1. Mam mevé bebo bisaé be Yéhôva béziñ be nga nyume bebien, a amu jé be nga bo de?

BEMILLION bebo bisaé be Yéhôva ya den be nga nyume bebien abui mam ényiñ. Abui ya be be e nga tobe na da tabe nkoé. Ba ke be ne minlu’an be nga tyi’i na ba tame ki taté biaé bon. Bevo’o ki be nga nyoñe ntyi’ane ya bo te tôñesan akume ya émo ji. Jé é nga tindi be na be nyoñ avale ngule mintyi’an ete? Ba kômbô bo Yéhôva ésaé ngumba ngumba. Ba vak a abim be bili, be yeme’e na Yéhôva a ye mane jalé miñyiane miap mise. Mia buni na bé jôbane nga? Ko ko! Amu jé bia jô nalé? Bia yeme de amu melu mvus, Yéhôva a nga jalé miñyiane bebo bisaé bé mise ne meññ. Éve’an é ne na a nga botan Abraham, nnye ate Bible a loone na “ésaa ya ba bese ba buni.”​—Bero. 4:11.

2. (a) Bela’ane Behébreu 11:8-10, 16 na ô timin amu jé Abraham a nga kôlô tisone ya Ur. (b) Bia zu bi biyalane ya minsili mivé ayé’é di?

² Abraham a mbe a bili mbamba ényiñe tisone ya Ur, ve a nga tobe na a lume je mvus. Amu jé? Amu a mbe a yange’e ‘nlam ô bili nya mbôka’a.’ (Lañe’e Behébreu 11:8-10, 16.) Za nlame ba jôô wô va? Minju’u mivé Abraham a nga tôbane mie nté a mbe a yange’e na nlam ôte ô lôñeban? Aval avé bi ne vu Abraham a bobejañ ba tôñ éve’ela jé melu ma?

3. Nlam ôvé Abraham a mbe a yange’e?

³ Éjôé Zambe nje é ne nlam Abraham a mbe a yange’e. Yésus a bôte 144 000 mbe ba ye wulu Éjôé éte. Paul a nga loon Éjôé éte na “nlame ya vevea Zambe, Jérusalem ya  yôp.” (Beh. 12:22; Nli. 5:8-10; 14:1) Yésus a nga jô beyé’é bé na be ye’elan asu na Éjôé éte é so, ndemben nkômbane Zambe ô bobane si avale wo bobane yôp éyoñe ji.​—Mt. 6:10.

4. Bela’ane Metata’a 17:1, 2, 6 na ô timin abime mam Abraham a mbe a yeme’e a lat a Éjôé Zambe.

⁴ Ye Abraham a mbe a yeme’ mam mese me mbe me tii a Éjôé Zambe nga? Teké’é. Mintete mimbu mi nga lôt mam mete me too “nsolan.” (Beép. 1:8-10; Beco. 1:26, 27) Ve Abraham a mbe a yeme’e na mvoñe bôte jé nje ja ye bo bejôô ya Éjôé éte. Yéhôva émiene nnye a nga ka’ale nye jam ete. (Lañe’e Metata’a 17:1, 2, 6.) Mbunan Abraham ô mbe avale ngul é ne na a mbe ve ane a yene Messie, nyô Yéhôva a nga tobe na a bo Njôô ya Éjôé Zambe. Jam ete nde e nga bo na Yésus a jô Bejuif môs éziñe na: “Éso wônan Abraham a nga kômbô yene môse wom; ane a nga yene wô a vak.” (Jean 8:56) Abraham a mbe a too ndi na mvoñe bôte jé ja ye bi ngab Éjôé Yéhôva, a mbe fe a yange’e a nlem ôse na Yéhôva a jalé ngaka’a éte.

5. Jé ja liti na Abraham a mbe a yange’e nlam ô bili nya mbôka’a?

⁵ Aval avé Abraham a nga liti na a yange nlam ô bili nya mbôka’a? Jam ôsu, a nji fulan a ayoñ éziñe si va. A mbe a tyendé’é étaba’a éyoñ ése, a tobe fe na a ye ke su’u éjôé mona môte si va. Nde fe na, émien a nji jeñ a zen éziñe na a bôndé éjôé jé. Ve a nga ke ôsu a bo Yéhôva mewôk, a yange’e na A tôé ngaka’a Jé. Mboan ôte ô nga liti na Abraham a bili étua ngule mbunan. Bi tame zu kobô ajô minju’u miziñ a nga tôbane mie, a yene jame nkañete wé ô ne ye’ele bia.

