1, 2. Éyoñe Yésus a keya yôp, jé é nga yiane tyelé minleme beyé’é bé yôp?

MINLÔMANE mi Yésus mi tele Nkôle Beôlivier, mi fombô’ô yôp. Mi ndôme yen Yésus, masa wop, a mvôé jap a mane jañ minkut été. (Mam. 1:9, 10) Yésus a nga ye’ele be, a nga ve be ngule nyul, a nga yañele fe be tañe bebé mimbu mibaé. Éyoñe ji, a keya yôp. Ba zu ñhe bo aya éyoñe be li’iya étame ji?

² Yésus a nga li’i beyé’é bé ésaé ji: “Mi aye bo bekañete bam Jérusalem, a si se ya Judé a Samarie, akekui mfa’a si nyô je adañ ôyap.” (Mam. 1:8) Be nga ye bo aya asu ya na be bo ésaé éte? Yésus a nga ka’ale be na ba ye bi mbamba nsisim. (Mam. 1:5) Nya ajô a ne na, ésaé nkañete ja sili mbamba nkômesan, a ngumba nta’ane mam asu ya na, é boba’an e si ése. Melus mvus, Yéhôva a nga belane bone be bôt na, be tebele ayoñe bôte dé. Ajô te beyé’é be Yésus be nga  yiane sili bebiene na, mbôle Yésus a bulaneya yôp, ‘Ye Yéhôva a zu beta tobe nliti zen mfe?’

3. (a) Éyoñe Yésus a keya yôp, beta ntyi’an mbé minlômane mié mi nga nyoñ? (b) Jé bia zu yé’é ayé’é di?

³ Bebé sondô étan mvus akele yôp Yésus, beyé’é bé be nga lañe mintilan, a ye’elane Zambe na a liti be zen, ane be nga tope Matthias, na a zu bo nlôman 12, éjiane Judas Iscariot. (Mam. 1:15-26) Amu jé e mbe nya mfi asu dap a asu Yéhôva na, be top nlôman ôfe? Be nga tobe Matthias asu ya na be kômesane beta ésaé a mbe a yange’e be. * Yésus a nji tobe minlômane mié fo’o ve asu ya na, be ke liti nye nkañete, a nga tobe be asu ya na, be bo ngule ya be’e beta mimbe’e. Mbe’e ôte ô mbe ôvé, a aval avé Yéhôva a nga jô Yésus na, a kômesa’ane be asu mbe’e ôte? Den, nta’ane mam ôvé bebo bisaé be Yéhôva be bili wo funane wuli? A aval avé bi ne ‘simesane beliti zene bangan,’ e dañedañ ba be ne bibu’a ya ‘ôlo ô ne mewôk a fek’?​—Beh. 13:7; Mt. 24:45.

4. Ésaé évé minlôman a bemvendé befe ya ntete mimbu ôsu be nga bo e Jérusalem?

⁴ E Pentecôte ya mbu 33 É.J., minlôman mi nga taté na mia tebele akônda Bekristen. Éyoñ éte, “Pierre a nga tebe tetele, ba be bôt awôm a môt wua” a kañete beta nsamba Bejuif, a beprosélyte mbamba foé. (Mam. 2:14, 15) Abui ya été é nga buni. Mvuse ya valé, mimfefé Bekristene bete “be nga tabe nnôm éto ve bo mam minlôman mi nga ye’ele be.” (Mam. 2:42) Minlôman mi nga belane biôm bi mo ya akônda asu mfi Bekristene bese. (Mam. 4:34, 35) Mi mbe mi nyoñe ngap a bebo bisé be Zambe mfa’a ya nsisim, mi nga jô na: “Bi aye bo mbane ya ye’elan a Zambe a kate bôt mejô mé.” (Mam. 6:4) Ane mi nga ve Bekristene be mbe bitôtôlô mbe’e ya kañete mbamba foé bevôme foé é mbe teke tame kui. (Mam. 8:14, 15) Ane éyoñ é nga lôt, bemvendé befe be nga volô minlôman mfa’a ya kôme mame ya mekônda. Minlôman mmie mi nga tebele mekônda mese, amu mmie mi mbe tin ékôan.​—Mam. 15:2.

