1-2. Fame ba minga ba wô’ôtan aya éyoñe ba yemban a môte ba kômbô luk?

 ÉYOÑE bôte ba yemban, be ne lôt angôndô ya mbamba biyoñe meva’a été. Nge mia môt éziñe mia yemban éyoñe ji, teke bisô na wo kômbô bu’uban a éyoñ éte. Abui beluk da jô na biyoñe bite bi ne biyoñe mevak. Tsion, a sita ya Éthiopie, a jô na: “Me nji tame lôte mbamba éyoñe mfe ényiñe jam ane éyoñe bia nnôme wome bi mbe bi yemban. Bi mbe bi kobô’ô mame me ne nya mfii, bi wo’é fe. Nlem ô mbe ma njalan a mevak éyoñe me nga yene na me yeneya môt a nye’e ma ma fe me nye’e nye.”

² Alessio, mojañ éziñ a nyiñe Pays-bas a jô na: “Me mbe angôndô ya mevak éyoñe me mbe me jeñe’e na me yeme minga wom, ve bi mbe fe bi tôbane minjuk.” Ayé’é ji, bia zu yene minju’u miziñe bôte ba yembane be ne tôbane mie, a miñye’elane miziñe ya Kalate Zambe mi ne volô be na be dañe minju’u mite. Bia ye fe yen aval avé bôte bevo’o ya ékôane bekristene be ne volô be.

NSÔÑANE FAME BA MINGA BE BILI ÉYOÑE BA YEMBAN

3. Éyoñe fame ba minga ba yemban, nsôñane wop ô ne ôvé? (Minkana 20:25)

³ Akusa bo na éyoñe fame ba minga ba yemban é ne bo éyoñe mevak, ve ba yeme na be nji yiane nyoñe jam éte éngbwemese amu be ne su’ulane lu’an. Môse fame ba minga ba lu’an, be wô’ô bo ngaka’a na ba ye nye’esan a na môt ase ya be be a ye semé nyi mbok nté ôse ba ye nyiñe si va. Ôsusua na bia bo ngaka’a éziñ, bia yiane kôme taté nyoñ éyoñe ya fas. (Lañe’e Minkana 20:25.) Teke bisô na bia yiane fe de bo éyoñe bia bo ngaka’a ya luk. Éyoñe fame ba minga ba yemban, nalé a volô na môt ase  a kôme yeme nyi mbok a na be nyoñe mbamba ntyi’an. Biyoñe biziñe be ne tyi’i na ba lu’an, biyoñe bivo’o ki be ne tyi’i na ba telé élat é ne zañe jap. Nge ba nyoñe ntyi’ane ya telé, nalé a nji tinane na mame me nji wulu mvo’é. Nya ajôô a ne na ba te tôé nsôñane be mbe be bili éyoñe be mbe be yemban, nwô ôte ô mbe na be nyoñ mbamba ntyi’an.

4. Amu jé é ne mfi na bi kôme wô’ô nsôñane fame ba minga be bili éyoñ ba yemban?

⁴ É ne mfi na minkoé mi yeme na, éyoñe fame ba minga ba yemban a ne asu na be yeme nge be ne su’ulane lu’an. Éyoñe minkoé mia tu’a wô’ô jam éte, nalé a volô be na be bo teke taté na ba yemban a môt éziñ a too ke na be nji bi nkômbane ya lu’u nye. Ve sake minkoé étame mmie mia yiane kôme wô’ô jam éte. Bia bese bia yiane kôme jeñe na bi yeme jame bôte ba yembane ba sôñ. Éve’an é ne na bôte béziñe ba simesane na éyoñe fame ba minga be tatéya na ba yembane be bili fo’o ve na be lu’an. Aval avé ôsimesan ôte ô ne ndeñele minkoé bekristen? Melissa, nkoé sita ya États-Unis wo jô na: “Éyoñe mojañe ba sita éziñe ba yemban, bobejañe béziñe ba yi ve na be lu’an. A nalé a ne bo na bôte ba yembane be ko woñe ya telé, to’o ba yene na mame ma wulu ki mvo’é zañe jap. Nalé a ne fe bo na minkoé mivok mi ko woñe ya taté na mia yemban a môt. Jam éte é ne tyelé be minleme yôp angôndô ya abui.”

