1. Cogo jumɛn na Musa y’a jira ko a dalen bɛ Jehova la tuma min na a ye Israɛldenw ɲɛminɛ ka bɔ ni u ye Misira jamana la?

 EBURUW ka kitabu be kuma mɔgɔ limaniyanin minw koo la, Musa y’u dɔ ye ani a ka limaniya barika tun ka bon kosɔbɛ (Eburuw 3:2-5; 11:23-25). Tuma min na a ye Israɛldenw ɲɛminɛ ka bɔ n’u ye Ezipiti, a y’a yira ko a limaniyanin lo. A ma siran Farahuna n’a ka kɛlɛbolo ɲɛ. A y’a jigi la Jehova kan walisa ka Israɛldenw ɲɛminɛ ka kɔgɔji wulen cɛtigɛ. O kɔ, a y’a jigi la Jehova kan fana walisa k’u ɲɛminɛ kongokolon kɔnɔ (Eburuw 11:27-29). Israɛldenw fanba y’a daminɛ ka sigasiga ni Jehova be se k’a janto u la. Nka Musa kɔni tora k’a jigi la Jehova Ala kan. Ani a jigi ma tigɛ sabu Jehova ye dumuni ni jii di Israɛldenw ma kongokolon kɔnɔ cogo kabakoman na. a—Ɛkiz. 15:22-25; Zab. 78:23-25.

2. Mun na Ala ye Musa ɲininka: “Yala Matigi bolo surunyara wa”? (Nɔnburuw 11:21-​23)

² Hali ni Musa ka limaniya barika tun ka bon, saan kelen ɲɔgɔn Israɛldenw bɔnin kɔ jɔnya la Ezipiti, a ye Jehova ɲininga n’a bena se ka sogo di Israɛldenw ma. Musa tun t’a lɔn Jehova bena a kɛ cogo min na ka sogo di Israɛlden miliyɔn caaman ma o kongokolon janin kɔnɔ. O kama, Jehova ye Musa jaabi ko: “Yala, see te ne ye wa?” (Nɔnburuw 11:21-23 kalan). Kumaden min ye ko “see,” eburukan na, a fɔra ko “Jehova bolo.” O ɲɛsinna a ka hakili senu lo ma, o kɔrɔ a ka baarakɛ fanga. O la, Jehova tun be  Musa ɲiningara le ko: “I b’a miiri sɔbɛ la ko n’ ye min fɔ, n’ tɛ se k’o kɛ wa?”

3. Ko min ye Musa ni Israɛldenw sɔrɔ, mun na an ka kan ka o ko sɛgɛsɛgɛ?

³ Yala i delila k’i yɛrɛ ɲininga ni Jehova bena a janto walisa ele ani i ka denbayamɔgɔw k’aw makoyafɛnw sɔrɔ wa? Hali n’i ma deli k’i yɛrɛ ɲininga o la, an ka Musa ni Israɛldenw ka koo lajɛ. An bena a ye fɛɛn min kama u ma la a la ko see be Jehova ye k’u mako wasa. An bena Bibulu ka sariyakolo dɔw lajɛ minw ɲɛsinna o koo ma, ani o bena an dɛmɛ ka la a la ko Jehova tɛna dɛsɛ abada k’an mako wasa.

KALAN SƆRƆ MUSA NI ISRAƐLDENW KA KOO LA

4. Mun na Israɛlden caman y’a daminɛ ka siga-siga ni Jehova bɛna se ka u magoɲɛfɛnw di u ma?

⁴ Mun na Israɛlden caaman y’a daminɛ k’u yɛrɛ ɲininga ni Jehova be se k’a janto u k’u makoyafɛnw sɔrɔ? Israɛl siya ani “siya wɛrɛ caaman” tun bɔra Ezipiti walisa ka taga layidu jamana kɔnɔ ani a wagati damanin ye nin ye, u tun be kongokolon kɔnɔ (Ɛkiz. 12:38; Deter. 8:15). Maanɛ lɔgɔ nana bɔ siya wɛrɛ mɔgɔw la ani u y’a daminɛ ka ŋunuŋunu. Israɛlden caaman farala u kan (Nɔnb. 11:4-6). U tun be dumuni minw sɔrɔ Ezipiti, o nege gwanna u la kosɔbɛ. Jama tun b’a gwanna Musa kun minkɛ, a y’a miiri ko ale lo ka ɲi k’u makoyafɛnw di u ma.—Nɔnb. 11:13, 14.

