Ifingalenga Ulupwa Ukuba ne Nsansa

Sambilisheni Abana Benu Imibele Isuma

Ba Loida, * abafyashi abekala ku Mexico, batile: “Abana be sukulu balabapeela amakondomu, ici cilenga balemona ukuti ukucita ubulalelale takwabipa, cikulu fye wabomfya kondomu.”

Ba Nobuko, abafyashi abekala ku Japan, batile: “Naipwishe umwana wandi umulumendo ifyo engacita nga bali fye babili na cibusa wakwe umukashana. Anjaswike ati, ‘nshishibe.’”

BUSHE ilyo umwana wenu ali umunono, mwalemucingilila ku masanso? Nalimo mwalemucingilila ku malaiti, mwalefisa ifingamucena, kabili mwalicingilile mu mbali ya masteps. Ico mwalecitila ifi fyonse kufwaya ukucingilila umwana wenu.

Nga caliweme nga ca kuti ifi fine e fyo ca-angwike ukucingilila imisepela! Nomba ili umwana akulile mulasakamana sana, nalimo mutontonkanya ukuti: ‘Bushe umwana wandi umulumendo alatamba ifye shiku?’ ‘Bushe umwana wandi umukashana alatumina bambi ifikope fyakwe ifya bwamba pa foni?’ Lelo icisakamika sana abafyashi bonse ca kuti, ‘Bushe umwana wandi alacita ubulalelale?’

Umulandu Ukucishamo Ukusopa Abana Kwabipila

Abafyashi bamo balacilamo ukusopa abana kabili balafwaya ukwishiba fyonse fye ifyo balecita. Pa numa, abafyashi abengi basanga ukuti ukucilamo ukusopa abana kulenga balacita mu bumfisolo filya fine abafyashi babo babakaanya.

Kanshi ukusopa fye abana te kwingalenga baba ne mibele isuma. Yehova Lesa tasopa abantu pa kuti balemumfwila, kabili ifi fine e fyo na mwe bafyashi mufwile ukuba. (Amalango 30:19) E ico kuti mwa-afwa shani abana benu ukuba ne mibele isuma?—Amapinda 27:11.

Icingalenga abana ukuba ne mibele isuma, kulalanshanya nabo lyonse kabili mulingile ukutampa ilyo bacili abaice. * (Amapinda 22:6) Kabili ilyo bakula, mufwile ukutwalilila ukulanshanya nabo. Mwe bafyashi ni mwe abana bafwile ukulasambililako ifintu fyonse. Umukashana wa ku Britain uwe shina lya kuti Alicia, atile: “Abengi bamona kwati abanensu e bo tufwile ukulanshanya nabo ilyashi lya bwamba, lelo te fyo cilingile ukuba. Tulatemwa  sana nga ca kuti abafyashi besu e balanda na ifwe pali ili lyashi, pantu twalibacetekela.”

Ico Mulingile Ukubasambilishisha Imibele Isuma

Ilyo abana balekula, balingile ukutwalilila ukwishibilapo na fimbi pa lyashi lya bwamba, te kwishiba fye ifyo ciba pa kuti umuntu afyalwe. Balingile no kukwata “amano aya kulekanya icalungama ne calubana.” (AbaHebere 5:14) Ici cilolele mu kuti, balingile ukwishiba amafunde ayalanda ukuti ukucita ubulalelale kwalibipa kabili balingile no kulayakonka. Bushe kuti mwasambilisha shani abana benu imibele iisuma?

Intanshi mufwile ukutontonkanya pa fyo mumona ifintu. Ku ca kumwenako, nalimo mwasumina ukuti ubulalelale bwalibipa, e kutila abashaupana nga balaala pamo. (1 Abena Tesalonika 4:3) Abana benu bafwile balishiba ukuti e fyo mwasuminamo, nalimo kuti ba-ambula na malembo ayalanda pa fyo mwasuminamo. Nga babepusha, nalimo kuti ba-asuka fye apo pene ukuti ukucita ubulalelale kwalibipa.

