1-2. (1) ?Wanem samting we yumi evriwan i wantem? (2) ?Yumi save sua long wanem?

YUMI evriwan i wantem se narafala i lavem yumi mo mekem i stret long yumi. Sipos yumi no kasem lav mo stret fasin, bambae yumi ting nating long yumi mo tingting blong yumi i save foldaon.

² Jehova i save se yumi wantem tumas blong kasem lav mo stret fasin. (Sam 33:5) Yumi save sua se God blong yumi i lavem yumi tumas, mo hem i wantem we ol narafala oli mekem i stret long yumi. Hemia i klia taem yumi lukluk gud long Loa we Jehova i givim long Moses mo neson blong Isrel. Sipos yu harem nogud from we yu no kasem lav o narafala i mekem i no stret long yu, plis tingbaot olsem wanem Loa blong Moses i soemaot se Jehova i lavem ol man blong hem.

3. (1) Folem Rom 13:8-10, ?yumi kasem save wanem taem yumi stadi long Loa blong Moses? (2) ?Wanem ol kwestin we bambae yumi ansarem?

³ Taem yumi stadi long Loa blong Moses, yumi kasem save filing blong lav we Jehova i gat long yumi. (Ridim Rom 13:8-10.) Long stadi ya, bambae yumi tokbaot sam loa we God i givim long Isrel bifo, mo bambae yumi ansarem ol kwestin ya: ?From wanem yumi talem se Loa ya i stanap long lav? ?Olsem wanem Loa ya i pulum ol man blong oli mekem stret fasin? ?Olsem wanem ol haeman oli mekem se ol man oli folem Loa? ?Hu ol man we Loa i protektem olgeta moa? Ansa blong ol kwestin ya i save leftemap tingting blong yumi, givim hop, mo  pulum yumi i kam klosap moa long Papa blong yumi we i lavem yumi.—Wok 17:27; Rom 15:4.

4. (1) ?From wanem yumi talem se Loa blong Moses i stanap long lav? (2) ?Wanem tufala loa we Jisas i tokbaot long Matiu 22:36-40?

⁴ Yumi save talem se Loa blong Moses i stanap long lav, from we lav nao i pulum Jehova blong mekem evri samting. (1 Jon 4:8) Jehova i stanemap ol loa ya long tu stamba loa, hemia se yumi mas lavem hem, mo yumi mas lavem ol man raonabaot long yumi. (Lev. 19:18; Dut. 6:5; ridim Matiu 22:36-40.) Taswe wanwan long ol 600 loa ya i tijim yumi long saed blong lav blong Jehova. Bambae yumi luk sam eksampol.

5-6. ?Jehova i wantem se hasban mo waef i mekem wanem, mo Jehova i stap luk wanem? Eksplenem.

⁵ Stap tru long hasban o waef blong yu mo lukaot gud long ol pikinini. Jehova i wantem se oltaem hasban mo waef i lavlavem tufala, nao lav ya bambae i stap long ful laef blong tufala. (Jen. 2:24; Mat. 19:3-6) Adaltri i wan long ol fasin we oli moa nogud i bitim ol narawan. Taswe, namba seven long ol Tenkomanmen i putum tabu long fasin ya blong hasban o waef i go slip wetem narafala. (Dut. 5:18) Man o woman olsem i “mekem sin long fes blong God,” mo i spolem gud hasban o waef blong hem. (Jen. 39:7-9) Hem i save mekem hasban o waef blong hem i harem nogud blong plante yia.

⁶ Jehova i stap luk fasin we tufala i mekem long tufala. Hem i wantem tumas se ol man Isrel oli mekem i gud long waef blong olgeta. Hasban we i respektem Loa i lavem waef blong hem, mo i no save divosem hem from wan smol samting nomo. (Dut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Sipos wan bigfala problem i kamaot nao hem i divosem waef blong hem, hem i mas givim wan pepa blong divos long hem. Pepa ya i protektem woman long ol giaman toktok se hem i go slip wetem narafala man. Mo tu, bifo we hasban i givim pepa blong divos long waef blong hem, hem i mas go luk ol elda blong taon. Olsem nao, bambae ol elda oli gat janis blong traem halpem tufala, blong tufala i no mekem divos. Taem wan man Isrel i divosem waef blong hem from wan risen we i no stret, i no oltaem we Jehova i yusum ol elda o ol profet blong traem blokem. Be hem i luk we woman ya i harem nogud mo i krae, mo hem i kasem save filing blong hem.—Mal. 2:13-16.

