!Trenem Hat Blong Pikinini Blong Yu!

TAEM red graon i stap long han blong wan man we i gat gudhan blong wokem graonpot, red graon ya i save kam wan naesfala pot. I no gat plante man we oli naf blong wokem ol naesfala pot wetem graon nomo. Blong plante taosen yia, ol man blong wokem graonpot oli bin givhan bigwan long ol komuniti blong olgeta from we oli wokem ol kap, ol plet, ol sospen, mo ol naesfala pot we man i yusum.

Ol papa mama tu oli save givhan bigwan long komuniti taem oli wokem ol gudfala fasin long hat blong ol pikinini blong olgeta. Baebol i talem se yumi evriwan i olsem red graon, mo God i givim bigfala wok ya long ol papa mama se oli mas wokem “red graon” blong ol pikinini blong olgeta. (Job 33:6; Jenesis 18:19) I no isi blong wokem wan red graon blong i kam wan naesfala dis. Long sem fasin, i no isi blong wokem wan pikinini blong i kam wan bigman we i gat hed mo we ol man oli save trastem hem. Bigfala jenis ya i no kamaot olsem nomo.

Plante defren samting oli save gat paoa long hat blong ol pikinini blong yumi. Sore tumas, sam blong ol samting ya oli save spolem pikinini nomo. Taswe, ol papa mama bambae oli no letem eni samting i kam long hat blong pikinini blong olgeta. Bambae oli trenem pikinini ya “long fasin we i stret blong hem i folem,” blong meksua se “taem hem i kam bigman, bambae i no save gowe long hem.”—Ol Proveb 22:6.

Taem ol yia oli pas mo ol papa mama oli mekem impoten wok ya blong trenem pikinini blong olgeta, ol Kristin papa mama we oli waes oli spenem taem blong blokem ol rabis fasin we oli save spolem hat blong pikinini blong olgeta. Bambae oli pruvum we lav blong olgeta i strong taem oli soem longfala tingting long pikinini blong olgeta semtaem we oli “tijim mo stretem olgeta, folem Kristin fasin.” (Efesas 6:4, The New English Bible) I klia we wok blong papa mama bambae i isi moa sipos oli statem trening ya taem pikinini i smol yet.

Taem Pikinini i Smol Yet

Ol man blong wokem graonpot oli laekem yusum red graon we i sofsof yet blong givim stret saes long hem, be tu graon ya i mas strong naf blong holem saes blong hem biaen. Afta we oli karemaot ol doti long graon ya, oli laekem moa blong yusum hem bifo we sikis manis i pas. I sem mak wetem ol papa mama, beswan taem blong olgeta blong wokem ol gudfala fasin long hat blong pikinini, hemia taem  hat blong pikinini i sofsof yet, hemia i minim taem we hem i rere blong lanem samting.

Ol man we oli stadi long ol pikinini oli talem se taem pikinini i kasem eit manis blong hem, pikinini ya i lanem finis olsem wanem blong luksave ol saon blong lanwis blong papa mama blong hem, hem i naf blong luksave mo laekem papa mama blong hem, hem i filim ol samting, mo hem i stat intres long ol samting raonabaot long hem. Beswan taem blong wokem ol gudfala fasin long hat blong hem, hemia taem pikinini i smol yet. !Bambae pikinini blong yu i gat wan nambawan janis sipos, olsem Timoti, ‘hem i savegud ol tok blong Baebol taem hem i pikinini yet’!—2 Timoti 3:15. *

Ol bebi oli folem eksampol blong papa mama blong olgeta. Oli mekem ol semfala saon, oli mekem semfala fes, oli gat ol semfala fasin blong muvum bodi, be tu oli folem eksampol blong papa mama blong olgeta taem oli soem lav, kaen fasin, mo sore. Blong trenem pikinini blong yumi folem ol loa blong Jeova, fastaem, yumi mas meksua se ol loa blong God oli stap long hat blong yumi. Ol papa mama we oli laekem ol loa blong God, bambae oli wantem toktok evri dei wetem ol pikinini blong olgeta long saed blong Jeova mo Tok blong hem. Baebol i talem se “sipos yufala i stap long haos, no yufala i stap wokbaot, no yufala i go blong slip, no yufala i girap bakegen, be yufala i mas tokbaot ol samting ya.” (Dutronome 6:6, 7) Francisco mo Rosa, tufala i eksplenem olsem wanem tufala i mekem samting ya wetem tu smol pikinini blong tufala. *

“Antap long ol storian we mifala i gat evri dei, mitufala i traem toktok wetem wanwan long tufala blong 15 menet evri dei. Taem mitufala i luk we i gat wan problem i stap, ale mitufala i spenem moa taem blong toktok wetem tufala—mo i gat plante problem i stap, taswe mifala i toktok plante moa. Eksampol, i no longtaem i pas, smol boe blong mitufala we i gat faef yia blong hem, i kamhom afta skul mo i talem long mitufala se hem i no bilif we Jeova i stap. I luk olsem se wan fren blong hem long skul i bin jikim hem mo i talem se i no gat God.”

