Kapitulo 12

Ang Dakong Panon Magkinabuhi sa Langit? O sa Yuta?

KASUKWAHI sa mga membro sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan, ang kadaghanan sa mga Saksi ni Jehova nanaglaom sa walay kataposang kinabuhi, dili sa langit, kondili sa yuta. Ngano man kini?

Kini dili kanunay nga ingon niini. Ang unang-siglong mga Kristohanon naglaom nga pag-abot sa panahon sila momando kauban ni Jesu-Kristo ingong langitnong mga hari. (Mat. 11:12; Luc. 22:​28-30) Hinuon, si Jesus nagsulti kanila nga ang mga manununod sa Gingharian mao lamay usa ka “gamayng panon.” (Luc. 12:32) Kinsa ang mahimong makaapil? Unsa ka daghan sila? Sila wala masayod sa mga detalye hangtod sa ulahi.

Sa Pentekostes 33 K.P., ang unang Hudiyong mga tinun-an ni Jesus gidihogan sa balaang espiritu aron mahimong isigka-manununod ni Kristo. Sa tuig 36 K.P., ang paglihok sa espiritu sa Diyos nagpatin-aw nga ang walay sirkunsisyon nga mga Hentil makaambit usab sa maong panulondon. (Buh. 15:​7-9; Efe. 3:​5, 6) Laing 60 ka tuig ang milabay una pa gipadayag kang apostol Juan nga 144,000 lamang ang pagakuhaon gikan sa yuta sa pagpakig-ambit sa langitnong Gingharian uban kang Kristo.​—Pin. 7:​4-8; 14:​1-3.

Si Charles Taze Russell ug iyang mga kaubanan nagbaton sa samang paglaom, sama sa kadaghanan sa mga Saksi ni Jehova hangtod sa tungatunga sa katuigang 1930. Sila usab nasayod, gikan sa ilang pagtuon sa Kasulatan, nga ang pagdihog sa balaang espiritu nagtimaan nga kanang mga tawhana wala lamang mahalinya alang sa umaabot nga pag-alagad ingong mga hari ug saserdote uban kang Kristo sa langit apan nga sila usab may linaing buluhaton nga pagahimoon samtang anaa pa sa unod. (1 Ped. 1:​3, 4; 2:9; Pin. 20:6) Unsang buluhatona? Sila nasayod pag-ayo ug sa subsob mikutlo sa Isaias 61:​1, nga nagaingon: “Ang espiritu sa Soberano Ginoong Jehova ania sa ibabaw kanako, tungod kay gidihogan ako ni Jehova aron sa pagwali sa maayong balita ngadto sa mga maaghop.”

Pagwali Uban sa Unsang Katuyoan?

Bisan tuod sila dili daghan, naningkamot sila sa pagpahibalo sa tanan kutob sa maabot sa kamatuoran mahitungod sa Diyos ug sa iyang katuyoan. Sila mipatik ug nag-apod-apod sa hilabihan kadaghan nga literatura nga nagapahayag sa maayong balita labot sa iyang tagana alang sa kaluwasan pinaagi kang Kristo. Apan ang ilang katuyoan wala magkahulogan nga ang tanan nga ilang walihan makombirtir. Nan, nganong sila mosangyaw pa man kanila? Ang Watch Tower sa Hulyo 1889 misaysay: “Kami ang iyang [Jehova] mga hawas sa yuta; ang dungog sa iyang ngalan ibindikar sa presensiya sa iyang mga kaaway ug sa atubangan sa daghan  sa iyang nalimbongang mga anak; ang iyang mahimayaong plano ipahibalo sa tanang dapit sa pagsupak sa tanang maalamon-sa-kalibotan nga mga laraw nga sukad gisulayan sa mga tawo sa pagmugna.”

Ang linaing pagtagad gihatag kanila nga nangangkong mga katawhan sa Ginoo, nga daghan kanila maoy mga membro sa mga simbahan sa Kakristiyanohan. Unsay katuyoan sa pagsangyaw kanila? Ingon sa kanunay nga ipahayag ni Brader Russell, ang tinguha sa sayong mga Estudyante sa Bibliya maoy dili pagbihag sa mga sakop sa simbahan ngadto sa ubang organisasyon apan sa pagtabang kanila nga mas mapasuod sa Ginoo ingong mga membro sa usa ka tinuod nga simbahan. Hinuon, ang mga Estudyante sa Bibliya nahibalo nga ingong pagsugot sa Pinadayag 18:​4, sila kinahanglang mogula sa “Babilonya,” nga ilang nasabtan nga napadayag diha sa simbahan sa ngalan lamang, ang mga simbahan sa Kakristiyanohan uban sa tanan nilang dili kasulatanhong mga pagtulon-an ug sektaryanhong pagkabahinbahin. Sa kinaunahang isyu mismo sa Watch Tower (Hulyo 1879), si Brader Russell miingon: “Kami nakasabot nga ang tumong sa presenteng pagpanaksi maoy ‘Sa pagkuhag usa ka katawhan alang sa Iyang ngalan’​—ang Iglesya​—nga sa pag-anhi ni Kristo mahiusa ngadto Kaniya, ug modawat sa Iyang ngalan. Pin. iii. 12.”

Ilang nasabtan nga, niadtong panahona, usa lamang ka “pagtawag” ang gibuksan sa tanang tinuod nga mga Kristohanon. Kini mao ang imbitasyon nga mahimong mga membro sa pangasaw-onon ni Kristo, nga sa kataposan mokabat lamang ug 144,000. (Efe. 4:4; Pin. 14:​1-5) Ilang giawhag sa kalihokan ang tanan nga nag-angkon nga nagtuo sa halad lukat ni Kristo, sila man mga membro sa simbahan o dili, sa pag-apresyar sa “bililhon ug kahibulongan gayod nga mga saad” sa Diyos. (2 Ped. 1:4; Efe. 1:18) Ilang gipaningkamotan ang pagpalihok kanila aron magmasiboton sa pagpahiuyon ngadto sa mga kinahanglanon alang sa gamayng panon sa mga manununod sa Gingharian. Alang sa espirituwal nga pagpalig-on kanilang tanan, nga ilang gilantaw ingong naglangkob “sa panimalay sa pagtuo” (tungod kay sila nagpadayag ug pagtuo diha sa lukat), si Brader Russell ug iyang mga kaubanan makugihong nagtinguha sa pagtagana sa espirituwal nga ‘pagkaon sa tukmang panahon’ pinaagi sa mga lindog sa Watch Tower ug ubang pinasikad-sa-Bibliya nga mga publikasyon.​—Gal. 6:10; Mat. 24:​45, 46, KJ.

