1, 2. (1) Sipos i no gat Baebol, ?laef bambae i olsem wanem? (2) ?Wetaem Baebol i givhan moa long yumi?

SIPOS i no gat Baebol, ?laef blong yu bambae i olsem wanem? Bambae yu no save faenem ol waes advaes blong lidim yu evri dei. Bambae yu no save trutok long saed blong God, laef, mo fiuja. Mo bambae yu no save ol samting we Jehova i mekem long ol man bifo.

² Be yumi glad tumas se Jehova i givim Tok blong hem Baebol, long yumi, mo hem i promes se ol tok ya bambae i stap gogo i no save finis. Aposol Pita i talem bakegen ol tok blong Aesea 40:8. I tru se oli no raetem vas ya blong tokbaot Baebol, be hem i stret long ol tok blong Baebol tu. (Ridim 1 Pita 1:24, 25.) Baebol i givhan moa long yumi taem yumi ridim long prapa lanwis blong yumi. Olgeta we oli laekem Tok blong God oli luksave samting ya longtaem finis. Long ol handred yia we oli pas, sam man oli wok had blong transletem Baebol blong ol man oli save kasem long prapa lanwis blong olgeta, nating se i no isi blong mekem  mo plante man oli agensem olgeta. Jehova i wantem se olgeta man oli ‘kasem laef, mo oli kasem stret save long trutok.’—1 Timoti 2:3, 4.

3. Long stadi ya, ?bambae yumi tokbaot wanem? (Yu luk pija long stat blong stadi.)

³ Long stadi ya, bambae yumi tokbaot olsem wanem Baebol i stap kasem tede, nating se (1) ol lanwis oli stap jenis, (2) ol man oli toktok lanwis blong kantri we i rul, mo (3) plante man oli agensem olgeta we oli transletem Baebol. ?Stadi ya bambae i givhan long yumi olsem wanem? Bambae yumi tinghevi moa long Baebol, mo long God ya we i givim Baebol long yumi.—Maeka 4:2; Rom 15:4.

4. (1) ?Olsem wanem ol lanwis oli stap jenis? (2) ?Olsem wanem yumi save se God i no glad long wan lanwis nomo? ?Samting ya i mekem yu yu harem olsem wanem?

⁴ Taem ol yia oli pas, ol lanwis oli stap jenis. Maet mining blong sam tok i no olsem bifo. Ating yu save sam tok long lanwis blong yu we mining blong hem i jenis. Hemia i sem mak long ol lanwis blong bifo. Sam man oli ting se sipos oli lanem Hibru mo Grik lanwis blong bifo, bambae oli kasem save moa long Baebol. Be maet samting ya i no givhan olsem oli tingbaot. * Hibru mo Grik lanwis we ol man oli raetem Baebol long hem i no olsem Hibru mo Grik we ol man oli toktok tede. Taswe, ol man we oli wantem kasem save long Baebol tede, oli mas ridim long lanwis blong olgeta. Yumi glad tumas se ful Baebol o haf blong hem i stap long bitim 3,200 lanwis. Yes, Jehova i wantem se ol man ‘long olgeta kantri, laen, mo lanwis’ oli kasem ol gudfala tok blong hem long Baebol. (Ridim Revelesen 14:6) Samting ya i mekem yumi kam klosap moa long God blong yumi, from we yumi luksave se hem i lavem enikaen man nomo.—Ol Wok 10:34.

5. ?From wanem King James Version i wan impoten Baebol?

⁵ From we ol lanwis oli stap jenis, hemia i mekem se sam Baebol we bifo i isi blong ridim, naoia oli no moa klia. Traem tingbaot King James Version, we oli wokem long 1611. Ol man oli laekem tumas Inglis Baebol ya, mo hem i gat paoa long Inglis lanwis tu. * Be nem blong Jehova i stap long sam ples nomo long Baebol ya. Long plante vas long Jenesis kasem Malakae, oli tekemaot nem blong God mo oli putum tok ya “LORD.” Biaen, oli yusum tok ya “LORD” long sam vas long Matiu kasem Revelesen tu. Long rod ya, olgeta we oli wokem King James Version oli  soemaot se i stret nomo we nem blong God i stap long Niutesteman.

