1. Amu jé bi ne ve’e Satan a mbo nsôm?

MBO nsôm a yi ve jôme jia, na a bi nge ke na a wôé tit. Asu na a bo de, a ne belane melame mevale meval, Bible émien a nga ngôné jam ete. (Job 18:8-10) Avale avé mbo nsôm a wone tit na é bili ôlame wé? A taté mone tit éte. Nalé a tinan aya? A ye ke a fombô bevôme tit éte é wô’ô ke, bidi a wô’ô di, a ôlam ô ne bi nye tyi’ibi. Bi ne ve’e Satan a mbo nsôm ate. Nye’e fe a mone bia. A fombô bevôme bi wô’ô ke, a mame bia nye’e bi bo’ok. Éyoñe te a tob ôlam a simesane na ô ne bi bia éyoñ bi nji bunan. Nte’e na Bible a jô na nge bi ku ôlame Satan, bi ne fe tiineban. A ye’ele fe bia avale bi ne sa’ale melame mete.

2. Melame mebaé mevé Satan a dañe belane me?

² Melame mebaé Satan a dañe belane me me ne mebun a minyamete. * Aso kôa, Satan a belane melame mete, a biya fe abui bôt été. A ne ane ñwôé anon a dutu anone na e ke bili ôlame wé. (Bs. 91:3) Ve bi mba’a mba’a ke ve na bia ku melame me Satan. Amu jé? Amu Yéhôva a maneya kulane mezene mese Satan a belane me na a bi bôt.​—2 Bec. 2:11.

3. Amu jé Yéhôva a nga bo na be tili minkañete bebo bisaé bé be nga bili ôlame ya mebun a minyamete?

³ Yéhôva a liti bia abim avé bia yiane tabe ntyel a fulu mebun a minyamete. A belan éve’ela bebo bisaé bé ya melu mvus asu na te bia fe bia ku avale melam ete. Bive’ela bite bia zu liti bia avale Satan a nga kui na a bi biwôlô  bebo bisaé be Yéhôva melame mé. Ye nalé a tinane ñhe na bi vo’o sa’ale fulu mebun a minyamete? Momo. Yéhôva a nga tili minkañete mite “mfa’a ya nlebane wongan.” (1 Bec. 10:11) A yeme na minkañete mite mi ne ve bia mbamba melebe me ne volô bia na bi sa’ale melame me Satan, nge ke na bi tiinebane nge bi kuya melame mete.

4. Asu’ulane ya mebun e ne jé?

⁴ Satan a yi na bi bo mebun. A yeme na nge bi bili fulu éte, bii bo ane nye, a bii jañele fane ya nyiñ nnôm éto. (Min. 16:18) Jôm ete nje nlômane Paul ô nga lebe bia na bi tabe ntyel asu na te môt a ‘bo mebun, a ku mekua me Diable été.’ (1 Tim. 3:6, 7) Jam ete e ne kui môt ase ya be bia, to’o bi boya Yéhôva ésaé abui mimbu nge momo.

5. Écclésiaste 7:16, 20 a liti na môt a ne mebun a bo aya?

⁵ Bôt be ne mebun ba bisi ki bôte bevok. Satan a yi na bi dañe simesane ve mvo’é jangan adañ abime bia simesane Yéhôva, e dañedañ éyoñ bi tele minju’ été. Ye e kuiya wo éyoñ éziñ na be bôté wo ajô, nge ke na be bo wo jam e ne ékotekot? Satan é wô’ô mvaé nge wo taté na wo wô’ô Yéhôva a bobejañe bôé ôlun. A yi na ô buni na ajô dôé e ne kômban vengevenge ve wo bo mam avale wo kômbô, a lôte na ô tôñe melebe Yéhôva a ve bia Kalate wé.​—Lañe’ Écclésiaste 7:16, 20.