Hinuon, ilang nakit-an nga dili tanan sa nangangkon nga “nakonsagrar” (o, ‘nga mihatag sa ilang kaugalingon sa bug-os ngadto sa Ginoo,’ ingon sa ilang nasabtan) ang human niadto mipadayon sa pag-agpas sa usa ka kinabuhi nga andam sa pagsakripisyo sa kaugalingon, nga mihimo sa pag-alagad sa Ginoo nga ilang pangunang tumong sa kinabuhi. Bisan pa, sama sa ilang gisaysay, ang nakonsagrar nga mga Kristohanon miuyon sa kinabubut-on sa pagbiya sa kinabuhi ingong tawhanon, nga naglaom sa langitnong panulondon;  wala nay talikoray; kon dili nila mabatonan ang kinabuhi sa espirituhanon nga dapit, ang ikaduhang kamatayon magpaabot kanila. (Heb. 6:​4-6; 10:​26-29) Apan daghan sa morag konsagrado nga mga Kristohanon nagpakasayon, nga napakyas sa pagpadayag sa tinuod nga kasibot alang sa kawsa sa Ginoo ug midumili sa pagsakripisyo sa kaugalingon. Bisan pa, sa dayag wala nila isalikway ang lukat ug sila nagkinabuhig mahinlo nga mga kinabuhi. Unsay mahitabo sa maong mga tawo?

Sulod sa daghang tuig ang mga Estudyante sa Bibliya naghunahuna nga kini maoy pundok nga gihubit diha sa Pinadayag 7:​9, 14 (KJ), nga nagtumong sa “usa ka dakong panon” nga migula sa dakong kasakitan ug nanagbarog sa “atubangan sa trono” sa Diyos ug atubangan sa Kordero, si Jesu-Kristo. Sila nangatarongan nga bisan tuod kini misalikway sa kinabuhi nga nagsakripisyo sa kaugalingon, sila mahimong makasugamak ug mga pagsulay sa pagtuo nga matapos sa kamatayon sa panahon sa kasakitan pagkatapos sa paghimaya sa mga kinaulahian sa pangasaw-onon ni Kristo. Sila nagtuo nga kon kining gikaingon nga dakong panon magmaunongon nianang panahona, sila pagabanhawon sa langitnong kinabuhi​—dili sa pagmando ingong mga hari apan sa pagbarog atubangan sa trono. Gipangatarongan nga sila pagahatagan sa maong ikaduhang mga posisyon tungod kay dili pa igo ang kainit sa ilang gugma sa Ginoo, tungod kay wala sila magpakita sa igong kasibot. Gihunahuna kaniadto nga kining mga tawhana nga gianak pinaagi sa espiritu sa Diyos apan mapasagdanon mahitungod sa pagsugot sa Diyos, lagmit nagpadayon sa pagpakig-uban sa mga simbahan sa Kakristiyanohan.

Sila usab naghunahuna nga tingali​—tingali lamang​—ang “mga takos sa kakaraanan” nga moalagad ingong mga prinsipe sa yuta sa milenyal nga kapanahonan mahimong, sa kataposan nianang panahona, sa usa ka paagi pagahatagan ug langitnong kinabuhi. (Sal. 45:16) Sila nangatarongan nga ang kokaamgid nga kalaoman lagmit nagpaabot kang bisan kinsa nga “nagkonsagrar” sa ilang kaugalingon tapos nga ang tanan sa 144,000 ka mga manununod sa Gingharian sa kataposan napili na apan una pa mosugod ang pagpasig-uli sa yuta. Sa limitadong paagi, kini maoy pagtipig sa pagtuo sa Kakristiyanohan nga ang tanang maayo moadto sa langit. Apan may usa ka pagtuo nga gipakahamili sa mga Estudyante sa Bibliya gikan sa Kasulatan nga nagpalahi kanila gikan sa tanang anaa sa Kakristiyanohan. Unsa man kana?

Pagkinabuhi sa Walay Kataposan sa Kahingpitan sa Yuta

Ilang nasabtan nga samtang ang limitadong gidaghanon gikan sa taliwala sa katawhan hatagan ug langitnong kinabuhi, may daghan pa nga pagapaboran ug walay kataposang kinabuhi ibabaw sa yuta, ubos sa mga kahimtang nga susama niadtong naglungtad sa Paraiso sa Eden. Si Jesus mitudlo sa iyang mga sumusunod sa pag-ampo: “Pagabuhaton unta ang imong kabubut-on, dinhi sa yuta maingon sa langit.” Siya usab miingon: “Malipayon ang mga malumo, kay sila magapanunod sa yuta.”​—Mat. 5:5; 6:10.

Kaharmoniya niana, usa ka tsart a nga gipublikar ingong usa ka suplemento sa Hulyo-Agosto 1881 nga Watch Tower nagpaila nga gikan sa taliwala sa katawhan  mahimong daghan ang makabaton sa pag-uyon sa Diyos sa panahon sa Milenyal nga Pagmando ni Kristo ug nga magalangkob sa “kalibotan sa katawhan nga natuboy na ngadto sa tawhanong kahingpitan ug kinabuhi.” Ang maong tsart gigamit sa daghang katuigan ingong pasikaranan sa mga diskurso atubangan sa mga grupo, dagko ug gagmay.

Ubos sa unsang mga kahimtang nga ang mga tawo magkinabuhi sa ibabaw sa yuta sa panahon nianang Milenyal nga yugto? Ang The Watch Tower sa Hulyo 1, 1912, misaysay: “Sa wala pa mosulod ang sala sa kalibotan, ang Balaang tagana alang sa atong unang mga ginikanan mao ang Tanaman sa Eden. Samtang kita naghunahuna niini, iliso nato ang atong hunahuna sa umaabot, nga giniyahan sa Pulong sa Diyos; ug sa handurawan makita nato ang napasig-uling Paraiso​—dili lamang tanaman, apan ang tibuok yuta nga nahimong nindot, mabungahon, walay sala, malipayon. Unya atong mahinumdoman ang dinasig nga saad nga sinati kaayo kanato​—‘Ug pagapahiran sa Diyos ang tanang luha gikan sa ilang mga mata; ug ang kamatayon wala na, ug wala na usab unyay kasubo ni paghilak, ni may kasakit pa,’ kay ang unang mga butang nga mao ang sala ug kamatayon nangagi na, ug ginabag-o ang tanang mga butang!​—Pin. 21:​4, 5.”

