1, 2. Finshi abantu bamo batontonkanya pali Lesa?

ABANTU abengi bamona kwati Lesa tabika amano ku fyo bacita. Batontonkanya ukuti Lesa tasakamana ifibacitikila mu bumi bwabo. Ku ca kumwenako, mu November 2013 ku Philippines, kwali icikuuku icikalamba icaonawile ifintu ifingi muli cilya calo. Pa numa ya cikuuku, cilolo wa musumba umo uukalamba atile: “Lesa alitushile.”

² Abantu bamo batontonkanya ukuti Lesa tamona ifyo bacita. (Esaya 26:10, 11; 3 Yohane 11) Ifi fine e fyo na bantu bamo baletontonkanya ilyo umutumwa Paulo aali pano calo. Atile: “Balikeene ukwishiba Lesa bwino bwino.” Balecita ifishalungama, ifibi, bali no lunkumbwa, kabili balecita ifyabipa.—Abena Roma 1:28, 29.

3. (a) Mepusho nshi tufwile ukuyipusha? (b) Ukulingana na Baibolo, “ukuboko” kwa kwa Lesa ni cinshi?

³ Inga ifwe? Twalishiba ukuti Yehova alamona fyonse ifyo tucita. Lelo, bushe twalisumina ukuti Yehova alitubikako amano? Bushe tulamona ukuboko kwakwe mu bumi bwesu? Mu Baibolo,  nga batila “ukuboko” ilingi line ninshi balelanda pa maka. Lesa alabomfya amaka yakwe ku kwafwa ababomfi bakwe na ku kucimfishako abalwani bakwe. (Belengeni Amalango 26:8.) Yesu atile abantu bamo baali no ‘kumona Lesa.’ (Mateo 5:8) Bushe twaba pali aba bantu? Kuti ‘twamona’ shani Lesa? Natusambilile pa bantu abalembwa mu Baibolo abamwene ukuboko kwa kwa Lesa mu bumi bwabo e lyo na abashakumwene. Twalasambilila na pa fyo icitetekelo cingatwafwa ukumona ukuboko kwa kwa Lesa.

4. Cinshi calengele ukuti abalwani ba bena Israele bakaane ukumona ukuboko kwa kwa Lesa?

⁴ Kale, abantu abengi balikwete ishuko lya kumona no kumfwa ifyo Lesa ayafwile abena Israele. Yehova alicitile ifipesha amano pa kulubula abantu bakwe mu Egupti na pa kucimfya imfumu ishingi ishali mu Calo ca Bulayo. (Yoshua 9:3, 9, 10) Nangu ca kutila ishi imfumu shalyumfwile no kumona ifyo Yehova alubwile abantu bakwe, “shalongene shonse pamo no mutima umo ku kulwa na Yoshua na Israele.” (Yoshua 9:1, 2) Ilyo shalwile na bena Israele, shalikwete ishuko lya kumona ukuboko kwa kwa Lesa. Yehova alibomfeshe amaka yakwe ica kuti “akasuba kaiminine shilili, umweshi na o waiminine shilili, mpaka uluko lwalandula abalwani ba luko.” (Yoshua 10:13) Lelo Yehova alengele imitima ya balwani ba bena Israele ‘italame’ pa kuti balwe nabo. (Yoshua 11:20) Abalwani ba bena Israele balibacimfishe pantu balikene ukusumina ukuti Yehova e walelwila abantu bakwe.

5. Finshi imfumu yabipa Ahabu yakene ukusumina?

⁵ Pa numa, Imfumu iibi Ahabu, yalikwete ishuko lya kumona ukuboko kwa kwa Lesa pa miku iingi. Eliya aebele Ahabu ati: “Tamwakabe umume nangu ni mfula, kano fye nga nasosa ukuti fibeko!” (1 Ishamfumu 17:1) Icalengele ukuti ici cicitike kuboko kwa kwa Lesa. Na lyo line Ahabu alikene ukusumina. Na kabili, ilyo Eliya apepele kuli Yehova, Lesa alimwaswike lintu aponeshe umulilo ukufuma ku muulu. Ahabu aliimwenene fyonse ifi. Lyena, Eliya aebele Ahabu ukuti Yehova aali no kulenga imfula itendeke ukuloka na kabili. (1 Ishamfumu 18:22-45) Nangu ca kuti Ahabu alimwene ifi fipesha amano fyonse, atwalilile fye ukukaana ukuti tamwene amaka ya kwa Yehova. Finshi tulesambililako kuli aya malyashi? Tufwile ukulamona amaka ya kwa Lesa.

