NTÉ sitima a mbe a lôte’e Belfast Lough, nlam ô ne nsa’a mañ, bôte béziñ be mbe be tele’ mbé si ya sitima, be yene’e ane tyé ja lendé mbamba minkôle yôp. Bi ne Ngone tane ya mbu 1910. Môte wua ya été a ne Charles T. Russell, éyoñe tane a ke Irlande le. Besitima bebaé ba lôñebane Mojañ Russell ôsu: Titanic (nnye a nga nyoñe mendim) ba Olympic. * Beyé’é Bible awôm a bebaé ba yange fe nye été besitima.

Mimbu 20 mvus, Russell a nga yene na, mbamba zene ya miase mbamba foé, a ne na, a kee je mesi mefe. A nga taté ke Irlande Ngone zangbwale ya mbu 1891. Éyoñe sitima a lôte’e tisone ya Chicago, a nga yen ane jôp da dim nsa’a mañe ya Queenstown, ane a nga simesan jam bebiaé bé be nga kate nye a lat a jale dap. Nté ba bemvôé be mbe be kele’ dulu dap ôsu, be nga yene na “awolo ya kôane bidi mefup é kpwaaneya” mbamba abôta si ate.

Mojañ Russell a nga ke Irlande biyoñe zangbwal. Minkañete a nga bo éyoñ ôsu mi nga nambe bôt aval é ne na, éyoñ a mbe a beta’ so, betoyini be bôt be mbe be za’a vô’ôlô nye. Dulu baa a nga bo Ngone tane ya mbu 1903, bekalate mefoé be nga yôtane minkañete a mbe na a zu bo Belfast a Dublin. Russell a nga jô na, “bôte be mbe be kôme’ vô’ôlô” nté a mbe a la’ase ajô mbunan Abraham, a bibotane bôte ba ye bi melu ma zu.

Amu abui bôt é mbe é nye’e é wô’ô Mejô me Zambe Irlande, Russell a nga beta ke wôé dulu lale a nga bo Europa. Bobejañe betan be nga zu yange nye été besitima ya Belfast, mame tyé ya Ngone nyini ya mbu 1908. Mefoé me nga yôtane nlô ajô ya nkañete wé: “Éjôé Satan ja ye jañ;” mame ngôé ya môs ôte, “bôte bebé 300 be nga zu vô’ôlô nkañete ôte.” Nsiñe wé wua a mbe nsamba ôte; ve Russell a nga nambe nye nlem, amu a mbe a yeme’e belane Bible. Beta nsiñe mfe a mbe a yange’ nye Dublin, a mbe jôé na O’Connor, a mbe ntili mame ya YMCA, a nga yi na bôt a lôte toyini be nga zu vô’ôlô nkañete be ke ngame jé. Nde jé é nga boban?

Bi tame taté bulane mvus asu na bi wôk jam é mbe ve kui môs ôte. Môt éziñ a nga lañe nlô ajô ya nkañete Russell e kalate mefoé (The Irish Times), nde a nga tyi’i na a ke vô’ôlô wô amu a mbe a kômbô’ô wô’ô Mejô me Zambe. A nji kui na a bi vôme ya tabe, amu bôt be mbe mbia ya abui. A nga yen Russell a tele pôsmôden a be’e éfumulu ésil a zel, a ayabe kôt. A mbe a bo’o  nkañete wé a fô’ôsan, ase li, a ne li, a yeme timine bifuse ya Bible, aval é ne na, môte nyi a nga tu’a wô’ô benya mejôô. Akusa bo a nji be a bili ébe’e minkobô, tyiñe Russell é mbe é kôme’ wô’é, a bôte bese be nga kôme nye vô’ôlô tañ awolo da a étun. Éyoñ éyoñe ya sili minsili é nga kui, a nga dibe O’Connor ba bemvôé menyu a biyalane ya Kalate Zambe. Bôte ve zu kute mefas. Éyoñ zô’é é nga man, môt bia te jôô nye yôp a nga zu yene bobejañe na be tu’a ye’ele nye Mejô me Zambe. Bôt be nga too éyoñ éte ba jô na, aval ete nde abui bôt é nga yeme benya mejôô.

Ngone tane ya mbu 1909, éyoñ a kôlô’ô New York asu dulu nyini dé, Russell ba ntili mame wé, Mojañ Huntsinger, be nga bete sitima be mbe be loone na Mauretania, asu na be tili Nkume mmombô a bete nté ba ke dulu. Bôte 450 ya Belfast be nga zu vô’ôlô nkañete Russell, bôte bebé 100 be mbe be tele tetele amu bito bi mbe bi jemba’an.

Dulu tane bia te jôô de atata’a é nga boban avale da. Éyoñ Russell a maneya bo nkañete wé Dublin, mongô sikôla befata O’Connor a nga soo nye, a nga bi biyalane ya minsili mié, bôte ve zu vak. Môs ô nga tya’a valé, bobejañ be nga bete sitima mfe, Lusitania, a bulane New York. *

Mbu 1911, éyoñe Russell a kele’e dulu samane a dulu zangbwale, bekalate mefoé be nga beta yôtane minkañete mié. Éyoñe ya éngôn (printemps), bôt 2 000 be nga sulan a Beyé’é Bible 20 e Belfast, na be vô’ôlô nkañete ô mbe nlô ajô na: “Ye ényiñe ja ke ôsu éyoñe môt a wuya?” O’Connor ve beta so Dublin, a môte mfe na, be zu ve’ele Russell a minsili, ve Russell a nga beta dibe be menyu a Bible. Automne ya mbu ôte, Russell a nga ke bitisone bife, a abui bôt é nga zu vô’ôlô nye. O’Connor ve beta ke téé, a bôte befe 100 na ba zu bo zô’é, ve bôte be nga dibili be a mefas.

Akusa bo nnye a mbe a dañe bo minkañete ya mengana bôt éyoñ éte, Russell a nga jô na “ésaé éte é nji bo ji môt, ve ji Zambe,” a na “môt éziñ a nji yiane buni na, nge a nji bo valé, ésaé Yéhôva ja ye tebe.” Mbôle be mbe be yôta’ane minkañete ya mengana bôte mefoé, nalé a nga volô na mbamba foé a kañeteban. Ane a nga mane yandan Irlande ase, mekônda me taté na ma tébane bitisone bitison.​—Minnôm Bekalate miangan ya si Énglis.