Kinsa ang Mabuhi sa Walay Kataposan sa Yuta?

Wala maghunahuna si Brader Russell nga ang Diyos naghatag ug kapilian sa katawhan​—langitnong kinabuhi alang nilang gusto niana ug kinabuhi sa yutan-ong paraiso alang nilang naghunahuna nga mopalabi niana. Ang Watch Tower sa Septiyembre 15, 1905, mipunting: “Ang atong mga gibati o gihandom dili mao ang pagtawag. Basin unya ug kana magpasabot nga kita naghimo sa atong pagkatinawag. Sa paghisgot mahitungod sa atong pagkasaserdote, ang Apostol mipahayag, ‘Walay tawo ang mangunay sa pagbaton sa maong kadungganan sa iyang kaugalingon kondili siya nga tinawag sa Diyos,’ (Heb. 5:4), ug ang dapit sa pagtino kon unsay pagtawag sa Diyos dili diha sa atong mga gibati apan diha sa pagpadayag sa kaugalingong Pulong sa Diyos.”

Kon bahin sa kahigayonan sa pagkinabuhi diha sa napasig-uling yutan-ong paraiso, ang mga Estudyante sa Bibliya nagtuo nga kini igahatag ngadto sa mga tawo pagkatapos lamang nga ang tanang gamayng panon makadawat sa ilang ganti  ug nagsugod na sa bug-os ang milenyal nga kapanahonan. Kana, ilang nasabtan, mao ang panahon sa “kapasig-ulian sa tanang mga butang,” ingon sa gihisgotan sa Buhat 3:21. (KJ) Bisan ang mga patay pagabanhawon unya aron ang tanan makaambit nianang mahigugmaong tagana. Ang mga igsoon nagpanan-aw sa tanang katawhan (gawas nilang gipanagtawag sa langitnong kinabuhi) ingong gihatagan sa ilang kahigayonan unya sa pagpili sa kinabuhi. Ingon sa ilang pagkasabot niana, kana mao ang panahon sa dihang si Kristo, diha sa iyang langitnong trono, magalain sa mga tawo, maingon sa usa ka magbalantay nga magalain sa mga karnero gikan sa mga kanding. (Mat. 25:​31-46) Ang mga masinugtanon, kon kaha natawo nga Hudiyo o Hentil mamatud-ang mao ang “ubang karnero” sa Ginoo.​—Juan 10:16. b

Pagkatapos sa mga Panahon sa Hentil, sila naghunahuna nga ang panahon sa kapasig-ulian haduol na kaayo; busa gikan sa 1918 hangtod sa 1925, ilang gipahayag: “Minilyon nga buhi karon dili na gayod mamatay.” Oo, ilang gisabot nga ang mga tawo nga kaniadto buhi​—ang katawhan sa linangkob​—may kahigayonan sa paglabang-buhi ngadto mismo sa panahon sa kapasig-ulian ug nga sila unya pagatudloan sa mga kinahanglanon ni Jehova alang sa kinabuhi. Kon masinugtanon, sa inanay ilang makab-ot ang tawhanong kahingpitan. Kon masupakon, sila, ngadtongadto, malaglag sa walay kataposan.

Sa panahon niadtong sayong katuigan, ang mga igsoon walay ideya nga ang mensahe sa Gingharian igamantala nga makaylapon ug sulod sa daghang katuigan sumala sa nahitabo na. Apan sila mipadayon sa pagsusi sa Kasulatan ug nagtinguha sa pagsanong sa kon unsay gipaila niini kon bahin sa buluhaton nga gustong ipabuhat kanila sa Diyos.

 “Mga Karnero” sa Tuong Kamot ni Kristo

Ang tinuod hinungdanong lakang sa pagsabot sa katuyoan ni Jehova nasentro libot sa sambingay ni Jesus sa mga karnero ug mga kanding, sa Mateo 25:​31-46. Nianang sambingaya si Jesus nag-ingon: “Ug inig-abot na sa Anak sa Tawo diha sa iyang himaya, ug ang tanang mga manulonda uban kaniya, nan siya molingkod diha sa iyang mahimayaong trono. Ug sa iyang atubangan pagatapokon ang tanang kanasoran, ug iyang pagalainon ang katawhan usa gikan sa usa, maingon sa magbalantay sa mga hayop nga magalain sa mga karnero gikan sa mga kanding. Ug ang mga karnero iyang pagapinigon sa iyang tuo, apan ang mga kanding anha sa iyang wala.” Ingon sa gipakita sa sambingay, ang “mga karnero” mao kadtong nagtabang sa “mga igsoon” ni Kristo, ngani nagtinguha sa paghupay kanila sa dihang sila gilutos ug gibilanggo.

Dugay nang gihunahuna nga kining sambingaya mapadapat sa milenyal nga kapanahonan, sa panahon sa kapasig-ulian ug nga ang kataposang paghukom nga gihisgotan diha sa sambingay mao kadtong mahitabo sa kataposan sa Milenyo. Apan niadtong 1923, ang mga katarongan alang sa laing panglantaw sa mga butang gihatag ni J. F. Rutherford, ang presidente sa Watch Tower Society, diha sa usa ka malamdagong pakigpulong sa Los Angeles, California. Kini gipublikar sa ulahi nianang tuiga sa Oktubre 15 nga isyu sa The Watch Tower.

Sa dihang mihisgot sa panahon nga kining matagnaon nga sambingay mamatuman, ang artikulo nagpakita nga si Jesus naglakip niana ingong bahin sa iyang tubag sa hangyo alang sa ‘ilhanan sa iyang presensiya ug sa kataposan sa sistema sa mga butang.’ (Mat. 24:3) Ang artikulo misaysay nganong ang “mga igsoon” nga gihisgotan diha sa sambingay dili mahimong ang mga Hudiyo sa kapanahonan sa Ebanghelyo ni mga tawo nga magpakitag pagtuo sulod sa Milenyal nga yugto sa pagsulay ug paghukom apan kadto gayod nga mga kauban nga manununod ni Kristo sa langitnong Gingharian, mao nga ang katumanan sa sambingay angayng sa usa ka panahon sa dihang ang pipila sa mga isigka-manununod ni Kristo anaa pa sa unod.​—Itandi ang Hebreohanon 2:​10, 11.