6, 7. Finshi abena Gibeone na Rahabu bailwike?

⁶ Abena Gibeone tabali nge nko shimbi ishali mupepi na bena, pantu bena balimwene ukuboko kwa kwa Lesa. Mu nshita ya kulalwisha abena Israele, abena Gibeone balefwaya ukulaumfwana nabo. Mulandu nshi? Ni co balyumfwile fyonse ifyo Yehova acitile. (Yoshua 9:3, 9, 10) Bali na mano pantu balilwike ukuti Yehova e walelwila abena Israele.

⁷ Na umbi uwamwene ukuboko kwa kwa Yehova ni Rahabu. Tali mwina Israele, lelo alyumfwile ifyo Yehova alubwile abantu bakwe mu Egupti. Ilyo inengu shibili shaile ku ng’anda yakwe, ashebele ati: “Ninjishiba ukuti nangu cibe shani Yehova akamupeela cino  calo.” Na kabili, Rahabu alicetekele ukuti Yehova kuti amupususha pamo no lupwa lwakwe. Alitetekele Yehova nangu ca kuti ukucita ifi kwali kuibika mu kapoosa mweo.—Yoshua 2:9-13; 4:23, 24.

8. Bushe abena Israele bamo bamwene shani amaka ya kwa Lesa?

⁸ Abena Israele bamo tabali nge mfumu yabipa Ahabu pantu ilyo bamwene umulilo wafuma ku muulu lintu Eliya apepele, balilwike ukuti Lesa e waponeshe umulilo. Babilikishe abati: “Yehova e Lesa wa cine!” (1 Ishamfumu 18:39) Balimwene amaka ya kwa Lesa kabili tabaletwishika nangu fye panono.

9. Kuti twamona shani Yehova no kuboko kwakwe muno nshiku?

⁹ Ukufika pali ino nshita, natusambilila pa malyashi ya bantu ayengatwafwa ukwishiba umo calola “ukumona Lesa” nelyo ukumona ukuboko kwa kwa Lesa. Nga twaishiba Yehova ne mibele yakwe, tulamona ukuboko kwakwe na “menso ya mitima yesu.” (Abena Efese 1:18) Ukucita ifi kukalenga twalafwaya ukulapashanya ababomfi bakwe aba kale na ba muno nshiku abamona ifyo Yehova ayafwa abantu bakwe. Nomba, bushe kwalibako ifilenga twashinikisha ukuti Lesa alafwa ababomfi bakwe muno nshiku?

10. Finshi filanga ukuti Yehova alafwa abantu na muno nshiku? (Moneni icikope icili pa ntendekelelo ya cino cipande.)

¹⁰ Kwaliba ifyacitika ifingi ifilanga ukuti Yehova alafwa abantu bakwe na muno nshiku mwine. Ilingi line, tulomfwa amalyashi ya  bantu abapepele ukuti Lesa abafwe kabili Yehova alyaswike amapepo yabo. (Amalumbo 53:2) Ku ca kumwenako, ilyo ba Allan baleshimikila pa cishi cimo icinono ica ku Philippines, basangile umwanakashi uwatendeke ukulila. Ba Allan batile, “Bulya bwine bushiku ulucelo, umwanakashi alipepele kuli Yehova ukuti alanshanyepo fye na ba Nte.” Ilyo aali umwaice, uyu mwanakashi alesambilila Baibolo na ba Nte. Lelo, ilyo aupilwe, bakuukila na kuli ici cishi, alilekele ukusambilila. Ilyo fye uyu mwanakashi apepele, tapapitile na nshita, Lesa alyaswike ipepo lyakwe. Ici cacitike calimufikile sana pa mutima. Muli ulya wine mwaka, aliipeele kuli Yehova.

11, 12. (a) Bushe Yehova afwa shani ababomfi bakwe? (b) Londololeni ifyo Yehova ayafwile nkashi umo.