Papa mama ya, tufala i luksave se ol pikinini oli mas wokem prapa bilif blong olgeta long God We i Wokem Yumi. Ol pikinini oli laekem tumas ol samting we God i bin wokem, taswe ol papa mama oli save yusum samting ya blong bildim bilif blong ol pikinini blong olgeta. !Ol pikinini oli rili glad blong tajem ol anamol, pikimap ol flaoa, no pleplei long sanbij! Ol papa mama oli save halpem ol pikinini blong luksave se olgeta samting ya we oli laekem, be God nao i bin wokem olgeta. (Ol Sam 100:3; 104:24, 25) Ona mo respek we ol pikinini oli gat long wok blong Jeova i save stap long ful laef blong olgeta. (Ol Sam 111:2, 10) Taem pikinini i gat tangkiu long Jeova, hem i save wokem strong tingting blong mekem samting we God i wantem. Mo taem hem i fraet blong mekem samting we God i no glad long hem, bambae hem i ‘no go klosap long ol fasin nogud.’—Ol Proveb 16:6.

Nating se plante pikinini oli wantem save plante samting mo oli kwik blong lanem, be fasin obei i no kamaot isi. (Ol Sam 51:5) Samtaem, maet oli gat strong tingting blong mekem samting we olgeta nomo oli wantem no blong kasem olgeta samting we oli wantem. Papa mama i mas strong. Tufala i mas gat longfala tingting mo tufala i mas stretem ol pikinini blong blokem ol nogud fasin ya blong oli no stap dip long hat blong pikinini. (Efesas 6:4) Hemia nao samting we Phyllis mo Paul, tufala i mekem. Tufala i trenemgud ol faefala pikinini blong tufala.

Phyllis i talem se: “Evri pikinini i gat prapa fasin blong hem, mo evri pikinini i wantem mekem samting we hem nomo i wantem. I no isi nating, be ol pikinini oli lanem mining blong tok ya ‘no.’ ” Paul, hasban blong Phyllis, i talem se: “Sipos ol pikinini oli bigwan naf blong kasem save, ale plante taem mitufala i eksplenem long olgeta ol risen from wanem  mitufala i bin tekem sam disisen. Oltaem mitufala i traem blong stap kaen wetem olgeta, be tu mitufala i tijim olgeta se oli mas respektem paoa we God i givim long mitufala olsem papa mama.”

I tru we wan pikinini i save mekem stronghed long ol faswan yia blong laef blong hem. Be bighaf blong ol papa mama oli agri se ol yia we oli had moa long ol papa mama, hemia taem pikinini i gat 13 yia kasem 19 yia blong hem, from we long taem ya hat blong wan yangfala i fesem sam niufala traem.

Kasem Hat Blong Wan Yangfala

Man blong wokem graonpot i mas wokem graon bifo we graon ya i kam drae. Blong gat moa taem, hem i save ademap wota long graon blong i stap wetwet mo i sofsof yet. Long sem fasin, ol papa mama oli mas wokhad blong blokem hat blong ol yangfala blong oli no kam strong tumas. Stamba tul we oli yusum, hemia Baebol, we i save ‘blokem ol krangke tok, stretem ol krangke fasin, tijim ol stret fasin, mo soem rod long ol pikinini blong oli mekem gudfala wok.’—2 Timoti 3:15-17.

Nating se i olsem, wan yangfala i no sem mak long wan pikinini, mo plante taem hem i no akseptem ol advaes blong papa mama blong hem olsem bifo. Ol yangfala oli stat blong intres long ol narafala yangfala, taswe oli no toktok gud mo storian plante wetem papa mama blong olgeta olsem bifo. Long taem ya nao papa mama i mas gat plante moa longfala tingting mo fasin luksave, from we wok blong olgeta wetem ol pikinini i kasem wan niufala step. Yangfala i mas dil wetem ol jenis we i kamaot long bodi mo long filing blong hem. Hem i stat mekem ol disisen mo i putum ol mak blong hem, we biaen oli save gat paoa long ful laef blong hem. (2 Timoti 2:22) Mo long ol yia ya we oli no isi nating, wan yangfala i mas fesem wan narafala samting we i save gat paoa long hat blong hem mo spolemgud hem—hemia paoa blong ol fren.