6. Jé jam e nga kui sita éziñ ya Pays-Bas e ne ye’ele wo?

⁶ Tame yene jam e nga kui sita éziñ ya Pays-Bas. A mbe a wô’ô ôlun éyoñ bôt bevo’o ba bo bikop. Ane a nga tyi’i na a vo’o ke fe jibi jam ete. A jô na: “Me mbe me wô’ôtane na me ne étam, e mbe fe ayaé na me jamé bobejañ a besita. Nde fo’o me nga jô nnôme wom na bi jiba tyendé akônda.” Mvuse ya valé, sita ate a nga yene bingeñgeñ ya Ngone lale ya mbu 2016. Bingeñgeñ bite bi nga liti nye aval a  yiane yene bikobe bi bôte bevok. Sita ate a ke ôsu a jô’ô na: “Me mbe me jeñe’e na me tyendé bobejañ a besita ya akônda a too ke na mamiene fe me wô’ô kop. E mbe e sili’i fo’o ma éjote nyul. Bingeñgeñ bite bi nga volô fe ma na me bem ôsimesane wom be Yéhôva, a yeme na nnye étam a ne ngule ya kate bia jame bia yiane bo.” Ñye’elan ôvé bia nyoñe valé? Éyoñe jam éziñ da ndeñele wo, te ve’ele telé Yéhôva fefel. Ye’ela’ane nye na a volô wo na ô yene bobejañ a besita aval émien a yene be. Yéhôva a yene bikobe biap, ve a bili nkômbane ya jamé be. A yi na wo fe ô bo nalé.​—1 Jean 4:20.

7. Jé é nga kui njô bôt Ozias?

⁷ Mebun mme me nga bo na Ozias, njô bôt ya Juda, a bene melebe be nga ve nye, a na a bo jam a nji be a yiane’ bo. Ozias a nga bo mbamba be mam asu ayoñ Israël. A nga dañ abui bita, a lôñ abui bitison, a béé fe abui mefup. Zambe a nga bo na mame mé mese me wulu mvo’é. (2 Mka. 26:3-7, 10) Ve Kalate Zambe a jô na: “Ve éyoñ a boya ngul, nleme wé ô nga betebane yôp, nalé a nga bo [nye] abé.” Yéhôva a nga jô na beprêtre étam mbe ba yiane ve encens temple été. Ve njô bôt Ozias a nga tyi’i na nye a bo aval a yi. Ane a nga bele nyiine temple na a ke ve encens. Yéhôva a nji wô’ô jam ete mvaé, ane a nga kute nye zame nyul. Ozias a nga tabe nzezame nalé akekui môs a nga wu.​—2 Mka. 26:16-21.

8. Aval avé 1 Becorinthien 4:6, 7 a volô bia na bi sa’ale mebun?

⁸ Ye mebun me ne fe bia tindi na bi bo mbia jam aval ane Ozias? Tame yene jam e nga kui Mojañ José. A mbe éwôlô mbo makit, a too fe mvendé akônda dé. A mbe a bo’o minkañete bitôkan a beta bitôkan. E mbe fe e kui’ na bejome mekônda be sili nye melep. A jô na: “Me mbe me too ndi a fe’e jam a atyeñe mboane mame dam, ane me nga telé Yéhôva fefel. Me mbe me simesa’ane na me ne éwôlô, nde me nga bene vô’ôlô mebendé a melebe me Yéhôva.” José a nga su’ulane bo mbia nsem a tebe feñ. A bulaneya ékôane Yéhôva den a nto abui mimbu. A jô éyoñ ji na: “Yéhôva a nga liti ma na sa ke mimbe’e bi bili mmie mia dañe mfi, ve na bi bo nye mewôk.” Bia yiane ba’ale na mimbe’e mise bi ne bi akônda a atyeñe mboan  mam dangan, bi ne dase Yéhôva. (Lañe’e 1 Becorinthien 4:6, 7.) Yéhôva a vo’o belane bia nge bi ne mebun.

9. Minyamete mi nga bo na Satan ba Ève be bo jé?

⁹ Éyoñe bia kobô ajô minyamete, bia ji’a simesane jame Satan a nga bo. Satan a nga taté be éngele Yéhôva, ajô te Yéhôva a nga yiane nye ve mimbe’e miziñ. Ve Satan a nga yi abui. A nga nyamete ékaña’a é mbe é yiane’ ve Yéhôva étam. Satan a yi na bi bo ane nye, bi bo teke vak a abime mam bi bili. Môt ôsu a nga ku ôlam Satan ôte a mbe Ève. Yéhôva a nga nye’e Adam ba Ève abui, ane a nga ve be bidi ne vôô nat. Be mbe ve di “bibuma ya bilé bise bi [mbe] afup été,” ane ô vaa ve élé jia. (Met. 2:16) Nde Satan a nga du’u Ève na Zambe a nji be yiane tyili ébuma ya élé éte. Ève a nji vak a abime mame Yéhôva a nga ve nye, a nga yi abui, a bia bese bia yeme vôme jam ete e nga kee nye, a nga su’ulane wu.​—Met. 3:6, 19.

