Bushe Abena Kristu Balingile Ukulwa Inkondo?

“Bushe kwaliba ifunde ilitila umuntu nga alwako inkondo ninshi alufyanya nelyo ukubembuka? Kwena icishinka tacaishibikwa bwino.”—E FYASOSELE OLIVER O’DONOVAN UMWINA KRISTU KABILI KAFUNDISHA MUKALAMBAUWA FYA MAPEPO.

KWALIBA icikope cimo ico babika mu cikuulwa basungilamo ifya kale icaba mu calo ca Canada. Pali ici cikope balengapo abashilika abo baipeye mu Nkondo ya Calo iya Kubalilapo na bapuswike mu nkondo ninshi nabafunshika, e lyo ne ndupwa shabo isho bashile ku mayanda. E lyo pa muulu wa cikope, paba Yesu Kristu nabamupopela pa musalaba. Abantu bamo cilabapapusha nga nshi ukumona icikope ca kwa Yesu, “Cilolo wa mutende,” cili pamo ne cikope cilanga inkondo. (Esaya 9:6) Bamo balitemwa pa fyo abantu ba mu calo cabo baipeeleshe ukulwako inkondo. Batontonkanya ukutila, Lesa no Mwana wakwe balasuminisha Abena Kristu ukulwa inkondo nga ca kutila ico balelwila kucingilila icalo cabo no buntungwa bwabo.

Pa myaka iingi, bashimapepo balikoselesha abantu ukulalwa inkondo. Mu mwaka wa 417 C.E., Augustine uwasambilile sana ifya mapepo alembele ati: “Tamufwile ukutontonkanya ati Lesa alipata umushilika onse fye uubomfya ifyanso mu nkondo. . . . Bambi balwa inkondo ya kulwisha abalwani benu abashimoneka ukupitila mu kumupepelako, e lyo imwe mulwisha abalwani benu ababipa mu kulwako inkondo.” Mu myaka ya ba 1200, umuntu umo uwe shina lya kuti Thomas Aquinas atile, “inkondo tayabipa nga ca kutila ico mulelwila kucingilila abapiina ne calo conse ku balwani.”

Inga imwe mutontonkanyapo shani? Bushe abashilika nga babuusha inkondo pa mulandu wa kufwaya ukucingilila ubuntungwa bwa calo cabo nelyo ukufwaya ukulubula abantu ku mutitikisha, bushe ninshi Lesa nasuminisha iyo nkondo? Bushe kwaliba ifunde Abena Kristu bengakonka pa kuti beshibe ifyo Lesa amona inkondo na balwako?

Ifyo Yesu Kristu Acitile Ifyo Tulingile Ukupashanya

Bushe kuti twaishiba ifyo Lesa atontonkanya pa fintu fimo ifyayafya ukwishiba bwino pamo nge nkondo shilwikwa muno nshiku? Umutumwa Paulo alishibe ukuti fimo kuti fyatukosela ukwishiba ilyo aipwishe ati: “‘Nani uwaishiba ifyo Yehova atontonkanya, pa kuti amusambilishe?’ Lelo ifwe tutontonkanya nge fyo Kristu atontonkanya.” (1 Abena Korinti 2:16) Pa kutwafwa ukwishiba ifyo atontonkanya, Yehova Lesa atumine Yesu pano isonde. Ifyo Yesu alelanda ne fyo alecita, fyalangile ifyo na Yehova atontonkanya no kucita ifintu. Nomba finshi Yesu alandilepo pa nkondo? Bushe alelwako inkondo nelyo ukuisuminisha?

Nalimo bamo kuti batontonkanya ukuti nga umo alefwaya ukucingilila Yesu Kristu kuti caba fye bwino ukubuula icanso no kulwa. Ifi fine e fyo umutumwa wa kwa Yesu umo aletontonkanya. Ilyo Yesu bamwalukiile no kumwikata pa kati ka bushiku ku bantu bali ne fyanso, Petro  umunankwe “afumishe ulupanga lwakwe no kukoma umusha wa kwa shimapepo mukalamba, amuputula no kutwi.” Bushe ifi Petro acitile pa kucingilila Yesu fyali fye bwino? Yesu aebele Petro ati: “Bwesesha ulupanga umo lwikala, pantu bonse ababomfya ulupanga bakafwa ku lupanga.”—Mateo 26:47-52.

