1. De ọlọghọmwa ne eguọmwadia e Jehova nibun werriẹ aro daa?

EGUỌMWADIA e Jehova nibun vbe uhunmwu otagbọn na keghi werriẹ aro daa ọlọghọmwa ughughan. Uwẹ rẹn etẹn eso ni werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe vbe iko ne u ye ra? Etẹn eso khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe, eso wa rre uwu obalọ rhunmwuda ọmwa iran nọ wu, ra ọmwa iran nọ sẹ e Jehova rae. Eso vbe rri oya rhunmwuda oguomiẹrẹ ra odekun nọ sunu vbe ẹdogbo ne iran ye. Etẹn vbenian keghi gualọ ifuẹko. Vbe ima khian ya sẹtin ru iyobọ ne iran hẹ?

2. Vbọsiẹ ne Pọl na gha gualọ ifuẹko?

² Ukọ e Pọl wa werriẹ aro daa ọlọghọmwa ni wegbe nibun, nọ mu arrọọ ọghẹe ye ikpadede. Ọ gha miẹn uhunmwu vbe ọkpa, ọ ghi gha la ọvbehe. (2 Kọr 11:23-28) Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ nọ ya werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ yevbe igban nọ solo ọmwa vbuwe egbe, ọ gha kẹ, emianmwẹ ẹre ọlọghọmwa na ghaa khin. (2 Kọr 12:7) Vbe asẹ ọkpa, e Demas ne irẹn vbe ọre gba gha kporhu iyẹn nọ maan, keghi sẹ e Pọl rae “rhunmwuda, agbọn na rhiẹnrhiẹn mu [ẹre] ukpẹ.” (2 Tim 4:10) Ovbiotu e Kristi na hannọ zẹ ẹre Pọl ghaa khin, ọ vbe gha mwẹ udinmwẹ. Erriọ ẹre ọ vbe ya gha ya ekhọe hia ru iyobọ ne emwa. Ọrheyerriọ, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ eso ne iro vbe ya han rẹn.—Rom 9:1, 2. 

3. De emwa ni rhie ifuẹko kevbe iyobọ ne Pọl?

³ Te Pọl wa miẹn ifuẹko kevbe iyobọ nọ ghaa gualọ. De odẹ nọ khin? E Jehova keghi loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya ru iyobọ nẹẹn. (2 Kọr 4:7; Fil 4:13) E Jehova vbe loo etẹn ya rhie ifuẹko nẹẹn. Vbe Pọl ghi guan kaan etẹn eso ni rhie ifuẹko ne irẹn, ọ na wẹẹ “iyobọ nọkhuọkhua ọre iran wa khin” ne irẹn. (Kọl 4:11) Usun iran na ọre Aristakọs, e Taikikọs, kevbe Mak. Iran keghi ru  iyobọ ne Pọl ya zin egbe ọlọghọmwa nọ ghaa werriẹ aro daa. De akpa ne etẹn eha na ghaa mwẹ, nọ zẹ ighẹ iran sẹtin rhie ifuẹko ne Pọl? De vbene ima khian ya sẹtin ya egbe taa iran hẹ, vbe ima ghaa rhie ifuẹko kevbe igiọdu ne emwa ọvbehe?

