1. Vbọ ru iyobọ ne eguọmwadia e Jehova ne iran na ye ga e Jehova agharhemiẹn wẹẹ, iran werriẹ aro daa ọlọghọmwa?

 E BAIBOL gi ima rẹn wẹẹ, “ẹghẹ nọ wegbe” ẹre ẹghẹ ne ima ye na wa khin. (2 Tim 3:1) Eguọmwadia e Jehova wa werriẹ aro daa ọlọghọmwa ne emwa ọvbehe werriẹ aro daa, sokpan ẹ i re ọni ọkpa, iran wa vbe werriẹ aro daa ukpokpo. Sokpan vbọ ru iyobọ ne ima, ne ima na ye ga e Jehova, agharhemiẹn we ima werriẹ aro daa avbe ọlọghọmwa na? Emwi ọkpa nọ wa mobọ ru iyobọ ne ima ọre ne ima na rẹn e Jehova zẹvbe “Osanobua nọ rrọọ.”​—Jer 10:10; 2 Tim 1:12.

2. De emwi ne ima rẹnrẹn vbekpa e Jehova nọ re Osa nọ rrọọ?

² E Jehova gele rrọọ, ọ ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa, erriọ ẹre ọ vbe ya gualọ ẹkpotọ nọ khian ya ru iyobọ ne ima. (2 Krọ 16:9; Psm 23:4) Ma ghaa ghee Jehova zẹvbe Osa nọ rrọọ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin. Gia guan kaẹn vbene ọna ya ru iyobọ ne Ọba ighẹ e Devid hẹ.

3. De emwi ne Devid yae kha, vbe ọ khare wẹẹ “e Jehova rrọọ”?

³ E Devid wa rẹn e Jehova, erriọ vbe ya mu ẹtin yan rẹn. Vbe avbe eghian rẹn ghaa khu ẹre khian, ya sẹ egbe Ọba ighẹ e Sọl, e Devid keghi na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ ne irẹn. (Psm 18:6) Osanobua keghi họn erhunmwu e Devid, ọ na gele miẹn ọnrẹn fan, ẹre Devid na ghi kha wẹẹ: “E Jehova rrọọ!” (Psm 18:46) Ẹmwẹ ne Devid ta na rhie ẹre ma wẹẹ, ọ rẹnrẹn we Jehova rrọọ, sokpan ẹ i re ọni ọkpa. Ebe ọkpa khare wẹẹ, ẹmwẹ ne Devid ta na rhie ẹre ma wẹẹ, ọ mu ẹtin yan e Jehova zẹvbe “osa nọ rrọọ, nọ ru iyobọ ne emwa rẹn vbe ẹghẹ hia.” Gele gele emwi ne Devid miẹn vbe agbọn yae rẹn wẹẹ, Osanobua rrọọ; ọna ẹre  ọ ghi ru iyobọ ne Devid nọ na ye gha ga e Jehova, ọ na vbe gha rhie urhomwẹ nẹẹn.​—Psm 18:​28, 29, 49.

4. Vbọ ya ru iyobọ ne ima hẹ vbe ima ghaa ghee Jehova zẹvbe Osa nọ rrọọ?

⁴ Ma gha gele yayi wẹẹ, e Jehova ọre Osanobua nọ rrọọ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ya ekhọe hia gae. Ọna gha rhie ẹtin ne ima ya sẹtin zin egbe edanmwẹ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ru vbene ẹtin ima sẹ vbe ugamwẹ e Jehova, ọ gha vbe ru iyobọ ne ima ya rhikhan mu e Jehova.

OSANOBUA NỌ RRỌỌ GHA RHIE ẸTIN NUẸN

5. Vbọ khian ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa werriẹ aro daa edanmwẹ? (Filipai 4:13)

⁵ Ma gha sẹtin zin egbe edanmwẹ nọ rhirhi gha khin, ọre te ọ kpọlọ ra te ọ kanmwa, deghẹ ima na gha yerre wẹẹ, e Jehova rrọọ kevbe wẹẹ, ọ rre ima iyeke vbe ẹghẹ hia. Ma rẹnrẹn wẹẹ, ọlọghọmwa ọkpa i rrọọ ne Jehova i khian sẹtin sọfurre yi. Irẹn ọre Oghodua, ọ gha sẹtin rhie ẹtin ne ima ya zin egbe edanmwẹ. (Tie Filipai 4:13.) Ena hia keghi ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe edanmwẹ. Ma gha bẹghe vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima vbe ima gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ ma wegbe, ọ ghi ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha vbe ru iyobọ ne ima vbe ọlọghọmwa nọ wegbe sẹ ọni gha de rre vbe odaro.

