Momo, bia bo ke de. Bi nga tili Nkume mmombô a bete, kalate bia dañe kuli na: “E ne abé ya tindi bôte na be kôlô ñyebe wop.” * Beamu ba bo na bi bo teke tindi bôte na be tyendé ñyebe wop mbe ba:

• Yésus a nji tindi bôte môs éziñe na be kañese miñye’elane mié. A mbe a yeme’e na abime bôt éziñ da ye kañese foé jé. (Matthieu 7:​13, 14) Éyoñe beyé’é bé béziñ be nga kolé ôbak amu mam a nga jô, a nga jô’é be be ke, a nji bi be a ngul.​—Jean 6:​60-​62, 66-​68.

• Yésus a nga jô beyé’é bé na, be bo teke tindi bôte na be tyendé mame ba buni. A nga jô be na, be jeñe bôte ba kômbô vô’ôlô be, be nji yiane tindi be na be vô’ôlô mbamba foé ya Éjoé Zambe.​—Matthieu 10:​7, 11-​14.

• E tindi môte na a kañese foé bia kate nye a nji bo mfi éziñ, amu na Zambe a kañese ve nkañane wo so nlem.​—Deutéronome 6:​4, 5; Matthieu 22:37, 38.

Bia miase fo’o foé ya Kalate Zambe “akekui susu’a si,” bia bo de “e bôt été, a menda menda,” avale Kalate Zambe a jô bia na bi bo. (Mam minlôman 1:8; 10:42; 20:20) A aval ane Bekristene b’ôsu, biyoñe biziñ ba bôte bia mejô na bia biasé metiñ amu bia tindi bôte na be tôñe bia. (Mam minlôman 18:12, 13) Ve mam mete me nji bo été. Bia jeñe ki na bi tindi môt éziñ. Bia yeme na, môt ase a yiane bi ñyeman asu na a nyoñe ntyi’ane wé émien.

Bia selan abui a miñyebe mia jô na mi ne Bekristen, ve mia wo’o Yésus ôsone nyul éyoñe mia bo avale mam ete. *

Mvo’é mvo’é, Kalate Zambe a jô na môt a ne tyendé ñyebe nge a kômbô. A kobô ajô ya bôt abui be nga kôlô ñyebe bebiaé bap, ane bebien be nga tyi’i na ba kañe nya Zambe. Bi ne lañ Abraham, Ruth, bôte béziñe ya Athènes, a nlômane Paul. (Josué 24:2; Ruth 1:​14-​16; Mam minlôman 17:22, 30-​34; Begalate 1:​14, 23) Kalate Zambe émien a yeme fe na môt éziñ a ne nyoñe mbia ntyi’ane ya lume Zambe mvus.​—1 Jean 2:​19.

Déclaration universelle des droits de l’homme a ve môt ase fili ya tyendé ñyebe nge a yi, ONU a loone jam ete na “le fondement du droit international relatif aux droits de l’homme.” A ne ngumba afep da jô na môt ase a ne “fili ya tyendé mbunane wé, nge ke ñyebe wé,” a ne fe fili ya “jeñ, e bi nge ke kate bôte befe ôsimesane wé nge ke mefoé méziñ,” ja’a ma ma fombô ñyebe. * E ne été na môt ate a ne ntindane ya semé mone môte ya nleme bôte bevok a lat a mbunane wop, a yiane fe semé asimesane dap.

Nalé a nji yiane boban. Kalate Zambe a jô na bi semé bôte bese, to’o be ne ñyebe ôvé. (1 Pierre 2:​17) Bengaa be Yéhôva ba tôñ abendé ya Kalate Zambe da jô na bi semé bebiaé bangan, to’o bia be be bi nji bo ñyebe wua.​—Beéphésien 6:​2, 3.

Ve sake môt ase nnye a semé Kalate Zambe. Minga éziñ a nga yaé si ya Zambie a jô na: “Vôme me nga yaé, e tyendé ñyebe . . . a ne ane wo lume bôte bevo’o mvus, ane wo wo’o nda bôte jôé a bôte ya nlame wôé ôsone nyul.” Minga ate a nga yeme nalé éyoñ a nga tyi’i na a yé’é Kalate Zambe a Bengaa be Yéhôva, a tyendé ñyebe, a ngenan ésoé. A jô na: “Bebiaé bam be nga kate ma biyoñe biyoñe na, be nji kañese jame ma kômbô bo, a na nge ma bo de, ma liti na me seke fe ajô a be. A mbe fo’o ayaé ya nyoñ ntyi’an, amu na asu dam, e mbe nya mfii na bebiaé bam be wô’ô ma mvaé. . . . E tyi’i na ma kabetane Yéhôva, sake mame ya ñyebe, a nji tinane na ma lume nda bôte jame mvus.” *