5, 6. (a) Aval avé mbamba nsisim a nga ve tin ékôane ngul? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.) (b) Aval avé beéngele be nga su’u tin ékôan? (c) Aval avé Mejô me Zambe me nga liti tin ékôane zen?

⁵ Bekristene ya ntete mimbu ôsu, be mbe be yeme na, Yéhôva Zambe nnye a wulu tin ékôan a zene ya be Yésus. Jé é nga volô be na, be yemelane jam ete? Fok, mbamba nsisim nnye a mbe a va’a tin ékôane ngul. (Jn. 16:13) Mbamba nsisim a nga veeban be bekristene be ne miñwo’ane bese, ve a nga dañe volô minlôman, a bemvendé bevok ya Jérusalem be mbe be tebele ékôane Yéhôva. Éve’an e ne na, mbu 49 É.J., mbamba nsisim a nga volô tin ékôan na, é nyoñe ntyi’an a lat a ntyi’iban atyel. Mekônda me nga tôñe mintyi’ane mite nde “be nga buni ngu, ane bôt be nga kô’ôlan melu mete.” (Mam. 16:4, 5) Bekalate be mbe bili ntyi’an ôte, ba liti fo’o na, tin ékôan, é mbe é bili mbamba mefulu ane nye’an a mbunan, mefulu ya ébuma ya nsisim.​—Mam. 15:11, 25-29; Beg. 5:22, 23.

 ⁶ Jame baa, beéngele be nga su’u tin ékôan. Ôsusua na Corneille a bo Kristen ôsu é mbe teke ntyi’an atyel, éngele nnye a nga lôme Pierre be nye. Ôsusua na Pierre a kañete Corneille, a bivuvumane bié, mbamba nsisim a nga ke be be, akusa bo na, be nji tyi’iban atyel. Nalé a nga tindi minlôman a bobejañe bevok na, be tôñe nkômbane Zambe, a na be kañese’e bôte be nji tyi’iban atyel ézezañe bekristen. (Mam. 11:13-18) Beéngele be nga bo na ésaé nkañete tin ékôan é mbe é tebele’e, é ke ôsu avôl avôl. (Mam. 5:19, 20) Jame lale e mbe na, Mejô me Zambe me nga liti tin ékôane zen. Nté ôse be mbe be kômesa’ane miñeye’elan, a nta’ane mam ya mekônda, bitôtôlô miñwo’ane mite, mi mbe mi tôñe Mimfufup Mintilan.​—Mam. 1:20-22; 15:15-20.

7. Amu jé bi ne jô na, Yésus nnye a tebele akônda Bekristen?

⁷ Akusa bo na, bibu’a ya tin ékôan bi be’e mbe’e ya akônda, ve bia yeme na, Ntebe ôsu wop a ne Yésus. Nlômane Paul ô nga tili na: “Ane [Yésus] a nga telé bevo’o be bo minlôman,” a na: “Bia ye yaé mimfa’a mise e be nyu a ne nlô, Krist.” (Beép. 4:11, 15) Be nji ve bebien beta biyôlé, ve bôt be nga “loene beyé’é [Bekristen]” a zene ya ngule Zambe. (Mam. 11:26) Paul a nga yeme fo’o mfi ya “tu’a bi miñye’elan,” nge ke mimboane mi tii a miñye’elane ya Kalate Zambe. Miñye’elane minlôman, a bemvendé ya akônda be nga ve Bekristen. Ve a nga jô fe na: “Ma kômbô mi yeme na, nlô ya fam ése [ja’a bibu’a ya Tin Ékôan] ô ne Krist; . . . a nlô ya Krist ô ne Zambe.” (1 Bec. 11:2, 3) To’o be nji be ve yene nye, e mbe été na, Yésus nnye a tebele akônda, a zene ya ngule Yéhôva Zambe.

8, 9. Ataté memane ya mimbu 1800, beta ésaé mbé mojañ Russell a nga bo?