4. De vbene Aristakọs ya rhiẹre ma wẹẹ, ọse ẹmwata ẹre irẹn khin ne Pọl?

⁴ Ẹvbo na tiẹre Tẹsalonaika vbe Masidonia ẹre Aristakọs ke rre. Ọse ẹmwata ẹre irẹn ghaa khin ne Pọl. Ẹghẹ okaro ne Baibol ya guan kaan Aristakọs ọre ẹghẹ nogieha ne Pọl ya mu okhian sẹ Ẹfisọs. Vbe Aristakọs ghi lele Pọl kporhu khian, emwa eso ni gbe olighi vbe ẹvbo keghi mu Aristakọs khui. (Iwinna 19:29) Iran ghi faẹn nẹ, ọ na werriegbe bu e Pọl gha khian, nọ gha te ya rhie uhunmwu lẹre. Vbe uki eso ghi gberra nẹ, Aristakọs na ye rhikhan mu e Pọl vbe Gris, agharhemiẹn wẹẹ emwa ghaa hoo ne iran gbe Pọl rua. (Iwinna 20:2-4) Vbe ọ ghi rre odẹ ukpo 58 C.E. vbe ẹghẹ na ya mu e Pọl gha rrie Rom zẹvbe oleghan, Aristakọs keghi lelẹe. Iran ghi rre odẹ, okọ ọghe iran na ni. (Iwinna 27:1, 2, 41) Iran ghi sẹ e Rom, Aristakọs na tota ke Pọl vbe eghan vbe ẹghẹ eso. (Kọl 4:10) Ẹi khabe ne Pọl na kha wẹẹ iyobọ nọkhuọkhua ẹre Aristakọs wa gha khin ne irẹn!

5. Zẹvbe nọ rre ebe Itan 17:17, de vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ọse ọghe ẹmwata ẹre ima khin?

⁵ Ọ khẹke ne ima ya egbe taa Aristakọs, ne ima gha re ọse ọghe ẹmwata ne etẹn ni rre uwu iko. Ọ khẹke ne ima gha re ọse na miẹn vbe emwi ghaa lọghọ rhunmwuda, “ẹdẹ oseghe ẹre a ye etẹn khẹ.” (Tie Itan 17:17.) Ọ khẹke ne ima gha rhie ifuẹko ne etẹn ni rre uwu ọlọghọmwa, uhiẹn vbe ọlọghọmwa ne iran werriẹ aro daa gha fo nẹ. Ọ mwẹ ọtẹn ima nokhuo ọkpa na tiẹre Frances, * emianmwẹ na tiẹre Kansa ẹre ọ gbe erhae vbe iyẹe. A ghi tiẹre uki eha ne erhae wu, iyẹe na vbe wu. Ọtẹn nokhuo na keghi kha wẹẹ: “Obalọ ne uwu ọghe evbibiẹ mwẹ si ye ima egbe i re nekherhe, te ẹmwẹ iran wa ye da mwẹ do sẹ vbene a guan na. Sokpan, I ghọghọ wẹẹ avbe ọse mwẹ ma zẹdẹ he mwẹ yọ. Iran ma kha wẹẹ, ọ kpẹẹ re ne evbibiẹ mwẹ ghi ya wu, ne iran sẹ mwẹ rae.”

6. Adeghẹ ima na gha re ọse ọghe ẹmwata, vbọ khẹke ne ima ru?

 ⁶ Ọse ọghe ẹmwata keghi loo ẹghẹ kevbe ẹrhiọn ọghẹe ya ru iyobọ ne etẹn. Vbe igiemwi, ọbo ebo keghi tama ọtẹn nokpia ọkpa na tiẹre Peter wẹẹ, ẹi khian fe vbe emianmwẹ nọ khuọnmwi. Ọvbokhan rẹn ighẹ Kathryn keghi kha wẹẹ: “Ọdọ vbe amwẹ ọkpa vbe iko ọghe ima, ẹre ọ mu ima gha rrie ọghe ọbo ebo. Vbe ọbo ebo ghi tama ima wẹẹ ọdafẹn mwẹ, mwẹ emianmwẹ nọ wegbe, ọdọ vbe amwẹ na keghi kha wẹẹ iran i khian he ima yọ. Gele gele, te iran wa ye ru iyobọ nọ khẹke ne ima do fi vbene a guan na.” U miẹn vbene ọ fu ọmwa ẹko rre hẹ, deghẹ a na gha mwẹ avbe ọse ọghe ẹmwata vbe ẹghẹ ibavbaro!

7-8. Zẹvbe nọ rre ebe Kọlose 4:7-9, de vbene Taikikọs ya rhiẹre ma wẹẹ, ọse nọ gia mu ẹtin yan ẹre irẹn khin?

