1. Fɔlɔfɔlɔ, nafa jumɛn de tun bɛ nbuuru la mɔgɔw ɲɛkɔrɔ?

 BIBULU sɛbɛwagati la, mɔgɔ caaman ka dumuni jɔnjɔn tun ye buru lo ye (Zɛnɛzi 25:34; Zan 21:9). O kama, tuma dɔw la ni Bibulu be kuma dumuni koo la, a b’a fɔ ko “buru” (Mat. 7:9). Mɔgɔ caaman be Yezu ka kabako minw lɔn, u la fila la, a ye mɔgɔw balo ni buru ye (Mat. 16:9, 10). O kabakow dɔ lakalila Zan sapitiri 6nan kɔnɔ. A lajɛtɔ, an k’a filɛ an be se ka kalan minw sɔrɔ o la.

 2. Hukumu jumɛn de kɔnɔ, mɔgɔ ba caman tun mago bɛ dumuni na?

² Yezu ka cidenw tilanin kɔ waajuli la, u ni Yezu donna kurun kɔnɔ ka taga Galile baji faan wɛrɛ la walisa ka lafiɲɛ (Mariki 6:7, 30-32; Luka 9:10). U tagara yɔrɔ dɔ la u dan na, Bɛtisayida mara la. Nka mɔgɔw y’a mɛn ko Yezu tagara yen ani a ma mɛɛn, mɔgɔ waa caaman nana a sɛgɛrɛ. Yezu y’u minɛ ni ɲumanya ye, a kɛtɔ k’u kalan Ala ka Masaya koo la ani ka banabagatɔw kɛnɛya. Komi suu tun be kora, Yezu ka kalandenw tun b’u yɛrɛ ɲiningara o jamaba tun be se ka dumuni sɔrɔ yɔrɔ min na. N’a sɔrɔ dumunifɛn dɔɔni tun be dɔw fɛ, nka u fanba tun ka ɲi ka taga dugu denninw na walisa ka dumuni san (Mat. 14:15; Zan 6:4, 5). Yezu ye mun lo kɛ do?

 YESU YE KABAKO KƐ KA NBUURU DI MƆGƆW MA

 3. Jama min tugura Yesu nɔfɛ, Yesu y’a fɔ a ka kalandenw ye ko u ka mun de kɛ o jama ye? (Ja min bɛ ɲɛ fɔlɔ la, o fana lajɛ.)

³ Yezu y’a fɔ a ka cidenw ye ko: “A daganin te u ka taga yɔrɔ dɔ la, aw yɛrɛ ka dumuni d’u ma.” (Mat. 14:16). A tun be komi o tɛ se ka kɛ sabu cɛɛ 5000 ɲɔgɔn lo tun be yen. Ni musow ni denmisɛnw farala u kan, n’a sɔrɔ u bɛɛ lajɛnnin tun be se mɔgɔ 15000 ma (Mat. 14:21). Andere ko: ‘Cɛdennin dɔ be yan ni burukun duuru ni jigɛ deen fila ye. Nga o be mun ɲa nunu ma?’ (Zan 6:9). O buruw tun dilanna ni orizimugu ye ani fantanw lo tun ka teli k’o dumu. O jɛgɛmisɛnw tun janin lo ani kɔgɔ tun b’u la. Nka, yala o buru n’o jɛgɛ damanin tun be se k’o jamaba balo wa?