5-6. Siya wɛrɛ mɔgɔ minnu tun bɛ Israɛldenw cɛma, olu ye nɔ jumɛn de bila Israɛlden dɔw la?

⁵ Siya wɛrɛ mɔgɔw ma Jehova waleɲuman lɔn ani a be komi u ka kɛtaw ye nɔɔ to Israɛldenw kan. Mɔgɔw ka ɲumanlɔnbaliya be se ka nɔɔ to an fana kan ani a laban, Jehova be fɛɛn minw dira an ma, o tɛna an ɲɛɛ fa tugun. O ɲɔgɔn be se k’an sɔrɔ n’an tora ka miiri fɛɛn dɔw la, an ye minw to kɔfɛ wala n’an be tɔɔw ɲangoya. Nka min b’an fɛ, n’an b’a to o k’an wasa, an ninsɔn bena diya kosɔbɛ, an ka koow cogoya mana kɛ min o min ye.

⁶ Israɛldenw tun ka ɲi k’a to u hakili la ko Ala y’a daa di ko n’u sera layidu jamana na le, u tun bena fɛɛrɛ. Nka, a tun m’a fɔ ko a bena o layidu dafa k’u to kongokolon kɔnɔ. O cogo kelen na, an tɛ sera ka fɛɛn minw sɔrɔ bi bi nin na, sanni an ka to ka miiri o la, a ka fisa an ka to ka miiri Jehova ka layiduw la a ko a bena minw dafa duniɲa kura kɔnɔ. An be se ka miiri vɛrise dɔw la fana minw bena an dɛmɛ k’an jigi la Jehova kan kosɔbɛ.

7. Mun na an bɛ se ka da a la ko Jehova bolo ma surun k’an dɛmɛ?

⁷ Nka n’a sɔrɔ i b’i yɛrɛ ɲiningara fɛɛn min kama Ala ye Musa ɲininga ko: “Yala, see te ne ye wa?” Tuma min na Jehova ye Musa ɲininga o la, n’a sɔrɔ a tun b’a fɛ Musa ka miiri koo fila la: 1) Daan tɛ Jehova ka sebagaya la ani 2) a be se ka baara kɛ n’o sebagaya ye yɔrɔ bɛɛ. O la, Ala tun be se ka sogo caaman di Israɛldenw ma, hali k’u to kongokolon janin kɔnɔ. A tɛmɛna a “ka setigiya” fɛ k’a yira ko a be se k’a ka jama dɛmɛ, u mana kɛ yɔrɔ o yɔrɔ (Zab. 136:11, 12). O la, ni gwɛlɛyaw b’an kan, an man kan ka sigasiga ko see be Jehova ye k’an kelen kelen bɛɛ dɛmɛ, an mana kɛ yɔrɔ o yɔrɔ.—Zab. 138:6, 7.