6. Ur a mbe avale nlam ôvé?

⁶ Bi ne jô na nlam Abraham a nga lik ô mbe mbamba vôme ya tabe teke mate mbia jam, bôte ya wôé be too fe beyeme sikôlô a minkukum. Ô mbe mbôma’ane a beta akak, a mezene melal vôme mendim ma lôt. Bôte ya wôé be mbe be yeme’e metañ, be yeme’e fe tili. A ne fe ve ane abui makit e mbe e boba’ane Ur; amu  beyeme mam be nga koon abui bekalate be makit bili’i ya Ur. Bôte ya wôé be mbe be too menda me brik me bili bone minka’ale mi too bifumulu. Nda jia jia é mbe ve bi bitune nda 13 nge ke 14, nseñe ya mbala’a si ô too nkôman a mekok.

7. Amu jé Abraham a mbe a yiane buni a nlem ôse na Zambe a ye ba’ale nye?

⁷ Abraham a mbe a yiane kôme buni na Yéhôva a ye ba’ale nda bôte jé. Amu jé? Tame beta simesane vôme ba Sara be nga kôlô na ba ke ba nyiñe menda bindélé minlam mi mvuse ya Canaan. Ba nda bôte jé be mbe teke fe ôsôé nge ke aka’a da ba’ale be. Ajô te, e mbe tyi’ibi na besiñe bap be zu wosane be.

8. Nju’u ôvé Abraham a nga tôbane wô éyoñ éziñ?

⁸ Abraham a mbe a bo’o nkômbane Zambe, ve to’o nalé é nga kui na a jembane bidi asu na a toñe nda bôte jé. Mbia zaé a nga kui vôme Yéhôva a nga jô na a ke tabe. Ane Abraham a nga tyi’i na a ke lôte bone melu si ya Égypte. Ve éyoñ a kuiya wôé, Pharaon ya Égypte ve viane ka nye minga. Ye ô ne ve’ele simesan abim avé nlem ô mbe ô tyele Abraham yôp nté ôse Sara a nga tabe be Pharaon?​—Met. 12:10-19.

9. Minju’u mivé Abraham a nga tôbane mie nda bôte jé?

⁹ Abraham a nga tôbane fe minju’u nda bôte jé. Édiñe minga jé é mbe nkôkôm. Ba nye be nga bo mimbu mewôm be wô’ô jam ete ôlun. Nde môs éziñ Sara a nga ve Abraham mbo ésaé minga wé Agar, na a biaé be bon. Ve nné ane Agar a nga yene na a be’eya abum, a viane taté na a biasé Sara. Éyoñ jam ete e nga kui nye vôme mfe, Sara a nga jibi bo na Agar a kôlô nye nda.​—Met. 16:1-6.

10. Mam me nga kui Ismaël ba Isaac me mbe ve telé mbunan Abraham meve’ele été; mam mevé?

¹⁰ Sara a nga su’ulane be’e abum a biaé Abraham mon, ane Abraham a nga yôlé nye na Isaac. Abraham a mbe a nye’e bone bé bese bebaane. Ve mbôl Ismaël a mbe a kpwe’ele’ Isaac, Yéhôva a nga jô Abraham na a titane ba nyia. (Met. 21:9-14) Mvuse ya valé, Yéhôva a nga jô fe nye na a ve nye Isaac metuna’a. (Met. 22:1, 2; Beh. 11:17-19) Éyoñ mam mete me nga kui nye, e mbe e sili’ Abraham mbunan asu na a tabe ndi na Yéhôva a ye tôé bengaka’a a nga bo mvoñe bôte jé.