6. De emwi eso nọ sunu vbe ẹdagbọn e Devid vbe ọ ye rre igbama, nọ ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin mu ẹtin yan e Jehova?

⁶ Gi ima guan kaẹn emwi eva nọ sunu vbe ẹdagbọn e Devid, nọ ghi do yae mu ẹtin yan e Jehova sayọ. Ọsuohuan ẹre Devid ghaa khin vbe ọ ye rre igbama. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne akpakomiza kevbe oduma ya mu ohuan ọghe erhae. Vbe ẹghẹ ne ena ya sunu, e Devid keghi zẹ avbe aranmwẹ na khu, ọ na miẹn ohuan rẹn fan vbe obọ iran. Sokpan, ọ ma rhie etian gie egbe ẹre rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ ru iyobọ ne irẹn. (1 Sam 17:​34-37) E Devid ma mianmian emwi nọ sunu na. Rhunmwuda nọ na gha muẹn roro, ọ na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua nọ rrọọ gha rhie ẹtin ne irẹn vbe odaro.

7. De vbene emwi ne Devid rhie aro tua ya ru iyobọ nẹẹn ya gu e Golaiat khọn?

⁷ Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Devid na gha rrie agọ ne ivbiyokuo ọghe Izrẹl ye, ọ gha kẹ, ehọnrre ẹre Devid ye gha khin vbe ẹghẹ na. Ọ keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ivbiyokuo ọghe Izrẹl wa mu ohan rhunmwuda arhuanran ọkpa ne Ovbi Filistia na tie ẹre Golaiat ‘nọ si ivbiyokuo Izrẹl evẹn.’ (1 Sam 17:​10, 11) Emwi nọ ya ivbiyokuo ọghe Izrẹl gha mu ohan ọre ne iran na rhie aro tua vbene arhuanran nii kpọlọ hẹ kevbe evẹn nọ si iran re. (1 Sam 17:​24, 25) Sokpan, ẹ i re erriọ ghaa ye ne Devid. Te Devid ghaa ghee ẹre wẹẹ, ẹ i re ivbiyokuo ọghe Izrẹl ọkpa ẹre Golaiat si ẹre evẹn, ọ vbe si “Osanobua nọ rrọọ” evẹn. (1 Sam 17:26) Ọghe Jehova nọ rrọọ ẹre ọ wa mobọ kaẹn e Devid. E Devid wa gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua nọ ru iyobọ ne irẹn vbe ẹghẹ ne irẹn na gha re ọsuohuan gha vbe ru iyobọ ne irẹn vbe ẹghẹ na. Rhunmwuda ne Devid na gha mwẹ ilẹkẹtin we Jehova rre irẹn iyeke, ọ keghi mu aro igbinna daa e Golaiat, ọ na khọnmiotọ yan rẹn!​—1 Sam 17:​45-51.

8. Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya mu ẹtin yan e Jehova vbe ima ghaa werriẹ aro daa edanmwẹ? (Vbe ya ghee efoto.)

⁸ Ma ni rrọọ vbe ẹghẹ na gha sẹtin zin egbe edanmwẹ nọ rhirhi gha khin, deghẹ ima na yerre wẹẹ, Osanobua nọ rrọọ mu egbe nọ ya ru iyobọ ne ima. (Psm 118:6) Deghẹ ima hoo ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima, ọ khẹke ne ima gha muẹn roro emwi nọ he ru vbe ẹghẹ nọ gberra. Gha tie avbe okha ni rre e Baibol ni dekaẹn vbene Jehova ya miẹn emwa rẹn fan hẹ. (Aiz 37:​17, 33-37) U sẹtin vbe ya ghee avbe iyẹn ughughan ni ladian vbe jw.org ni rhie ẹre ma vbene Jehova ya ru iyobọ ne etẹn ima ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ.  Gberra enena, vbe gha ye ẹre rre vbene Jehova he ya ru iyobọ nuẹn hẹ. Ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova ma he ru emwi ọyunnuan vbe ẹdagbọn ruẹ vbe nọ ya ru iyobọ ne Devid ya sẹtin gbe akpakomiza kevbe oduma rua. Vbọzẹ? Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne Jehova he ya sẹ ruẹ rae! Ọ si ruẹ kẹ egbe, ne uwa eva gba gha re ọse. (Jọn 6:44) Uhiẹn do fi ebanban, rhunmwuda nọ na ru iyobọ nuẹn, ẹre ọ zẹe ne u na ye rre odẹ ẹmwata na. Nọnaghiyerriọ, nọ e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn, ne u ye ẹre rre ẹghẹ eso nọ he ya họn erhunmwu ruẹ, kevbe ẹghẹ nọ ya ru iyobọ nuẹn vbe ẹghẹ ne u wa ya gualọe zẹẹ, ra ẹghẹ nọ ya gbaroghe ruẹ vbe emwi wegbe mu ruẹ. Deghẹ u na gha ye avbe emwi na hia rre, ọ gha ru iyobọ nuẹn ya rẹn wẹẹ, e Jehova gha ye gha ru iyobọ nuẹn.