7-8. (1) ?Jehova i talem wanem long ol papa mo mama? (Yu luk pija long fran pej.) (2) ?Wanem ol lesen we yumi lanem?

⁷ Loa ya i soemaot tu se Jehova i wantem we ol pikinini oli harem gud mo oli sef. Hem i talem long ol papa mo mama se oli mas givim ol samting we ol pikinini oli nidim, mo tu, oli mas givhan long olgeta blong oli fren gud wetem Jehova. Ol papa mo mama oli mas tekem evri janis blong halpem ol pikinini blong oli kasemsave mo tinghae long Loa mo lavem Jehova. (Dut. 6:6-9; 7:13) Wan risen from wanem Jehova i panisim nesen blong Isrel, hemia from we oli stap spolem ol pikinini blong olgeta long wan fasin we i nogud bitim mak. (Jer. 7:31, 33) Ol papa mo mama oli mas tingbaot ol pikinini blong olgeta olsem wan presen we i kam long Jehova, be i no olsem wan samting nating nomo.—Sam 127:3.

⁸ Ol lesen we yumi lanem: Jehova i stap luk ol fasin we hasban mo waef i mekem long tufala. Hem i wantem se ol papa mo mama oli lavem ol pikinini blong olgeta, mo bambae hem i jajem ol papa mo mama we oli stap spolem ol pikinini blong olgeta.

9-11. ?From wanem Jehova i putum loa ya se man i no mas wantem samting blong narafala?

⁹ No wantem samting blong narafala. Laswan long ol Tenkomanmen, hemia se yumi no mas gat fasin ya blong wantem samting  blong narafala, o letem samting blong narafala i pulum tingting blong yumi. (Dut. 5:21; Rom 7:7) Jehova i givim loa ya blong tijim wan impoten lesen long ol man blong hem: Oli mas lukaot gud long hat blong olgeta, hemia i minim ol tingting mo ol filing blong olgeta. Hem i save se wan nogud tingting o filing i save pulum olgeta blong mekem wan nogud samting. (Prov. 4:23) Sipos wan man Isrel i tingting tumas long wan nogud fasin, hemia i save mekem se hem i no moa soemaot lav. King Deved i foldaon long trap ya. Hem i wan gudfala man. Be hem i stat blong wantem woman blong narafala man. Ale filing ya i pulum hem blong i mekem sin. (Jem. 1:14, 15) Deved i slip wetem woman ya, i giaman long hasban blong hem, mo biaen i sanem man ya i go long wan strong faet we oli kilim hem i ded.—2 Saml. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Taem wan man Isrel i no obei long loa ya se i no mas wantem samting blong narafala, Jehova i save. Hem i save ol tingting mo ol filing long hat blong hem. (1 Kron. 28:9) Loa ya i soemaot long ol man se oli mas blokem ol tingting o filing we oli save pulum olgeta blong mekem sin. !Jehova i wan Papa we i lavem yumi mo i waes we i waes!

¹¹ Ol lesen we yumi lanem: Jehova i no luk fes mo bodi blong yumi nomo. Be hem i luk insaed long tingting mo hat blong yumi. (1 Saml. 16:7) Yumi no save haedem wan tingting o filing long hem. Hem i luk ol gudfala fasin blong yumi, mo i wantem se yumi kam gud moa yet. Be hem i wantem tu se yumi faenemaot ol nogud tingting ya, mo yumi bos long olgeta, bifo we oli pulum yumi blong mekem ol nogud samting.—2 Kron. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. ?Loa blong Moses i soemaot wanem?

¹² Loa blong Moses i soemaot klia se Jehova i laekem stret fasin. (Sam 37:28; Aes. 61:8) Jehova i soemaot gudfala eksampol long yumi blong mekem i stret long evri man. Taem ol man Isrel oli obei long ol loa blong Jehova, hem i blesem olgeta. Be taem oli no obei, oli harem nogud. Bambae yumi luk tu long ol Tenkomanmen.

13-14. ?Fas mo seken loa blong Tenkomanmen i talem wanem? ?Olsem wanem tufala loa ya i mekem i gud long ol man Isrel?

¹³ Wosipim Jehova nomo. Fas mo seken loa blong Tenkomanmen i talem se ol man Isrel oli no mas wosipim ol aedol, be oli mas wosipim Jehova nomo. (Eks. 20:3-6) Jehova i no putum tufala loa ya blong mekem i gud long hem wan, be tufala i blong mekem i gud long ol man blong hem. Bambae oli harem gud sipos oli stap tru long hem, be sipos oli wosipim ol narafala god, bambae oli kasem trabol.