⁸ E memane ya mimbu 1800, Charles Taze Russell a bôte ba be nye be nga saé, be nga jeñe na, be beta telé nya ékaña’a. Mbu 1884, be nga té ékôane ba loone nkobô Engilis na Zion’s Watch Tower Tract Society, a bo na éjôé é yeme je, Mojañ Russell nnye a mbe nlô ya ékôan éte. * Be nga belane ékôan éte na, be miase benya mejôô ya Kalate Zambe e minkobô minkobô. Mojañ Russell a mbe beta ñyé’é Kalate Zambe, a ayo’o ése, a nga liti na, miñye’elan miziñ, ane mi mia jô na, Zambe a ne wua bôte bela, a na nsisime môt ô ne teke wu, mi ne minsos. A nga yemelane na, éyoñe Yésus a ye beta so, bôte b’aye ke yene nye a mise ya minsôn, a na “melu bôte be ne te yeme Zambe” ma ye man mbu 1914. (Lc. 21:24) Mojañ Russell a nga belan éyoñe jé ése, ngule jé ése, a moné wé ase, na, a kañete bôte bevok benya mejôô. E ne fo’o été na Yéhôva, ba Yésus, nlô ya akônda mbe be nga belane mojañe Russell.

⁹ Mojañ Russell a nji jeñe duma da so be mona môt. Mbu 1896, a nga tili na: “Bi nji yi na, môt a wumulu bia, nge kañe bia, amu mame bia bo, nge mintilane miangan; bi nji yi na, be loone bia na Révérend, nge Rabbi. Bi nji yi yi na, môt a yôbane jôé dangan.” A nga su’ulane jô na: “Ésaé bia bo é nji bo ésaé môta binam.”

10. (a) Éyoñ évé Yésus a nga telé ‘ôlo ô ne mewôk a fek’? (b) Katek aval avé Société Watch Tower ba Tin Ékôan be nga kandan ôte’ete’e ôte’etek.

 ¹⁰ Mbu 1919, mimbu mila mvus awu mojañ Russell, Yésus a nga telé ‘ôlo ô ne mewôk a fek.’ Ésaé évé a nga ve be? Ésaé ya ve bebo bisé bé “bidi éyoñ ja yian.” (Mt. 24:45, Mfefé Nkôñelan.) Ataté éyoñ éte, mon angôse miñwo’an a mbe a yame bidi ya nsisim asu beyé’é be Yésus e Amelka, e wofise ya Brooklyn, e New York. Bifia “tin ékôan” bi nga yené bekalate bangan éyoñ ôsu mbu 1940. Éyoñ ete, Tin Ékôan a Watch Tower Bible and Tract Society be mbe be bo’ok ésaé jia. Ve mbu 1971, ékôan ése ya bikôane bite bibaé é nga bo ésaé jé. Tin Ékôan é wulu’u mame ya nsisim, Société ke, a wulu’u mame mevo’o mese (ane ésaé melôñ, ésaé nkulan bekalate, akeke). Ékôan ése é bili ntebele wé. Bobejañ béziñ ya Tin Ékôane ya den, be nji tame tebele Société Watch Tower môs éziñ. Mimbu mi ndôme lôte mi, bobejañ béziñ be nga tebele Société Watch Tower, a bikôane bife Bengaa be Yéhôva ba belane bie, a too ke na, be nji bo miñwo’an. Nalé a ve bibu’a ya Tin Ékôan éyoñe ya dañe fase ve mame ya nsisim. (Jn. 10:16; Mam. 6:4) Nkume mmombô a bete ya mbu 2013, Ngone zangbwale é to melu 15 (nkobô fulasi) a jô na, “ôlo ô ne mewôk a fek,” ô ne mone nsamba minwo’an; nsamba ôte ñwô ô ne Tin Ékôan.

11. Aval avé Tin Ékôan ja nyoñe mintyi’an?

¹¹ Bibu’a ya Tin Ékôan bia nyoñe mintyi’an nsamba. Aval avé? Bia bo ékôane jia sondô ase, nalé a volô be na, be laane mvo’é, a tyiñe jia. (Min. 20:18) Mbu ôse, ébu’a jia ya nsamba ôte ja bo ntebele ya Tin Ékôan, nalé a bo na, môt éziñ a bo teke buni na a ne mfi a dañe ba bevok. (1 P. 5:1) Avale da fe, mbu ôse, ba tyendé betebele ya bimo’o bisamane ya Tin Ékôan. Ébua’a ése ya Tin Ékôan é nji yen émien ane évete asu bobenyañ ya mbunan, ve ane wua ya bebo bisaé be Zambe, ja kañese fe na, ôlo ô ne mewôk a fek ñwô ô liti je zen.