Tatufwile ukupapa pali aya mashiwi Yesu alandile. Imyaka ibili ninshi ici tacilacitika, Yesu atile: “Mwalyumfwa ukuti batile, ‘Uletemwa umunobe no kupata umulwani obe.’ Lelo, ndemweba nati: Muletemwa abalwani benu kabili mulepepelako abamucusha; pa kuti mulange ukuti muli bana ba kwa Shinwe uwaba mu muulu, pantu alenga akasuba ukubalikila ababifi na basuma kabili alenga imfula ukulokela pa balungama na pa bashalungama.” (Mateo 5:43-45) Bushe Umwina Kristu kuti atemwa shani umulwani wakwe no kulamupepelako e lyo pa nshita imo ine alemulwisha mu nkondo?

Ilyashi lya kale lilanga ukutila Abena Kristu balikwete abalwani abengi. Ku ca kumwenako, abena Roma e bapingwile Yesu Kristu kabili balimwipeye. Tapakokwele ukutula apo Yesu bamwipaile, kwaishileba ifunde lya kuti onse uwatila Mwina Kristu alingile ukwipaiwa. Yesu alishibe ukuti nalimo Abena Kristu baali no kupatikishiwa ukubomfya ifyanso no kwimina abena Roma nga filya fine abaYuda bamo bacitile. E calengele alande pa balemukonka ukutila: “Te ba muli ici calo, ifyo na ine nshili wa muli ici calo.” (Yohane 17:16) Abena Kristu tabaipoosele mu fya calo. Tabalemona ukuti calilingile ukulwa inkondo pa mulandu fye wa kuti balebafyenga, ukubatiinya, nelyo ukulwila icalo cabo.

Abatungilila Ubufumu bwa kwa Lesa

Abena Kristu ba cine balikonkele ifyo Yesu alandile, balikeene ukuitumpa mu nkondo. Tontonkanyeni icacitike mu musumba wa kale uwa Ikonia, uwali mu Asia Minor. “Ilyo abena fyalo pamo na baYuda ne ntungulushi shabo basakatuka, bapene babasaalule no kubapoola amabwe, na bo [Paulo na Barnaba], ilyo baebelwe ici, bafulumukile ku misumba ya Lukaonia, Lustra na Derbe na ku calo ca mu mbali; kabili kulya e ko bakonkenyepo ukubila imbila nsuma.” (Imilimo 14:5-7) Twamona ukuti ilyo Abena Kristu babemine ku balwani, tababuulile ifyanso pa kuti baicingilile, nelyo ukufwaya ukulandula. Lelo batwalilile fye ukulabila “imbila nsuma.” Ni mbila nsuma ya musango nshi balebila?

 Abena Kristu balebila imbila nsuma imo ine iyo na Yesu alebila. Yesu atile: “Ndi no kubila imbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa.” (Luka 4:43) Yesu na basambi bakwe baletungilila Ubufumu bwa kwa Lesa. Kristu tabomfeshe abashilika ba nkondo pa kuti acingilile bulya Bufumu. Atile: “Ubufumu bwandi te bwa pano calo. Ubufumu bwandi abuba bwa pano calo, ababomfi bandi nga balwa ukuti nipeelwa ku baYuda. Lelo ubufumu bwandi te bwa pano calo iyo.”—Yohane 18:36.

“Muletemwana”

Ukukanalwako inkondo, e cishibilo ca bakapepa ba cine. Yesu atile: “Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.” (Yohane 13:35) Abantu abengi nga nshi baliba ne nsansa ukwishiba ibumba lya bantu abalanga ukutemwa kwa musango uyu, nangu ca kutila ukukanalwako inkondo kulenga balebapontela, ukukakwa mu fifungo, nelyo ukubepaya.