9. De aro nọ khẹke ne ima ya gha ghee edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa? (Itan 27:11)

⁹ Ma ghaa ghee Jehova zẹvbe Ọmwa nọ gele rrọọ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ya aro nọ khẹke ghee edanmwẹ ne ima rhirhi gha ye. Odẹ vbo? Ma ghi do rẹn wẹẹ, edanmwẹ ne ima ye dekaẹn ẹmwẹ ne kpataki nọ rre otọ. Esu khare wẹẹ, ma ghaa rre uwu ọlọghọmwa nọ wegbe, ma ghi sẹ e Jehova rae. (Job 1:​10, 11; tie Itan 27:11.) Sokpan, deghẹ ima na sẹtin la edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa gberra, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ e Jehova kevbe wẹẹ, ọmwa ohoghe ẹre Esu khin. Arriọba zẹ ruẹ kpokpo ra, usẹ igho sẹ ruẹ ra, emwa i rhie ehọ nuẹn ta yi vbe ikporhu ra, ra ọ mwẹ edanmwẹ ọvbehe ne u werriẹ aro daa? Deghẹ erriọ nọ, u ghi yerre wẹẹ, te egbe avbe edanmwẹ vbenian kie ẹkpotọ nuẹn ya ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Yerre wẹẹ, ẹ i khian kue ne u werriẹ aro daa edanmwẹ ne u i khian sẹtin zin egbe ẹre. (1 Kọr 10:13) Ọ gha rhie ẹtin nuẹn, ne u miẹn ehe na sẹtin ziẹn egbe.

OSANOBUA NỌ RRỌỌ GHA SAN RUẸ ẸSE

10. De emwi ne Osa nọ rrọọ khian ru ne emwa ni gae?

¹⁰ E Jehova keghi san iran ẹse ighẹ emwa hia ni gae. (Hib 11:6) Ọ rhie ọfunmwegbe kevbe isọkẹn ne ima nian, ọ gha vbe rhie arrọọ ọghe etẹbitẹ ne ima vbe odaro. Ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova mwẹ ẹtin nọ khian  ya san ima ẹse kevbe wẹẹ, ọ vbe hoo nọ ru vberriọ. Ọna keghi ru iyobọ ne ima ya rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, zẹvbe ne eguọmwadia e Jehova ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ ru ẹre. Erriọ wa gha ye ne Timoti vbe ẹghẹ nẹdẹ.​—Hib 6:​10-12.

11. Vbọ ru iyobọ ne Timoti ya rhiegba ye iwinna vbe uwu iko? (1 Timoti 4:10)

¹¹ Tie 1 Timoti 4:10. E Timoti keghi mu ẹtin yan Osanobua nọ rrọọ. Ọna ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, ọ na vbe gha ru iyobọ ne emwa ọvbehe vbene ẹtin ẹnrẹn sẹ. De odẹ eso nọ ya ru ọnọna? Ukọ e Pọl keghi rhie igiọdu nẹẹn nọ gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ nọ ya ma emwa emwi vbe ikporhu kevbe uwu iko. E Pọl vbe tama rẹn nọ gha re igiemwi esi ne etẹn ne iran gba ga, ke ọmaẹn ke ẹghele. A vbe mu iwinna eso nọ lọghọ nẹẹn, usun iwinna na ọre nọ dia emwa eso ye odẹ, sokpan ọ ghi ru ẹre vbe odẹ ọghe ahoẹmwọmwa. (1 Tim 4:​11-16; 2 Tim 4:​1-5) E Timoti rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha khọnrẹn na miẹn wẹẹ, ẹ i re emwa hia ẹre ọ bẹghe iwinna ne irẹn ru kevbe wẹẹ, ẹ i re emwa hia ẹre ọ gbọyẹmwẹ yọ, e Jehova gha san irẹn ẹse.​—Rom 2:​6, 7. 