 4. Yuhana 6:​11-​13 bɛ an kalan mun de la? (Jaw fana lajɛ.)

⁴ Yezu tun b’a fɛ k’o mɔgɔw minɛ ni ɲumanya ye. O kama, a y’u tilantilan ani k’a fɔ ko u ka sigi binkɛnɛ kan (Mariki 6:39, 40; Zan 6:11-13 kalan). A fɔra ko Yezu ye barika la a Faa ye o buruw n’o jɛgɛw kosɔn. A tun bɛnnin lo a k’o kɛ sabu Ala lo tun ye o dumuni Dibaga ye. A kɔrɔtanin lo an ka Yezu ladegi, an kɛtɔ ka delili kɛ ka sɔrɔ ka dumuni kɛ, an mana kɛ yɔrɔ o yɔrɔ. Delili kɛnin kɔ, Yezu y’a to a ka kalandenw ye dumuni tilantilan mɔgɔw ye ani u bɛɛ ye dumuni kɛ fɔɔ ka fa. Dumuni yɛrɛ tɔɔ tora. Komi Yezu tun t’a fɛ tiɲɛni ka kɛ, a y’a to a ka kalandenw ye dumuni tɔɔ cɛ walisa mɔgɔw ka se k’o dumu kɔfɛ. O ye ɲɛyirali ɲuman yɛrɛ lo ye an fɛ. N’i ye  bangebaga ye, i be se ka tɛmɛ o maana fɛ k’i deenw dɛmɛ u k’a faamu fɛɛn min kama a kɔrɔtanin lo u ka delili kɛ ka sɔrɔ ka dumuni kɛ, ka tɔɔw minɛ ni ɲumanya ye ani k’u tɛgɛ labila ka mɔgɔw sɔn i ko Yezu y’a kɛ cogo min na.

 5. Yesu ye min kɛ o don, jama y’a ɲini ka mun de kɛ o ko kɛlen kɔfɛ, nka yala Yesu sɔnna o ma wa?

⁵ Mɔgɔw kabakoyara sabu Yezu ye kabako caaman kɛ ani a tun ye karamɔgɔ ɲuman ye. U tun b’a lɔn ko Musa y’a fɔ ko Ala bena kiraba dɔ ci. O la, n’a sɔrɔ u tun b’u yɛrɛ ɲiningara ko: “Kɔni Yezu lo t’o kira ye?” (Deter. 18:15-18). N’o lo, n’a sɔrɔ u tun b’a miiri ko Yezu bena kɛ kuntigi ɲuman ye, min be se ka dumuni di Israɛldenw bɛɛ ma. O kama, jama tun ‘b’a fɛ k’a minɛ ka sigi masaya la.’ (Zan 6:14, 15). Ni Yezu tun sɔnna, a tun bena a seen don Yahutuw ka politikikow la, olu minw tun be Ɔrɔmukaw ka kuntigiya kɔrɔ. Yala a sɔnna wa? Ayi. Bibulu b’a fɔ ko Yezu sinna “ka segi ka yɛlɛ kulu kan.” A ma sɔn k’a seen don politikikow la, hali ni mɔgɔw tun b’a lasunna k’o kɛ. O ye kalan nafaman yɛrɛ lo ye an fɛ!

 6. An bɛ se k’a jira cogo di ko an b’a fɛ ka tugu Yesu ka misali kɔ? (Ja fana lajɛ.)

⁶ Tiɲɛn lo ko u tɛna a ɲini an fɛ an ka kabako kɛ ka buru di mɔgɔw ma, ka banabagatɔw kɛnɛya wala u tɛna a ɲini k’an kɛ masa ye. Nka, u be se k’a ɲini an fɛ an ka dɔ vote wala olu b’a jati ko min be se ka kɛ kuntigi ɲuman ye, an k’o tigi dɛmɛ. Yezu ye ɲɛyirali min to an  ye o gwɛnin lo. A banna k’a seen don politikikow la ani kɔfɛ, a yɛrɛ y’a fɔ ko: “Ne ka masaya te diɲɛ nin ta ye.” (Zan 17:14; 18:36). Bi kerecɛnw ka ɲi ka Yezu miiricogo n’a ka kokɛcogow ladegi. An be Ala ka Masaya lafasa, an be seereya kɛ ani ka delili kɛ a koo la (Mat. 6:10). Yezu ye kabako min kɛ ka buru di mɔgɔw ma, an ka segi k’o maana lajɛ ani an k’a filɛ an be kalan wɛrɛ min sɔrɔ o la.

“KABAKO MIN KƐRA NBUURUKUNW KO LA”, O KƆRƆ YE DI?