6. ?From wanem yumi glad tumas long Niu Wol Translesen Baebol?

⁶ Ol tok long King James Version i stret long ol man long taem bifo. Be taem ol yia oli pas, ol man oli no moa yusum sam long ol tok ya, mo tede ol man oli no kasem save long olgeta nating. Hemia i sem mak long plante olfala Baebol long ol narafala lanwis tu. Taswe yumi glad tumas se yumi gat Niu Wol Translesen Baebol, we ol tok blong hem i stret long ol man tede. Baebol ya o haf blong hem, i stap long bitim 150 lanwis. Hemia i min se bighaf blong ol man long wol oli save ridim Baebol ya long lanwis blong olgeta. Ol klia tok blong hem we i stret long ol man tede, i save kasem hat blong olgeta isi moa. (Ol Sam 119:97) Be samting we i mekem Niu Wol Translesen Baebol i spesel, hemia se i putumbak nem blong God long olgeta ples we i mas stap long hem, folem ol olfala hanraet.

7, 8. (1) Samwe long 300 yia bifo Kraes, ?from wanem plante man Jiu oli no kasem save gud long Baebol long Hibru? (2) ?Wanem ya Septuagint?

⁷ Samtaem lanwis blong ol man i jenis folem kantri we i rul long olgeta. Be oltaem Jehova i meksua se Baebol i stap long lanwis we ol man oli kasem save gud. Traem tingbaot ol 39 buk ya, Jenesis kasem Malakae, we ol man Jiu no ol man Isrel oli raetem. “God i talemaot ol tabu tok blong hem long olgeta.” (Rom 3:1, 2) Nao oli raetem ol tok ya long Hibru no long Arameik. Be samwe long 300 yia bifo Kraes, plante man Jiu oli no moa kasem save long Hibru. ?From wanem? From we King Aleksanda i winim bighaf blong wol, nao Gris i rul long plante kantri. From samting ya, Grik nao i kam lanwis we ol man oli toktok, mo plante man oli no moa toktok prapa lanwis blong olgeta. (Daniel 8:5-7, 20, 21) Plante man Jiu tu oli toktok lanwis Grik, nao oli no moa kasem save gud long Baebol long Hibru. ?Ale, wanem i hapen?

⁸ Samwe long 250 yia bifo we Jisas i bon, sam man oli transletem faef buk ya, Jenesis kasem Dutronome, i go long Grik. Biaen, oli tanem ol narafala buk go kasem Malakae i go long Grik, nao oli singaotem Baebol ya se Septuagint. Hemia fas taem we oli tanem ol Hibru hanraet blong Jenesis kasem Malakae i kam wan Baebol.

9. (1) ?Olsem wanem Septuagint mo sam narafala Baebol oli givhan long ol man bifo? (2) ?Weswan haf blong ol buk ya Jenesis kasem Malakae, we yu yu laekem tumas?

⁹ Septuagint Baebol ya i mekem se ol man Jiu oli save ridim ol Hibru hanraet blong Baebol long Grik lanwis. Traem tingbaot olsem wanem oli glad blong harem mo ridim Tok blong God long lanwis blong olgeta. Sloslo, ol man oli tanem ful Baebol o sam haf blong hem oli go long sam narafala lanwis we plante man oli toktok, olsem Siriak, Gotik, mo Latin. Plante moa man oli save ridim Tok blong God mo kasem save long hem, nao oli laekem tumas. Mo olsem yumi tede, olgeta ya tu oli save makem ol vas we oli laekem tumas. (Ridim Ol Sam 119:162-165.) Yes, Tok blong  God i stap, nating se lanwis i jenis taem ol defdefren kantri oli rul.

