Health Organization sa 2000​—16 matag 100,000. Ang mga proporsiyon sa paghikog sa tibuok kalibotan miusbaw ug 60 porsiyento sa miaging 45 ka tuig. Karon, sa usa lamang ka tuig, duolan sa usa ka milyong tawo sa tibuok kalibotan maghikog. Katumbas kana sa usa ka kamatayon sa halos matag 40 ka segundo!

Hinuon, ang mga estadistika dili makasugilon sa tibuok estorya. Sa daghang kaso ang mga membro sa pamilya molimod nga naghikog ang namatay. Dugang pa, gibanabana nga sa matag milampos nga paghikog, tali sa 10 ug 25 maoy pagsulay sa paghikog. Usa ka surbi nakadiskobre nga 27 porsiyento sa hayskul nga mga estudyante sa Tinipong Bansa miangkon nga sa miaging tuig, sila seryosong nagplano sa paghikog; 8 porsiyento sa grupong gisurbi miingon nga sila nagsulay sa paghikog. Nadiskobrehan sa ubang mga pagtuon nga gikan sa 5 ngadto 15 porsiyento sa hingkod nga mga tawo nakahunahuna sa paghikog sa usa o sa laing higayon.

Mga Kalainan Tungod sa Kultura

Nagkalainlain gayod ang hunahuna sa mga tawo bahin sa paghikog. Ang pipila nag-isip niini ingong krimen, ang uban ingong tinalawan nga paglikay sa usa ka daotang butang, ug ang uban pa gayod ingong madungganong paagi sa pagpangayog pasaylo sa usa ka sayop. Ang uban nag-isip gani niini ingong hamiling paagi aron ang usa ka kawsa mapauswag. Nganong nagkalainlain ang mga punto-de-bista? Ang kultura usa ka dakong hinungdan. Sa pagkamatuod, ang The Harvard Mental Health Letter nagpasabot nga ang kultura mahimo ganing “makaimpluwensiya sa posibilidad sa paghikog.”

Palandonga ang usa ka nasod sa sentral Uropa​—ang Hungaria. Si Dr. Zoltán Rihmer nagtumong sa taas nga proporsiyon sa paghikog didto ingong “makapasubo nga ‘tradisyon’” sa Hungaria. Si Béla Buda, ang direktor sa National Institute for Health sa Hungaria, miingon nga ang mga Hungariano dali kaayong maghikog, tungod sa bisan unsa lang nga hinungdan. “Siya may kanser​—nahibalo siya kon unsaon pagtapos sa maong kahimtang” maoy kasagaran nga reaksiyon, sumala ni Buda.

Sa India may usa ka relihiyosong kostumbre kaniadto nga nailhang suttee. Bisan pag kining batasana, nga ang nabiyuda molukso ngadto sa sunoganan sa patayng lawas sa iyang bana, dugay nang gidili, kini gituman gihapon. Sa dihang ang usa ka babaye gitaho nga naghikog sa maong paagi, daghang tawo didto midayeg sa trahedya. Sumala sa India Today, sa maong rehiyon sa India “halos 25 ka babaye nagsunog sa ilang kaugalingon diha sa sunoganan sa patayng lawas sa ilang mga bana sa 25 ka tuig usab.”

Talagsaon, sa Hapon ang paghikog mohunos ug tulo ka pilong gidaghanon sa kinabuhi kay sa mga aksidente sa trapiko! “Ang tradisyonal nga kultura sa Hapon, nga dili gayod mopahayag nga daotan ang paghikog, nailhan tungod sa nahimo nang rituwal ug pormal nga paagi sa paghikog (seppuku o hara-kiri),” matod sa Japan​—An Illustrated Encyclopedia.

 Sa iyang librong Bushido​—The Soul of Japan, si Inazo Nitobe, kinsa sa ulahi nahimong luyoluyong sekretaryo-heneral sa Liga sa Kanasoran, mipatin-aw sa maong kultural nga pagkadani sa kamatayon. Misulat siya: “Nga usa ka imbento sa edad media, ang [seppuku] maoy proseso nga pinaagi niana ang mga manggugubat makabayad sa ilang mga krimen, makapangayog pasaylo sa mga sayop, makalikay sa kaulawan, makabalos sa ilang mga higala, o makapamatuod sa ilang pagkasinsero.” Bisan pag ang maong rituwal nga matang sa paghikog kasagarang iya sa nangaging panahon, gamiton gihapon kini sa pipila tungod sa impresyon niini diha sa katilingban.

Sa Kakristiyanohan, sa laing bahin, ang paghikog dugay nang giisip nga usa ka krimen. Panahon sa ikaunom ug ikapitong mga siglo, ang Iglesya Romana Katolika nag-ekskomunikar sa mga naghikog ug naghikaw kanila sa mga rituwal sa paglubong. Sa pipila ka dapit, ang relihiyosong kasibot nakapatungha ug katingad-anang mga kostumbre bahin sa mga paghikog​—lakip ang pagbitay sa patay nga lawas ug bisan pagtusok ug kahoy sa kasingkasing.

Kataw-anan, kadtong mosulay sa paghikog masilotan sa kamatayon. Tungod sa pagsulay sa pagpatay sa iyang kaugalingon pinaagi sa paggulot sa iyang tutonlan, gibitay ang usa ka Ingles sa ika-19ng siglo. Busa gihimo sa mga awtoridad kon unsay napakyas niadtong tawhana sa paghimo. Bisan pag nausab na ang silot alang sa pagsulay sa paghikog sa paglabay sa mga katuigan, sa 1961 lamang gideklarar sa Britanikong Parliamento nga ang paghikog ug pagsulay sa paghikog dili na mga krimen. Sa Irlandia kini nagpadayong usa ka krimen hangtod sa 1993.

Karong adlawa ang pipila ka magsusulat nagdasig sa paghikog ingong usa ka kapilian. Ang usa ka 1991 nga libro bahin sa gitabangang paghikog alang sa tawong may sakit nga ikamatay nagsugyot ug mga paagi sa pagtapos sa kinabuhi sa usa ka tawo. Sa ulahi, ang nagkadaghang mga tawo nga nasakit sa sakit nga dili ikamatay migamit sa usa sa gisugyot nga mga paagi.

Paghikog ba gayod ang sulbad sa mga suliran sa usa ka tawo? O aduna bay maayong mga katarongan nga magpadayon sa kinabuhi? Sa dili pa palandongon kining mga pangutanaha, ato unang susihon kon unsay motultol sa paghikog.

[Blurb sa panid 4]

Sa usa lamang ka tuig, duolan sa usa ka milyong tawo sa tibuok kalibotan maghikog. Katumbas kana sa usa ka kamatayon sa halos matag 40 ka segundo!