1, 2. Unsang matang sa pag-antos ang gisagubang sa mga tawo karon, ug unsay mga pangutana sa daghang tawo tungod niana?

HUMAN sa usa ka makalilisang nga panagsangka diha sa usa ka nasod nga gihasi sa gubat, ang nangamatay nga libolibong babaye ug batang sibilyan gilubong sa usa ka gahong nga gilibotan ug mga timaan. Ang matag timaan may gisulat: “Ngano?” Kana usahay maoy labing masakit nga pangutana. Kana ang isukna sa mga tawo sa dihang ang gubat, katalagman, sakit, o krimen, magpatay sa ilang inosenteng mga minahal, moguba sa ilang balay, o mohatag kanilag dili-ikabatbat nga pag-antos sa ubang mga paagi. Buot nilang masayran kon nganong ilang nasinati ang maong mga trahedya.

² Nganong gitugotan sa Diyos ang pag-antos? Kon si Jehova nga Diyos maoy labing gamhanan, mahigugmaon, maalamon, ug makataronganon, nganong ang kalibotan napuno sa pagdumot ug inhustisya? Ikaw ba mismo nahibulong sukad bahin niining mga butanga?

3, 4. (a) Unsay nagpakita nga dili daotan ang pagpangutana kon nganong gitugotan sa Diyos ang pag-antos? (b) Unsay pagbati ni Jehova bahin sa pagkadaotan ug pag-antos?

³ Daotan ba ang pagpangutana kon nganong gitugotan sa Diyos ang pag-antos? Nabalaka ang pipila nga ang pagsukna niana nagpasabot nga sila kulang ug pagtuo o nga sila nagpadayag sa kawalay-pagtahod sa Diyos. Apan inigbasa sa Bibliya, imong  masayran nga ang matinumanon, mahadlokon-sa-Diyos nga mga tawo adunay susamang mga pangutana. Pananglitan, ang manalagnang si Habacuc nangutana kang Jehova: “Nganong gipakita mo kanako ang makadaot, ug ikaw nagatan-aw lamang sa kasamok? Ug nganong ang pagpanglaglag ug kapintasan ania sa akong atubangan, ug nganong adunay panag-away, ug nganong nagakahitabo ang panagbangi?”—Habacuc 1:3.

⁴ Gikasab-an ba ni Jehova ang matinumanong manalagnang si Habacuc tungod sa pagsukna nianang mga pangutanaha? Wala. Hinunoa, gilakip sa Diyos ang sinserong mga pulong ni Habacuc diha sa talaan sa inspiradong Bibliya. Ang Diyos mitabang usab kaniya aron mas masabtan ang mga panghitabo ug makabatog mas dakong pagtuo. Buot ni Jehova nga himoon usab kana kanimo. Hinumdomi, ang Bibliya nagtudlo nga ‘siya may kahingawa kanimo.’ (1 Pedro 5:7) Ang Diyos labaw pa kaayong nagdumot sa pagkadaotan ug sa pag-antos nga gipahinabo niini kay kang bisan kinsa. (Isaias 55:8, 9) Nan, nganong adunay hilabihang pag-antos sa kalibotan?

5. Unsang mga katin-awan ang ipahayag usahay bahin sa pag-antos sa tawo, apan unsay gitudlo sa Bibliya?

⁵ Ang mga tawo sa nagkalainlaing relihiyon nangutana sa ilang relihiyosong mga lider ug mga magtutudlo kon nganong  adunay hilabihang pag-antos. Kasagaran, ang tubag mao nga ang pag-antos maoy kabubut-on sa Diyos ug dugay na kaayo niyang gimbut-an ang tanang panghitabo, lakip ang mga trahedya. Giingnan ang daghang tawo nga ang mga paagi sa Diyos misteryoso o siya ang nagbuot sa pagkamatay sa mga tawo—bisan sa mga bata—aron sila makauban kaniya sa langit. Apan sumala sa imong nahibaloan, si Jehova nga Diyos dili gayod magpahinabo sa daotang butang. Ang Bibliya nag-ingon: “Halayo ra sa matuod nga Diyos nga mobuhat sa pagkadaotan, ug sa Labing Gamhanan nga mobuhat sa kawalay-hustisya!”—Job 34:10.