 7. Yesu ye mun de kɛ, nka yala a ka kalandenw ye o kow faamu wa? (Yuhana 6:​16-​20)

⁷ Kabako kɛnin kɔ ka jama balo, Yezu ko a ka cidenw ka don kurun kɔnɔ ka kɔsegi Kapɛrnaum. Nka, ale tagara kulu kan walisa mɔgɔw kana a minɛ k’a kɛ masacɛ ye (Zan 6:16-20 kalan). Ka cidenw to kurun kɔnɔ, fɔɲɔba dɔ wulila ani jii tora ka kurukuru. O kɔ, u ye Yezu tagamatɔ ye jii kan ka na u fan fɛ. Ani a ko ciden Piyɛri fana ka tagama jii kan ka na ale nɔfɛ (Mat. 14:22-31). Tuma min na Yezu donna kurun kɔnɔ, fɔɲɔ lɔra. Kalandenw kabakoyanin y’a fɔ ko: “Tiɲɛ na, i ye Ala Deen ye.” a (Mat. 14:33). U y’o fɔ tuma min na Yezu tagamana jii kan. Nka u m’o fɔ tuma min na a ye kabako kɛ ni burukunw ye. Mun na do? Mariki ko: “[Cidenw] kabakoyara ka dama tɛmɛ, bari Yezu tun ye kabako min kɛ ni burukunw ye, u tun m’o faamu, u hakili tun ka dɔgɔ o faamuli ma.” (Mariki 6:50-52). Tiɲɛn na, u tun m’a faamu ko Jehova ye see di Yezu ma ka kabakobaw kɛ ka tɛmɛ o kan yɛrɛ. Dɔɔni Yezu tagamani kɔ jii kan, a tun ye kabako min kɛ ka buru di mɔgɔ caamanba ma, a kumana o koo la tugun walisa ka mɔgɔw dɛmɛ ka koo jɔnjɔn wɛrɛ faamu.

8-9. Mun na jama ye Yesu yɔrɔ ɲini? (Yuhana 6:​26, 27)

⁸ Yezu tun ye mɔgɔ minw balo ni buru ye, olu ɲɛnako fɔlɔ tun ye k’u mako n’u negelakow lo wasa. Cogo di do? O loon dugusagwɛ, u y’a ye ko Yezu n’a ka cidenw bɔra olu ka mara la. O kama, kurun minw tun bɔra Tiberiyadi ka na, jama donna u dɔw kɔnɔ ka taga Yezu yɔrɔ ɲini Kapɛrnaum (Zan 6:22-24). Yala u y’o kɛ walisa ka koo wɛrɛw mɛn Ala ka Masaya koo la wa? Ayi. U tun b’a yɔrɔ ɲinina kuun jɔnjɔn min kama, o ye ka buru wɛrɛ sɔrɔ ka dumu. An b’o lɔn cogo di?

⁹ Tuma min na jama ye Yezu ye Kapɛrnaum gɛrɛfɛ, a filɛ min kɛra. Yezu y’a fɔ ka gwɛ ko dumuni dɔrɔn lo kama u b’ale yɔrɔ ɲinina. A y’a fɔ u ye ko u ye “buru sɔrɔ k’a ɲimi fɔɔ ka fa a la” o min ye “dumuni tolita” ye. A y’u jija ko: “Dumuni min te cɛn, aw ye baara kɛ o le kosɔn, min be nii banbali di.” (Zan 6:26, 27 kalan). Yezu ko a Faa bena o dumuni di u ma. A be komi jama kabakoyara kosɔbɛ tuma min na u y’a mɛn ko dumuni dɔ be yen min be se k’a to u be ɲɛnamaya banbali sɔrɔ. O ye dumuni juman lo ye ani Yezu lamɛnbagaw tun be se k’o sɔrɔ cogo di?

10. Mɔgɔw tun ka kan ka mun de kɛ walasa ka se ka “ɲɛnamaya banbali sɔrɔ”?

¹⁰ A be komi o Yahutuw tun b’a fɛ k’a lɔn u ka ɲi ka min kɛ walisa k’o dumuni sɔrɔ. N’a sɔrɔ u tun b’a miiri ko u ka ɲi ka Musa ka sariya lo labato. Nka Yezu y’a fɔ u ye ko: “Ala ye min ci, fɔɔ aw ka la ale  la. O le ye Ala sago ye.” (Zan 6:28, 29). U tun ka ɲi ka limaniya Ala ka lasigiden na walisa “ka nii banbali sɔrɔ.” Yezu yɛrɛ tun kɔnna k’o fɔ u ye (Zan 3:16-18, 36). Kɔfɛ, a kumana bɛrɛbɛrɛ ɲɛnamaya banbali sɔrɔcogo koo la.—Zan 17:3.

