Sa sayong bahin sa tuig 1942, brutal nga giatake ug gikontrol sa mga sundalo sa Japan ang Indonesia. Daghang igsoon ang gipugos sa manomano nga trabaho—paghimog karsada o paghinlog kanal. Ang uban gibutang sa hugawng mga prisohan ug gipaantos kay dili mosuportar sa gubat. Mga tulo ka igsoon ang namatay sa prisohan.

Si Johanna Harp, Dutch nga sister, nagpuyo sa hilit nga baryo sa kabukiran sa East Java. Siya wala mapriso sa unang duha ka tuig sa gubat. Ang maong kagawasan gipahimuslan niya ug sa iyang tulo ka anak aron hubaron gikan  sa Iningles ngadto sa Dutch ang librong Salvation ug mga isyu sa Bantayanang Torre. * Ang nahubad nga mga publikasyon kopyahon ug tagotago nga ipadala sa mga Saksi sa tibuok Java.

Ang pipila ka Saksi nga wala mapriso nagtigom sa ginagmayng grupo ug maampingong nagsangyaw. “Kanunay kong magbantay dihang impormal nga makig-estorya bahin sa kamatuoran,” miingon si Josephine Elias (Tan kaniadto). “Magdaladala kog chessboard dihang mobisitag mga interesado aron hunahunaon sa uban nga magdula ra kog chess.” Si Felix Tan ug iyang asawang si Bola nagsangyaw sa balay ug balay nga kunohay namaligyag sabon. “Kasagaran, magsunodsunod namo ang mga espiya sa Kempeitai, ang gikahadlokang Japanese nga polis,” miingon si Felix. “Aron dili dudahan, adtoon namo ang mga Bible study sa lainlaing oras. Unom sa among Bible study ang miuswag ug nagpabawtismo panahon sa gubat.”

Samtang nagpasibo ang mga igsoon sa kalisdanan panahon sa gubat, dihay laing pagsulay nga kinahanglan nilang atubangon. Ang gobyerno sa Japan nagmando sa tanang langyaw (apil ang Indonesian nga naay dugong Insek) nga kinahanglang magparehistro ug magdalag I.D. nga may panaad sa pagkamaunongon sa Imperyo sa Japan. Daghang igsoon ang naghunahuna, ‘Magparehistro ba ta ug mopirma sa I.D., o dili?’

Si Felix Tan miingon: “Kami nga taga-Sukabumi giawhag sa mga igsoon sa Jakarta nga dili mopirma sa I.D. Pero gihangyo namo ang awtoridad kon puwede ba namong usbon ang nakasulat sa I.D. Kini nag-ingong ‘ang  mipirma sa ubos nanaad nga magmaunongon sa,’ ug ipausab namo ngadto sa ‘ang mipirma sa ubos dili mokontra sa’ militar sa Japan. Wala damha nga misugot sila ug kaming tanan nakakuhag I.D. Dihang nahibaloan sa mga igsoon sa Jakarta ang among desisyon, gitawag mi nilag apostata ug wala na ilha.”

Makapaguol nga kadaghanan sa panatikong mga igsoon sa Jakarta giaresto ug mikompromiso. Sa ulahi, usa ka igsoon nga wala mokompromiso ang napriso kauban ni André Elias. “Akong gipasabot niya ang isyu sa pagparehistro ug gitabangan siya nga mahimong mas balanse,” miingon si André. “Mapainubsanon siyang nangayog pasaylo sa ilang paglikay kanamo. Human niadto, nagdinasigay mi, pero makapaguol nga namatay siya tungod sa dili maayong kahimtang sa prisohan.”

Dihang natapos ang gubat niadtong 1945, ang mga igsoon porsigido nga ipadayon ang pagsangyaw. Usa ka igsoon nga gipriso ug gipaantos ang misulat sa sangang  buhatan sa Australia: “Human sa upat ka tuig nga kalisdanan, nagpadayon gihapon ko, lig-on ug determinado. Panahon sa grabeng paglutos, wala gyod ko malimot sa mga igsoon. Puwede ba ko ninyong padad-an ug mga libro?”

Nangabot ra gyod ang gipaabot nga literatura, ginagmay sa primero pero dinaghan sa ulahi. Gisugdan na sab sa usa ka gamayng grupo sa Jakarta nga may 10 ka magmamantala ang paghubad sa mga publikasyon ngadto sa Indonesian.

Niadtong Agosto 17, 1945, ang mga lider nga nangampanya para sa kagawasan nagproklamar sa Indonesia ingong independenteng republika. Kini miresultag upat ka tuig nga giyera kontra sa pagmando sa Dutch diha sa Indonesia. Libolibo ang nangamatay sa maong kagubot, ug kapig pito ka milyon ang namakwet.

Panahon niana nga kagubot, ang mga igsoon padayong nagsangyaw sa balay ug balay. “Pugson mi sa nasyonalistikong mga tawo sa pagsinggit sa ilang eslogan nga ‘Merdeka,’ nagpasabot ug ‘Kagawasan,’” miingon si Josephine Elias. “Pero amo silang giingnan nga neyutral mi sa politika.” Pagka-1949, natapos ang dugay nga pagmando sa Dutch sa Indonesia. Ilang gihatag ang pagmando ngadto sa Republic of the United States of Indonesia (Republic of Indonesia na karon). *

Pagka-1950, halos 10 ka tuig na nga nag-antos ang mga igsoon sa kagubot sa Indonesia. Pero dako pa ang buluhaton. Unsaon nila pagsangyaw ang milyonmilyong tawo sa Indonesia? Sa panan-aw sa tawo, kini morag imposible! Pero ang mga igsoon nagpadayon uban ang hugot nga pagtuo. Sila masaligon nga si Jehova “magpadalag mga mamumuo ngadto sa iyang pagpangani.” (Mat. 9:38) Ug kanay gihimo ni Jehova!