11. Amu jé é nga sili na Abraham a yange Yéhôva a ôjibi ôse?

¹¹ Mimbu mite mise, Abraham a nga yiane yé’é na a yange Yéhôva a ôjibi ôse. A mbe a yianeya lôte mimbu 70 éyoñe ba nda bôte jé be nga kôlô Ur. (Met. 11:31–12:4) A nga bo fe jôm ane mimbu ntet a nyiñe’e menda bindelé, a se li, a ne li, a tyiñela’ane si ya Canaan. Abraham a nga wu a bili mimbu 175. (Met. 25:7) A nji yen ane Yéhôva a jalé ngaka’a jé ya ve bone bé si ya Canaan. A nga wu fe teke yen ane Éjôé Zambe, nlam ô bili nya mbôka’a, ja tebe. Ve to’o nalé, Bible a jô na Abraham a nga wu a too nnôm, nleme ne mieññ. (Met. 25:8) Akusa bo minju’u mise a nga tôbane mie, Abraham a nga bili ngule mbunan, a nga liti fe na a bili nkômbane ya ke ôsu a yange na Yéhôva a tôé bengaka’a bé. Jé é nga volô nye na a bo mbane ya jibi? Amu Yéhôva a nga jaé ba’ale nye, a kôme fe nye liti na A ne mvôé jé.​—Met. 15:1; És. 41:8; Jc. 2:22, 23.

12. Jé nje bia yange, a jé bia zu la’ase ana’ana?

¹² Ane Abraham, bia fe bia yange nlam ô bili nya mbôka’a. Ve bi bi nji beta yange  na ô lôñeban, amu Éjôé Yéhôva é nga tebe yôp mbu 1914. (Nli. 12:7-10) Jam bi ngenane bi yange’e é ne na é zu fe jôé si va. Ve nté bia yange, bia fe bia yiane jibi abui minju’u zañe va ane Abraham ba Sara. Ye bebo bisaé be Yéhôva ya den be ne fo’o ngule ya vu Abraham nga? Minkañete mi bôt bia lañe Nkume mmombô a bete mia liti na dene fe, abui bobejañe da liti fulu ôjibi a mbunan ane Abraham ba Sara. Bi tame zu la’ase bone minkañete miziñe ya été, a yene mam mi ne ye’ele bia.

13. Jé nkañete Mojañ Walden wo ye’ele wo?

¹³ Nyume’e womiene mam méziñ asu Yéhôva. Nge Éjôé Zambe nje ja dañe mfi ényiñe jangan, wônaa ane Abraham, bia fe bia ye kômbô nyume biabebiene mam méziñ asu Yéhôva. (Mt. 6:33; Marc 10:28-30) Bi tame kobô ajô Mojañ Bill Walden. * A nga taté na a yé’é Bible mbu 1942, valé a mbeme bi diplôme b’ingénieur ba bo bisaé melôñ université éziñe ya Amelka. Valé ñye’ele sikôlô wé éziñ a yeneya yene fe nye asu ésaé a ye bo ve nné ane a kabe meve’ele mete; ve Bill a nga ben. Amu jé? A nga kate ñye’ele wé na a nji beta bi ajô a mfañ asu ésaé, jôm a yi éyoñe ji é ne ve na a telé ésaé Zambe ôsu ényiñe jé. Mvuse bone melu, éjôé na Bill a yiane nyiine bezimbi. Nde a nga timin évôvoé été na a vo’o bo aval ésaé éte, ane be nga jô nye na a ya’an aleman (bedollar 10 000), be fete ke nye mimbôk tañe mimbu mitan. Ve a nga su’ulane bo ve mimbu milal. Éyoñ a kuiya mimbôk, be nga bañete nye Sikôlô ya Galaad, ane be nga lôme nye missionnaire Afrika. Mvuse ya valé, Bill a nga lu’u Eva, ane ba nye be nga kee ésaé ôsu Afrika, akusa fo’o bo na ntyendan ôte ô nji be tyi’ibi. Éyoñ be jaéya bo ésaé Afrika, e nga beta sili na be bulan Amelka na be ke tuñulu nyia Bill. Bill a wôlôkan ényiñe jé a jô’ô na: “Mili’i ma kui ma mis éyoñ  ma simesane na Yéhôva a nga kañese belane ma mimbu 70 a mvu’u mise mi. Me wô’ô ve nye akiba amu a nga volô ma na me telé ésaé jé ôsu ényiñe jam.” Ye wo fe ô ne fo’o tyi’i na wo bo Yéhôva ésaé ngum aval?

14-15. Jé nkañete Mojañ Apostolidis ba minga wé wo ye’ele bia?