Lelo tabalingile ukwishiba fye ukuti ukucita ubulalelale kwalibipa. Icitabo citila Sex Smart calanda ukuti abaice bamo balasuminisha ku fyo abafyashi basuminamo pa bulalelale. Ici citabo catila: “Abaice tabeshiba bwino bwino ifyo bengacita nga kwacitika fimo ifingalenga bacita ubulalelale kabili ici kuti calenga baba mu bwafya.” E mulandu wine cacindamina ukusambilisha abana imibele isuma. Bushe kuti mwa-afwa shani abana benu ukuba ne mibele isuma?

Balondolweleni bwino bwino ifyo mwasuminamo. Bushe mwasumina ukuti abaupana fye e balingile ukulalaala pamo? Nga e fyo mwasumina, ninshi ifyo fine e fyo mule-eba abana benu lyonse kabili mulebalondolwela bwino bwino. Ukulingana ne citabo citila Beyond the Big Talk, abafwailisha basanga ukuti “abafyashi nga balondolwela abana babo bwino bwino ukuti ukucita ubulalelale kwalibipa, ilingi line abana ba musango yu tabacita ubulalelale ukufikila bakula.”

Kwena, nge fyo tulandilepo kale, ukweba fye umwana wenu ifyo mwasuminamo takupilibula ukuti akulafikonka. Lelo ukulondolwela abana bwino bwino ifyo balingile ukulakonka kukalenga bakabe ne mibele iisuma. Ukufwailisha kulanga ukuti abana abengi balasuka basumina mu fyo abafyashi babo basuminamo nangu cingati ilyo bali imisepela balemoneka kwati tabalefikonka.

ESHENIKO IFI: Pa kutendeka ukulanshanya no mwana landeni pa ficitike mu bwikashi kabili musambilisheni imibele iisuma. Ku ca kumwenako, nga kuli ilyashi lya kuti umwanakashi balimwikata ku maka ku mwaume, kuti mwatila: “Cilandetela sana umwenso nga natontonkanya pa fyo abaume bamo bacitila ifya musango yu ku banakashi. Bushe uletontonkanya ukuti ni kwi bafumya aya mano?”

Basambilisheni fyonse pa lyashi lya bwamba. Ukusoka abana kwalicindama. (1 Abena Korinti 6:18; Yakobo 1:14, 15) Lelo Baibolo ilangilila ukuti ukulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi bupe ubo Lesa atupeela, te citeyo ca kwa Satana iyo. (Amapinda 5:18, 19; Ulwimbo lwa Nyimbo 1:2) Nga mule-eba fye abana pa fyabipa ifingafumamo, kuti mwalenga balatontonkanya ifyalubana pa kulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi, ifyo Baibolo ishisambilisha. Umukashana wa ku France uwe shina lya Corrina atile: “Lyonse abafyashi baletufunda fye pa fyabipa ififuma mu bulalelale, kabili ici calengele ndemona kwati ukulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi kwalibipa.”

Mulesambilisha abana fyonse pa lyashi lya bwamba. Ba Nadia, abafyashi abekala ku Mexico, batile: “Ico mfwaya ukusambilisha abana bandi ca kuti ukulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi kwaliba fye bwino kabili bupe ubo Yehova Lesa apeele abantu pa kuti baleipakisha ubumi. Nomba abantu bafwile fye ukulacita ifi nga balyupana. Ukulingana ne fyo twabubomfya, ubu bupe kuti bwatuletela insansa nelyo amacushi.”

ESHENIKO IFI: Umuku ukonkelepo ilyo mukalalanshanya na bana pa lyashi lya bwamba, mukalekeleshe ukulanda ifisuma pa kulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi. Mwikatiina ukulanda ukuti ubu bupe ubo Lesa atupeela ubo umwana engesaipakisha ku ntanshi nga aupa nelyo ukuupwa. Bebeni ukuti namucetekela ukutila kuti baumfwila ili funde lya kwa Lesa ukufikila bakoope nelyo ukuupwa.