MÔT ASE A JEÑE’E NA A KÔME YEME MÔTE MBOK

5-6. Éyoñe fame ba minga ba kômbô lu’an, mame mevé môt ase ya be be a yiane jeñe na a yem? (1 Pierre 3:4)

⁵ Nge wo yemban a môt éziñ, jé é ne volô wo na ô yeme nge wo yiane lu’u nye nge momo? Môt ase a yiane kôme jeñe na a yeme nyi mbok. Éko éziñ ô nga taté na wo jeñe na ô yeme mame méziñ a lat a môt ate ôsusua na wo taté na wo yemban a nye. Ve éyoñe ji ô bili fane ya yem “avale môte [a] ne nlem été.” (Lañe’e 1 Pierre 3:4.) Nalé a tinane na, ô ne tu’a yem élat a bili a Yéhôva, mefulu mé a mam a simesan. Ane éyoñe ja lôt, wo yiane bo ngule ya bi biyalane ya minsili miziñ aval ane: ‘Ye a ye bo mbamba nnôme nge ke mbamba minga asu dam?’ (Mink. 31:​26, 27, 30; Éphé. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Ye a ye nye’e ma a nyoñe ngap a ma? Ye me ne ngule ya nye’e nye a jalé miñyiane mié? Ye môt ase ya be bia a ne ngule ya jibi bikobe bi môte mbok?’ b (Rom. 3:23) Nté môt ase ya be mia a jeñe na a yeme nyi mbok, ba’alané jame ji: Éyoñe ba jô na fame ba minga ba yian, nalé a nji tinane na be ne avale bôte da, ve nalé a tinane na ba kui na be nyiñe mvo’é été akusa bo mame méziñe ma selane zañe jap.

 ⁶ Mame mevé ô ne jeñe na ô yeme be môte mbok éyoñe mia nye mia yemban? Ôsusua na édiñe ja bo ngul, wo yiane taté jeñe na mi laane mame méziñe ma dañe mfi ane mame môte mbok a kômbô bo melu ma zu. Ye môt ate a bili akon éziñ? Ye a yeme belane moné nge ki na a bili bikôla? Ye a nga tôbane mame méziñ ényiñe jé ma bo na a yene mam aval éziñ, a wô’ôtane mam aval éziñe nge ke na a bi mefulu méziñ? Sake mame mese mme mia yiane kobô éyoñe mia taté na mia yemban. (Fombô’ô fe Jean 16:12.) Nge wo simesane na ô ngenane teke bo nkômesane ya yalane minsili miziñe môte mbok a sili wo, ô ne kate nye de. Ve nné ane éyoñe ja lôt, da ye sili na môte mbok a bi biyalane ya minsili mite asu na a nyoñe mbamba ntyi’an. Ajô te, da ye sili na ô yoé nye nleme wôé mbamba éyoñ.

7. Jé é ne volô fame ba minga ba kômbô lu’ane na be kôme yeman? (Fombô’ô nka’ale: “ Éyoñe môte mia nye mia yemban a ne ôyap a vôm ô too.”) (Fombô’ô fe befôtô.)

⁷ Aval avé ô ne kui na ô tu’a yeme môte mbok? Ô ne de bo éyoñe wo sili nye minsili a kôme nyoñ éyoñe ya vô’ôlô nye. Môt ase ya be mia a yiane kôme nyoñ éyoñe ya laan a môte mbok a yalane minsili mié zôsô été. (Mink. 20:5; Jacq. 1:19) Éko éziñe mi ne tyi’i na mia bo mame méziñe me ne ve mia fane ya kôme laane minlañ, ane e di nsamba, e wulu nsamba vôme mi nji bo étam, a kañete nsamba. Môt ase ya be mia a ne fe kui na a yeme nyi mbok éyoñe mia lôt éyoñ a bemvôé benane nge ke bibu’a ya menda me bôte menan. Nde fe, jeñané na mi bo mame méziñe me ne ve mia fane ya yem avale môte mbok a bo éyoñ a tele avale bité éziñe nge ki éyoñ ba be bôte befe be ne nsamba. Tame yene jam Aschwin ya Pays-Bas a nga jeñe na a bo. A kate mame ba Alicia be nga bo éyoñe be mbe be yemba’an a jô’ô na: “Bi mbe bi jeñe na bi bo bisaé bi mbe bi volô na môt ase a tu’a yeme nyi mbok. Bi mbe bi bo’o fo’o ve bone be mame be ne tyi’ibi ane e yame nsamba nge ke bo bisaé bife. Nté bi mbe bi bo’o bisaé bite, nalé a nga volô na môt ase a yene mbamba mefulu me môte mbok a bise’e bié.”