¹¹ Ababomfi ba kwa Yehova abengi balimona ifyo Yehova abafwile pantu balileka imisango yabipa pamo nga ukupeepa fwaka, ukubomfya imiti iikola bubi bubi, no kutamba ifye shiku. Bamo batila, balyeseshe ukuleka lelo balifililwe. Lelo, ilyo balombele Yehova ukuti abafwe, alibapeele “amaka ayacila aya bantunse,” ayabafwile ukuleka imisango yabipa.—2 Abena Korinti 4:7; Amalumbo 37:23, 24.

¹² Na kabili, Yehova alafwa ababomfi bakwe pa kuti bashipikishe amafya. Ifi e fyacitikile ba Amy. Ba Amy balibatumine ukuya mu kukuula Ing’anda ya Bufumu ne ng’anda ya bamishonari pa cishi icinono icaba pa Pacific Ocean. Intambi shalipusene sana ne ntambi shabo uko bafumine. Baleikala mu muputule uunono pe hotela. Kabili, ilingi line takwaleba amalaiti nelyo amenshi, imisebo iingi yalebunda, balefuluka balupwa wabo. Bushiku bumo, balisasukile nkashi uo balebomba nankwe. Ku ca bulanda, ilyo babwelelemo ku muputule wabo, basangile na malaiti nayaya, mu muputule mwafiitile na fititi. Ala balyumfwile sana ububi pali fyonse ifyalecitika. E co, balipepele kuli Yehova ukuti abafwe. Lintu amalaiti yabwelele, balibelengele icipande mu Ulupungu lwa kwa Kalinda icalelanda pa bapwishishe isukulu lya Gileadi. Ici cipande calandile pa mafya yamo yene ayo ba Amy baleshipikisha. Batile: “Naumfwile ukuti Yehova alelanda na ine. Nalikoseleshiwe sana ica kuti nalitwalilile ukubomba umulimo napeelwe.”—Amalumbo 44:25, 26; Esaya 41:10, 13.

13. Bushininkisho nshi twakwata ubulanga ukuti Yehova alyafwa abantu bakwe ukucingilila insambu shabo isha kushimikila?

¹³ Inshila na imbi iyo Yehova afwilamo ababomfi bakwe kupitila mu kucingilila imbila nsuma no kulenga ilebilwa ukulingana ne funde. (Abena Filipi 1:7) Ku ca kumwenako, ilyo amabuteko yamo yalefwaya ukutulesha ukushimikila, twalitwele umulandu ku cilye. Twalicimfishe imilandu 268 mu filye fikalamba mwi sonde lyonse, kabili imilandu 24 pali iyi, twaicimfiishe mu cilye icikalamba ica European Court of Human Rights ukutula mu mwaka wa 2000. Calimoneka fye ukuti takwaba  nangu umo uwingalesha ukuboko kwa kwa Lesa!—Esaya 54:17; belengeni Esaya 59:1.

14. Bushininkisho nshi na bumbi ubulanga ukuti Lesa aba na bantu bakwe?

¹⁴ Na cimbi icilanga ukuti ukuboko kwa kwa  Lesa kulafwa abantu bakwe, mulimo wa kushimikila imbila nsuma mwi sonde lyonse. (Mateo 24:14; Imilimo 1:8) Na kabili, icalenga ukuti ababomfi ba kwa Yehova mu fyalo fyonse bekatane, kuboko kwa kwa Yehova. Ifyo baikatana filalenga abantu bapapa! Nangu fye bantu abashipepa Yehova balalanda abati: “Lesa aba muli imwe cine cine.” (1 Abena Korinti 14:25) Ukulanda fye icishinka, ubushininkisho twakwata ubulanga ukuti Lesa aliba na bantu bakwe, bwingi icine cine. (Belengeni Esaya 66:14.) Inga imwe, muletipo shani? Bushe mulamona ukuboko kwa kwa Yehova mu bumi bwenu?

15. Inshita shimo, cinshi cingalenga nalimo twafilwa ukumona ukuboko kwa kwa Yehova?

¹⁵ Inshita shimo nalimo te kuti tumone ukuboko kwa kwa Lesa mu bumi bwesu. Cinshi twalandila ifi? Nga natukwata amafya ayengi, nalimo kuti twalaba ukuti Yehova alitwafwile lintu twali na mafya. Ifi fine e fyacitikile Eliya. Aali uwashipa, lelo ilyo Namfumu Yesebele alefwaya ukumwipaya, alitiinine. Pali kalya kashita alilabile ifyo Yehova amwafwile ku numa. Baibolo itila Eliya alefwaya ukufwa. (1 Ishamfumu 19:1-4) Finshi fyali no kumwafwa pa kuti ashipe? Alingile ukutetekela Yehova!—1 Ishamfumu 19:14-18.