6. Nganong daghang tawo nasayop sa pagpasangil sa Diyos sa pag-antos sa kalibotan?

⁶ Nahibalo ka ba kon nganong ang mga tawo nasayop sa pagpasangil sa Diyos sa tanang pag-antos sa kalibotan? Sa daghang kahimtang, ilang gipasanginlan ang Labing Gamhanang Diyos tungod kay sila naghunahuna nga siya ang tinuod nga magmamando niining kalibotana. Wala sila mahibalo sa yano apan hinungdanong kamatuoran nga gitudlo sa Bibliya. Imong nakat-onan ang maong kamatuoran sa Kapitulo 3 niining basahona. Ang tinuod nga magmamando niining kalibotana mao si Satanas nga Yawa.

7, 8. (a) Sa unsang paagi ang kalibotan nagpaaninag sa personalidad sa magmamando niini? (b) Sa unsang paagi ang tawhanong pagkadili-hingpit ug ang “panahon ug ang wala damhang panghitabo” miresulta sa pag-antos?

⁷ Ang Bibliya tin-awng nag-ingon: “Ang tibuok kalibotan nailalom sa gahom sa usa nga daotan.” (1 Juan 5:19) Sa dihang imong hunahunaon, dili ba kana makataronganon? Ang kalibotan nagpaaninag sa personalidad sa dili-makita nga espiritung linalang nga “nagpahisalaag sa tibuok gipuy-ang yuta.” (Pinadayag 12:9) Si Satanas madumtanon, malimbongon, ug mapintason. Busa ang kalibotan, ilalom sa iyang impluwensiya, napunog pagdumot, panglimbong, ug kapintasan. Kana maoy usa ka hinungdan kon nganong adunay hilabihang pag-antos.

⁸ Ang ikaduhang hinungdan kon nganong adunay hilabihang pag-antos mao nga, sumala sa gihisgotan sa Kapitulo 3, ang katawhan maoy dili hingpit ug makasasala sukad gayod sa pagrebelde didto sa tanaman sa Eden. Ang makasasalang mga tawo naningkamot nga mogahom, ug kini miresulta sa mga gubat,  pagdaogdaog, ug pag-antos. (Ecclesiastes 4:1; 8:9) Ang ikatulong hinungdan sa pag-antos mao ang “panahon ug ang wala damhang panghitabo.” (Ecclesiastes 9:11) Sa usa ka kalibotan nga wala si Jehova isip tigpanalipod nga Magmamando, ang mga tawo mahimong mag-antos tungod kay sila anaa sa sayop nga dapit ug sa sayop nga gutlo.

9. Nganong makapaneguro kita nga si Jehova adunay maayong katarongan sa pagtugot nga magpadayon ang pag-antos?

⁹ Makapahupay kanato nga mahibalo nga ang Diyos dili mao ang hinungdan sa pag-antos. Siya dili mao ang nakaingon sa mga gubat, mga krimen, pagdaogdaog, o bisan sa mga katalagman sa kinaiyahan nga maoy hinungdan sa pag-antos sa katawhan. Bisan pa niana, kinahanglang mahibalo kita, Nganong gitugotan ni Jehova kining tanang pag-antos? Kon siya ang Labing Gamhanan, siya adunay gahom sa pagpahunong niini. Nan, nganong wala niya gamita ang maong gahom? Ang mahigugmaong Diyos nga atong nailhan aduna gayoy maayong katarongan.—1 Juan 4:8.