Mu calo ca Germany, aba mu kabungwe ka Nazi, balikakile baNte mu cifungo mupepi na 10,000 pa mulandu wa kuti balikeene ukulwako inkondo, e lyo kwali na bambi 3,000 abali mu nkambi sha kucushishamo abantu. Pali iyi ine nshita, baNte na bambi ukucila pali 4,300, balibakakile mu cifungo mu calo ca America pa mulandu wa kukanaingila ubushilika. BaNte mu calo ca Germany na mu America tababuulile ifyanso no kutampa ukulwa na Bena Kristu banabo nelyo abantu bambi. Bushe nga balelwako inkondo kuti batila balitemwana kabili balitemwa na bantu banabo?

Abantu abengi batila umulimo wa bushilika walicindama pantu wabelako ku kuicingilila. Nomba tontonkanyeni pa Bena Kristu ba kubalilapo: Nangu ca kutila balebacusha nga nshi ku balwani babo, bena tabaleicingilila ne fyanso, lelo nangu bashalecita ifi, balipuswike. Ubuteko bwa bena Roma bwalikwete sana amaka, lelo bwalifililwe ukupwisha ubuKristu. Na lelo line Abena Kristu ba cine epo bacili kabili balitwalilila ukufulilako no kutwalilila ukukanaibimba mu fya calo. Tabalwisha abalwani babo, lelo bacetekela Lesa ukubafwa. Baibolo, Icebo cakwe citila: “Mwe batemwikwa, mwilalandula, lelo shiileni ubukali bwa kwa Lesa incende; pantu calembwa ati: ‘Nine mfwile ukulandula; nine nkabweseshapo pa fibi ifyo bacita, e fyasosa Yehova.’”—Abena Roma 12:19.

[Akabokoshi pe bula 30]

INKONDO ISHO LESA ASUMINISHE

Limo limo, Lesa alesuminisha uluko lwa bena Israele ukulonganika abashilika no kuya mu kulwa. Lesa asalile ulu luko kale sana ilyo takulaba Abena Kristu, kabili lwali ulwaibela. Ilyo abena Israele tabalaingila mu calo ca Kanaani ico Lesa alaile Abrahamu, abebele ukuti: ‘Yehova Lesa wenu akapeela [inko 7] kuli imwe, na imwe mukashicimfye. Mukashonaule. Mwikacita na bo icipangano nangu ukuba no luse kuli bena.’ (Amalango 7:1, 2) Kabili Yoshua, Intungulushi ya bashilika abena Israele alicimfishe ishi nko shalebalwisha “nga filya fine Yehova Lesa wa kwa Israele asosele.”—Yoshua 10:40.

Bushe ifi abena Israele balecimfya inko mu nkondo kuti twatila bali bakalushi kabili balepokolola fye ifyalo fya bene pa mulandu wa bufunushi? Awe nakalya. Aba abantu balicililemo ukupepa ifilubi, ukusuumya umulopa kabili balecita ubulalelale ubwabipisha. Baleoca na bana babo mu mulilo ku kubapeela ilambo. (Impendwa 33:52; Yeremia 7:31) Pa mulandu wa kuti Lesa wa mushilo, wa mulinganya, kabili alitemwa abantu bakwe, e calengele ukuti onaule abantu abalecita ifyabipa. Lelo nangu Yehova acitile fi, alemona mu mitima ya bantu bonse, icintu ico umushilika uuli onse uwa muno nshiku ashingacita, kabili alipuswishe bonse abalekele ukucita ifyabipa no kutampa ukumubombela.

[Icikope pe bula 31]

Bushe Yesu ale-enekela abasambi bakwe ukulwa inkondo pa kuti bamupokolole nelyo ukupokololako Abena Kristu banabo?

[Icikope pe bula 31]

Inte sha kwa Yehova ilyo babafumishe mu nkambi balecushishamo abantu iya mu Buchenwald mu 1945