Ang mga kasinatian niadtong dinihogang mga igsoon ni Kristo sa dihang nagsingkamot sila sa pagpanaksi sa klerigo ug sa ordinaryong mga tawo nga nakig-uban sa mga simbahan sa Kakristiyanohan nagpaila usab nga ang matagnaon nga sambingay ni Jesus nagakatuman na. Sa unsang paagi? Ang sanong sa kadaghanan sa klero ug iladong mga membro sa ilang mga simbahan maoy masupakon​—walay makarepresko nga baso sa tubig, sa literal man ni sa masambingayon; inay, ang pila kanila naghulhog sa magubtanong panon sa paglasnit sa sapot sa mga igsoon ug sa pagbunal kanila, o gipugos nila ang mga opisyales sa pagbilanggo kanila. (Mat. 25:​41-43) Sa kasukwahi, daghang mapaubsanong mga membro sa simbahan ang malipayong midawat sa mensahe sa Gingharian, mitanyag ug pabugnaw kanila nga nagdala niana, ug naghimo sa ilang maarangan sa pagtabang kanila bisan sa dihang ang mga dinihogan gibilanggo tungod sa maayong balita.​—Mat. 25:​34-36.

Kutob sa masabtan sa mga Estudyante sa Bibliya, silang gihisgotan ni Jesus ingong mga karnero diha pa gihapon sa mga simbahan sa Kakristiyanohan. Sila nangatarongan nga kana sila maoy mga tawo nga wala mangangkon nga nakonsagrar sa Ginoo apan sa tinuod may dako nga pagtahod kang Jesu-Kristo ug sa iyang katawhan. Bisan pa, sila ba mahimong magpabilin diha sa mga simbahan?

 Pagbarog nga Lig-on Dapig sa Putli nga Pagsimba

Usa ka pagtuon sa matagnaong basahong Ezekiel sa Bibliya naglamdag bahin niini. Ang una sa usa ka tulo-ka-tomo nga komentaryo nga nag-ulohang Vindication gipatik niadtong 1931. Gipatin-aw niini ang kahulogan sa gisulat ni Ezekiel labot sa kasuko ni Jehova batok sa karaang apostatang Juda ug Jerusalem. Bisan tuod ang katawhan sa Juda miangkon nga nag-alagad sa buhi ug tinuod nga Diyos, ilang gisagop ang relihiyosong mga tulomanon sa nag-alirong nga mga nasod, mihalad ug insenso sa walay kinabuhi nga mga diyos-diyos, ug mapanapawong misalig diha sa politikal nga mga pakig-abin, inay sa pagpasundayag ug pagtuo kang Jehova. (Ezek. 8:​5-18; 16:​26, 28, 29; 20:32) Niining tanan, sila maoy susama gayod sa Kakristiyanohan; busa, sa walay pag-usab, si Jehova mopahamtang ug paghukom sa Kakristiyanohan maingon gayod sa iyang gihimo sa dili-matinumanon nga Juda ug Jerusalem. Apan ang kapitulo 9 sa Ezekiel nagpakita nga ayha pa ipahamtang ang balaang paghukom, ang pila pagapatikan alang sa kaluwasan. Kinsa man sila?

Ang tagna nag-ingon nga ang pagapatikan mao kadtong “nanghupaw ug nanag-agulo tungod sa dulumtanang mga butang nga ginahimo” diha sa kataliwad-an sa Kakristiyanohan, o sa gilandongan sa Jerusalem. (Ezek. 9:4) Nan, segurado nga sila sa tinuyo wala makig-ambit niadtong dulumtanang mga butang. Busa ang unang tomo sa Vindication nagpaila niadtong may patik ingong ang katawhan nga midumili nga mahimong bahin sa mga organisasyon sa simbahan sa Kakristiyanohan ug nga sa usa ka paagi mibarog sa kiliran sa Ginoo.

Kining materyal gisundan niadtong 1932 pinaagi sa usa ka paghisgot sa rekord sa Bibliya mahitungod kang Jehu ug Jonadab ug iyang kalabotan sa tagna. Si Jehu gitahasan ni Jehova nga mahimong hari ibabaw sa napulo-ka-tribo nga gingharian sa Israel ug sa pagpahamtang sa paghukom ni Jehova sa daotang panimalay ni Ahab ug Jezebel. Sa dihang si Jehu mipadulong sa Samaria sa paglaglag sa pagsimba kang Baal, si Jehonadab (Jonadab), ang anak nga lalaki ni Rechab, migula sa pagtagbo kaniya. Gipangutana ni Jehu si Jehonadab: “Matarong ba ang imong kasingkasing uban kanako?” ug si Jehonadab mitubag: “Kana mao.” “Kon mao itunol kanako ang imong kamot,” agda ni Jehu, ug iyang gipasakay si Jehonadab sa iyang karo. Unya gidasig ni Jehu: “Umuban ka kanako ug tan-awa ang dili nako pagtugot sa pakig-indig kang Jehova.” (2 Hari 10:​15-28) Si Jehonadab, bisan dili Israelinhon, miuyon sa gihimo ni Jehu; siya nasayod nga si Jehova, ang tinuod nga Diyos, pagahatagan sa bug-os nga debosyon. (Ex. 20:​4, 5) Mga kasiglohan sa ulahi, ang mga kaliwat ni Jehonadab sa gihapon nagpasundayag ug usa ka espiritu nga inuyonan ni Jehova, busa Siya misaad: “Si Jonadab ang anak nga lalaki ni Rechab dili pagakabsan ug tawo nga motindog sa akong atubangan sa walay kataposan.” (Jer. 35:19) Busa mibangon ang pangutana, Anaa bay mga tawo ibabaw sa yuta karong adlawa nga dili espirituwal nga mga Israelinhon nga may langitnong panulondon apan kinsa maoy susama kang Jehonadab?

