PASHANYENI ICITETEKELO CABO

‘Nangu ca Kuti Alifwa, Acili Alalanda’

ABELE alemona uko umukuni wakwe uwa mpaanga walelya umulemfwe ku mbali ya lupili. Lyena nalimo aloleshe akatalamukila ukucila apali impaanga shakwe kabili amwene icifulo icalemoneka fye akashiminina. Alishibe ukuti pali cilya cifulo pali ulupanga lwa lubingu lwa mulilo ulwaleshinguluka ukulinda inshila yaleya mwi bala lya Edeni. Nangu ca kuti abafyashi bakwe balikelemo muli lilya ibala, pali iyi nshita tabali na kwingilamo pamo na bana babo. Elenganyeni ukuti cungulo kabili akamwela kalepuupa ica kuti no mushishi wa kwa Abele uleuluka. Lyena Abele alolesha ku muulu no kutendeka ukutontonkanya pali Kabumba wakwe. Bushe abantu baali no kulaumfwana na Lesa na kabili? Abele alefwaisha ukulaumfwana na Lesa.

Abele alalanda kuli imwe muno nshiku. Nalimo kuti mwamona kwati te kuti mulande nankwe. Na kuba palipita imyaka mupepi na 6000 apo uyu mwana wa bubili uwa kwa Adamu afwilile kabili alisanguka iloba. Baibolo ilanda pa bafwa ukuti: “Tabaishiba akantu nangu kamo.” (Lukala Milandu 9:5, 10) Takwaba amashiwi ayali yonse ayo Abele alandile ayalembwa mu Baibolo. Nomba kuti alanda shani kuli ifwe?

Lesa aebele umutumwa Paulo ukulemba pali Abele, ati: “Muli ici cine e mo acili alandila nangu ca kuti alifwa.” (AbaHebere 11:4) Ni muli cinshi umo Abele acili alelandila? Ni mu citetekelo. Abele aali e muntu wa kubalilapo ukuba ne citetekelo icakosa. Pa mulandu wa fyo icitetekelo cakwe cali, abantu bacili balalandapo pa citetekelo cakwe. Na ifwe tufwile ukumupashanya. Nga twasambililako ku fyo acitile e lyo no kumupashanya, cili kwati tuleumfwa uko alelanda kuli ifwe.

Nangu ca kuti finono sana ifyo Baibolo yalandapo pali Abele, finshi twingasambilila pali ena e lyo na pa citetekelo akwete? Natumone ifyo Baibolo yalandapo.

ABELE AFYELWE NO KUKULA ILYO KWALI ABANTU ABANONO PE SONDE

Abele afyelwe ilyo papitile fye imyaka iinono apo Lesa apangiile Adamu na Efa. Yesu alandile pali Abele ukuti aliko “pa kutendeka kwa calo.” (Luka 11:50, 51) Ukwabula no kutwishika icalo Yesu alelandapo, bantu abakwete isubilo lya kulubulwa ku lubembu. Nangu ca kuti Abele e wali umuntu walenga bune ukubako pe sonde, cimoneka kwati e muntu wa ntanshi uo Lesa amwene ukuti e o engalubula. * Lelo, Abele taleikala na bantu abaali no kumukoselesha ukucita ifyalungama.

Nangu cingati abantu baali tabalaikala imyaka iingi pa calo, baali no kupita mu fyabipa ifingi. Abafyashi ba kwa Abele, Adamu na Efa, bafwile bali abasuma ifyata kabili baali aba maka. Lelo balipangile icilubo icikalamba ico na bene baishibe. Pa nshita imo baali abapwililika kabili balikwete ne subilo lya kwikala umuyayaya. Lelo balipondokele Yehova Lesa kabili alibatamfishe mwi bala lyayemba ilya Edeni umo baleikala. Pa mulandu wa kuitemwa, balengele na bana babo ukukaanaba abapwililika no kukanakwata ishuko lya kwikala umuyayaya.—Ukutendeka 2:15–3:24.

Ilyo Adamu na Efa babatamfiishe ku nse ye bala, imikalile yabo yalyafishe nga nshi. Lelo, ilyo umwana wabo uwa kubalilapo afyelwe, bamwinike ati Kaini, nelyo “Uwafyalwa,” kabili Efa atile: “Yehova nanenga  ukufyala umwana umwaume.” Nalimo ico alandile aya amashiwi ni co aletontonkanya pa bulayo Yehova alaile mwi bala lya Edeni ukuti umwanakashi akafyala “umwana” uwali no konaula umubifi uwalengele Adamu na Efa bapondokele Lesa. (Ukutendeka 3:15; 4:1) Bushe Efa aletontonkanya ukuti e wali umwanakashi wa mu busesemo no kuti Kaini e wali “umwana” walailwe?