12. Mbôle bia yeme na, Zambe a nji kobô Tin Ékôan aval a mbe a kobô’ô bôte ya melu mvus, a na, Tin Ékôan é ne kop, minsili mivé mi bôô?

¹² Zambe a nji kobô a Tin Ékôan aval ane a mbe a kobô’ô bôte ya melu mvus, Tin Ékôan é ne fe kop. Nalé a tinane na, é ne kobe miñye’elan ja ve, a melep ja ve bia mfa’a ya nta’ane mam. Jôm éte nje Index des publications des Témoins de Jéhovah a bili nlô ajô wu, “Compréhensions affinées” (Miñye’elane bia tu’a wô’ô den), nlô ajô ôte ô bili miñye’elane mise bi nga tyendé ataté mbu 1870, amu bi nga tu’a mie wô’ô den. Te vuane na, Yésus a nji ka’ale bia na, ôlo ôte wo ye bo teke kop. Nde ñhe bi ne yalan nsili Yésus wu aya: ‘Za a ne ôlo ô ne mewôk a fek?’ (Mt. 24:45) Jé ja liti dene na, Tin Ékôan ja bo ésaé éte? Bi tame zu beta fase mam bila, bi nga liti tin ékôan ya ntete mimbu ôsu zen.

13. Aval avé mbamba nsisim a nga volô Tin Ékôan?

¹³ Ngule ya mbamba nsisim. Mbamba nsisim a nga volô Tin Ékôane na, é tu’a wô’ô benya mejôô môt mfe a nji taté wôk. Tame simesane benya mejôô a lat a mam bia te yen mebeñe ya yôp. Teke vaa nge beté, mona môt a nji be ngule ya yen, a timine “bido’o bi mam ya Zambe” bite! (Lañe 1 Becorinthien 2:10.) Tin Ékôan ja yemete mejô me  nlômane Paul ma: “Mam mete fe bi akobô, sa a mejô ñyeman bôt wo aye’ele, ve ma nsisim wo aye’ele.” (1 Bec. 2:13) Bôte be nga wosane Mejô me Zambe, a tabe dibi ya nsisim tañe mintete mimbu. Ye ô lôô ke na, ataté mbu 1919, mbamba nsisime nnye étam a mbe ngule ya bo na, éfufup ya benya mejôô é beta faé, a yaé avôl avôl?

14. Aval avé kalate Nlitan 14:6, 7 a liti na, den, beéngele ba su’u bebo bisaé be Yéhôva?

¹⁴ Beéngele ba su’u Tin Ékôan. Tin ékôan ya den, é be’e beta mbe’e ya tebele bekañete mbamba foé bebé million muam ya si ése. Amu jé ésaé éte ja wulu avale mvo’é di? Amu wua a ne na, beéngele fe ba bo ésaé éte. (Lañe Nlitan 14:6, 7.) É kuiya abui biyoñe na, bekañete be ke koone môt a ndôme mane ye’elane Zambe na, a volô nye! * Tañe bekañete é ne fe ve nenenen, akusa bo étibila’a bia tôbane je mesi méziñ. Mame mete mese me nji be ve boban a ngule môta binam.

15. Nsela’ane mbé a ne zañe Tin Ékôan a betebe ôsu ya bamiñyebe? Tame nyoñ éve’an.

¹⁵ Mejô me Zambe ma liti Tin Ékôane zen. Tame fase jam e nga bobane mbu 1973. Nkume mmombô a bete ya Ngon ébulu é too alu da (nkobô fulasi), a mbe a bili nsili wu: “Ye . . . Môt a ngenan teke tyi ta’a a ne nyoñ mbaptizô?”  Éyalan é mbe na: “Kalate Zambe a liti na, momo.” Nkume mmombô a bete ate, a nga bili abui bifuse bia liti na, môt a nji kômbô tyi ta’a a yiane tebe feñ. (1 Bec. 5:7; 2 Bec. 7:1) A nga ke ôsu a jô na: “Abendé ete e nji bo ntyi’ane bôte béziñ be nga nyoñ, amu ba yi na, bi nyiñ avale nkômbane wop ô né. Abendé ete da so be Zambe, a zene ya Mejô mé, mme me ne e Kalate wé été.” Ye wo yem ñyebe ôfe, wo tôñe Mejô me Zambe nalé, ja’a nalé a ne nya ayaé asu bibu’a bié biziñ? Kalate éziñ a ndôme kui si ya Amelka, a jô na: “Abui betebe ôsu ya miñyebe da tyendé miñye’elane miap, a bo na, mi lu’an a asimesane bôte ba vô’ôlô be, a di ya abui bôt.” Nge Tin Ékôan ja jô’é na Mejô me Zambe me liti je zen, a lôte na é tôñ avale bôte ya den ba simesan, nalé a liti na, za fo’o nnye a tebele bebo bisaé be Zambe den?