10. Unsay gikuwestiyon ni Satanas, ug sa unsang paagi?

¹⁰ Aron masayran kon nganong gitugotan sa Diyos ang pag-antos, angay natong hinumdoman ang panahon nga nagsugod ang pag-antos. Sa dihang gibuyo ni Satanas si Adan ug Eva nga dili magmasinugtanon kang Jehova, ang usa ka hinungdanong isyu gipatungha. Si Satanas wala magkuwestiyon sa gahom ni Jehova. Bisan si Satanas nahibalo nga ang gahom ni Jehova walay kinutoban. Hinunoa, gikuwestiyon ni Satanas ang kang Jehova nga katungod sa pagmando. Pinaagi sa pagtawag sa Diyos nga bakakon ug nga naghikaw ug maayo gikan sa iyang mga sakop, si Satanas nag-akusar nga si Jehova maoy dili-maayong magmamando. (Genesis 3:2-5) Gipasabot ni Satanas nga mahimong mas maayo ang kahimtang sa katawhan kon wala ang pagmando sa Diyos. Kadto maoy pag-atake sa pagkasoberano ni Jehova, sa iyang katungod sa pagmando.

11. Nganong wala man lang laglaga ni Jehova ang mga rebelde sa Eden?

¹¹ Si Adan ug Eva mirebelde batok kang Jehova. Sa pagkatinuod, sila miingon: ‘Kami wala magkinahanglan kang Jehova ingong among Magmamando. Kami mismo makadesisyon kon  unsay matarong ug kon unsay daotan.’ Sa unsang paagi mahusay ni Jehova ang maong isyu? Sa unsang paagi katudloan niya ang tanang intelihenteng mga linalang nga ang mga rebelde maoy sayop ug nga ang iyang paagi mao gayod ang labing maayo? Tingali adunay moingon nga angay untang gilaglag lang sa Diyos ang mga rebelde ug maglalang pag-usab ug mga tawo. Apan gipahayag na ni Jehova ang iyang katuyoan nga ang yuta pun-on sa mga anak ni Adan ug Eva, ug buot niya nga sila magpuyo sa usa ka yutang paraiso. (Genesis 1:28) Si Jehova kanunayng magtuman sa iyang mga katuyoan. (Isaias 55:10, 11) Gawas pa, ang paglaglag sa mga rebelde sa Eden dili makatubag sa isyu nga gipatungha bahin sa katungod ni Jehova sa pagmando.

12, 13. Iilustrar kon nganong gitugotan ni Jehova si Satanas nga mahimong magmamando niining kalibotana ug kon nganong gitugotan sa Diyos ang mga tawo sa pagmando sa ilang kaugalingon.

¹² Atong hisgotan ang usa ka ilustrasyon. Hunahunaa nga ang usa ka magtutudlo nagtudlo sa iyang mga estudyante kon unsaon pagsolbar ang usa ka lisod nga problema. Ang usa ka listo apan rebelyosong estudyante moingon nga ang paagi sa magtutudlo sa pagsolbar sa problema maoy sayop. Sa pagpasabot nga ang magtutudlo walay katakos, ang maong rebelde moinsistir nga aduna siyay nasayran nga labi pang maayong paagi sa pagsolbar sa problema. Maghunahuna ang pipila ka estudyante nga siya husto, ug  sila mahimong rebelyoso usab. Unsay angayng buhaton sa magtutudlo? Kon pagawson niya ang mga rebelde gikan sa klase, unsa unyay epekto niana diha sa ubang mga estudyante? Dili ba sila motuo nga ang ilang klasmet ug kadtong miduyog kaniya husto? Basin ang ubang mga estudyante sa klase mawad-an ug pagtahod sa ilang magtutudlo, kay maghunahuna nga siya nahadlok nga mapamatud-ang sayop. Apan ipananglit nga tugotan sa magtutudlo ang rebelde nga iyang ipakita sa klase kon unsaon niya pagsolbar ang problema.

¹³ May nahimo si Jehova nga susama sa gibuhat sa magtutudlo diha sa ilustrasyon. Hinumdomi nga dili lang mga rebelde sa Eden ang nalangkit. Ang milyonmilyong manulonda nagtan-aw. (Job 38:7; Daniel 7:10) Kon unsaon pag-atubang ni Jehova ang rebelyon makaapektar pag-ayo sa tanang manulonda ug sa kadugayan sa tanang intelihenteng mga linalang. Busa, unsay gihimo ni Jehova? Iyang gitugotan si Satanas sa pagpakita kon sa unsang paagi siya magmando sa katawhan. Gitugotan usab sa Diyos ang mga tawo sa pagmando sa ilang kaugalingon ubos sa pagtultol ni Satanas.