 Afweni abana ukwishiba ubusuma no bubi bwaba mu kumfwila amafunde ya kwa Lesa. Pa kuti bakalepingula bwino ifya kucita mu bumi, abana bafwile ukwishiba ifyo balingile ukucita no kwishiba ubusuma no bubi ubwingafuma mu kucita ifyo. Mwilatontonkanya ukuti bafwile fye ukwishiba icalungama ne calubana. Ba Emma, Abena Kristu abekala ku Australia, batile: “Nga natontonkanya pa filubo nacitile ilyo nali umukashana, ndamona ukuti ukwishiba fye amafunde ya kwa Lesa takupilibula ukuti ninshi wakulayakonka. Calicindama ukwishiba ubusuma bwaba mu kuyakonka no bubi bwaba mu kukanayakonka.”

Baibolo kuti yatwafwa ukwishiba ifyo pantu amafunde ayengi ayabamo yalalanda na pa fyabipa ifingafumamo nga tatuyakonkele. Ku ca kumwenako, Amapinda 5:8, 9 yakonkomesha abalumendo ukutaluka ku bulalelale pantu kuti ‘bapeela umucinshi wabo kuli bambi.’ Nge fyo ifi fikomo fyalanga, abacita ubulalelale balafilwa ukulabombela bwino Lesa kabili balaisuula. Kabili ici cilenga ukuti betemwikwa ku bantu abengafwaya ukuupana nabo abashacitapo ifya musango yu. Ukutontonkanya pa fintu ifyabipa ifingafuma mu kukanakonka amafunde ya kwa Lesa kuti kwalenga abana benu ukupampamina pa kulakonka amafunde. *

ESHENIKO IFI: Bomfyeni ifilangililo pa kwafwa umwana ukumona ukuti amafunde ya kwa Lesa yasuma. Ku ca kumwenako, kuti mwatila: “Umulilo wa kwipikilapo usuma; umulilo uoca amayanda wena walibipa. Bupusano nshi buli pali uyu mulilo, kabili bushe icasuko cobe caumfwana shani na mafunde Lesa abikako pa kulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi?” Lyena bomfyeni ilembo lya Amapinda 5:3-14 pa kwafwa umwana wenu ukwishiba ububi ubufuma mu kucita ubulalelale.

Takao, umulumendo wa ku Japan uuli ne myaka 18, atile, “Nalishiba ukuti mfwile ukulacita icalungama, lelo lyonse tacanguka ukucita icalungama.” Imisepela iikwata ubu bwafya kuti yasansamuka ukwishiba ukuti na bambi balapita mu bwafya bumo bwine. Nangu fye mutumwa Paulo, uwali Umwina Kristu uwakamamo na menshi, atile: “Lyonse ilyo mfwaya ukucita icalungama, nsanga ndecita icabipa.”—Abena Roma 7:21.

Imisepela ifwile ukwishiba ukuti ukushomboka kwa musango yu takwabipa. Kuti kwalenga batontonkanya pa musango wa muntu balefwaya ukuba. Kuti kwalenga baishiba ifyo balingile kucita nga bakwata icipusho ca kuti, ‘Bushe mfwile ukulacita ifyo naishiba ukuti e fyalungama, nelyo bushe mfwile ukulakonkelesha ifyo bambi bacita?’ Ukukwata imibele isuma kukalenga abana benu ukusala bwino ifya kucita.

[Amafutunoti]

MUIPUSHE AMUTI . . .

▪ Finshi mona mu bana ifilanga ukuti balikwata imibele iisuma?

▪ Ilyo ndelanda na bana bandi pa lyashi lya bwamba, bushe mbasambilisha fye ukuti bupe ubo Lesa atupeela nelyo ukuti citeyo ico Satana abomfya?

[Akabokoshi pe bula 20]

Ukutula na Kale mu Baibolo E Mwaba Ukufunda Ukusuma

Icitabo ca kuti Parenting Teens With Love and Logic catila: “Ukutula na kale, ifyo Baibolo yalanda pa kulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi fyalilungama. Pa mulandu wa kucita ubulalelale imisepela iingi pali ino nshita ilekwata amafya pamo nga ukupula mafumo, ukwambula AIDS, na malwele yambi. Ifyo Baibolo yalanda ukuti ukulaala pamo ukwa mwaume no mwanakashi kufwile fye ukuba ku baupana . . . fyalilungama nga nshi, fisuma, kabili tamufuma ifyabipa.”