⁷ Otọ Esia ẹre Taikikọs ke rre. Ọse nọ gia mu ẹtin yan ẹre irẹn wa gha khin ne Pọl. (Iwinna 20:4) Vbe odẹ ukpo 55 C.E., etẹn keghi zẹ igho ne iran khian ya ru iyobọ ne etẹn ni rre Judia ni ghaa rre uwu ọlọghọmwa. E Pọl keghi ru emwamwa, na ya si igho na koko. Ọ khọ wẹẹ, e Taikikọs ẹre Pọl mu iwinna na na. (2 Kọr 8:18-20) Vbe ẹghẹ okaro na ya mu e Pọl ye eghan vbe Rom, e Taikikọs ẹre ọ ghaa yo uhunmwu nẹẹn. Irẹn ẹre ọ gu e Pọl ghae elẹta nọ gbẹn gie iko ughughan ni rre otọ Esia.—Kọl 4:7-9.

⁸ Ọse nọ gia mu ẹtin yan ẹre Taikikọs ye gha khin ne Pọl, uhiẹn vbe ukpo nibun ghi gberra nẹ. (Taitọs 3:12) Ẹi re etẹn hia ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii, ẹre ọ ghaa re emwa ni gia mu ẹtin yan, vbene Taikikọs ghaa ye. Vbe odẹ ukpo 65 C.E., vbe ẹghẹ nogieva ne Pọl ya gha rre eghan vbe Rom, e Pọl keghi kha wẹẹ, etẹn nibun vbe ikinkin ọghe Esia ma ghi gha sikẹ irẹn. Egbọre, iran ma hoo ne eghian ru iran emwi rhọkpa, ẹre ọ si ẹre ne iran na gha lẹẹ ne Pọl. (2 Tim 1:15) Sokpan e Taikikọs ma gha ye vberriọ. Ne Taikikọs na gha re ọmwa nọ gia mu ẹtin yan, ẹre ọ zẹ ne Pọl na dọlegbe mu iwinna ọvbehe nẹẹn. (2 Tim 4:12) Ẹi mwẹ e Pọl ma gha ghọghọ wẹẹ, irẹn mwẹ egbe ọse vberriọ.

9. De vbene ima khian ya ya egbe tae Taikikọs hẹ?

⁹ Ma gha sẹtin gha re ọse nọ gia mu ẹtin yan vbene Taikikọs ghaa ye. Vbe igiemwi, etẹn  ghaa rre uwu ọlọghọmwa, ma i wa ya unu kẹkan tama iran wẹẹ, ma gha ru iyobọ ne iran. Sokpan ọ khẹke ne ima gele zẹ emwi ru. (Mat 5:37; Luk 16:10) Etẹn ni rre uwu ibavbaro gha bẹghe ẹre wẹẹ, ima muegbe ne ima ya ru iyobọ ne iran, ọ keghi fu iran ẹko rre. Vbọzẹe ne a na kha vberriọ? Ọtẹn nokhuo ọkpa keghi kha wẹẹ, “Adeghẹ ọmwa na wẹẹ irẹn gha ru iyobọ nuẹn, u na vbe bẹghe ẹre wẹẹ, ọ muegbe nọ ya ru vberriọ, orhiọn ruẹ ghi wa sotọ.”

10. Zẹvbe nọ rre ebe Itan 18:24, de obọ emwa ne etẹn ni rre uwu ọlọghọmwa khian na miẹn ifuẹko?

¹⁰ Emwa eso ghaa rre uwu ibavbaro, iran ghi gha gualọ ọmwa ne iran gba ẹko ẹre, ne iran khian tu ma. (Tie Itan 18:24.) Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na tiẹre Bijay, na kan ovbi ẹre nọdiọn fua vbuwe iko. Te ọ wa da ọtẹn na sẹ ugboloko vbe emwi na sunu. Ọ keghi kha wẹẹ: “I kegha gualọ ọmwa ne I gha fannọ otọ ẹko mwẹ ma.” Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọvbehe na tiẹre Carlos, na miẹn ọnrẹn ukpamuyọmọ nọ mwẹ vbuwe iko, rhunmwuda abakuru nọ ru. Ọ keghi kha wẹẹ, “Emwi ne I wa gha gualọ vbe ẹghẹ nii, ọre ọmwa ne I khian ta enegbe mwẹ ma, nẹi khian zaan mwẹ.” Ediọn ni rre uwu iko ẹre Carlos ghi fannọ otọ ẹko ẹre ma, iran ẹre ọ ghi ru iyobọ nẹẹn ya la ọlọghọmwa nii gberra. Emwi ọvbehe nọ rhie ifuẹko ne Carlos ọre nọ na rẹn wẹẹ, ehọ ọvbehe i khian họn emwi ne irẹn tama ediọn.