8. Éyoñe fame ba minga ba kômbô lu’ane ba yé’é Kalate Zambe nsamba nalé a volô be mfa’a ôvé?

⁸ Môt ase a ne fe kôme yeme nyi mbok éyoñe mia bo mame ya nsisime nsamba. Nge mi lu’an, da ye sili na mi bo mi bo’ok ayé’é ya nda bôt, nalé a ye liti na mia telé Zambe ôsu nda alu’u jenan. (Eccl. 4:12) Nde ñhe amu jé mia nyoñe ki ntyi’ane ya bo mi yé’é nsamba nté mia yemban? É ne été na éyoñe bôte be ngenane be yemban, nalé a nji tinane na be ntoo nda bôt, nde fe mojañ a ngenane teke bo ntebe  ôsu ya be sita. Ve éyoñe mia yé’é nsamba mban, môt ase a ne kui na a yeme nge môte mbok a bili mbamba élat a Yéhôva. Max ba Laysa, ba nyiñ États-Unis be nga beta yene jam afe é ne mfi. Max a jô na: “Éyoñe bi nga taté na bia yemban, bi nga taté na bia yé’é bekalate ba kobô ajô bôte ba nye’esan, ajô aluk, a ényiñe ya nda bôt. Ayé’é éte é nga volô bia na bi laan a kobô mame me mbe bia nya mfii bi nji be ve laane tyi’ibi.”

MAME MEFE WO YIANE YEM

9. Mame mevé fame ba minga ba yembane ba yiane kôme taté fas ôsusua na ba kate bôte na ba kômbô lu’an?

⁹ Za ô ne kate na wo yemban a môt éziñ? Mia môte wo kômbô luk mia yiane nyoñe ntyi’an ôte. Éyoñe wo taté na wo yeñ a môt éziñ, ô ne tyi’i na wo zu kate fo’o ve abime bôt éziñ. (Mink. 17:27) Nge ô bo de, nalé a ne volô na bôte be bo teke wo bôé abui minsili, wo ye fe sa’ale na bôte be bo te tindi wo na ô nyoñe ntyi’an éziñ. Ve nge ô bo teke kate môt éziñ, ô ne ke wo bo mam asoé amu wo ko woñe na bôte befe be yeme jam éte. Nge mi kele mia bo mame ve mia bebaé, nalé a ne bo na mi bo jam é nji yian. É ne mfi na mi kate bôte be ne ve mia mbamba melep a su’u mia mezene mefe. (Mink. 15:22) Éve’an é ne na, mi ne kate bôte béziñe ya menda me bôte menan, bemvôé benane be ne éwôlô nsisime nge ki bemvendé.

10. Jé fame ba minga ba kômbô lu’ane ba yiane bo asu na ntabane wop ô ke ôsu a ve Yéhôva nlem avak? (Minkana 22:3)

¹⁰ Jé wo yiane bo asu na ô bo te bo jam é nji yiane nté wo yemban a môte wo kômbô luk? Nté nye’ane wônane wo ye tu’a bo ngul, môt ase a ye bi nkômbane ya subu nyi mbo’o bebé. Jé mi ne bo asu na mi bo teke bo jam éziñ é ne ve Yéhôva nlem abé? (1 Cor. 6:18) Mia yiane sa’ale minlañe mi tii a mame bisôk, a jeñe na mi bo te tabe étame nge ke nyu meyok mbia ñyuan. (Éphé. 5:3) Mame mete me ne bo na nkômbane ya bisôk ô bo ngul abui a te’elane ntyi’an wônane ya bo mame me ne zôsô. É ne mfi na mi bo mi laan éyoñ ése asu na mi yeme jame môt ase ya be mia a ne bo asu na a semé nyi mbok, a asu na mi semé memvinda me Yéhôva. (Lañe’e Minkana 22:3.) Tame yene jam é nga volô Dawit ba Almaz ya Éthiopie. Ba jô na: “Bi mbe bi lôte’e éyoñe nsamba vôme bôte be mbe abui, nge ke a bemvôé bangan. Teke éyoñ éziñe bi nga tabe nda nge ke metu’a été bi too ve bebaé. Nde fe bi mbe bi sa’ale mame me mbe ve telé bia mbia bité.”

11. Mame mevé fame ba minga ba kômbô lu’ane ba yiane taté ji’a fas ôsusua na ba tyik avale môt ase a ye liti nyi mbok édin̄?