11. Yahutuw y’a jira cogo jumɛn na ko u tun b’a fɛ ka u kɔnɔ dɔrɔn de fa? (Zaburu 78:24, 25)

¹¹ Yezu tun be “Ala sago” kura min kofɔra o Yahutuw ye, u ma sɔn o ma. U y’a ɲininga ko: “I be se ka kabako jumɛn kɛ k’a yira an na, waasa an be la i la?” (Zan 6:30). U ko Musa ka tile la, Ala ye maanɛ di u bɛmaw ma, o min be se ka suma ni buru ye (Neemi 9:15; Zaburuw 78:24, 25 kalan). A gwɛnin lo ko u tun be miirila dumuniko dɔrɔn lo la. Tuma min na Yezu ko Ala ye ‘dumuni . . . yɛrɛ yɛrɛ di u ma ka bɔ sankolo la,’ u yɛrɛ m’a ɲini k’o kɔrɔ faamu. O dumuni be se ka suma ni maanɛ ye ani a tun be se ka ɲɛnamaya banbali di u ma (Zan 6:32). U tun be miirila u makoyaw la, fɔɔ Yezu tun be u kalanna tiɲɛnkalan minw na, u m’a ɲini k’o faamu. An be kalan jumanw lo sɔrɔ o la?

FƐN MIN NAFA KA KAN KA BONYA AN BOLO KA TƐMƐN FƐN BƐƐ KAN

12. Fɛn min nafa ka kan ka bonya an bolo ka tɛmɛn fɛn bɛɛ kan, Yesu ye o jira cogo jumɛn na?

¹² An be kalan jɔnjɔn minw sɔrɔ Zan sapitiri 6nan na, u dɔ ye ko Alakow lo ka ɲi ka kɛ an ɲɛnako fɔlɔ ye. Tuma min na Sutana tun be Yezu kɔrɔbɔra, Yezu y’a yira ko ka mɛnni kɛ Jehova fɛ, o kɔrɔtanin lo kosɔbɛ ka tɛmɛ dumuni kan (Mat. 4:3, 4). Ani Yezu ye kalan min kɛ kulu kan, a y’a yira ko a kɔrɔtanin lo an ka jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Ala ye (Mat. 5:3). O la, an be se k’an yɛrɛ ɲininga ko: “N’ ka ɲɛnamaya kɛcogo fɛ, yala n’ b’a yira ko min kɔrɔtanin lo n’ fɛ, o ye ka n’ ka Alakow lo wasa waa, wala ka n’ negelakow lo wasa?”

13. a) Ni dumuni kɛli ka di an ye, mun na o tɛ kojugu ye? (b) An ka kan k’an janto mun de la? (1 Kɔrɛntekaw 10:​6, 7, 11)

¹³ Koo jugu tɛ ka Jehova deli an makoɲɛfɛnw koo la ani k’o fɛɛnw diyabɔ (Luka 11:3). Bibulu b’a fɔ ko koo ɲuman lo mɔgɔ “ka dumuni kɛ, ka minni kɛ, k’a ka baara diya bɔ” ani k’o “be bɔ Ala le fɛ.” (Waaj. 2:24; 8:15; Zaki 1:17). O bɛɛ n’a ta, an man ɲi k’a to bololafɛnw ka kɛ an ɲɛnako fɔlɔ ye. Ciden Pol y’o lo yira ka gwɛ tuma min na a ye bataki ci kerecɛnw ma. O wagati la, Zeruzalɛmu n’a ka Alabatosoba halaki tuma tun surunyana. Israɛldenw tun ye koo jugu minw kɛ kongokolon kɔnɔ ani Sinayi kulu gɛrɛfɛ, a kumana o koo la. A y’a fɔ kerecɛnw ye ko u “kana miiri kojugu kɛli la tugu, i n’a fɔ [Israɛldenw].” (1 Korɛntikaw 10:6, 7, 11 kalan). Miɲɛtɔya gwanna Israɛldenw na minkɛ, o y’a to Jehova tun ye kabako kɛ ka dumuni min di u ma, u y’o jati fɛɛn jugu ye (Nɔnb. 11:4-6, 31-34). Tuma min na Israɛldenw ye sanu misiden bato, u y’a yira ko u ɲɛnako fɔlɔ tun ye ka dumuni kɛ, ka minni kɛ ani ka ɲɛnagwɛ sanni ka mɛnni kɛ Jehova fɛ (Ɛkiz. 32:4-6). Pol basigira o koow kan ka kerecɛnw lasɔmi. O wagati la, Zeruzalɛmu n’a Alabatosoba halaki tuma tun surunyana, o min kɛra saan 70 Krista tile la. An fana be ɲɛnamaya kɛra duniɲa nin laban wagati la. O la, an ka ɲi k’an janto kosɔbɛ Pol ka ladili la.