10. Aval avé David a nga ku ôlame ya minyamete?

¹⁰ Yéhôva a nga ve njô bôte David akum, éjôé, a bo fe na a dañe besiñe bé. David a nga ve Yéhôva akéva, a jô na mbamba be mam A nga ve nye ma “dañ abim me ne ngule ya lañeban.” (Bs. 40:5) Ve minyamete mi nga bo na David a mane vuane mame mete mese. A nji beta wô’ô mbamba be mame Yéhôva a nga ve nye mvaé. A nga yi abui. David a nga nyamete éza minga, a too ke na a mbe a mbili abui binga. Minga ate a mbe a too jôé na Bath-schéba, nnôme wé ki a mbe jôé na Urie, mone Hittite. David a nga bele li’i binga bé na a ke diñe Bath-schéba, a ve ve fe nye abum. Fo’o ve ane median a nga bo me nji yian, a nga kôme beta lôme bôte na be ke wôé Urie! (2 Sa. 11:2-15) David a mbe a buni’i na jé? Ye na Yéhôva a lôô ki mam mese a bo nga? David a mbe fo’o éwôlô mbo ésaé Yéhôva, ve a nga ku ôlame ya minyamete, a jam ete e nga telé nye mbia été. Ve mbamba jam a ne na, David a nga su’ulane mem abé dé a jôban. Ngo’ abime mevak a nga wôk éyoñ Yéhôva a nga jamé nye!​—2 Sa. 12:7-13.

11. Beéphésien 5:3, 4 a liti na ô ne bo jé asu na ô sa’ale minyamete?

¹¹ Jé éve’ela David ja ye’ele bia? Bi ne wosane fulu ya nyamete nge bia ve  Yéhôva akéva amu mame mese a ve bia. (Lañe’e Beéphésien 5:3, 4.) Bia yiane vak a abime bi bili. Éyoñ bia taté môt ayé’é, bia yiane ye’ele nye fulu mvean akéva. Bi ne jô nye na a simesane mbamba jam éziñ Yéhôva a nga bo asu dé, a ve Nye akéva. Nge a bo de tañ ngumba sondô, meye’elane mé ma ye ke funan, amu é ye’elan asu ngume jame môs ôse. (1 Bet. 5:18) Ye wo fe ô wô’ô bo nalé? Nge wo bindi mame mese Yéhôva a boya asu dôé, nalé é bo na ô yeme ve nye akéva. Éyoñ ke ô bili fulu ya ve Yéhôva akéva, wo ye va’ a abim ô bili, a wo ye ke ku ôlame ya minyamete.

12. Minyamete mi nga tindi Judas Iscariot na a bo jé?

¹² Minyamete mmie fe mi nga tindi Judas Iscariot na a koñe Yésus. Judas Iscariot a nji taté be mbia môt. (Luc 6:13, 16) Yésus a nga tobe nye ane nlômane wé. Yésus a mbe a too nye ndi, ajô te a nga ve nye mbe’e ya ba’ale nkobe moné. Be mbe be bela’ane moné ate na be bo mame mese me mbe mfi asu ésaé nkañete jap. Nkob ôte ô mbe ane nkob bia belane wô den na bi bo mimvean asu ésaé nkañete ja bobane si ése. Ve mvuse mon éyoñ, Judas a nga taté na a wube moné nkop, akusa bo mebendé mese Yésus a nga ve a lat a fulu ya nyamete. (Marc 7:22, 23; Luc 11:39; 12:15) Judas a nji vô’ôlô melebe mete.

13. Éyoñ évé fulu ya nyamete é nga kôme yené ne fômelé be Judas?

¹³ Minyamete mi Judas mi nga tu’a yené mon éyoñ ôsusua na Yésus a wu. Môs éziñ, Yésus, beyé’é bé, Marie a Marthe, be nga ke di nda Simon, môt a mbe nzezam. Nté be mbe be ja’ak, Marie a nga taté na a sôé Yésus mbon ô ne dia nlô. Ane Judas a beyé’é bevo’o be nga wô’ô jam ete angôndô ya abé. Beyé’é bevo’o be be nga yiane wô’ô ôlun amu be nga simesane na be mbe ve kuane mbon ôte a belane moné ate asu ésaé nkañete. Ve Judas nye a mbe a sôñe’e jam afe. Mbôl a mbe ñwuwup, a mbe a kômbô’ô wube moné ate. Minyamete mi nga su’ulane tindi Judas na a kuane Yésus tañe ba kuan ôlo.​—Jean 12:2-6; Mt. 26:6-16; Luc 22:3-6.