¹¹ Ye bôte ba kômbô lu’ane be ne bo mame méziñ asu na môt ase a liti nyi mbo’o na a nye’e nye? Nté nye’ane wônane wo yaé, ô ne tyi’i na wo bo mame méziñ asu na ô liti môte wo kômbô lu’u na wo nye’e nye. Ve éyoñe nkômbane ya bo mame bisôk ô ntoo ngul abui, é ne bo ayaé na ô nyoñe mbamba ntyi’an. (Jia Sal. 1:2; 2:6) Nde fe éyoñe môt a liti nyi mbo’o édiñ, é ne bo tyi’ibi na a kate jôô émien a na a bo jame da ve Yéhôva nlem abé. (Mink. 6:27) Ajô te éyoñe wo taté na wo yemban a môte wo kômbô luk, yé’ané memvinda ya Kalate Zambe a jeñané na mi yemelane jame mia ye bo a ji mia ye ke bo nté môt ase a liti nyi mbo’o édiñ. c (1 Thes. 4:​3-7) Bôte ba kômbô lu’ane ba yiane sili bebiene na: ‘Aval avé bôte ya vôme bi too ba ye yene mame môt ase ya be bia a ye bo mfa’a ya liti nyi mbo’o édiñ? Ye mame mete me ne bo na môte wua ya be bia a bi ngule nkômbane ya bo mame bisôk?’

12. Jé fame ba minga ba yiane yem éyoñe ba bi besañesañe nté ba yemban?

¹² Aval avé ô ne kôme mejô me ne kui zañe jenan? Nge da kui na mi bo mi bo’o mejô biyoñe biziñ, ye nalé a tinane na mia môte wo kômbô luk mi nji tôbane metyi? Teke jôm, belu’u bese  be wô’ô bi besañesañe biyoñe biziñ. Mbamba aluk a ne éyoñe fame ba minga ba ve ngule ya kôme mejô ma kui zañe jap, a éyoñe môt ase ya be be a ve ngule ya tyendé mame méziñ a nye’e ényiñe jé asu nyi mbok. Avale wo ve ngule ya kôme mejô den é ne liti avale wo ye bo asu na mame me wulu mvo’é nda alu’u jôé. Bôte ba kômbô lu’ane be ne sili bebiene na: ‘Ye bia kui na bi laane minlañ évôvoé été a ésemé ése? Ye bia kañese bikobe biangan a ve ngule ya tyendé? Ye bi ne avale bôt é ne tyi’ibi ya kañese ôsimesane bôte bevok, avale bôte da ji’a sili njaman a jamé bôte bevok?’ (Éphé. 4:​31, 32) Nge mia sañetan éyoñ ése teke kui tyiñe nté mia yemban, mame me ne bo teke tyendé éyoñe mia ye lu’an. Nge wo yene na môte mbok a nji yiane wo, ô ne tyi’i na mia nye mia kandan, a nalé a ye bo mbamba ntyi’an a ye volô mia bese. d

13. Mame mevé me ne volô fame ba minga ba yembane na be yem abim éyoñe be ne nyoñ ôsusua na ba lu’an?

¹³ Abim éyoñ évé ô ne nyoñ asu na ô yeme môte wo kômbô luk? Mintyi’ane mia nyoñeban avôl avôle mi wô’ô su’ulane soo minjuk. (Mink. 21:5) Ajô te, mia ye nyoñ abim éyoñ ése da ye sili asu na môt ase a tu’a kôme yeme nyi mbok. Ve ô nji yiane nyoñ abui éyoñe zezé. Kalate Zambe a jô na: “Ndi nlem ba buk ja ve nlem ôkon.” (Mink. 13:12) Nde fe nge éyoñ é dañe lôt ayap, é ne bo ayaé asu bôte ba yembane na be bo te ku ôlame ya mame bisôk. (1 Cor. 7:9) A lôte na mi dañe bem ôsimesan wônan abim éyoñe mi lôteya na mia yemban, mia yiane sili miabebiene na: ‘Jé ma yiane beta yeme be môte mbok é ne volô ma na me nyoñe ntyi’an?’

AVAL AVÉ BÔTE BEVOK BE NE SU’U BÔTE BA KÔMBÔ LU’AN?