14. Bibulu ye layidu jumɛn de ta dumuni ko la diɲɛ kura kɔnɔ?

 ¹⁴ Tuma min na Yezu ko an ka delili kɛ “an ka bii . . . dumuni” koo la, a y’a fɔ fana ko an ka delili kɛ walisa Ala “sago ka kɛ dugukolo kan i ko a be kɛ sankolo la cogo min na.” (Mat. 6:9-11). Ele fɛ duniɲa bena kɛ cogo di o wagati la? Bibulu b’a yira ko Ala b’a fɛ an ka dumuni ɲuman sɔrɔ k’a dumu. Ka kɛɲɛ ni Ezayi 25:6-8 ye, an bena dumuni ɲuman caaman diyabɔ Jehova ka Masaya kɔrɔ. Zaburuw 72:16 b’a fɔ ko: ‘Suman bena ɲa jamana yɔrɔ bɛɛ, suman tisan bena sɔrɔ kuluw kan.’ Yala i kɔrɔtɔnin lo k’i diyanye dumuni tobi wala ka fɛɛn dɔ tobi i ma deli ka min ɲɔgɔn tobi ka ye wa? Ka fara o kan, n’a sɔrɔ i kɔrɔtɔnin lo fana k’i yɛrɛ ka ɛrɛzɛnforo bɔ ani k’a deen dumu (Ezayi 65:21, 22). Bɛɛ bena o sɔrɔ.

15. Mɔgɔ salen minnu bɛna lakunun, olu bɛna kalan jumɛn de sɔrɔ? (Yuhana 6:​35)

¹⁵ Zan 6:35 kalan. Yezu ye kabako kɛ ka buru ni jɛgɛ di minw ma, miiri olu koo la tugun. Sukununi wagati la, n’a sɔrɔ i bena u dɔw ye. Hali n’u tun ma limaniya Yezu la, n’a sɔrɔ u suu bena kunu (Zan 5:28, 29). O kɔ, an bena u kalan Yezu ka kuma nunu kɔrɔ la: “Ne le ye dumunifɛn ye min be nii kura don mɔgɔ la. Ni mɔgɔ min sɔnna ne ma, kɔngɔ t’o tigi minɛ tugu.” U ka ɲi ka limaniya Yezu ka kunmabɔsara koo la ani ka la a la ko a y’a niin di u kosɔn. Minw suu bena kunu ani minw bɛɛ bena wolo duniɲa kura kɔnɔ, an bena olu dɛmɛ u ka tiɲɛn lɔn Jehova n’a sagonata koo la. An ninsɔn bena diya kosɔbɛ k’u kalan o koo kabakomanw na. O bena an ninsɔn diya ka tɛmɛ dumuni sifa bɛɛ kan. Tiɲɛn na, Alakow lo bena kɛ an ɲɛnako fɔlɔ ye.

16. An bɛna mun de kalan barokun nata kɔnɔ?

¹⁶ An ye Zan sapitiri 6nan faan dɔ lo lajɛ. Nka, Yezu ye koo caaman wɛrɛw fɔ “nii banbali” koo la. Yahutuw tun ka ɲi k’u janto o koow la ani an fana ka ɲi k’o lo kɛ. O kama, an bele bena Zan sapitiri 6nan lo lajɛ barokun nata la.