16. Aval avé bi ne simesane Tin Ékôan?

¹⁶ Lañe Behébreu 13:7. Éfia be nga kôñelane na “Simesa’ane,” é ne fe bo na “kobô’ô ajô dap.” Zene ya ‘Simesane ba be nga tele bia ôsu,’ é ne na, bi kobô ajô dap e meye’elane mangan. (Beép. 6:18) Bi ne ye’elane Yéhôva ajô ya beta mbe’e Tin Ékôan é be’e na, ja kômesane bidi ya nsisim, ja tebele ésaé nkañete ya si ése, ja yeme fe belane biôme bi mo asu mfi ya bebo bisaé be Yéhôva bese. Bia yiane fo’o ye’elane Yéhôva asu dap!

17, 18. (a) Aval avé bia saé nsamba a Tin Ékôan? (b) Aval avé ésaé nkañete jangan ja su’u Yésus, a ôlo ô ne mewôk a fek?

¹⁷ É ne été na, bi nji yiane simesane Tin Ékôan fo’o ve a mejô mangan, bia yiane fe tôñe zene ja liti bia. Tin Ékôan ja liti bia zen, a zene ya bekalate, bisulan, bitôkan, a beta bitôkan. Nje fe ja tobe bejome mekônda, bejôme mekônda ki ba telé bemvendé ya mekônda. Bejome mekônda a bemvendé ba simesane Tin Ékôan éyoñe ba kôme tôñ melebe ja ve be. Bia bese bia bo Yésus, ntebele wongane mewôk, éyoñe bia tôñe zene bôt a belane be ba liti bia.​—Beh. 13:17.

¹⁸ Jam afe bi ne bo asu ya na, bi simesane Tin Ékôan e ne na, bi bo ésaé nkañete nya mboane. Nga Paul a nga jô Bekristene bese na, be tôñ éve’ela ya ba ba liti be zen? Ôlo ô ne mewôk a fek, ô nga bi ngule mbunan amu ô nga bo na, bôt abui be yem mbamba foé y’Éjôé Zambe. Ye wo fe ô ne ébu’a jia ya mintômba mife mia su’u miñwo’ane mfa’a ôte? Yeme na, wo ye wô’ô abui mevak, éyoñ Yésus Masa wôé, a ye jô wo na: “Éyoñ ése [ô] nga bo wua ya ayôme bôt da dañe tyôtyoé di jam; mbe be ne bobejañ, ma ñhe le [ô] nga bo de.”​—Mt. 25:34-40, Mfefé Nkôñelan.

19. Amu jé ô nyoñeya ntyi’ane ya tôñe Yésus, Nliti zene wongan?

¹⁹ Éyoñe Yésus a nga bulane yôp, a nji vuane beyé’é bé. (Mt. 28:20) A mbe a yeme na mbamba nsisim, beéngele, a Mejô me Zambe me nga volô nye na, a tebele bebo bisaé be Zambe éyoñ a nga be si va. Jôm éte nje, a nga su’u fe ôlô ô ne mewôk a fek a zene ya biôme bite bilal. Mbôle be ne miñwo’an, bibu’a ya ôlo ôte bia ke ôsu a “tôñe mone ntômba vôm ase a ke.” (Nli. 14:4) Nge bia tôñe zen ôlo ôte wo liti bia, yeme na bia tôñe Yésus, Nliti zene wongan. Ana’ana, a zu kee bia ényiñe ya nnôm éto. (Nli. 7:14-17) Nnye étam a ne ve bia ngaka’a éte, sa ke mona môt!