8. Israɛldenw caman ye fili min kɛ kungokolon kɔnɔ, mun de bɛ se k’an dɛmɛ an kana o ɲɔgɔn kɛ? (Ja fana lajɛ.)

⁸ Jehova tun ye min fɔ, a y’o kɛ. A ye tukɔnɔwɔlɔn caaman di a ka jama ma. Nka a ye kabako min kɛ, Israɛldenw m’a waleɲuman lɔn o kosɔn. U caaman kɛra  wasabaliw ye. U tora k’o kɔnɔninw cɛ tile kuru bɛɛ la fɔɔ ka taga suu ko ani o loon dugusagwɛ fana. “Miɲɛtɔya tun gwanna mɔgɔ minw na,” Jehova dimina kosɔbɛ olu kɔrɔ ani a y’u ɲangi (Nɔnb. 11:31-34). An be kalan juman lo sɔrɔ o koo la? An ka ɲi k’an janto kosɔbɛ walisa an kana kɛ wasabaliw ye. An ye nafolotigi wala fantan ye wo, an ɲɛnako fɔlɔ ka ɲi ka kɛ min ye, o ye ka ‘nafolo caaman lajɛn an yɛrɛ ye sankolo la.’ An b’o kɛ n’an be an ka teriya barika bonya ni Jehova ani Yezu ye (Mat. 6:19, 20; Luka 16:9). N’an y’o kɛ, an be se ka la a la ko Jehova bena a janto an na.

9. An bɛ se ka da mun de la?

⁹ Bi bi nin na fana, Jehova labilanin lo k’a sagokɛlaw dɛmɛ. O kɔrɔ tɛ ko an tɛna bɔnɛ an bololafɛnw na abada wala ko an tɛna fɔn dumuni na fewu. b Nka Jehova tɛna an to yen abada! An ka gwɛlɛyaw kelen kelen bɛɛ la, a bena to n’an ye. An ka koo fila lajɛ walisa k’a filɛ an be se k’a yira cogo min na ko an lanin b’a la ko Jehova bena a janto an na: 1) ni wariko gwɛlɛya b’an kan, ani 2) n’an b’a latigɛra an bena min kɛ ka se k’an makoyafɛnw sɔrɔ n’an nana kɔrɔ.

NI WARIKO GƐLƐYA B’AN KAN

10. Gɛlɛya jumɛnw de bɛ se k’an sɔrɔ?

¹⁰ Duniɲa laban be surunyana kosɔbɛ minkɛ, an k’a lɔn ko dɔ bena to ka fara wariko gwɛlɛya kan. Politikikow, kɛlɛw,  kasaraw wala fɔɲɔbanaw be se k’a to fɛɛnw sɔngɔ be yɛlɛ, an be bɔnɛ an ka baara la, an bololafɛnw wala an ka boon na. An be jamana min na, n’a sɔrɔ an ka ɲi ka baara wɛrɛ ɲini yen wala ka yɛlɛma jamana wɛrɛ la n’an ka denbayamɔgɔw ye walisa ka se k’u mako wasa. Mun lo bena an dɛmɛ ka desizɔnw ta minw b’a yira ko an jigi lanin be Jehova kan?

11. Gɛlɛya minnu b’an kan wariko ta fan fɛ, mun de bɛ se k’an dɛmɛ an ka olu muɲu? (Luka 12:29-​31)

¹¹ An ka ɲi ka fɛɛn fɔlɔ min kɛ, o ye k’an ka gwɛlɛyaw fɔ Jehova ye (Talenw 16:3). An k’a deli a ka hakilitigiya d’an ma walisa an ka se ka desizɔn ɲumanw ta. An k’a deli fana a k’an dɛmɛ an hakili “kana . . . ɲagami” an ka gwɛlɛyaw kosɔn (Luka 12:29-31 kalan). An mako be fɛɛn minw na, n’an y’u sɔrɔ, an ka Jehova deli a k’an dɛmɛ o k’an wasa (1 Tim. 6:7, 8). Gwɛlɛya minw b’an kan wariko ta fan fɛ, an ka sɛgɛsɛgɛri kɛ an ka gafew kɔnɔ fana walisa k’a lɔn an be se k’u muɲu cogo min na. Barokunw ni videwow be sɔrɔ jw.org kan minw b’a yira an be se ka min kɛ ni wariko gwɛlɛya b’an kan. U ye mɔgɔ caaman nafa.

12. Ɲininkali jumɛnw de bɛ se ka krecɛn dɛmɛ ka latigɛli ɲuman kɛ a ka denbaya kɔnɔ?