Paoa we ol fren oli gat long wan yangfala i no kamaot wantaem nomo. Fastaem, ol fren oli save talem sam smosmol tok blong daonem wan yangfala no pulum hem blong mekem sam samting we oli no laenap wetem wanem we hem i lanem. Ol fasin mo toktok olsem, oli stikim wan slak fasin we plante yangfala i gat—hemia fasin blong fraet se ol narafala yangfala oli no wantem joen wetem olgeta. Wan yangfala we tingting blong hem i stap stikim hem, be long sem taem, hem i wantem we ol narafala oli akseptem hem, sloslo hem i save laekem “ol fasin blong wol” we ol narafala yangfala oli laekem.—1 Jon 2:15-17; Rom 12:2.

Antap long samting ya, ol fasin mo tingting we oli stap finis long hat blong yumi ol sinman, i save trikim wan yangfala blong ting se fasin blong ol fren blong hem i stret nomo. Ol tok blong singaot ol yangfala olsem “Haremgud nomo” mo “Mekem samting we yu yu wantem” oli save pulum tingting blong wan yangfala. María i rimemba ekspiriens blong hem i se: “Mi stap lesin long ol narafala yangfala we oli ting se ol yangfala oli gat raet blong haremgud fulwan, nomata wanem i hapen biaen. Mi mi wantem mekem olgeta samting we ol fren blong mi long skul oli mekem, nao klosap mi kasem sam  bigfala trabol.” Sipos yu yu wan papa no wan mama, ating yu yu wantem givhan long yangfala blong yu blong hem i blokem nogud paoa ya we ol fren oli save gat long hem. ?Be olsem wanem yu save givhan long hem?

Long ol toktok mo fasin blong yu, soemaot long pikinini blong yu bakegen mo bakegen se yu lavem hem. Traehad blong luksave ol filing blong hem long saed blong evri samting, mo traem kasem save ol problem blong hem we plante taem, oli had moa bitim ol problem we yu yu bin fesem taem yu skul. Long taem ya nao, pikinini blong yu i nid blong luk yu olsem wan fren we hem i save trastem mo toktok wetem. (Ol Proveb 20:5) Taem yu lukluk ol fasin blong hem, ating bambae yu luksave sipos hem i wari no i konfius. Tekem aksin blong givhan long hem, nating se hem i no askem help mo ‘mekem hat blong hem i haremgud.’—Kolosi 2:2, NW.

I impoten we yu stap strong blong mekem samting we i stret. Plante papa mama oli talem se samtaem, wan faet i save kamaot bitwin papa mama mo pikinini from we oli no agri long sem samting. Be papa mama i no mas lego disisen blong tufala sipos stamba blong disisen ya i stret. Taswe, meksua se yu savegud evri samting we i bin hapen bifo we yu tekem disisen blong stretem pikinini blong yu wetem lav, mo sipos pikinini i nidim fasin stretem, yu mas save olsem wanem bambae yu stretem hem.—Ol Proveb 18:13.

Ol Traem Insaed Long Kongregesen Tu

Maet wan graonpot i save luk olsem se hem i finis, be sipos man i no bonem hem long wan oven fastaem, graonpot ya i save brok from wota nomo we man i putum insaed long hem. Baebol i yusum wan pijatok we i talem se ol traem mo ol problem oli olsem faea we i bon, from we oli soemaot wanem we i stap long hat blong man. I tru we pijatok ya blong Baebol i blong tokbaot ol traem long saed blong bilif blong yumi, be hem i tru tu long saed blong ol defren kaen problem. (Jemes 1:2-4) Maet yumi sapraes, be sam bigfala traem we ol yangfala oli stap fesem oli save kamaot insaed long kongregesen nomo.

Nating se yangfala blong yu i luk olsem se hem i haremgud long saed blong spirit, be hem i trabol gud long tingting blong hem from we hat blong hem i hafhaf. (1 King 18:21) Eksampol, Megan i fesem ol tingting blong wol we oli kamaot from sam yangfala we oli stap kam long ol miting long Haos Kingdom. Hem i talem se:

“Wan grup blong yangfala oli pulum tingting blong mi. Oli talem se oli les nomo long Kristin Skul we i blokem olgeta blong oli haremgud. Oli stap talem ol tok olsem: ‘Taem mi kasem 18 yia blong mi, mbae mi lego trutok,’ no ‘mi les blong wet, mi wantem lego trutok hareap.’ Oli no laekem joen wetem ol narafala yangfala we oli no agri wetem olgeta, mo oli stap tok jik long olgeta ya, oli singaot olgeta se ol tabu man.”

