1, 2. Ni bani bengasambilila ku fyaba mu Ulwimbo lwa Nyimbo, kabili mulandu nshi? (Moneni icikope icili pa muulu.)

UBUSHIKU abantu baleupana, eluda uulebofya alamona ukuti bali ne nsansa nga nshi, pantu baba fye abasekaseka ninshi no kwikatana na bekatana! Ilyo abaupana balecinda pa bwinga bwabo, uyu eluda uubofishe alaipusha ukuti, bushe icupo cabo cikatwalilila? Nga papita inshita, bushe bakatemwana sana nelyo ukutemwana kwabo kukapwa? Umwaume no mwanakashi nga batwalilila ukutemwana, cilaba bwino sana. Nangu ca kuti abaupana abengi balalekana, te kuti cibe bwino ukulatwishika nga ca kuti umwaume no mwanakashi kuti batemwana icine cine.

² Na mu nshiku sha kwa Solomone mwine Imfumu ya bena Israele, te bonse abaume na banakashi abaletemwana icine cine. Ilyo Solomone alelanda pa fyo imibele ya bantu yali mu nshiku shakwe, atile: “Ninsanga umwaume umo mwi kana limo (1,000), lelo nshisangile umwanakashi muli aba bonse. Moneni! Ici ceka e co nsangile, ica kuti Lesa wa cine apangile abantu abatambalala, lelo abene nabafwaya ukucita ifintu ifingi.” (Luk. Mil. 7:26-29) Pa mulandu wa kuti mu calo mwali abanakashi abengi aba  mu fyalo fimbi abalepepa Baali, imibele ya bantu yalibipile sana ica kuti calyafishe kuli Solomone ukusanga umwaume nelyo umwanakashi uwa mibele isuma. * Nalyo line, amashiwi alandile mu mushikakulo, ayaba mu Ulwimbo lwa Nyimbo ayo alembele ninshi napapita ne myaka 20, yalanga ukuti umwaume no mwanakashi kuti batemwana icine cine. Kabili mwaba na mashiwi ayalanga ifyo ukutemwa kwaba ne fya kulanga uku kutemwa. Ababomfi ba kwa Yehova abaupana na bashimbe kuti basambilila ifingi pa fya kuba no ku kutemwa ne fya ku kulanga nga ca kuti balebelenga ili buuku lya mu Baibolo.

3. Mulandu nshi umwaume no mwanakashi bengatemwanina icine icine?

³ Belengeni Ulwimbo lwa Nyimbo 8:6. Amashiwi ya kuti “ulubingu lwa kwa Jah” yalanga ukuti mu kutemwa mwaba ifintu ifingi. Ukutemwa kwa cine kwaba kwati “lubingu lwa kwa Jah” pantu Yehova e ntulo ya kutemwa. Abumbile umuntu mu cipasho cakwe kabili alefwaya no kuti alelanga ukutemwa. (Ukute. 1:26, 27) Ilyo Lesa atwele umwanakashi wa kubalilapo Efa kuli Adamu, amashiwi ayo uyu mwaume wa kubalilapo alandile yali yakutatakula. Ukwabula no kutwishika Efa alimwene ukuti Adamu, uo ‘abulilweko’ alimutemenwe. (Ukute. 2:21-23) Apo Yehova afwaya ukuti abantu baletemwana, kanshi umwaume no mwanakashi kuti batemwana icine cine.

4, 5. Londololeni mu kwipifya ilyashi lyaba mu Ulwimbo lwa Nyimbo.

⁴ Umwaume no mwanakashi tabatwalilila fye ukutemwana lelo kwaliba na fimbi ifyaba muli uku kutemwa. Ifi e fyo ibuuku lya Ulwimbo lwa Nyimbo lyalandapo bwino bwino. Ili buuku lyalanda pa kutemwana ukwali pa mukashana uwaleikala mu mushi wa Shunemu, nelyo Shulemu na kacema uo atemenwe. Umukashana bamutwele mu nkambi ya kwa Solomone pantu Solomone alimukumbilwe ilyo amumwene ninshi alebomba mu mabala ya myangashi. Lelo calimoneka ukuti uyu mukashana atemenwe sana kacema. Ilyo Solomone alefwaya ukuti umukashana amutemwe, umukashana alandile ukwabula ukupita na mu mbali ukuti atemenwe kacema. (Ulwimbo 1:4-14) Kacema alilefika na mu nkambi ya kwa Solomone, kabili ilyo amonene no mukashana batendeke ukulanda amashiwi ya citemwiko.—Ulwimbo 1:15-17.