11. De vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ọse nọ gia mu ẹtin yan ẹre ima khin?

¹¹ Ma ghaa hoo ne ima gha re ọse nọ gia mu ẹtin yan, kevbe nọ gia mu otọ ẹko ma, ọ khẹke ne ima gha re emwa ni rhie ehọ ne emwa ta yi, ma ghi vbe gha mwẹ izinegbe vbe egbe iran. Ẹghẹ ne ọdafẹn Zhanna ya kpa sẹ ọre rae, avbe ọse nọ gu guan, ẹre ọ mu ẹre orhiọn sotọ. E Zhanna keghi kha wẹẹ, “Avbe ọse mwẹ wa gele rhie ehọ mẹ ta yi, iran ma gi egbe wọọ iran, agharhemiẹn wẹẹ I wa gha ta ẹmwẹ ọkpa yangbe yangbe.” Uwẹ tobọ ruẹ gha vbe sẹtin gha re ọse nọ maan, deghẹ u na gha rhie ehọ ne emwa ọvbehe ta yi.

12. De ọmwa ne Mak ghaa khin? De vbene ọ ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn muegbe ne irẹn ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe?

¹² E Jerusalẹm ẹre Mak ke rre. A vbe gha tiẹre Jọn. E Banabas ne iran gba re eyẹ eyẹ kegha re ọtẹn nọ ghaa kporhu lele ẹvbo ughughan. (Kọl 4:10) Ọ khọ wẹẹ, ẹgbẹe nọ fe ẹre Mak ke rre, sokpan ọ ma gi iwinna emwi ewe muẹn. Ọmwa nọ muegbe nọ ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe ẹre Mak ghaa khin, te irẹn wa vbe gha ya oghọghọ ru ẹre. Vbe igiemwi, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ nọ ya gha ru iyobọ ne ukọ e Pọl kevbe ukọ e Pita, zẹvbe ne iran ya gha ru iwinna ọghe iran. Ughaghe, e Mak ẹre ọ ghaa ru emwamwa evbare ne iran khian re kevbe eke ne iran khian dia. (Iwinna 13:2-5; 1 Pit 5:13) E Pọl keghi gie Mak zẹvbe ọkpa vbe usun emwa “ni gu [irẹn] winna ne Arriọba Osanobua,” ọ na vbe kha wẹẹ, “iyobọ nọkhuọkhua” ẹre Mak wa gha khin ne irẹn.—Kọl 4:10, 11.

13. De vbene ebe 2 Timoti 4:11 ya rhiẹre ma wẹẹ, e Pọl gele gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne Mak ru nẹẹn?

¹³ Ọse ne kankankan ẹre Pọl vbe Mak ghaa khin. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ nokiekie na ya mu e Pọl ye eghan vbe Rom vbe odẹ ukpo 65 C.E., irẹn keghi gbẹn elẹta nogieva gie Timoti. Vbe elẹta nii, e Pọl keghi tama e Timoti wẹẹ nọ rhie Mak lele egbe vbe ọ ghaa die Rom. (2 Tim 4:11) Vbe nai na gbawawẹ, te Pọl wa gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne Mak ru nẹẹn vbe ẹghẹ nọ gberra, ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na wẹẹ ne Mak werriegbe bu irẹn gha dee, nọ do ye irẹn obọ. E Mak wa gele ru iyobọ ne Pọl vbe odẹ ughughan. Ughaghe, irẹn ẹre ọ ghaa mu evbare gie ẹre, irẹn ẹre ọ vbe gha viọ avbe emadogua nọ ya gha gbẹn ebe gie ẹre. Iyobọ kevbe igiọdu ne Pọl miẹn vbe obọ e Mak, wa ru iyobọ ne Pọl ya zin egbe ya sẹ ẹdẹ ne iran gbe ẹre rua.