Ang The Watchtower sa Agosto 1, 1932, nagpatin-aw: “Si Jehonadab naghawas o naglandong nianang matang sa katawhan karon ibabaw sa yuta . . . [kinsa] dili kauyon sa organisasyon ni Satanas, nga nanagbarog sa kiliran sa pagkamatarong, ug mao sila ang pagatipigan sa Ginoo sa panahon sa Armageddon, nga mopalabang kanila nianang kasamok, ug hatagan sila ug walay kataposang kinabuhi  ibabaw sa yuta. Kini naglangkob sa ‘mga karnero’ nga matang nga dapig sa dinihogang katawhan sa Diyos, tungod kay ilang nahibaloan nga ang mga dinihogan sa Ginoo nagahimo sa buluhaton sa Ginoo.” Kadtong nagpakita sa maong espiritu gidapit sa pagpakig-ambit sa pagdala sa mensahe sa Gingharian ngadto sa uban maingon gayod sa gihimo sa mga dinihogan.​—Pin. 22:17.

May pipila (bisan tuod kon itandi diyutay ra niadtong panahona) nga nakig-uban sa mga Saksi ni Jehova nga nakaamgo nga ang espiritu sa Diyos wala magpatisok kanila sa paglaom sa langitnong kinabuhi. Sila nailhang mga Jonadab, tungod kay, susama sa karaang si Jonadab (Jehonadab), giisip nila nga usa ka pribilehiyo nga mamailhan nga kauban sa dinihogang mga alagad ni Jehova, ug sila nalipay sa pagpakig-ambit sa pribilehiyo nga gitudlo sa Pulong sa Diyos kanila. Ang mao bang mga tawo nga may kalaoman nga dili na mamatay modaghan sa dili pa moabot ang Armageddon? Posible ba, ingon sa gisulti na, nga sila mahimong mokabat ug minilyon?

Ang “Dakong Panon”​—Kinsa Sila?

Sa dihang gipahibalo ang mga kahikayan alang sa kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova nga himoon sa Washington, D.C., gikan sa Mayo 30 hangtod Hunyo 3, 1935, ang The Watchtower miingon: “Hangtod karon diyutay ra sa mga Jonadab ang nakapribilehiyo sa pagtambong ug kombensiyon, ug ang kombensiyon sa Washington mahimong usa ka tinuod nga kahupayan ug kaayohan alang kanila.” Kadto napamatud-an gayod nga tinuod.

Niadtong kombensiyona ang linaing pagtagad gihatag sa Pinadayag 7:​9, 10, nga mabasa: “Tapos niini mitan-aw ako, ug, ania karon! dihay usa ka dakong panon sa katawhan, nga walay bisan kinsa nga makaihap, gikan sa tanang kanasoran ug kabanayan ug katawhan ug pinulongan, nga sa atubangan sa Kordero nanagtindog sila, nga nanagsul-ob ug maputi ug tag-as nga mga bisti; ug nanagdalag mga palwa sa palmera diha sa ilang mga kamot. Ug sila nanagsinggit sa makusog nga tingog, nga nag-ingon: ‘Ang kaluwasan utang nato sa atong Diyos, nga nagalingkod sa trono, ug sa Kordero.’” Kinsay naglangkob niining dakong panon?

Sa mga katuigan, ngani hangtod sa 1935, sila wala masabti ingong mao ra sa mga karnero diha sa sambingay ni Jesus sa mga karnero ug sa mga kanding. Ingon sa gihisgotan na, gihunahuna kadto nga maoy ikaduhang langitnong matang​—ikaduha tungod kay sila dili makugihon mahitungod sa pagsugot sa Diyos.

Ugaling, kana nga panglantaw mipabangon sa matubayong mga pangutana. Ang pila niini gihisgotan sayo sa 1935 sa paniudto sa hedkuwarter sa Watch Tower Society. Ang pila taliwala nilang nagpahayag sa ilang kaugalingon niadtong panahona misugyot nga ang dakong panon usa ka yutan-ong matang. Si Grant Suiter, nga sa ulahi nahimong membro sa Nagamandong Lawas, nahinumdom: “Sa usa ka pagtuon sa Bethel, nga gidumalahan ni Brader T. J. Sullivan, ako nangutana: ‘Sanglit ang dakong panon makabaton ug walay kataposang kinabuhi, sila ba nga naglangkob nianang pundoka mohupot ug integridad?’ Dihay daghang komento apan walay tino nga tubag.” Unya, sa Biyernes, Mayo 31, 1935, sa kombensiyon sa Washington, D.C., usa ka matagbawong tubag ang gihatag. Si Brader Suiter naglingkod sa balkonahe nga nagdungaw sa panon, ug nalipay siya pag-ayo samtang ang pakigpulong gibatbat!

 Wala madugay pagkatapos sa kombensiyon, ang The Watchtower, diha sa mga isyu niini sa Agosto 1 ug 15, 1935, nagpublikar sa kaundan niadtong pakigpulonga. Gipaila niini nga usa ka importanteng hinungdan sa tukma nga pagsabot sa mga butang mao ang pag-apresyar sa kamatuoran nga ang pangunang katuyoan ni Jehova maoy dili ang kaluwasan sa mga tawo kondili ang pagbindikar sa iyang kaugalingong ngalan (o, ingon sa atong pagsabot karon, ang pagbindikar sa iyang soberanya). Mao nga ang pag-uyon ni Jehova anaa kanila nga nanaghupot ug integridad ngadto kaniya; dili niya gantihan kadtong mosugot sa pagbuhat sa iyang kabubut-on apan unya magdala ug pasipala sa iyang ngalan pinaagi sa pakigkompromiso sa organisasyon sa Yawa. Kining kinahanglanon sa pagkamatinumanon mapadapat sa tanan nga mahimong modawat sa pag-uyon sa Diyos.

Uyon niini, ang The Watchtower miingon: “Ang Pinadayag 7:15 mao gayod ang yawi sa pag-ila sa dakong panon. . . . Kining kahubitan sa Pinadayag bahin sa dakong panon mao nga ‘sila anaa sa atubangan sa trono sa Diyos, ug sa publiko nag-alagad kaniya’ . . . Ilang nakita ug nasabtan ug gituman ang mga pulong ni Jesus, ang Kordero sa Diyos, nga nag-ingon kanila: ‘Maoy simbaha ang Ginoo nga imong Diyos, ug siya lamang ang alagara’; mga pulong nga mapadapat sa tanang mga linalang nga inuyonan ni Jehova.” (Mat. 4:10) Busa, ang ginasulti sa Bibliya mahitungod sa dakong panon dili angay pagaisipon ingong usa ka kahikayan sa pagluwas sa mga tawo nga nangangkon nga nahigugma sa Diyos apan dili molihok sa pagbuhat sa iyang kabubut-on.