Nga e fyo aletontonkanya ninshi aleibepa fye. Na kabili nga ca kuti Adamu na Efa bale-eba Kaini ilyo alekula ukuti e mwana wa muli ubu busesemo, ninshi bamubikile fye pa cambaso. Mu kupita kwa nshita, Efa afyele umwana mwaume uwalenga bubili, lelo mu Baibolo tamwaba amashiwi aya kutatakula uyu mwana. Bamwinike ati Abele icalola nalimo mu kuti “Umupu,” nelyo “Icafye.” (Ukutendeka 4:2) Bushe ili ishina bamupeele lilanga ukuti bale-enekela ifisuma kuli Kaini ukucila ifyo bale-enekela kuli Abele? Nalimo.

Abafyashi kuti basambililako fimo ku bafyashi ba kubalilapo. Bushe ifyo mwe bafyashi mulanda no kucita kuti fyalenga abana benu ukuba ne cilumba, ukufwaya ukulumbuka e lyo no kuitemwa? Nelyo bushe mukabasambilisha ukutemwa Yehova Lesa no kuba bacibusa bakwe? Ku ca bulanda, abafyashi ba kubalilapo balifililwe ukusambilisha abana babo. Na lyo line abana babo balikwete isubilo lya kuba ifibusa fya kwa Lesa.

FINSHI FYALENGELE ABELE ABE NE CITETEKELO?

Ilyo aba balumendo babili balekula, nalimo Adamu alibasambilishe incito ishali no kubafwa mu mikalile. Kaini aali umulimi e lyo Abele aali ni kacema.

Lelo, Abele alicitile icintu icacindama sana. Mu kupita kwa nshita, aishileba ne citetekelo cakosa ico Paulo aishilelandapo. Baleni tontonkanyeni pali ici. Takwali umuntu nangu umo uwakwete imibele isuma uo Abele ali no kupashanya. Nomba finshi fyalengele ukuti akwate icitetekelo muli Yehova Lesa? Natulande pa fintu fitatu ifyamwafwile sana ukuba ne citetekelo icakosa.

Ububumbo bwa kwa Yehova. Apo Yehova alitiipile umushili, watendeke ukulamesha imyunga na ficilasa ne fi fyalengele ubulimi ukwafya. Na lyo line, umushili walemesha ifya kulya ifyo Abele no lupwa lwakwe balelya. Inama, ifyuni ne sabi, impili, ba bemba, imimana, imyulu, amakumbi, akasuba, umweshi ne ntanda ifyo Lesa abumbile fyalemoneka bwino sana. Kanshi ifili fyonse ifyo Abele alemona, fyalemulanga fye ukuti Yehova Lesa uwabumbile ifintu fyonse, alikwata ukutemwa, wa mano kabili musuma. (Abena Roma 1:20) Icitetekelo cakwe calekoselako ilyo aletontonkanya pa fintu fya musango yu.

Ukwabula no kutwishika Abele alesangako inshita ya kutontonkanya pali Yehova. Elenganyeni ukuti Abele alelinda umukuni wakwe. Kacema ale-enda sana pa kubomba imilimo yakwe. Aletungulula umukuni ku mpili, mu mikonko, kabili aleshabusha imimana ukufwaya ukwali umulemfwe uusuma na menshi ayalengama e lyo ne cifulo icisuma uko umukuni wali no kutushisha. Pa fibumbwa fyonse ifyo Lesa apanga, impaanga shimoneka kwati e shishakwata sana  amaka ya kuicingilila. Caba kwati Lesa ashipangile ukuti abantu baleshitungulula no kushicingilila. Bushe Abele alemona ukuti na o alekabila uwa kumutungulula uwakwete sana amano na maka ukucila umuntunse? Ukwabula no kutwishika afwile alelandapo sana pali ifi fintu mu mapepo yakwe kabili ukucita ifi kwalengele icitetekelo cakwe ukulakoselako.

Amalayo ya kwa Yehova. Adamu na Efa bafwile balishimikiile abana babo ifyacitike mwi bala lya Edeni ifyalengele ukuti babatamfyemo. E co kanshi Abele alikwete ifintu ifingi ifya kulatontonkanyapo.

Yehova alandile ukuti umushili wali no kutiipwa. Abele alishininkishe ifyo Yehova alandile pantu alemona uko imyunga na ficilasa fyalemena. Na kabili Yehova atile, Efa aali no kulakalipwa nga aba pa bukulu e lyo na pa kupaapa. Ilyo abaice ba kwa Abele balefyalwa, ukwabula no kutwishika alimwene ukuti ifyo Yehova alandile fyali fya cine. Yehova alimwenene kabela ukuti Efa akalafwaisha umulume wakwe ukumulanga ukutemwa no kumubikako amano no kuti Adamu aali no kulamuteka. Abele ali-imwenene uko ifi fyalecitika ku bafyashi bakwe. Muli ifi fyonse ifyalecitika, Abele alimwene ukuti ifyo Yehova alanda nangu cibe shani filacitika. Kanshi ifi fyonse fyalengele ukuti Abele acetekele ubulayo ubo Lesa alaile pa “mwana” uwali no kuwamya ifintu ifyatendekele ukulubana mu Edeni.—Ukutendeka 3:15-19.