14-15. De emwi ne ebe Matiu 7:12 maa ima re vbekpae odẹ nọ khẹke ne ima ya gha ru iyobọ ne emwa?

¹⁴ Tie Matiu 7:12. Ma ghaa rre uwu ọlọghọmwa, ma keghi gbọyẹmwẹ yọ vbe emwa gha  ru iyobọ nọ khẹke ne ima. Ọtẹn nokpia ọkpa na tiẹre Ryan ne erhae wu vbe odekun, keghi kha wẹẹ, “Ọmwa ghaa rre uwu ibavbaro, ẹi ghi sẹtin ru emwi nibun nọ te ka ru. U gha miẹn ọmwa nọ do ru iyobọ nuẹn vbe egbe ẹghẹ vbenian, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi kherhe ẹre ọ ru nuẹn, u i khian sẹtin mianmian ẹdẹ.”

¹⁵ Ma ghaa hoo ne ima rẹn odẹ nọ khẹke ne ima ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ọ khẹke ne ima gi aro ima gha sotọ vbe egbe iran. Vbe igiemwi, ọtẹn nokhuo ọkpa keghi ya ekhọe obọ re ru emwamwa eso, nọ mieke na ru iyobọ ne ọtẹn nokpia Peter kevbe amwẹ ọnrẹn ighẹ Kathryn ne ima ka guan kaan sin, ne iran sẹtin gha yo owa isinmwiegbe vbe ẹghẹ hia. E Peter vbe amwẹ ọnrẹn i ghi sẹtin fi imọto, rhunmwuda ọni, ọtẹn na keghi ru emwamwa ne etẹn ni rre uwu iko gha mu iran, ọkpa gha mu iran vbe ẹrẹna, ọvbehe ghi mu iran vbe ẹdẹ ọvbehe; ekhọe obọ iran, ẹre iran ya gha ru iwinna na. Emwamwa na wa biẹ ọmọ esi. E Kathryn keghi kha wẹẹ, “Ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, te etẹn wa si ima ihẹ nọ te khua ima yotọ.” Ghẹ mianmian wẹẹ, emwi ke emwi ne u ru ne ọmwa nọ rre uwu ibavbaro gha sẹtin fu ẹre ẹko rre, ọ gha khọnrẹn nọ gha re emwi ne kherhe.

16. De emwi ne kpataki ne ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Mak?

¹⁶ E Mak wa gha mwẹ iwinna nibun nọ bi yọ re izabọ zẹvbe Ovbiotu e Kristi. Ọkpa vbe usun ukpamuyọmọ nọ ghaa mwẹ ọre wẹẹ, irẹn ẹre ọ gbẹn ebe Mak, nọ re ọkpa vbe usun Ebe Ni Ta Okha Ọghe Jesu. Ọrheyerriọ, te Mak ye gha mwẹ ẹghẹ ne Pọl, ọni ẹre ọ si ẹre nọ ma na gha khua e Pọl vbe unu, vbe ọ wẹẹ ne Mak do ru iyobọ ne irẹn. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Angela, na do iyẹe nọkhua izigha. Ọtẹn na wa gbọyẹmwẹ yọ, vbe ọ bẹghe ẹre wẹẹ etẹn muegbe ne iran ya ru iyobọ ne irẹn. Ọ keghi kha wẹẹ, “Ọse nọ gele hoo nọ ru iyobọ nuẹn i lọghọ na rẹn. Emwi i kọn rẹn aro, ekhọe hia ẹre ọ ya ru iyobọ nuẹn.” Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ, ‘Emwa rẹn mwẹ zẹvbe ọmwa nọ ya ekhọe hia ru iyobọ ne etẹn ra?’

17. De vbene ẹmwẹ nọ rre ebe 2 Kọrinti 1:3, 4 khian ya gua ima kpa hẹ, ne ima gha rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe?