Nan, ang dakong panon ba usa ka matang nga langitnon? Ang The Watchtower mipakita nga ang pinulongan sa kasulatan wala magpunting sa maong panghinapos. Kon bahin sa ilang dapit nga “anaa sa atubangan sa trono,” kana nagpakita nga ang Mateo 25:​31, 32 nagahisgot bahin sa tanang nasod nga ginatigom sa atubangan sa trono ni Kristo, bisan pa kadtong mga nasora ania sa yuta. Hinuon, ang dakong panon “nanagtindog” atubangan sa trono tungod kay sila may pag-uyon sa Usa nga anaa sa trono.​—Itandi ang Jeremias 35:19.

Apan hain man makaplagi ang maong pundok​—ang katawhan nga “gikan sa tanang kanasoran,” mga tawo nga dili bahin sa espirituwal nga Israel (nga gihubit  sayo pa, diha sa Pinadayag 7:​4-8), katawhan nga nagpakitag pagtuo diha sa lukat (nga sa mahulagwayon naglaba sa ilang mga bisti diha sa dugo sa Kordero), mga tawo nga naghimaya kang Kristo ingong Hari (nga may mga palwa sa palmera sa ilang mga kamot, sama sa panon nga miabiabi kang Jesus ingong Hari sa dihang siya misulod sa Jerusalem), katawhan nga sa tinuod nagpresentar sa ilang kaugalingon sa atubangan sa trono ni Jehova sa pag-alagad kaniya? Anaa bay ingong pundok sa katawhan ibabaw sa yuta?

Pinaagi sa pagtuman sa iyang kaugalingong matagnaong pulong, si Jehova mismo naghatag ug tubag. Si Webster Roe, nga nakatambong sa kombensiyon sa Washington, nahinumdom nga sa kinatayuktokang punto sa iyang diskurso, si Brader Rutherford misukna: “Kadtong tanan nga naglaom nga mabuhing walay kataposan ibabaw sa yuta palihog manindog.” Sumala kang Brader Roe, “kapin sa katunga sa mamiminaw nanindog.” Uyon niana, ang The Watchtower sa Agosto 15, 1935, miingon: “Karon atong nakita ang usa ka pundok nga mitakdo sa kahubitan nga gihatag diha sa Pinadayag siyete may kalabotan sa dakong panon. Sa miaging pipila ka tuig, ug sulod sa panahon sa dihang ‘kining maayong balita sa gingharian giwali ingong pagpamatuod’, may nangabot nga dakong gidaghanon (ug sila padayon pang nangabot) nga nanagtuo sa Ginoong Jesus ingong ilang Manluluwas ug kang Jehova ingong ilang Diyos, nga ilang gisimba diha sa espiritu  ug kamatuoran ug malipayong gialagaran. Kini sila gitawag ug ‘mga Jonadab’. Kini sila gibawtismohan sa pagpasimbolo, sa pagpamatuod nga sila . . . mingbarog sa kiliran ni Jehova ug nagaalagad kaniya ug sa iyang Hari.”

Niadtong panahona nasabtan nga ang dakong panon sa Pinadayag 7:​9, 10 nalakip taliwala sa “ubang mga karnero” nga gihisgotan ni Jesus (Juan 10:16); sila kadtong nanagtabang sa “mga igsoon” ni Kristo (Mat. 25:​33-40); sila ang katawhan nga gipatikan alang sa kaluwasan tungod kay sila nahadlok sa dulumtanang mga butang nga gihimo sa Kakristiyanohan ug nagasalindot niana (Ezek. 9:4); sila susama kang Jehonadab, nga sa dayag nagpaila sa iyang kaugalingon kauban sa dinihogang alagad ni Jehova sa pagtuman sa hinatag-sa-Diyos nga tahas kaniya (2 Hari 10:​15, 16). Ang mga Saksi ni Jehova nakasabot nga sila maoy mga maunongon nga alagad sa Diyos nga makalabang-buhi sa Armageddon uban sa paglaom nga mabuhing walay kataposan ibabaw sa yuta nga napasig-uli sa kahimtang sa Paraiso.

Usa ka Dinaliang Buluhaton

Ang ilang pagkasabot niining mga kasulatana may layog-abot nga mga epekto diha sa kalihokan sa mga alagad ni Jehova. Ilang naamgohan nga sila dili mao ang mopili ug motigom sa mga membro sa dakong panon; dili sila makasulti sa mga tawo kon kaha ang ilang paglaom maoy langitnon o yutan-on. Ang Ginoo magatultol sa mga butang nga kaharmoniya sa iyang kabubut-on. Apan ingong mga Saksi ni Jehova, sila may seryosong responsabilidad. Magaalagad sila ingong mga magmamantala sa Pulong sa Diyos, nga ipaambit ang mga kamatuoran nga Iyang gitugot nga masabtan nila, aron masayod ang mga tawo sa mga tagana ni Jehova ug makabaton ug kahigayonan sa mapabilhong pagsanong sa maong mga tagana.

Dugang pa, giila nila nga may pagkadinalian ang ilang buluhaton. Diha sa serye sa mga artikulo nga nag-ulohang “Pagtigom sa Dakong Panon,” nga gipublikar niadtong 1936, ang The Watchtower misaysay: “Ang Kasulatan kusganong nagpaluyo sa panghinapos nga sa Armageddon pagalaglagon ni Jehova ang mga katawhan sa yuta, nga magaluwas lamang kanilang nagtuman sa iyang mga sugo sa pagbarog sa iyang organisasyon. Sa kapanahonang milabay milyonmilyon nga tawo ang namatay nga wala gayod makadungog bahin sa Diyos ug kang Kristo, ug kini sila sa nahaigong panahon kinahanglang banhawon ug tudloan sa kamatuoran, aron sila mahimong makapili. Hinuon, ang kahimtang lahi mahitungod sa mga tawo karon nga ania sa yuta. . . . Sila sa dakong panon kinahanglang modawat sa mensahe sa maayong balita sa wala pa ang adlaw sa gubat sa dakong adlaw sa Diyos nga Labing Gamhanan, nga mao ang Armageddon. Kon ang dakong panon sa pagkakaron wala masangyawi sa mensahe sa kamatuoran, mahimong ulahi na kaayo sa dihang mosugod ang paglaglag.”​—Tan-awa ang 2 Hari 10:25; Ezekiel 9:​5-10; Sofonias 2:​1-3; Mateo 24:21; 25:46.