14. Unsang kaayohan ang motungha gikan sa desisyon ni Jehova nga tugotan ang mga tawo sa pagmando sa ilang kaugalingon?

¹⁴ Ang magtutudlo sa atong ilustrasyon nahibalo nga ang rebelde ug ang midapig kaniya nga mga estudyante maoy sayop. Apan siya nahibalo usab nga ang pagtugot kanilag kahigayonan sa pagsulay pagpamatuod sa ilang punto makaayo sa tibuok klase. Sa dihang mapakyas ang mga rebelde, masabtan sa tanang matinud-anong mga estudyante nga ang magtutudlo mao lamang ang may katakos sa pagdumala sa klase. Masabtan nila kon nganong pagkahuman niana ang magtutudlo magpapahawa sa mga rebelde gikan sa klase. Sa susama, si Jehova nahibalo nga ang tanang matinud-anon ug kasingkasing nga mga tawo ug ang mga manulonda makabaton ug kaayohan gikan sa pagkakita nga si Satanas ug ang iyang kaubang mga rebelde napakyas ug nga ang mga tawo dili makamando sa ilang kaugalingon. Sama ni Jeremias sa karaang panahon, ilang mahibaloan kining bililhong kamatuoran: “Ako nahibalo pag-ayo, Oh Jehova, nga dili iya sa yutan-ong tawo ang iyang dalan. Dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.”—Jeremias 10:23.

15, 16. (a) Nganong gitugotan ni Jehova ang pag-antos sa dugay kaayong panahon? (b) Nganong wala pugngi ni Jehova ang mga panghitabo sama sa mangilngig nga mga krimen?

¹⁵ Apan, nganong gitugotan ni Jehova nga ang pag-antos magpadayon ug dugay kaayong panahon? Ug nganong dili niya pugngan nga mahitabo ang daotang mga butang? Buweno, tagda ang duha ka butang nga dili buhaton sa magtutudlo diha sa atong ilustrasyon. Una, dili niya pugngan ang rebeldeng estudyante sa pagpatin-aw sa iyang solusyon. Ikaduha, dili tabangan sa magtutudlo ang rebelde sa pagpresentar sa iyang argumento. Sa susama, tagda ang duha ka butang nga dili gayod buhaton ni Jehova. Una, wala niya pugngi si Satanas ug kadtong midapig kaniya gikan sa pagsulay pagpamatuod nga sila maoy husto. Tungod niana, kinahanglang palabyon una ang taas nga panahon. Sa libolibong katuigan sa kasaysayan sa tawo, ang katawhan nakasulay sa tanang matang sa pagmando-sa-kaugalingon o tawhanong kagamhanan. Ang katawhan nakahimog pipila ka kauswagan sa siyensiya ug sa ubang mga natad, apan ang inhustisya, kakabos, krimen, ug gubat migrabe pa hinuon. Napadayag na karon nga pakyas ang tawhanong pagmando.

¹⁶ Ikaduha, si Jehova wala motabang kang Satanas sa pagmando niining kalibotana. Pananglitan, kon pugngan sa Diyos ang mangilngig nga mga krimen, dili ba siya, sa pagkamatuod, maghatag na hinuon ug ebidensiya nga husto ang mga rebelde? Dili ba ang Diyos magpahunahuna na hinuon sa mga tawo nga tingali ang mga tawo makahimo sa pagmando sa ilang kaugalingon nga walay daotang mga resulta? Kon kanay himoon ni Jehova, siya mahimong kumplot sa usa ka bakak. Bisan pa niana, “dili gayod mahimo nga mamakak ang Diyos.”—Hebreohanon 6:18.

17, 18. Unsay buhaton ni Jehova sa tanang kadaot nga miresulta tungod sa pagmando sa mga tawo ug sa impluwensiya ni Satanas?