12. Vbọ khian ru iyobọ ne ediọn ya rhiegba ye iwinna ne iran ru? (Vbe ya ghee efoto.)

¹² Vbe ẹdẹnẹrẹ, ọ khẹke ne ediọn vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova bẹghe iwinna ne iran ru kevbe wẹẹ, ọ wa vbe gbọyẹmwẹ yọ. Gberra na rhie igiọdu ne etẹn, na ma iran emwi kevbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ediọn wa vbe mwẹ obọ vbe iwinna owa ugamwẹ na bọlọ, iran vbe deba etẹn ni ru iyobọ ne emwa ne odekun ẹrhia sunu daa. Eso vbe ga vbe Patient Visitation Groups ra Hospital Liaison Committees. Avbe ediọn ni rhie egbe ladian vbe egbe avbe iwinna vbenian rẹnrẹn wẹẹ, ẹ i re emwa nagbọn ẹre ọ yan iko, sokpan e Jehova ẹre ọ yan rẹn. Rhunmwuda ọni, ekhọe hia ẹre iran ya rhie egbe ye iwinna ne iran ru, erriọ iran vbe ya mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha san iran ẹse.​—Kọl 3:​23, 24.

13. De aro ne Jehova ya ghee emwi ne ima sẹtin ru vbe ugamwẹ ọghẹe?

¹³ Ẹ i re emwa hia ẹre ọ khian sẹtin gha re  ọdiọn vbe iko. Sokpan, ma hia mwẹ emwi ne ima gha sẹtin rhie ne Jehova. Osa ne ima ga wa gbọyẹmwẹ yọ vbe ima ghaa ru vbene ẹtin ima sẹ vbe ugamwẹ ọghẹe. Ọ gbọyẹmwẹ ye emwi ne ima ya ru izọhẹ ye iwinna Arriọba Osanobua nọ khian vbe uhunmwu otagbọn hia, ọ gha khọnrẹn nọ ye kherhe. Ọ wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe ima ghaa hia ne ima rhie ekhue hin aro rre, ne ima mieke na sẹtin niẹn obọ zẹ ewanniẹn vbe iko, ọ wa vbe ghọghọ yọ vbe ima gha rhie aro gberra emwi ne etẹn ru ima re, ma na vbe yabọ iran. U ghaa roro ẹre wẹẹ, emwi ne u ru vbe ugamwẹ e Jehova ma sẹ, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gbọyẹmwẹ ye emwi ne u sẹtin ru. Ọ hoẹmwẹ ruẹ rhunmwuda ne u na ru vbene ẹtin ruẹ sẹ, ọ gha vbe san ruẹ ẹse.​—Luk 21:​1-4.

GHẸ SẸ E JEHOVA RAE

14. Ma gha gu e Jehova ru ọse, vbọ khian ya ru iyobọ ne ima ya rhikhan muẹn hẹ? (Vbe ya ghee efoto.)

¹⁴ Ma gha gele rẹn wẹẹ, Osa nọ rrọọ ẹre Jehova khin, ẹ i khian lọghọ ima ne ima sẹtin rhikhan muẹn. Erriọ wa gha ye ne Josẹf. Ọ ma de ye edanmwẹ ọghe alama oghẹ, rhunmwuda te ọ ghaa ghee Osanobua zẹvbe Osa nọ rrọọ kevbe wẹẹ, ọ ma hoo nọ ru emwi nọ gha sọnnọ rẹn. (Gẹn 39:9) Ne ima mieke na sẹtin gha ghee Jehova zẹvbe ọmwa nọ gele rrọọ, ọ khẹke ne ima zẹ ẹghẹ kọ ne ima khian ya gha na erhunmwu gie ẹre kevbe ne ima khian ya gha ruẹ e Baibol. Ẹghẹ nii, ma ghi do gha sikẹ ọre sayọ. Ma gha sikẹ e Jehova vbe na ghee Josẹf, ma i khian gha hoo ne ima ru emwi nọ gha sọnnọ rẹn.​—Jems 4:8.