Ingong resulta sa ilang pagkasabot sa Kasulatan, ang mga Saksi ni Jehova natuphan ug bag-ong kasibot alang sa buluhaton sa pagpanaksi. Si Leo Kallio, nga sa ulahi mialagad ingong usa ka nagapanawng magtatan-aw sa Pinlandia, miingon: “Wala akoy mahinumdoman nga sukad nakasinati ug samang kalipay ug kasibot, ni ako makahinumdom nga sukad nagbisikletag sama ka tulin sa akong gihimo niadtong adlawa, sa dihang nagdali ako sa pagdala ngadto sa mga interesado sa balita  nga tungod sa dili takos nga kaluoy ni Jehova, sila gitanyagan ug kinabuhing walay kataposan ibabaw sa yuta.”

Sa misunod nga lima ka tuig, samtang midaghan ang mga Saksi ni Jehova, silang nakig-ambit sa mga emblema sa tinuig nga Memoryal sa kamatayon ni Kristo sa inanay mius-os sa gidaghanon. Sa gihapon, ang pagsulod sa dakong panon dili tulin sumala sa gidahom ni Brader Rutherford. Sa usa ka higayon siya ngani miingon kang Fred Franz, nga nahimong ikaupat nga presidente sa Sosyedad: “Morag mipakita nga ang ‘dakong panon’ dili ra gayod diay dako.” Apan sukad niadto, ang gidaghanon sa mga Saksi ni Jehova mipilopilo ngadto sa minilyon, samtang ang gidaghanon sa naglaom sa langitnong panulondon, sa linangkob, padayon nga nagkaus-os.

Usa ka Panon Ubos sa Usa ka Magbalantay

Walay indigay tali sa dinihogang matang ug sa dakong panon. Kadtong may langitnong paglaom wala makamenos kanilang maikagon nga naglaom sa pagbaton ug kinabuhing walay kataposan sa yutang paraiso. Ang kada usa mapasalamatong midawat sa mga pribilehiyo nga gihatag kaniya sa Diyos, nga wala mangatarongan nga ang iyang posisyon sa usa ka paagi naghimo kaniyang mas maayong tawo o sa laing paagi ubos kay sa uban. (Mat. 11:11; 1 Cor. 4:7) Ingon sa gitagna ni Jesus, ang duha ka pundok sa pagkatinuod mahimong “usa ka panon,” nga nagaalagad ubos kaniya ingong ilang “usa ka magbalantay.”​—Juan 10:16.

Ang pagbati sa dinihogang mga igsoon ni Kristo ngadto sa ilang kaubanan nga dakong panon gipahayag ug maayo diha sa librong Worldwide Security Under the “Prince of Peace”: “Sukad sa Gubat sa Kalibotan II, ang katumanan sa tagna ni Jesus alang sa ‘kataposan sa sistema sa mga butang’ sa dakong bahin nahitabo tungod sa papel nga gidula sa ‘dakong panon’ sa ‘ubang karnero.’ Ang kahayag gikan sa nadagkotan nga mga lamparahan sa nanghibilin nakapasidlak sa mga mata sa ilang mga kasingkasing, ug sila natabangan sa pagsumbalik-silaw sa kahayag ngadto sa uban pa nga nabilin diha sa kangitngit niining kalibotana. . . . Sila nahimong dili mahimulag nga kaubanan sa nanghibilin sa pangasaw-onon nga matang. . . . Busa, salamat kaayo sa internasyonal, daghag-pinulongan nga ‘dakong panon’ tungod sa ilang dako kaayong papel diha sa katumanan sa tagna sa Pamanhonon sa Mateo 24:14!”

Hinuon, samtang ang mga Saksi ni Jehova, lakip ang dakong panon, nahiusang nakig-ambit sa pagmantala sa mahimayaong balita sa Gingharian sa Diyos, ang publiko nakaila kanila tungod sa usa ka butang ingong dugang sa ilang masibotong pagsangyaw.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 159]

Kadaghanan sa mga Saksi ni Jehova nagalaom sa walay kataposang kinabuhi sa yuta

[Blurb sa panid 161]

Usa ka pagtuo nga nagpahimulag kanila gikan sa tanan sa Kakristiyanohan

[Blurb sa panid 164]

Ang panahon sa katumanan sa sambingay sa mga karnero ug sa mga kanding

[Blurb sa panid 165]

Sila nailhan ingong mga Jonadab

[Blurb sa panid 166]

Sa Mayo 31, 1935, ang “dakong panon” tin-aw nga nailhan

[Blurb sa panid 170]

Langitnon o yutan-ong paglaom​—kinsay magbuot niana?

[Kahon sa panid 160]

Usa ka Panahon Alang sa Pagsabot

Kapin sa 250 ka tuig sa miagi, si Sir Isaac Newton misulat ug makaiikag nga taho mahitungod sa pagsabot sa propesiya, lakip ang usa mahitungod sa “dakong panon” sa Pinadayag 7:​9, 10. Sa iyang “Observations Upon the Prophecies of Daniel, and the Apocalypse of St. John,” nga gipatik niadtong 1733, siya miingon: “Kining mga Propesiya ni Daniel ug ni Juan angay nga hisabtan lamang sa panahon sa kataposan: apan unya ang pipila kinahanglang magpropesiya pinasikad niana diha sa nasakit ug nagbangotan nga kahimtang sa dugayng panahon, ug sa paagi nga dili tin-aw, aron sa pagkombirtir sa pipila. . . . Unya, miingon si Daniel, daghan ang modagan ngadto-nganhi, ug ang kahibalo modaghan. Kay ang Ebanghelyo kinahanglang iwali sa tanang kanasoran sa wala pa ang dakong kasakitan, ug ang kataposan sa kalibotan. Ang nagkupot ug palwa nga dakong panon, nga maluwas niining dakong kasakitan, dili gayod modaghan gikan sa tanang nasod, gawas lamang nga himoon kana pinaagi sa pagwali sa Ebanghelyo una pa kana moabot.”

 [Kahon/Hulagway sa panid 168]

Ang Yuta, Walay-Kataposang Puy-anan sa Tawo

Unsa ang unang katuyoan sa Diyos alang sa katawhan?