¹⁷ Apan, unsay ikasulti bahin sa tanang kadaot nga nahimo sulod sa dugay nga rebelyon batok sa Diyos? Angay natong hinumdoman nga si Jehova maoy labing gamhanan. Busa, siya makatul-id ug motul-id sa mga epekto sa pag-antos sa tawo. Sumala sa ato nang nakat-onan, ang pagkadaot sa atong planeta balit-aron pinaagi sa paghimo sa yuta nga usa ka Paraiso. Ang  mga epekto sa sala wagtangon pinaagi sa pagtuo sa halad lukat ni Jesus, ug ang mga epekto sa kamatayon balit-aron pinaagi sa pagkabanhaw. Sa ingon gamiton sa Diyos si Jesus “aron sa pagbungkag sa mga buhat sa Yawa.” (1 Juan 3:8) Kining tanan pagatumanon ni Jehova sa husto gayong panahon. Malipay kita nga wala dayon niya buhata kanang mga butanga, kay ang iyang pailob naghatag kanato ug kahigayonan aron makakat-on sa kamatuoran ug makaalagad kaniya. (2 Pedro 3:9, 10) Kasamtangan, ang Diyos aktibong nangita sa sinserong mga magsisimba ug nagtabang kanila sa pag-agwanta sa bisan unsang kalisdanan nga modangat kanila niining gubot nga kalibotan.—Juan 4:23; 1 Corinto 10:13.

¹⁸ Ang pipila tingali mahibulong, Mapugngan ba kaha kining tanang pag-antos kon ang Diyos naglalang pa kang Adan ug Eva sa paagi nga sila dili unta makarebelde? Sa pagtubag nianang pangutanaha, kinahanglang imong hinumdoman ang usa ka bililhong gasa nga gihatag ni Jehova kanimo.

19. Unsang bililhong gasa ang gihatag ni Jehova kanato, ug nganong angay natong pabilhan kini?

¹⁹ Sumala sa gipahayag sa Kapitulo 5, ang mga tawo gilalang uban ang kagawasan sa pagpili. Nakaamgo ka ba kon unsa ka bililhon ang maong gasa? Ang Diyos nagbuhat ug di-maihap nga mga hayop, ug kini kasagarang naglihok pinaagig kinaiyanhong katakos. (Proverbio 30:24) Ang tawo nakagamag pipila ka robot nga maprograma nga mosunod sa matag mando. Malipay ba kita kon ingon niana ang pagbuhat sa Diyos kanato? Dili, nalipay kita nga adunay kagawasan sa pagpili kon mahimong unsa unyang matanga kita sa tawo, kon unsang dalan sa kinabuhi ang atong  subayon, kon kinsay atong mga higala, ug uban pa. Nalipay kita nga adunay usa ka sukod sa kagawasan, ug kana ang gusto sa Diyos nga atong mabatonan.

20, 21. Sa unsang paagi atong magamit nga labing mapuslanon ang gasa sa kagawasan sa pagpili, ug nganong angay natong buhaton kana?

²⁰ Si Jehova dili interesado sa pag-alagad nga gihimo tungod kay napugos. (2 Corinto 9:7) Ingong ilustrasyon: Unsay labaw nga makapahimuot sa usa ka ginikanan—ang pagsulti sa usa ka bata nga “Gimahal ko ikaw” tungod kay siya gisugo sa pagsulti niana o ang iyang pagsulti niana nga kinabubut-on ug kinasingkasing? Busa ang pangutana mao, Sa unsang paagi gamiton nimo ang kagawasan sa pagpili nga gihatag ni Jehova kanimo? Si Satanas, Adan, ug Eva migamit sa kagawasan sa pagpili sa labing daotang paagi. Ilang gisalikway si Jehova nga Diyos. Unsay imong buhaton?

²¹ Ikaw adunay kahigayonan sa paggamit nga labing mapuslanon sa kahibulongang gasa sa kagawasan sa pagpili. Makaduyog ka sa milyonmilyon nga mibarog dapig kang Jehova. Mapalipay nila ang Diyos tungod kay sila aktibong nagpakigbahin sa pagpamatuod nga si Satanas maoy bakakon ug pakyas kaayo ingong magmamando. (Proverbio 27:11) Makahimo ka usab niana pinaagi sa pagpili sa hustong dalan sa kinabuhi. Kini ipatin-aw sa sunod kapitulo.