ME MBE me bili évé ya yeme benya mejôô ôsusua na ba kandan. Mema a mbe a bili bekalate, me mbe me nye’e mam me mbe été, e dañedañe befôtô. Ésa wom a nji be a kañese’e na mema a kate ma mam a mbe a yeké’é. Ve jame da, me mbe avale mongô da sili minsili abui, nde mema a nga taté na a yé’é a ma éyoñ pepa a nji bo nda. Mvuse ya valé, ma fe me nga tyi’i na ma ve mamien ngumba be Yéhôva. Me nga duban mbu 1943 e Blackpool, e si Énglis, me to mimbu awôm.

Ataté éyoñe te, bia mema bi mbe bi kele nkañete nsamba éyoñ ése. Bi mbe bi bela’ane bephonographe. Be mbe anen a adit (4.5 kg). Tame ve’ele simesane na mone mongô a be’e fônô wua ya été!

Éyoñe me nga bi mimbu 14, nde me nga kômbô bo nkpwa’a mefan. Ve mema a nga jô ma na, me taté ke laan a serviteur des frères (ba loon éyoñe ji na njome mekônda). Njome mekônda a nga jô ma na, me taté yé’é ésaé éziñ é ne suk ma  ésaé nkpwa’a mefan. Ane me nga bo nalé. Éyoñe me saéya tañe mimbu mibaé, nde me nga ke yene njome mekônda mfe. Ane a nga jô ma na, “Kele bo nkpwa’a mefan!”

Ajô te, e Ngone nyini ya mbu 1949, bia mema bi nga kuan abime biôm éziñ, abim avok bi mane kap, nde bi nga ke e Middleton, e fefele Manchester na bia taté ésaé bekpwa’a mefan. Mvuse ngon ényin, me nga tobe mojañe bia nye bia ye ke bia bo ésaé bekpwa’a mefan. Wofise ya Béthel ô nga jô bia na bi ke e Irlam, vôme be mbe be ndeme bôndé akônda. Mema ba sita mfe be mbe bekpwa’a mefan akônda afe.

Akusa bo na me mbe me bili ve mimbu 17, be nga ve bia mojañ ate ésaé ya bo bisulan, amu bobejañe be mbe ngule ya bo bisulan be nji be abui. Mvuse ya valé, be nga lôme ma akônda ya Buxton. Akônda ete e mbe e yi mvolan amu bekañete mbamba foé be mbe tyôtyoé. Mfa’a wom, mam mete me mbe me kômesa’ane ma na, me bo ngule ya be’e beta mimbe’e melu ma zu.

Mbu 1951, me nga jalé afebe na me ke tabe e sikôlô ya Guiléad. Ve jame da, Ngon awôm a baa ya mbu 1952, be nga bi ma na me ke bezimba. Me nga kate be na be suu ma amu me ne nkpwa’a mefan, ve nda mejô é nji yeme jôm ma loone na nkpwa’a mefan,  ane é nga tyi’i na me ke mimbôk tañe ngon ésaman. Nté me mbe mimbôk, nde me nga bi nloone ya ke sikôlô ya Guiléad, aba 22. Nde, e Ngone zangbwale ya mbu 1953, me nga ke bete sitima be mbe be loone na Georgic, a ke New York.

Éyoñe me kuiya, nde me nga tabe Étôkane ya société du Monde nouveau mbu 1953. Mvuse ya valé, nde me nga ke vôme sikôlô a mbe e South Lansing, New York, me bete minsini a minkoñ. Mbôle me mbe me ndeme kui mimbôk, me nji be me bili abui moné. Éyoñe me nga sis, nde me nga dañe metua a nga ke ma South Lansing. Me nji be me bili moné ya ya’ane metua, ve môt a mbe a to ma fefel a nga volô ma.

Sikôlô ya Guiléad a nga volô bia na bi yeme bo ésaé bemissionnaire, bi bo “mam mese mfa’a ya bôte bese.” (1 Bec. 9:22) Be nga lôme bôte belal​—Paul Bruun, Raymond Leach, a ma​—e Philippines. Bi nga yange abui bengone na bi bi bevisa; bi nga tyi’ilane mañe ya Méditerranée, bi suane Canal de Suez, bi ke kui Océan Indien, e Malaisie, a Hong Kong​—melu 47 e mañ! Bi nga su’ulane ke kui e Manille e Ngon awôm a jia é to melu 19 mbu 1954.

Bi nga taté na bia yemban a mimfefé mi bôt, mfefé si, a mfefé nkobô. Bi nga taté ke akônda ya Quezon City, vôm abui bôt e mbe e kobô’ô Énglis. Mvuse ngon ésaman, bi mbe bi nga yem abime bifia éziñ nkobô Tagalog. Vôme bi nga ye beta ke, a nga ye volô bia na, bi tu’a yeme kobô nkobô ôte.

Môs éziñ e Ngone tane ya mbu 1955, éyoñe bia mojañe Leach bi nga bulane nda bi so’o nkañete, bi nga koone bekalate nda été. Be mbe be lôme bia ane bejome mekônda. Me mbe me bili fo’o ve mimbu 22, ve mbe’e ôte ô nga yoé ma mezene mefe ya bo “mam mese mfa’a ya bôte bese.”