14. Mame mevé bôte bevok be ne bo asu na be suk fame ba minga ba kômbô lu’an? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁴ Nge bia yeme bôte béziñe ba kômbô lu’an, aval avé bi ne volô be? Bi ne bañete be na be zu di a bia, na be zu tabe ayé’é ya nda bôt, nge ke na be zu vôman a bia. (Rom. 12:13) Avale biyoñ éte nde é ne volô be na be tu’a yeman. Ye bôte bete ba yi môt a ke a liti be nge ke môt a be’e be ébi’iti jé a ke liti be afôla éziñ? Nge ki na ye ba yi mbamba vôme be ne tabe asu na be jekane minlañ? Nge é ne nalé, ye bi ne volô be? (Gal. 6:10) Alicia bia te jô nye yôp a beta simesane mame ba Aschwin be nga nye’e éyoñe be mbe be yemban. A jô na: “Bi nga wô’ô angôndô ya abui mevak éyoñe bi nga wô’ô bobejañ a besita be jô’ô na bi ne ke jome be nge bia yi mbamba  vôme bi ne ke tabe asu na bi laane minlañe vôme bi nji bo étam.” Nge bôte ba kômbô lu’ane ba jô bia na bi lôt éyoñ a be, bia yiane yene jam éte ane beta mvome ya volô bemvôé bangan. Wo yiane ve ngule ya bo te li’i be étam éyoñe môt éziñ a nji bo fefel, ve wo yiane bo atyeñe meyen asu na ô yem éyoñe wo yiane ke ôyap asu na be kobô mame map.—Philip. 2:4.

15. Jam avé afe bemvôé be fame ba minga ba kômbô lu’ane be ne bo asu na be volô be? (Minkana 12:18)

¹⁵ Bi ne fe su’u bôte ba kômbô lu’an a mame bia jô nge ke éyoñe bia yeme fete anyu dangan. É ne sili na bi yeme jôé biabebiene biyoñe biziñ. (Lañe’e Minkana 12:18.) Éve’an é ne na, bi ne bo ôjeja’a ya kômbô kate bôte bevo’o na kala ba kala ba kômbô lu’an a too ke na bebiene ba kômbô kate bôte foé éte. Bi nji yiane bo ékobôkobô e mame ma fombô ki bia, nge ve be bijô amu mintyi’ane ba ke nyoñ. (Mink. 20:19; Rom. 14:10; 1 Thes. 4:11) Nde fe bi nji yiane jô be mame méziñe nge ke sili be minsili miziñe mi ne bo ve ane nge bia kômbô yemete be na be lu’an. Sita a ne jôé na Élise ba nnôme ba jô na: “Éyoñe bôte be mbe be sili bia nta’ane mame ya alu’u dangan a too ke na bi mbe bi ngenane teke bo wô, jam éte é mbe é ndeñele bia angôndô.”

16. Bia yiane bo aya nge fame ba minga ba yembane ba tyi’i na ba telé élat é ne zañe jap?

¹⁶ Jé ki bia yiane bo nge bôte ba yembane ba tyi’i na ba telé élate jap? Bi nji yiane sili be abui minsili nge ke komekane môte wua ya be be amu a te nyoñe ntyi’ane ya telé. (1 P. 4:15) Sita éziñ a ne jôé na Léa a jô na: “Me nga wô’ô na bôte ba ke ba ve’e befe’e a lat a jam é nga bo na bia mojañe bi mbe bi yembane bi telé élate jangan. Jam éte é nga bo ma angôndô ya mintaé nlem.” Avale bia te mane yene yôp, nge bôte ba yembane ba tyi’i na ba telé élate jap, bi nji yiane yene na ba te nyoñe mbia ntyi’an. Bi ne jô tyi’ibi na éyoñe ba te lôte ja te volô be na be kôme yeman, a nalé a te volô be na be nyoñe mbamba ntyi’an. Ntyi’an ôte ô ne bo na be wôk angôndô ya mintaé nlem, be ne wô’ôtane na be ne étam. Ajô te bi ne jeñe mezene ya su’u be.—Mink. 17:17.

17. Jé fame ba minga ba kômbô lu’ane ba yiane ke ôsu a bo?

¹⁷ Avale bia te yene yôp, éyoñe wo yemban a môt, ô ne tôbane minjuk, ve ô ne fe bi mevak. Jessica a jô na: “Nya ajôô a ne na e yemban a môt a ne beta ésaé. Ve me ne mevak amu bi nga nyoñ éyoñ a ve ngule jangan ése na bi kôme yeman.” Nge mia môt éziñe mia yemban, kela’ané ôsu a saé ngul asu na môt ase ya be mia a kôme yeme nyi mbok. Nge mi bo de, éyoñe mia ye nyoñ asu na mi kôme yemane ja ye volô mia bese na mi nyoñe mbamba ntyi’an.