“Ug gipanalanginan sila sa Diyos ug miingon ang Diyos kanila: ‘Sumanay ug dumaghan kamo ug pun-on ninyo ang yuta, ug magagahom kamo niini, ug magbaton kamo sa pagbulot-an sa ibabaw sa mga isda sa dagat ug sa mga langgam sa kalangitan ug ibabaw sa tanan nga binuhat nga buhi nga nagalihok sa ibabaw sa yuta.’”​—Gen. 1:28.

Ang katuyoan ba sa Diyos may labot sa yuta nausab?

“Ang akong pulong . . . dili mobalik kanako nga walay kapuslanan, kondili nga kini magatuman sa akong gikahimut-an, ug kini magapauswag sa butang nga tungod niana kini akong gipadala.”​—Isa. 55:11.

“Kay kini mao ang giingon ni Jehova, ang Maglalalang sa mga langit, Siya ang matuod nga Diyos, ang Mag-uumol sa yuta ug Magbubuhat niini, Siya ang Usa nga nagtukod niini nga lig-on, nga wala magbuhat niini aron lamang makawang, nga nag-umol niini aron pagapuy-an: ‘Ako mao si Jehova, ug wala nay lain.’”​—Isa. 45:18.

“Busa pag-ampo kamo sa ingon niini nga paagi: ‘Amahan namo nga anaa sa mga langit, pagabalaanon unta ang imong ngalan. Paanhia ang imong gingharian. Pagabuhaton unta ang imong kabubut-on, dinhi sa yuta maingon sa langit.’”​—Mat. 6:​9, 10.

“Kay ang mga mamumuhat sa daotan pagalaglagon, apan ang mga nagahulat kang Jehova magapanunod sa yuta. Ang mga matarong magapanunod sa yuta, ug magapuyo sila sa ibabaw niini sa walay kataposan.”​—Sal. 37:​9, 29.

Unsang mga kahimtang ang molungtad sa yuta ubos sa Gingharian sa Diyos?

“Apan sumala sa iyang saad kita nagapaabot sa bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta, ug niini magapuyo ang pagkamatarong.”​—2 Ped. 3:13.

“Sila dili na mobakyaw sa espada, nasod batok sa nasod, ni makakat-on pa sila sa gubat. Apan sila manlingkod, ang tagsa-tagsa ka tawo ilalom sa iyang parras ug ilalom sa iyang kahoy-nga-igos, ug walay magahadlok kanila; kay ang baba ni Jehova sa mga panon nagsulti niini.”​—Miq. 4:​3, 4.

“Ug sila magatukod ug mga balay ug magapuyo niini; ug sila magatanom ug mga kaparrasan ug makakaon sa ilang bunga. Sila dili magatukod ug unya lain ang magapuyo; sila dili magatanom ug unya lain ang magakaon. Kay ingon sa mga adlaw sa usa ka kahoy mao man ang mga adlaw sa akong katawhan; ug ang akong mga pinili magapahimulos pag-ayo sa buhat sa ilang mga kamot.”​—Isa. 65:​21, 22.

“Walay molupyo ang magaingon: ‘Ako masakiton man.’”​—Isa. 33:24.

“Ang Diyos mismo magauban kanila. Ug iyang pagapahiran ang tanang luha gikan sa ilang mga mata, ug ang kamatayon wala na, ug wala na unyay pagminatay ni paghilak ni kasakit. Ang unang mga butang nangagi na.”​—Pin. 21:​3, 4; tan-awa usab ang Juan 3:16.

“Kinsa bay dili gayod mahadlok kanimo, Jehova, ug mohimaya sa imong ngalan, kay ikaw mao lamang ang maunongon? Kay ang tanang kanasoran mangabot ug managsimba kanimo, kay gikapadayag na man ang imong matarong nga mga paghukom.”​—Pin. 15:4.

[Kahon/Hulagway sa panid 169]

Silang Moadto sa Langit

Pila ka tawo ang moadto sa langit?

“Ayaw na kamo pagkahadlok, gamayng panon, kay gikahimut-an sa inyong Amahan ang paghatag kaninyo sa gingharian.”​—Luc. 12:32.

“Nakita ko, ug, tan-awa! ang Kordero [Jesu-Kristo] nga nagtindog sa [langitnong] Bukid sa Sion, ug uban kaniya ang usa ka gatos ug kap-atan ug upat ka libo nga nanagbaton sa iyang ngalan ug sa ngalan sa iyang Amahan nga nasulat diha sa ilang mga agtang. Ug sila nanag-awit sa usa ka morag bag-ong awit diha sa atubangan sa trono ug sa atubangan sa upat ka mga buhing linalang ug sa atubangan sa mga ansiano; ug walay laing nakakat-on sa maong awit gawas sa usa ka gatos ug kap-atan ug upat ka libo, nga gipalit gikan sa yuta.”​—Pin. 14:1, 3.

Mga Hudiyo ba tanan ang 144,000?

“Walay Hudiyo ni Gresyanhon, walay ulipon ni gawasnon, walay lalaki ni babaye; kay kamong tanan usa ra diha kang Kristo Jesus. Dugang pa, kon kamo mga iya ni Kristo, nan, kamo kaliwat ni Abraham, mga manununod sumala sa saad.”​—Gal. 3:28, 29.

“Kay ang usa ka tawo dili tinuod nga Hudiyo kon ang iyang pagka-Hudiyo anaa ra sa dayag nga panagway, ni ang tinuod nga sirkunsisyon dili ang anaa ra sa dayag diha sa lawas. Kay ang tinuod nga Hudiyo mao kadtong tawo nga Hudiyo diha sa kinasuloran sa iyang pagkatawo, ug ang tinuod nga sirkunsisyon maoy usa ka butang nga iya sa kasingkasing pinaagi sa espiritu, ug dili sumala sa mga letra sa kasugoan.”​—Roma 2:28, 29.

Nganong ang Diyos modala ug pipila sa langit?

“Sila mahimong mga saserdote sa Diyos ug ni Kristo, ug magamando ingong mga hari uban kaniya sa usa ka libo ka tuig.”​—Pin. 20:6.

[Graph sa panid 171]

Taho sa Memoryal

Sulod sa 25 ka tuig, ang tumatambong sa Memoryal mikapin sa 100 ka pilo sa gidaghanon sa mga umalambit

[Graph]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Mga Umalambit

Tumatambong

1,500,000

1,250,000

1,000,000

750,000

500,000

250,000

1935 1940 1945 1950 1955 1960

[Mga hulagway sa panid 167]

Sa kombensiyon sa Washington D.C., 840 ang nabawtismohan