14. Aval avé mojañ éziñ ba ngal be nga tôñe melebe bia koone me Luc 16:13?

¹⁴ Yésus a nga kate beyé’é bé benya mejôô ma: “Mi se ngule ya bo ésaé Zambe a ésaé mame ya si nyô.” (Lañe’e Luc 16:13.) Mejô mete me ne betotyii. Yene’ aval avé mojañ éziñ ya Roumanie ba ngal be nga tôñe melebe me Yésus mete. Be nga bi mbamba asu ésaé si éfe. Ba jô na: “Mbôle bi mbe bi bili beta ékôla bañ, bi nga taté simesane na ésaé éte é ne ébotane Yéhôva”. Ve ôlam ô mbe ô koo mvus ésaé éte. Nge be nga ye kañese ésaé éte, be nji ke ye beta bi éyoñe ya bo mame ya nsisim avale da yian. Éyoñ be nga mane lañe nlô ajô ya Nkume mmombô a bete ya Ngone mwom é too melu 15 ya mbu 2008 ô mbe na “Demeurons fidèles, le cœur unifié”, ane be nga nyoñ ntyi’an. Ba ke ôsu a jô na: “Nge bi nga ye yebe na bia ke saé si éfe, bi nga ye fo’o bi abui moné, ve e nga ye bo ayaé na bi ke ôsu a bo Yéhôva ésaé, a nalé a nga ye liti na élate jangan a Yéhôva é nji bo mfi mise mangan. Bi mbe bi kôme’e yeme na mame ya nsisim mme me nga ye jaé ntuk.” Ane be nga ben asu ésaé ete. Jé é nga bobane mvuse ya valé? Nnôm a nga yen ésaé si be mbe be too, a ésaé éte é nga volô be na be jalé miñyiane miap. Minga wé a jô na: “Wo  Yéhôva ô nji ve’ele bo étun.” Den, be ne meva’ amu be nga tobe Yéhôva ane Masa wop, sa ke akum.

15. Amu jé bi ne tabe ndi na bi ne tiinebane melame me Satan?

¹⁵ Jé ô ne bo nge wo yene na fulu mebun nge ke minyamete é ka’aya wo ngata’a? Ô ne ngule ya tiineban! Paul a nga jô na bôte bese be nga “bili minkôm be” Satan be ne ngule ya kôlô minkôme mite. (2 Tim. 2:26) Éve’an é ne na, David a nga vô’ôlô minkomekane Nathan a nga bo nye. A nga wosane fulu ya nyamete éza biôm, a beta late ngbwa a Yéhôva. Te ve’ele vuane môs éziñ na Yéhôva a ne ngul a dañe Satan, ajô te, nge bia kañese mvolane Wé, A ne tiine bia melam me Satan mese.

16. Jé ja ye volô bia na bi sa’ale melame me Satan?

¹⁶ Nya ajôô a ne na, a lôte na bi taté timbi melame me Satan, bia yiane jeñe na bi sa’ale me. Bi ne de bo a mvolane Yéhôva. Ve bi nji yiane ve’ele simesane na bi vo’o ku ôlame ya mebun nge ke minyamete. To’o bôt be boya Yéhôva ésaé abui mimbu be nga ku melame mete. Ajô te, ye’ela’ane Yéhôva môs ôse asu na a volô wo na ô yemelan nge mbia mefulu mete me tatéya na ma wulu asimesane dôé a mimboane miôé. (Bs. 139:23, 24) Va’a ngule jôé ése na mbia mefulu mete me bo teke wo nyiine nlem.

17. Jé ja yange Satan ana’ana?

¹⁷ Satan a jaéya zu a lame bôt den a nto betoyini mimbu. Ve ana’ana, a zu ke mimbôk, a su’ulane fe wu. (Nli. 20:1-3, 10) Bia febe môs ôte a ôkaé. Ve nté bia yange môs ôte, bia yiane ke ôsu a tabe ntyel a melame me Satan. Va’a ñhe ngule jôé ése asu na ô juan a fulu mebun a minyamete. Nyoñe’e ntyi’ane ya ‘wosane Diable, ndemben a ye mate wo.’​—Jc. 4:7.