¹² Mɔgɔ dɔw sɔnna baara dɔ la min y’u yɔrɔ janya u ka denbayamɔgɔw la. Nka kɔfɛ, u caaman y’a faamu k’o tun tɛ desizɔn ɲuman ye. O la, yanni i ka sɔn baara dɔ la, kana miiri i ka sara dɔrɔn na. Nka miiri k’a filɛ fana n’o bena a to ele n’i ka denbayamɔgɔw magwɛrɛnin be to Jehova la (Luka 14:28). I yɛrɛ ɲininga ko: “Ni n’ tagara yɔrɔjan ka n’ furuɲɔgɔn to yen, o bena nɔɔ juman lo to an ka furu kan? Yala n’ bena se ka taga lajɛnw bɛɛ la, ka bɔ waajuli la ani ka wagati kɛ ni n’ balimaw ye wa?” Ni deenw b’i fɛ, a ka ɲi i k’i yɛrɛ ɲininga koo kɔrɔtanin nin fana na: “N’ bena se ka n’ deenw ‘kolo k’u ladi, ani k’u kalan ka kɛɲɛ ni Matigi sago ye’ cogo di ni n’ tɛ u gɛrɛfɛ?” (Efɛz. 6:4). A to Ala ka miiriya lo k’i ɲɛminɛ. I somɔgɔw n’i teri minw tɛ tugu Bibulu ka sariyakolow kɔ, kana a to olu lo k’a fɔ i ye i ka ɲi ka min kɛ. c Tony be Azi tileben fan fɛ ani baarada ɲɛmɔgɔ caaman tun b’a fɛ k’a ta baara la. O baaraw sara tun ka ca. Nka a tun ka ɲi ka taga jamana wɛrɛ la o baaraw kosɔn. Tony ye delili kɛ ani ka baro kɛ n’a muso ye o koo la. O kɔ, a banna o baaraw la ani a miirila k’a filɛ u be se ka dɔ bɔ u ka denbaya ka musakaw la cogo min na. Bi bi nin na, Tony miirila o koow bɛɛ la ani a ko: “N’ ye nɛɛma sɔrɔ ka mɔgɔ caaman dɛmɛ u sera ka Jehova lɔn ani an deenw ninsɔn ka di ka kɛ tiɲɛn sira kan. Ne ni n’ ka denbayamɔgɔw y’a faamu ko ladili min be sɔrɔ Matiyo 6:33 kɔnɔ, n’an tora k’o sira tagama, Jehova bena a janto an na tuma bɛɛ.”

N’AN BƐ LATIGƐLI KƐ KA KƐƝƐ N’AN MAGOƝƐFƐNW YE DON NATAW LA

13. An bɛ se ka mun de kɛ sisan walasa k’an magoɲɛfɛnw sɔrɔ n’an kɔrɔ la?

¹³ An be se k’a yira fana ko an jigi lanin be Jehova kan n’an b’a latigɛra an bena min kɛ walisa k’an makoyafɛnw sɔrɔ n’an nana kɔrɔ. Bibulu b’an jija ko an ka baara kɛ kosɔbɛ walisa ka se k’an makoyafɛnw sɔrɔ sini ma (Talenw 6:6-11). A ka ɲi an ka wari dɔɔni mara n’an be se k’o kɛ. O bena an dɛmɛ n’an nana kɔrɔ. Tiɲɛn lo ko wari be mɔgɔ sutara cogo dɔ la (Waaj. 7:12). Nka an man kan k’o lo kɛ an jɔrɔnanko ye.