Sipos i gat wan no tu yangfala nomo, hemia i naf blong pulum ol narafala i go long rong rod. Sipos bighaf blong grup i mekem wan samting, ale ol narafala bambae oli mas folem. Man we i gat krangke fasin mo i wantem soem se hem i no fraet long eni samting, hem i ting nating long waes fasin mo gudfala fasin. Sore tumas, be long plante kantri, plante yangfala Kristin oli bin fesem trabol jes from we oli bin folem wan grup.

 Ol yangfala oli nidim blong kampani wetem ol fren mo harem gud. Papa mama. ?Olsem wanem yu yu save givim samting ya long yangfala blong yu? Soem intres long ol pleplei blong olgeta, mo mekem ol gudfala plan wetem famle no wetem sam narafala yangfala mo bigman tu, blong yufala i mekem samting tugeta. Traem save ol fren blong ol pikinini blong yu. Singaot ol fren ya oli kam kakae long haos, no traem spenem sam taem wetem olgeta. (Rom 12:13) Leftemap tingting blong pikinini blong yu blong haremgud long wok blong hem. Maet hem i save lanem blong plei gita no blong lanem wan niufala lanwis no maet hem i save wokem ol samting wetem han blong hem. Plante taem, hem i save mekem ol samting ya long haos nomo wetem famle, long ples ya i sef moa.

Edukesen Blong Skul i Save Givhan

Edukesen we wan yangfala i kasem long skul i save givhan long hem blong gat wan tingting we i skelgud long saed blong pleplei. Loli i daerekta long wan bigfala skul blong 20 yia finis, hem i talem se: “Mi luk plante yangfala Witnes we oli skul long ples ya. Plante blong olgeta oli rili gat ol gudfala fasin, sam long olgeta nomo oli sem mak long ol narafala studen [we oli no Witnes]. Be oltaem, olgeta we oli givim gudfala eksampol oli intres tu long ol stadi blong olgeta long skul. Mi givim strong advaes ya long ol papa mama se oli mas gat intres long edukesen we ol pikinini blong olgeta oli kasem long skul, oli mas save ol tija blong olgeta, mo oli mas pulum tingting blong ol pikinini se i impoten tumas we oli skulgud. Sam long ol pikinini bambae oli mekem wok we i beswan bitim narawan, be olgeta evriwan oli save kasem wan gudfala level, mo kasem respek blong ol tija blong olgeta.”

Edukesen we oli kasem long skul i save halpem ol yangfala blong gohed gud long saed blong spirit. Skul i tijim olgeta olsem wanem blong stadigud, stretem tingting blong olgeta wan, mo tekem responsabiliti. Sipos oli lan blong ridgud mo oli kwik blong kasem save, bambae i sua we samting ya i pusum olgeta blong stadigud mo tijimgud Tok Blong God. (Nehemaea 8:8) Skulwok blong olgeta wetem wok long saed blong spirit tu, tufala i save givhan long ol yangfala blong oli gat wan tingting we i skelgud long saed blong pleplei.

I Givim Ona Long Yu Mo Long Jeova Tu

Long Gris blong bifo, plante graonpot oli karem nem blong man we i bin wokem hem wetem nem blong man we i bin flasem hem. Long sem fasin, plante taem i gat tu man insaed long famle we tufala i stap wokem hat blong ol pikinini. Papa mo mama, yutufala i serem wok ya, mo i olsem we pikinini blong yutufala i karem “nem” blong yutufala. Olsem wan man we i gat gudhan blong mekem no flasem graonpot, yu tu yu save haremgud from wok we yu mekem blong wokem ol naesfala fasin long hat blong yangfala blong yu.—Ol Proveb 23:24, 25.

Ol frut blong bigfala traehad blong yu oli dipen bigwan long fasin blong yu blong trenem hat blong pikinini blong yu. Yumi hop we bambae yu save talem se: “Hem i stap holem ol loa blong God blong hem long [“hat,” NW ]; blong hem, mo neva hem i lego ol loa ya.” (Ol Sam 37:31) Hat blong wan pikinini i sas tumas, yu mas trenem gud hem.

[Ol Futnot]