Ababomfi ba kwa Yehova. Takwali abantunse abakwete imibele isuma abo Abele ali no kupashanya. Lelo nangu cali fi, kwali bamalaika abaali pe sonde abo aali no kupashanya. Ilyo Yehova atamfishe Adamu na Efa mwi bala, alishininkishe ukuti tabaali na kwingila muli ilya Paradaise pamo na bana babo. Yehova abikile bakerubi, bamalaika ba fifulo fikalamba, e lyo no lupanga lwa lubingu lwa mulilo ulwaleshinguluka ku kulinda ibala.—Ukutendeka 3:24.

Elenganyeni Abele alemona bakerubi ninshi ali fye umwaice. Nangu ca kuti aba bamalaika baali mu mibili ya buntunse, Abele afwile alemona ukuti balikwete amaka icine cine. Kabili “ulupanga” lwa lubingu ulwaleshunguluka lufwile nalo lwalengele Abele aletiina Lesa. Ilyo Abele alekula, bushe alitalile asanga balya bakerubi na batendwa no kusha imilimo bapeelwe? Awe nakalya. Akasuba no bushiku, cila mwaka kabili pa myaka iingi, balya bakerubi ba mano kabili abakwatisha amaka batwalilile fye ukubomba umulimo bapeelwe. Kanshi Abele alisambilileko ukuti Yehova Lesa alikwata ababomfi bakwe abalungama kabili abafwaya ukutwalilila ukumubombela. Abele alimwene ukuti aba bakerubi balipuseneko no lupwa lwakwe pantu bena bali aba cishinka kabili abacumfwila kuli Yehova. Kanshi ifyo bamalaika babombele fyalengele icitetekelo cakwe ukukoselako.

Ifyalengele ukuti icitetekelo ca kwa Abele cikoseleko, ni co aletontonkanya pa fintu ifyo Yehova abumba, amalayo yakwe e lyo ne fyo ababomfi bakwe babombele. Kanshi kuti twasambililako ifingi ku citetekelo ca kwa Abele. Abacaice maka maka kuti basambililako ukutila kuti baba ne citetekelo cakosa muli Yehova Lesa, te mulandu ne fyo aba mu lupwa lwabo baba. Muno nshiku twalikwata ifintu ifingi ifingakosha icitetekelo cesu pamo nga ifya kupapusha ifyo Yehova apaanga, ne fyalembwa mu Baibolo e lyo ne fyo abantu banensu baba aba citetekelo.

ICO ILAMBO LYA KWA ABELE LYAWAMINE

Ilyo icitetekelo ca kwa Abele cakoseleko, alefwaya ukucitapo fimo ifyali no kulanga ukuti aali ne citetekelo. Lelo, fintu nshi umuntunse engapeela Kabumba wa fintu fyonse? Lesa talekabila umuntu uuli onse ukumwafwa nelyo ukumupeela ica bupe. Lelo, mu kupita kwa nshita, Abele alishibe ukuti, nga apeela Yehova ifyacindama ifyo akwete mu bufumacumi, ninshi kuti asekesha Wishi wa ku muulu uwakwata ukutemwa.

E co Abele apingwilepo ukutuula impaanga shimo isha pa mukuni wakwe. Asalilepo impaanga ishisuma sana, amabeli ya pa mukuni, no kushituulila pamo ne filundwa fya nama ifyo amwene ukuti e fyali ifyacindama sana. Kaini na o wine alefwaya ukuti bamupaale, e co abuulilepo fimo pa fyo alelima no kufituula kuli Lesa. Lelo tacitile ifyo mu bufumacumi nge fyo Abele acitile. Ici caishilemoneka ilyo aba bamunyina batuulile amalambo yabo.

Abana baume ba kwa Adamu bonse babili bafwile balibomfeshe ifipailo no mulilo pa kutuula amalambo yabo kabili bafwile bapeele aya amalambo lwa mupepi na pali bamalaika. Aba bamalaika e bali abeminishi ba kwa Yehova aba mweo abaali pe sonde pali ilya  nshita. Yehova alipokelele ilambo lya kwa Abele! Baibolo itila: “Yehova asekelele Abele kumo no mutuulo wakwe.” (Ukutendeka 4:4) Ifyo Lesa acitile pa kulanga ukuti alisekelele Abele no mutuulo wakwe, tabafilanda mu Baibolo. Nomba mulandu nshi asekelele Abele?