¹⁴ Te buni na wo ye ke tôbane minjuk. Nkañete Abraham wo ye’ele bia na, to’o môt a kañe Yéhôva a nlem ôse, a bili ve na a ye tôbane minjuk. (Jc. 1:2; 1 P. 5:9) Nkañete mojañ Aristotelis Apostolidis wo bo’olô jam ete. * A nga dubane Grèce mbu 1946, a mbu 1952 a nga bo atiñ aluk a Sita Eleni; ba nye be mbe be bili avale minsôñane ya nsisime da. Nde Eleni a zu fame ôkone zañe va; be nga bi nye cancer ya boo. Be nga kôme fe mane saé nye, ane be nga lat alu’u daba mvo’é mvo’é. Ve mvuse bone mimbu, cancer ate a beta ke so. Be ve beta sale nye. Ôsal ôte ô nji wulu mvo’é ane éyoñ ôsu; Eleni a nji be ve beta fô’ô mfa’a nyule wua, a kate’e fe kôme kuli bifia éyoñ a kobô. Ve a nga ke ôsu a kañete a ayôñ ése akusa bo ôkon, a akusa bo éjôé é mbe é tibili’i Bengaa be Yéhôva éyoñ éte.

¹⁵ Mojañ Aristotelis a nga bo mimbu 30 a tuñulu’u minga wé. A mbe fe mvendé, a saé’ fe émo’o ja tebele beta bitôkan, a nga nyoñe fe ngab ésaé melôñe ya Aba ba bo bitôkan. E teme na, mbu 1987, Eleni ve bi accident a too nkañete. A nga bo mimbu milale coma, ane a nga su’ulane wu. Aristotelis a wôlôkane mam mete mese a jô’ô na: “Mbia bibubua bi nga kui ma ényiñ mimbu mise mi, a minju’u mise me nga tôbane mie, teke ke vuane biyoñ a ndôba’ane . . . Mam mete mese me nga ye’ele ma mfi ya bo mbane ya jibi a bo te jô’é na jam éziñ é te’elane ma mbunan. Éyoñ ése, Yéhôva a mbe a va’a ma abime ngule da sili na me dañe minju’u miam.” (Bs. 94:18, 19) Teke bisô na Yéhôva a nye’e ba bese ba ke ôsu a bo nye ésaé  akusa bo minju’u ba tôbane mie; a nyane be nya abuii!

16. Mbamba melebe mevé Mojañ Knorr a nga ve minga wé?

¹⁶ Lôbô’ô mame ya ôsu. Abraham a mbe a lôbô’ô ma’ane Yéhôva a nga ka’ale nye, a nalé a nga volô nye na a jibi minju’u mié. Été nsisim éte é nga volô Sita Audrey Hyde. Nnôm ôsu wé, Nathan H. Knorr, a nga wu cancer; wônaa nnôme baa wé, Glenn Hyde a nga fame étua ôkon (Alzheimer). * Jé é nga volô nye na a jibi minju’u mite? Mojañ Knorr a nga ve nye mbamba melep bone besondô ôsusua na a wu. A jô na: “Nathan a nga jô ma na: ‘Nge bia wu, bia yeme na ndi nleme jangan é yeme, a na mintaé miangan mise mia mane fe éyoñ éte.’ Nde a nga beté na: ‘Bete’e mise yôp amu nne ma’ane môé me ne wôé. Bela’an ényiñe jôé na wo volô bôt. Nalé a ye soo wo abui mevak.’” E ne fo’o nya mfii na bi sutane volô bôte bevok, a na bi ‘vak ndi nlem été’!​—Bero. 12:12.

17. (a) Amu jé bia bia yiane beta dañe lôbô mame ya ôsu? (b) Aval avé éve’ela bia koone je kalate Michée 7:7 é ne volô bia na bi bu’ubane bibotane bia yange bia ôsu?

¹⁷ Bia bia yiane beta dañe lôbô mame ya ôsu. Amu jé? Amu mam ma boban émo den ma kôme liti na bi nto memane ya melu ya asu’ulan. Ana’ana, Éjôé Zambe ja ye zu jôé si a bia ye bu’uban abui bibotan. Bia ye wô’ô mvaé ya yen ane bôte bangan ba wômô miñwuan. Éyoñ éte nje fe Yéhôva a ye ya’an Abraham asu mbunane wé a ôjibi wé; a ye wômôlô ba nda bôte jé asu na be nyiñe si va. Ye wo ye fo’o tabe valé môs ôte na wo fe ô ke wubane be? Nalé a ne boban nge wo nyume womiene mam asu Éjôé Zambe, nge wo ba’ale ngule mbunan akusa bo minjuk, a nge wo ke ôsu a yange a ôjibi ôse na Yéhôva a tôé bengaka’a bé.​—Lañe’e Michée 7:7.