¹⁴ Traem tingbaot ol man Kenan. Olgeta oli wosipim ol aedol i bitim we oli wosipim God ya we i tru mo i laef. From samting ya, oli spolem olgeta bakegen. (Sam 115:4-8) Long wosip blong olgeta, oli mekem enikaen doti fasin blong seks, mo oli bonem pikinini olsem sakrefaes. Long sem fasin, ol man Isrel oli spolem olgeta bakegen mo oli spolem ol famle blong olgeta, taem oli no obei long Jehova mo oli wosipim ol aedol. (2 Kron. 28:1-4) Ol haeman tu oli sakemaot stret fasin blong Jehova. Oli yusum paoa we oli gat blong spolem olgeta we oli no gat paoa. (Esik. 34:1-4) Jehova i givim woning long ol man Isrel, se bambae hem i jajem olgeta we oli stap spolem ol woman we oli no gat man blong protektem olgeta, mo ol pikinini. (Dut. 10:17, 18; 27:19) Be Jehova i blesem olgeta we oli holemstrong long hem mo oli mekem i stret long ol narafala.—1 King 10:4-9.

15. ?Wanem lesen we yumi lanem long saed blong Jehova?

¹⁵ Ol lesen we yumi lanem: Yumi no save  blemem Jehova sipos sam man oli talem se oli stap wosipim hem be oli no obei long ol loa blong hem mo oli spolem ol man blong hem. Jehova i lavem yumi, mo hem i luk we yumi safa taem narafala i mekem i no stret long yumi. Hem i kasemsave filing blong yumi, i bitim we wan mama i kasemsave filing blong bebi blong hem taem i harem nogud. (Aes. 49:15) Nating se Jehova i no finisim ol trabol ya kwiktaem, be long stret taem, bambae hem i jajem ol man we oli stap mekem i no stret long ol narafala man.

16-18. ?Loa blong Moses i stret long wanem samting long laef blong ol man? ?Mo yumi lanem wanem lesen?

¹⁶ Loa blong Moses i stret long plante samting long laef blong ol man Isrel. Taswe i impoten we ol elda long Isrel oli jajem ol man blong Jehova long stret fasin. Oli jajem ol samting long saed blong wosip, mo antap long hemia, oli stretem ol raorao, mo oli jajem ol man we oli brekem loa. Yumi traem luk olsem wanem oli mekem.

¹⁷ Sipos wan man Isrel i kilim narafala man i ded, oli no kilim hem i ded wantaem. Fastaem ol elda blong taon oli faenemaot wanem i bin hapen, nao oli mekem desisen se hem i mas ded no nogat. (Dut. 19:2-7, 11-13) Mo tu, ol elda oli jajem ol samting long laef blong ol man, olsem ol problem blong graon mo ol trabol insaed long mared. (Eks. 21:35; Dut. 22:13-19) Taem ol elda oli jajem man long stret fasin mo ol man Isrel oli obei long Loa, evriwan oli harem gud, mo ful nesen i givim ona long Jehova.—Lev. 20:7, 8; Aes. 48:17, 18.

¹⁸ Ol lesen we yumi lanem: Long tingting blong Jehova, evri samting long laef blong yumi i impoten. Hem i wantem se yumi mekem i stret long ol narafala mo lavem olgeta. Hem i luk evri samting we yumi mekem mo i harem evri samting we yumi talem, nating se narafala man i no luk mo harem.—Hib. 4:13.

19-21. (1) ?Ol elda mo jaj oli mas mekem olsem wanem long ol man blong God? (2) ?Wanem ol loa we Jehova i mekem blong protektem ol man blong hem, mo wanem ol lesen we yumi lanem?

¹⁹ Jehova i wantem lukaot gud long ol man blong hem, blong oli no folem ol rabis fasin blong ol nesen raonabaot. Taswe hem i wantem se ol elda mo ol jaj oli no mekem i gud moa long wan man i bitim ol narafala man. Ol jaj oli mas gat sore, oli no mas mekem i strong tumas long ol man. Oli mas laekem stret fasin.—Dut. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jehova i sore long ol man blong hem, taswe hem i mekem ol loa blong narafala i no save spolem olgeta. Traem tingbaot: Loa i givhan blong oli jajem man long stret fasin mo no panisim hem from samting we hem i no mekem. Man ya i gat raet blong save hu i talemaot poen agens long hem. (Dut. 19:16-19; 25:1) Mo tu, i mas gat tu witnes blong soemaot se hem i mekem i no stret. (Dut. 17:6; 19:15) ?Olsem wanem sipos i gat wan witnes nomo? Sipos  man ya i mekem rong, hem i no mas ting se bambae hem i no kasem panis. Jehova i luk samting we hem i mekem. Mo tu, Papa i hed blong famle, be hemia i no min se hem i save mekem eni samting we hem i wantem. Long saed blong sam rao long famle, ol elda nao oli mas stretem.—Dut. 21:18-21.