¹⁷ Etẹn wa bun ni gualọ ifuẹko. A sẹtin miẹn wẹẹ, ọ mwẹ ẹmwẹ eso ne emwa tama ima ya  fu ima ẹko rre, vbe ẹghẹ ne ima na gha rre uwu ọlọghọmwa. Ma sẹtin vbe loo ẹmwẹ vberriọ ya fu emwa ọvbehe ẹko rre. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tiẹre Nino ne iyẹe nọkhua wu keghi kha wẹẹ: “E Jehova gha sẹtin loo ima ya rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe, deghẹ ima na kue nọ loo ima.” (Tie 2 Kọrinti 1:3, 4.) E Frances na ka guan kaan sin keghi kha wẹẹ: “Ẹmwata ẹre ebe 2 Kọrinti 1:4 gele ta. Ma gha sẹtin loo ẹmwẹ nọ fu ọmwa ẹko rre ne emwa tama ima, ya fu emwa ọvbehe ẹko rre.”

18. (a) Vbọsiẹ ne emwa na si egbe ugbẹnso ne iran rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe? (b) De vbene ima khian ya sẹtin rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe? Ru igiemwi yọ.

¹⁸ Ugbẹnso ma gha miẹn ọmwa nọ rre uwu ibavbaro, ma i rẹn ẹmwẹ ne ima gha ta, ra emwi ne ima gha ru, ne ima ya ru iyobọ nẹẹn. Ọrheyerriọ, ọ khẹke ne ima ye zẹ emwi ru. Ọtẹn nokpia ọkpa na tiẹre Paul nọ vbe re ọkpa vbe ediọn vbe iko wa ye yerre, vbene etẹn ya rhie ifuẹko nẹẹn hẹ vbe erhae wu. Ọ keghi kha wẹẹ, “I wa rẹn wẹẹ ọ ma gha khuẹrhẹ, ne iran bu mwẹ gha dee do rhie ifuẹko mẹ. Iran ma mobọ miẹn ẹmwẹ ta vbe iran rre. Sokpan, I wa ghọghọ wẹẹ iran bu mwẹ rre, vbe ẹghẹ ne I na gha gualọ ifuẹko.” Erriọ ẹre ọ vbe gha ye ne ọtẹn nokpia ọkpa na tiẹre Tajon. Vbe ugbohiotọ nọkhua sunu vbe ẹdogbo ọghẹe, ọ na kha wẹẹ: “Ọghe ne ẹmwata, I i khian ghi yerre, uhunmwu ne emwa gie gu mwẹ vbe ugbohiotọ nii sunu, sokpan emwi ne I i khian sẹtin mianmian ọre wẹẹ, etẹn wa gha nọ ẹmwẹ mwẹ vbe ẹghẹ hia.” Ma ghaa mwẹ amuroro daa emwa ni rre uwu ibavbaro, ma gha gele sẹtin fu iran ẹko rre.

19. Vbọzẹe ne u na hoo ne u gha fu emwa ọvbehe ẹko rre?

¹⁹ Zẹvbe ne ima ya bu ufomwẹ ọghe agbọn dan na, te emwi hia khian gha rhia yọ rhia yọ. (2 Tim 3:13) Zẹvbe emwa ni ma gba, ugbẹnso, ma keghi ya obọ ima si ọlọghọmwa gie egbe ima. Rhunmwuda ọni, ẹghẹ hia ẹre ima khian ya gha gualọ ifuẹko. Ọkpa vbe usun emwi nọ zẹ ne ukọ e Pọl na sẹtin zin egbe sẹ ufomwẹ, ọre ifuẹko nọ ghaa miẹn vbe obọ etẹn. Gi ima gha re ọse ọghe ẹmwata vbene Aristakọs ghaa ye, ma ghi gha re ọse nọ gia mu ẹtin yan vbene Taikikọs ghaa ye, ma ghi vbe gha re ọse nọ muegbe nọ ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe vbene Mak ghaa ye. Ma ghaa ru vberriọ, ma gha sẹtin ru iyobọ ne etẹn ne ima gba ga, ne iran ya da imudiase ọghe iran yi ya sẹ ufomwẹ.—1 Tẹs 3:2, 3.