Éve’an é ne na, nkañete ya mengana bôte me nga taté bo ane njome mekônda, ô nga boban e nseñ éfatyele ya nlam éziñ. Me nga su’ulane yeme na, e melu mete e Philippines, nya nkañete ya mengana bôt a mbe nyi ba bo e nseñe zañ! Éyoñe me mbe me jome mekônda, me mbe me bo’o minkañete abui bevôm, e beboukarou be mbe tisone tison, e bemakit, e beta menda ya Mairie, e minseñe mi basketball, bevôme bôte ba ke nyoñ mfebe, a biyoñe biziñ e meku’u minjoñ. Môs éziñ e San Pablo City, me nji be ngule ya bo nkañete e makit amu ndône mendim é mbe, nde me nga jô bobejañe be mbe be be’e mimbe’e akônda na bi ke Aba Éjôé. Mvuse ya valé, bobejañ be nji be be yeme nge ba yiane jô na, ma te bo nkañete ya mengana bôt, amu ô nji boban e vôme bôte be ne abui!

Me mbe me tabe’e menda me bobejañ. Be mbe be bili bone menda me to mfuban. Biyoñe biziñ, énoñe jam é mbe ôkala me mbe me taé si mebam. Me nga yé’é na ma woban avale biwoban e nji be nya ndibane. Me mbe me wulu’u e bemetua ba loone wôé na jeepney, a bebus. Biyoñe biziñ éyoñ me mbe me kele e bikôte bi si bivok, me mbe me wulu’u a sitima. Me nga lôt mimbu mise mi teke kuse metua.

Ésaé nkañete a njomane mekônda bi nga volô ma na me yé’é kobô Tagalog. Be nji ye’ele ma nkobô te môs éziñ, ve me mbe me vô’ôlô’ô ane bobejañe ba kobô wô nkañete a bisulan. Bobejañe be mbe be kômbô’ô ma volô, a ma wô’ô mvaé amu be mbe ôjibi, a be mbe be se’e ma avale da yian.

Nté éyoñ é mbe é lôtô, mimfefé mimbe’e  mi nga bo na me tyendé abui. Mbu 1956, mojañe Nathan Knorr a nga so beta étôkan a nga boban e Philippines, nde be nga jô na, ma ma ye bo môt a saé a bôte ya nda élôme minkobô. Me nji be me yeme bo ésaé éte, ve bobejañe be nga volô ma a nleme wop ôse. Mbu ôte wua wua, beta étôkane mfe a nga boban, mojañ Frederick Franz ya tin ékôan a nga zu jome bia. Nté me mbe me tebele’e mam ya étôkan, ntabane mojañe Franz ô nga ye’ele ma avale me ne yemban a mefulu me bôt. Bobejañe ya vôm ate be nga wô’ô mvaé éyoñe be nga yene mojañ Franz a be’e barong Tagalog, éjijine mbote ya Philippines, na a bo nkañete ya mengana bôt.

Me mbe fe me yiane yemban a mefulu ya vôme me nga bo surveillant de district. Mimbu mite, bi mbe bebé éyoñ ése bia liti film Le bonheur de la société du Monde Nouveau, nseñe zañ. Melu mete, minlo mi mbe mi ndeñele’e bia. Éfufube ya projecteur é mbe é dutu’u mie, a mi mbe mi su’ulane nyiin e projecteur été. Mvuse ya valé, ésaé ya fimine projecteur é mbe ngul! E ta’a mame mete a nji be jam e ne tyi’ibi, ve, bi mbe meva’a ya yen ane bôt ba su’ulane yemelane na, ékôane Yéhôva é ne fo’o si se.

Befata be nga tindi éjôé na é bene bia ve  nkañesane ya bo bitôkan. Be mbe be kut abeñge nkañete zañ asu ya na, be ndeñele étôkan é mbe é boba’an e fefele nda Zambe jap. Ésaé é nga ke ôsu, a den, abui bôt ya bevôme bete be nto bebo bisaé be Yéhôva.

Mbu 1959, be nga loone ma wofise ya Béthel. Ésaé éte é nga beta ye’ele ma abui mam. Biyoñe biziñ be mbe be lôme ma na me ke jome mesi mefe. E dulu da ya été, nde me nga tôbane Janet Dumond, a mbe missionnaire e Thaïlande. Bi nga bo mone nté bi tilane bekalate, mvuse ya valé nde bi nga lu’an. Bi bili mevak ya bo Yéhôva ésaé nsamba den a nto mimbu 51.

Me nga bi meva’a ya jome bobejañ e mesi 33. Ma ve Yéhôva beta akéva amu mimbe’e a nga ve ma atata’a, mi nga kômesane ma na, me bo ngule ya dañe minjuk ya nyiñ a bôte mevale meval! Minjoman mite, mi nga yoé ôsimesane wom abui, a volô ma na me yen ane nye’ane Yéhôva wo nambe avale bôt ése.​—Mam. 10:34, 35.

Ngo’o avale meva’a me nga bi na me saé fufulu a bobejañe ya Philippines! Tañe bekañete ya melu ma, ja lôte nyi ya éyoñe me nga taté ésaé wôé biyoñ awôm. Bia Janet bia ke ôsu a kañe Yéhôva nsamba e wofise Bengaa be Yéhôva ya Philippines e Quezon City. Akusa bo me boya mimbu 60 a mvuk e si fe, me ngenan me yiane tyendé bone be mam ya ényiñe jam na, me bo nkômbane Yéhôva. Mintyendane mi ndeme boban ékôane Yéhôva mia sili na, bi bo avale bôte Yéhôva a ne belane de tyi’ibi asu mfi wé a asu bobejañ.

Bi nga ve ngul ése na bi kañese mam mese bia yene na me ne nkômbane Zambe, a ényiñ éte ja so bia mevak. Bia jeñe fe na bi bo mintyendane mia sili mfa’a ya na bi bo ngule ya saane bobejañ abeñ. Yaa, bi tyi’iya na, nté ôse nkômbane Yéhôva wo ye boban, bia ye bo “mam mese mfa’a ya bôte bese.”