²¹ Ol lesen we yumi lanem: Jehova i soemaot nambawan eksampol long yumi. Hem i mekem i stret oltaem nomo. (Sam 89:14) Hem i blesem olgeta we oli stap obei long ol loa blong hem, be hem i panisim olgeta we oli yusum paoa blong olgeta blong spolem narafala. (2 Saml. 22:21-23; Esik. 9:9, 10) Maet i luk olsem se samfala we oli mekem ol rabis fasin oli no kasem panis. Be long stret taem blong Jehova, bambae hem i jajem olgeta. (Prov. 28:13) Mo sipos oli no tanem tingting blong olgeta, bambae oli luksave se i “wan samting blong fraet ya, sipos yumi pas long han blong God ya we i laef, blong hem i panisim yumi.”—Hib. 10:30, 31.

22-24. (1) ?Hu olgeta we Loa i protektem moa? ?Yumi lanem wanem long saed blong Jehova? (2) ?Wanem woning we Eksodas 22:22-24 i talem?

²² Loa i protektem moa olgeta we oli no gat man blong protektem olgeta, olsem ol pikinini we oli no gat papa mo mama, ol wido, mo ol strenja. Jehova i talem long ol jaj long Isrel se: “Bambae yufala i no mas blokem ol strenja mo ol pikinini we papa blong olgeta i ded, blong oli no save kasem ol gudfala samting we oli gat raet blong kasem. Mo sipos wan wido i kam askem wan samting long yufala blong i save yusum fastaem, bambae yufala i no mas  talem long hem, se yufala i mas holem klos blong hem olsem saen blong promes blong hem blong givimbak samting ya.” (Dut. 24:17) Jehova i sore long olgeta we ol narafala oli save spolem olgeta isi nomo, mo hem i wantem givhan long olgeta. Hem i panisim ol man we oli spolem olgeta.—Ridim Eksodas 22:22-24.

²³ Loa i lukaot gud long famle tu, from we i talem se i no mas gat wan man we i mekem rabis fasin long saed blong seks wetem wan famle blong hem. (Lev. 18:6-30) Ol nesen raonabaot oli ting nating long doti fasin ya, be ol man blong Jehova oli mas tingbaot fasin ya olsem wan samting we Jehova i no laekem nating.

²⁴ Ol lesen we yumi lanem: Jehova i wantem se ol man we hem i putumap olgeta blong lukaot long ol narafala, oli mas lavem olgeta mo kea long olgeta. Hem i no laekem nating ol doti fasin blong seks, mo hem i wantem se ol man blong hem oli mekem i stret mo lukaot gud long evriwan, speseli long olgeta we oli no gat paoa.

25-26. (1) ?Olsem wanem lav mo stret fasin i olsem win we yumi pulum mo laef blong yumi? (2) ?Bambae yumi tokbaot wanem long nekiswan long ol fo stadi ya?

²⁵ Long wol ya yumi mas pulum win, blong yumi save stap laef. Tufala i wok tugeta. Sem mak long lav mo stret fasin. Taem yumi bilif strong se Jehova i stap mekem i stret long yumi, yumi lavem hem moa. Taem yumi lavem hem mo ol loa blong hem, hemia i mekem se yumi wantem soemaot lav long ol narafala mo mekem i stret long olgeta.

²⁶ Loa blong Moses i givhan long ol man Isrel blong oli fren gud wetem Jehova. Be taem Jisas i givim laef blong hem olsem wan ransom, ol man oli no moa stap aninit long Loa ya. Wan samting we i moagud yet i tekem ples blong hem. (Rom 10:4) Aposol Pol i talem se Loa i olsem “sado nomo blong ol gudfala samting we bambae i kam.” (Hib. 10:1) Nekiswan long ol fo stadi ya bambae i tokbaot ol gudfala samting ya, mo olsem wanem lav mo stret fasin i impoten insaed long kongregesen.