16. Finshi tulingile ukucita pa kuti tulemona Lesa na lintu tuli na mafya?

¹⁶ Yobo alibikile sana amano ku masakamika ayo akwete ica kuti alifililwe ukulamona aya masakamika nga fintu Yehova aleyamona. (Yobo 42:3-6) Inshita shimo, na ifwe bene nalimo kuti twafilwa ukumona Lesa pa mulandu wa mafya ayo tukwete. Finshi fingatwafwa ukulamona ifintu ifyo Lesa atucitila? Tufwile ukulatontonkaya sana pa  fyo Baibolo yalanda pa mafya ayo tukwata. Nga twacita ifi, tukatetekela ukuti cine cine Yehova e ko aba, kabili na ifwe bene kuti twalanda ukuti: “Namumfwilile mu fya kumfwaumfwa fye, lelo nomba amenso yandi yamumona.”

17, 18. (a) Kuti mwamona shani ukuboko kwa kwa Yehova mu bumi bwenu? (b) Shimikeni ifyacitike ifilanga ukuti Lesa alatwafwa na muno nshiku.

¹⁷ Kuti mwamona shani ukuboko kwa kwa Yehova mu bumi bwenu? Natulande pa fintu fisano umo twingamwena ukuboko kwa kwa Yehova. Ica kubalilapo, nalimo kuti mwatila Yehova alimwafwile ukusambilila icine. Ica bubili, nalimo kuti mwaibukisha ilyashi mwakutikeko pa kulongana, kabili mwatile: “Ifi fyebo nine fye bapekanishishe!” Ica butatu, nalimo mwalimwene ifyo Yehova ayaswike ipepo lyenu. Icalenga bune, nalimo mwalefwaya ukubombesha mu mulimo wa kwa Yehova kabili mwalimwene ifyo amwafwile ukufikilisha ubuyo bwenu. Icalenga busano, nalimo mwalilekele incito iyalemusendela inshita iikalamba kabili mwalimwene ne fyo Lesa amwafwile ukufikilisha ubulayo bwa kuti: ‘Nshakakulekeleshe nakalya.’ (AbaHebere 13:5) Nga ca kuti bucibusa bwesu na Yehova nabukosa, cakulatwangukila ukulamona ukuboko kwakwe mu bumi bwesu.

¹⁸ Ba Sarah, bankashi abekala ku Kenya batile: “Nalipepeleko umusambi wa Baibolo uo nalemona kwati talebika amano ku kusambilila. Naipwishe Yehova nga ca kutila kuti caba fye bwino ukuleka ukumusambilisha Baibolo. Ilyo fye napwishishe ukupepa, naumfwile foni yalila. Uyu musambi alefwaya ukuti tukaye nankwe ku kulongana! Nalipapile nga nshi!” Nga tuletontonkanya pa fintu ifyo Lesa atucitila, twakulamona ifyo ukuboko kwakwe kutwafwa. Ba Rhonna, bankashi abekala ku Asia, batile palapita inshita pa kuti tumone ifyo Yehova atwafwa mu bumi bwesu.” Balandile no kuti: “Nga mwasambilila ukucita ifi, ala kuti mwapapa ukwishiba ifyo Yehova atubikako amano!”

19. Finshi fimbi ifyo tufwile ukucita pa kuti tulemona Lesa?

¹⁹ Yesu atile bonse ‘abamona Lesa’ balingile ukuba abantu “abatambalala imitima.” (Mateo 5:8) Bushe aya mashiwi yalola mwi? Tulingile ukulatontonkanya pa fisuma kabili tulingile ukuleka ukulacita ifyabipa. (Belengeni 2 Abena Korinti 4:2.) Muli cino cipande, twasambilila ukutila, pa kuti tulemona Lesa, tulingile ukutwalilila ukukosha bucibusa bwesu na ena. Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila ifyo icitetekelo cingatwafwa ukulamona bwino ukuboko kwa kwa Yehova mu bumi bwesu.