14. N’an bɛ latigɛli kɛ ka kɛɲɛ n’an magoɲɛfɛnw ye don nataw la, mun na an ka kan k’an janto Heburuw 13:5 la?

 ¹⁴ Yezu ka talen dɔ la, a y’a yira ko hakilintanyako lo ka nafolo lajɛn an yɛrɛ ye ‘k’a sɔrɔ foyi t’an fɛ Ala ta fan fɛ.’ (Luka 12:16-21, Biblu Ala ta Kuma). Mɔgɔ tɛ siniko lɔn (Talenw 23:4, 5; Zaki 4:13-15). Ka fara o kan, gwɛlɛya dɔ b’an kan sabu an ye Krista ka kalandenw ye. Yezu y’a fɔ ko an ka ɲi ka sɔn k’an “bololafɛn bɛɛ to yen” walisa ka kɛ ale ka kalandenw ye (Luka 14:33). Saan kɛmɛkulu fɔlɔ la, Zude kerecɛnw sɔnna ka bɔnɛ u bololafɛnw na ani u y’o kɛ ni ninsɔndiya ye (Eburuw 10:34). Bi fana, balima caaman bɔnɛna u bololafɛnw na sabu u ma sɔn ka dɛmɛ don politiki jɛnkulu si la (Yir. 13:16, 17). Mun lo y’u dɛmɛ k’o kɛ? U tun lanin lo Jehova ka layidu nin na kosɔbɛ: “Ne tena i to i kelen, n tena i bila abada.” (Eburuw 13:5 kalan). An b’an jija ka labɛnw kɛ walisa k’an makoyafɛnw sɔrɔ n’an nana kɔrɔ. Nka hali ni barinanko dɔ y’an sɔrɔ, an k’an jigi la Jehova kan.

15. Bangebaga minnu ye krecɛnw ye, miiriya ɲuman jumɛn de ka kan ka kɛ olu la ka ɲɛsin u denw ma? (Ja fana lajɛ.)

¹⁵ Jamana dɔw la, furuɲɔgɔnw be deenw wolo janko o deenw ka se ka wari caaman sɔrɔ walisa ka olu mako wasa n’u nana kɔrɔ.  Nka Bibulu b’a fɔ ko bangebagaw lo ka ɲi k’u janto walisa u deenw k’u makoyafɛnw sɔrɔ (2 Kor. 12:14). N’a sɔrɔ bangebagaw mako bena kɛ dɛmɛ dɔ la n’u nana kɔrɔ ani deen caaman ninsɔn ka di k’u bangebagaw dɛmɛ (1 Tim. 5:4). Nka bangebaga minw b’u jigi la Jehova kan, olu b’a faamu ko fɛɛn min bena u ninsɔn diya, o tɛ k’u deenw lamɔ walisa u ka se k’olu dɛmɛ wariko ta fan fɛ sini ma. Nka n’u y’u deenw dɛmɛ u ka kɛ Jehova sagokɛlaw ye, o lo bena u ninsɔn diya kosɔbɛ.—3 Zan 4.

16. Bangebagaw bɛ se k’u denw dɛmɛ cogo di walasa u k’a se k’u yɛrɛ ta wariko ta fan fɛ? (Efesekaw 4:​28)

¹⁶ N’aw b’aw deenw dɛmɛna walisa u ka se ka lɔ n’u yɛrɛ ye, aw y’a yira u la aw ka ɲɛyirali fɛ ko u ka ɲi k’u jigi la Jehova kan. Kabi u denmisɛn tuma, aw y’a yira u la ko nafa b’a la ka baara kɛ kosɔbɛ (Talenw 29:21, Biblu Ala ta Kuma; Efɛzikaw 4:28 kalan). Aw y’u dɛmɛ u k’u seko bɛɛ kɛ lakɔli la. A ka ɲi fana aw ka sɛgɛsɛgɛri kɛ Bibulu ka sariyakolow koo la minw bena aw deenw dɛmɛ u ka desizɔn ɲuman ta kalan koo la. O la, u bena se ka lɔ n’u yɛrɛ ye ani k’u seen don bɛrɛbɛrɛ waajuli baara la.

17. An bɛ se ka da mun de la?

¹⁷ Jehova sagokɛla kantigiw be se ka la a la ko Jehova be se k’u mako wasa bololafɛnw ta fan fɛ, ani ko a b’a fɛ k’o kɛ. Komi duniɲa laban be surunya kosɔbɛ, an k’a lɔn ko an mako bena kɛ a la k’an jigi la Jehova kan bɛrɛbɛrɛ. Nka koo o koo mana an sɔrɔ, an ka la a la kosɔbɛ ko a bena a janto an na bololafɛnw ta fan fɛ. An ka la a la fana ko see b’a ye k’an dɛmɛ, an mana kɛ yɔrɔ o yɔrɔ.