15. Vbe ima miẹn ruẹ vbe emwi nọ sunu daa Ivbi Izrẹl vbe uwu ato? (Hibru 3:12)

¹⁵ Emwa ni mianmian wẹẹ, e Jehova ọre Osa nọ rrọọ, sẹtin rherhe khian rree ne Jehova. Gi ima guan kaẹn emwi nọ sunu daa Ivbi Izrẹl vbe iran rre uwu ato. Iran rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova rrọọ, sokpan iran na suẹn gha gbawawẹ deghẹ ọ gha sẹtin kpemehe ne iran. Iran na suẹn gha nọ wẹẹ: “E Jehova gu ima rrọọ ra ẹ i gu ima rrọọ?” (Ẹks 17:​2, 7) Iyeke ọni, iran keghi sọtẹ daa Osanobua. Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima ya egbe taa iran, te ọ khẹke ne ima ya igiemwi ọghe iran waan ne egbe.​—Tie Hibru 3:12.

16. De emwi nọ gha sẹtin gbe amuẹtinyan ọghe ima mu otọ?

 ¹⁶ Agbọn Esu na keghi yae lọghọ ne ima sẹtin rhikhan mu e Jehova. Emwa nibun ma yayi we Osa rrọọ. Ugbẹnso, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ, emwi wa dunna ne emwa nẹi họn ẹmwẹ ne Osanobua. Emwi vbenian sẹtin gbe amuẹtinyan ọghe ima sotọ. Agharhemiẹn wẹẹ, ma rẹnrẹn we Osa rrọọ, ma sẹtin ye gha gbawawẹ deghẹ ọ gha ru iyobọ ne ima. Ọmwa nọ gbẹn Psalm 73 vbe gha mwẹ egbe iziro vbenian. Ọ bẹghe ẹre wẹẹ emwa ni lẹga ẹre i ya ilele ọghe Osanobua ru emwi sokpan te agbọn ye rhiẹnrhiẹn iran. Rhunmwuda ọni, ọ na suẹn gha gbawawẹ deghẹ esa ye rrọọ ne irẹn ye gha ga e Jehova.​—Psm 73:​11-13.

17. De emwi nọ gha ru iyobọ ne ima ya rhikhan mu e Jehova?

¹⁷ Vbọ ghi ru iyobọ ne ọsian na ya dia iziro ọghẹe? Ọ keghi muẹn roro emwi nọ khian sunu daa emwa ni ma mu ẹtin yan e Jehova. (Psm 73:​18, 19, 27) Ọ na vbe muẹn roro afiangbe na lae miẹn vba ghaa ga Osanobua. (Psm 73:24) Ọ khẹke ne ima vbe gha muẹn roro odẹ ne Jehova he ya fiangbe ima. U ghi yae taa vbene ẹdagbọn ima gha te gha ye hẹ akpawẹ ima i ga e Jehova. Ma gha ru vberriọ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya rhikhan mu e Jehova, vbe na ghee ọsian ma ghi vbe sẹtin kha wẹẹ: “Zẹvbe ọghomwẹ, u miẹn vbọ rhiẹnrhiẹn hẹ na sikẹ Osanobua.”​—Psm 73:28.

18. De emwi nọ gha ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ gha fian afianma rhunmwuda emwi nọ khian sunu vbe odaro?

¹⁸ Ma gha sẹtin zin egbe ọlọghọmwa ke ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye vbe ẹdẹ okiekie ne ima ye na rhunmwuda ne ima na “ga Osanobua ọghe ẹmwata nọ rrọọ.” (1 Tẹs 1:9) Jehova keghi re Osa nọ gele rrọọ nọ ru iyobọ ne emwa ni gae. E Jehova ghaa gu eguọmwadia ẹre rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọ vbe gu ima rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Orueghe nọkhua na ma he ka miẹn egbọre ẹdẹ gha rherhe suẹn. Sokpan, e Jehova gu ima rrọọ. (Aiz 41:10) Ọ khẹke ne ima hia “gha mwẹ udinmwẹ, ma ghi kha wẹẹ: ‘E Jehova ọre enọ yọ mwẹ obọ; ohan i khian mu mwẹ.’”​—Hib 13:​5, 6.