Bushe fintu atuulile e fyalengele? Abele abuulile inama iya mweo no kusumya umulopa waiko uwali uwacindama sana e lyo atuula ilambo kuli Lesa. Bushe Abele alishibe ifyo ilambo apeele lyali ilyacindama? Imyaka iingi sana ninshi Abele alifwa, Lesa abomfeshe ilambo lya mwana wa mpaanga iishalemana ukwimininako ilambo ilya Mwana Wakwe uwapwililika uwitwa, “Umwana wa mpaanga uwa kwa Lesa,” uo umulopa wakwe uwa kaele wali no kusuumiwa. (Yohane 1:29; Ukufuma 12:5-7) Na lyo line, Abele taishibepo nangu cimo pa fyo Yehova ali no kulabomfya amalambo.

Ico tushitwishika ca kuti Abele alipeele ilambo ilisuma nga nshi pa fyo akwete. Yehova tasekelele fye mu fyo Abele atuulile, lelo alisekelele na muli Abele. Abele apeele ilambo kuli Yehova pa mulandu wa kuti alitemenwe Yehova kabili ali ne citetekelo cakosa muli ena.

Ilambo lya kwa Kaini lyalipuseneko ku lya kwa Abele. Yehova ‘tasekelele Kaini kumo no mutuulo wakwe.’ (Ukutendeka 4:5) Ici tacilepilibula ukuti ifyo Kaini atuulile e fishaweme, pantu pa numa Amafunde ya kwa Lesa yalisuminishe ukutuula amalambo ya fimenwa. (Ubwina Lebi 6:14, 15) Lelo Baibolo ilanda pali Kaini ukuti “imilimo yakwe yali iyabipa.” (1 Yohane 3:12) Nga fintu abengi muno nshiku batontonkanya ukuti Lesa kuti apaala umuntu cikulu fye alebepekesha ukuti alimutemwa, e fyo Kaini na o aletontonkanya. Ifyo aishilecita pa numa e fyalangile ukuti takwete icitetekelo ca cine cine nelyo ukutemwa Yehova.

Ilyo Kaini amwene ukuti Yehova tasekelele muli ena, bushe alefwaisha ukusambililako ku fyo Abele acitile? Awe nakalya. Mu mutima alipatile munyina. Yehova alishibe ifyo Kaini aleyumfwa mu mutima kabili mu mutekatima alilanshenye nankwe. Asokele Kaini ukuti nga atwalilila ukupata munyina aali no kubembuka icabipisha kabili amwebele ukuti nga ayaluka aali no ‘kumutasha.’—Ukutendeka 4:6, 7.

Kaini taumfwilile ifyo Lesa amusokele. Lelo aebele umwaice wakwe ukuya nankwe mu mpanga. Ilyo bali mu mpanga, Kaini aumine Abele no kumwipaya. (Ukutendeka 4:8) Kanshi kuti twatila Abele e wabalilepo ukufwa pa mulandu wa citetekelo cakwe muli Lesa. Alifwile, lelo ifyo acitile, abantu bacili balafilandapo.

Mu mampalanya, umulopa wa kwa Abele wali kwati ulelilila kuli Yehova Lesa ukufwaya icilandushi nelyo umulinganya. Kabili Lesa alicitile umulinganya pa kukanda Kaini pa fyo aipeye munyina. (Ukutendeka 4:9-12) Lelo icacindama sana ca kuti tulasambililako ifingi ku fyo Abele aali ne citetekelo. Nangu ca kuti aikele imyaka nalimo 100, iyali iinono nga kuilinganya ku myaka abantu baleikala pali ilya nshita, Abele alisekeshe Lesa muli ilya ine myaka aikele pa calo. Ilyo alefwa, alishibe ukuti Wishi wa ku muulu Yehova alimutemenwe kabili alisekelele mu milimo abombele. (AbaHebere 11:4) Kanshi te kuti tutwishike no kutwishika ukuti Abele aliba mu cibukisho ca kwa Yehova, alelolela ukubushiwa muli paradaise pano pene pe sonde. (Yohane 5:28, 29) Bushe mukabamo mu paradaise pa kutila mukamonane nankwe? Kuti mwaisamonana nga ca kuti mwatwalilila ukumfwa kuli Abele ilyo alelanda kuli imwe e lyo na lintu mwaba ne citetekelo icakosa nge co akwete.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 13]

Imyaka yonse iyo Abele aikele pe sonde alimwene ukuti bakerubi bali ababomfi ba kwa Yehova aba cishinka kabili abacumfwila

[Amashiwi pe bula 14]

Ifyo Lesa apanga fyalengele ukuti Abele akwate icitetekelo cakosa muli Kabumba wakwata ukutemwa

[Icikope pe bula 15]

Icitetekelo e calengele ukuti Abele atuule ilambo; lelo Kaini ena takwete icitetekelo