10. Long taem blong John Wycliffe, ?from wanem plante man oli no save ridim Baebol?

¹⁰ Taem ol yia oli pas, ol man we oli gat paoa oli traem blokem ol narafala man, blong oli no ridim Baebol. Be ol man we oli ona gud long God, oli gohed nomo long wok blong olgeta blong mekem Baebol i go long ol man. Wan long olgeta ya, hemia John Wycliffe, we i laef long Inglan long ol yia 1300. Hem i bilif se evri man i gat raet blong ridim Baebol. Long taem blong hem, bighaf blong ol man Inglan oli neva harem tok blong Baebol long lanwis blong olgeta. Ol Baebol oli sas tumas, mo oli mas raetem evri kopi. Taswe, smol man nomo oli gat wan Baebol. Mo tu, bighaf blong ol man ya oli no save rid. Maet samfala oli harem tok blong Baebol long Latin long jos, be Latin i wan olfala lanwis we ol man oli no kasem save long hem. ?Olsem wanem Jehova i meksua se ol man ya oli kasem Baebol long prapa lanwis blong olgeta?—Ol Proveb 2:1-5.

11. ?Wanem tingting blong ol man long Baebol blong Wycliffe?

¹¹ Long 1382, John Wycliffe mo sam narafala oli transletem Baebol i go long Inglis. Wan grup blong man we oli folem Wycliffe, nem blong olgeta ol Lolad, oli laekem tumas Baebol ya. Oli wokbaot i go long ol vilej long Inglan, oli ridim Baebol long ol man, mo oli raetem kopi blong sam haf blong hem mo givim long olgeta. Wok blong olgeta i mekem se plante moa man oli intres long Tok blong God.

12. ?Wanem tingting blong ol lida blong skul long Wycliffe mo wok blong hem?

¹² Ol lida blong skul oli no laekem nating Wycliffe, Baebol blong hem, mo ol man we oli folem hem. Oli ronem mo kilim ol Lolad, mo oli spolem evri Baebol blong Wycliffe we oli save faenem. Afta we Wycliffe i ded, oli talemaot se hem i wan enemi blong jos. Ale oli digimaot ol bun blong hem, oli bonem  long faea, mo oli sakem asis blong hem i go long reva ya Swif. Nating se i olsem, plante man oli wantem ridim Baebol yet mo kasem save long hem, taswe jos i no save stopem olgeta. Long ol handred yia biaen, sam man long Yurop mo long sam narafala ples long wol, oli stat blong transletem mo printim Baebol long ol defdefren lanwis.

13. ?Yumi sua long wanem samting? ?Olsem wanem hemia i mekem bilif blong yumi i strong?

¹³ Baebol i kamaot long God. Be hemia i no min se God i toktok stret long ol man ya we oli transletem Septuagint, Baebol blong Wycliffe, King James Version, mo ol narafala Baebol. Nating se i olsem, taem yumi tingting gud long wok we ol man ya oli mekem, yumi sua se Tok blong Jehova bambae i stap olwe, olsem we hem i promes. Hemia i mekem bilif blong yumi i strong se ol narafala promes blong Jehova tu bambae oli kamtru.—Josua 23:14.

14. Taem yumi kasem save moa long Baebol, ?olsem wanem yumi lavem God moa?

¹⁴ Taem yumi kasem save olsem wanem Jehova i lukaot gud long Tok blong hem, bilif blong yumi i kam strong moa, mo yumi lavem hem moa. * ?From wanem Jehova i givim Baebol long yumi, mo i promes blong lukaot gud long hem? From we hem i lavem yumi mo i wantem tijim yumi blong givhan long yumi. (Ridim Aesea 48:17, 18.) From samting ya, yumi lavem hem tu mo yumi wantem obei long hem.—1 Jon 4:19; 5:3.

15. ?Bambae yumi tokbaot wanem long nekis stadi?

¹⁵ Yumi lavem Tok blong God, taswe ?olsem wanem blong kasem plante moa samting long Baebol riding blong yumi? ?Olsem wanem blong givhan long ol man long wok blong prij, blong olgeta tu oli laekem Baebol? ?Olsem wanem olgeta we oli tijim kongregesen oli save mekem ol tok blong olgeta i stanap long Baebol? Bambae yumi tokbaot ol kwestin ya long nekis stadi.