⁵ Solomone alibwelelemo ku Yerusalemu, asendele no mukashana; kacema nao alikonkele. (Ulwimbo 4:1-5, 8, 9) Nangu ca kuti Solomone alyeseshe na maka ukuti umukashana amutemwe, umukashana alikaninine fye. (Ulwimbo 6:4-7; 7:1-10) Imfumu yasukile yasuminisha umukashana ukubwelelamo uko afumine. Ulwimbo lwalekelesha na mashiwi ayo umukashana alecincisha umulumendo ukuti ‘abe nge mpombo’ no kuti abutuke ukuya ku mukashana wakwe.—Ulwimbo 8:14.

6. Mulandu nshi cingakosela ukwishibila abaali mu cilangililo?

⁶ Nangu ca kuti Solomone alilembele bwino ulu lwimbo, tacayanguka ukwishiba abalandile amashiwi, abalelanshanya, abo balandapo ne fyo balelandapo. (Ulwimbo 1:1) Ukulingana ne citabo cimo, “ifyo balemba, ilyashi balandapo ne fyo balanda na bantu abo balandapo, tafyacindama sana.” (The New Interpreter’s Dictionary of the Bible) Pa mulandu wa kuti Solomone talefwaya ukulufyanya ilyashi, nalimo e calengele ukuti pa kulemba ebikamo amashina ya bantu.  Nalyo line, nangu ca kuti amashina tayalumbulwa, kuti twaishiba uwalandile nelyo uo baleeba nga twabelenga ayo mashiwi.

“ICITEMWIKO COBE CAWAMA UKUCILA UMWANGASHI”

7, 8. Finshi mwingalanda pa “mashiwi ya citemwiko” ayaba mu Ulwimbo lwa Nyimbo? Langilileni.

⁷ Ibuuku lya Ulwimbo lwa Nyimbo lyalilanda sana pa “citemwiko” icali pa mukashana na kacema. Nangu ca kuti amashiwi ya citemwiko ayalembwa muli ili buuku yalanga ifyo abantu balelanga icitemwiko kale apapita ne myaka 3,000, na bantu nalimo muno nshiku kuti bapapa no kupapa, amashiwi yaba muli ili buuku te yeni, pantu e ficitika na muno nshiku. Ku ca kumwenako, kacema aletatakula ifyo amenso ya mukashana yali ayasuma kwati ya “nkunda.” (Ulwimbo 1:15) Lelo umukashana ena apashenye amenso ya mulumendo ku nkunda. (Belengeni Ulwimbo lwa Nyimbo 5:12.) Amenso ya mulumendo yalemoneka ayasuma kwati ni nkunda ishilesamba mu mukaka.

⁸ Te mashiwi yonse aya citemwiko ayo balandapo muli ulu lwimbo ayalanda pa kuyemba kwa mimonekele. Tontonkanyeni pa fyo umulumendo aebele umukashana. (Belengeni Ulwimbo lwa Nyimbo 4:7, 11.) Atile, imilomo yakwe itonya ‘uluto lwa buuci.’ Mulandu nshi? Ni pa mulandu wa kuti uluto uluba mu cipeepe ca buuci lulalowa kabili lusuma sana ukucila ubuuci ubushili mu cipeepe. Na kabili atile: ‘Ubuuci no mukaka fili mwi samba lya lulimi lobe.’ Aloseshe mu kuti, filya ubuuci no mukaka fyawama, e fyawama ne fyebo ifyo asosa. Kanshi ilyo umulumendo aebele umukashana ati: “Waliyemba muli fyonse, . . . kabili tamwaba kalema muli iwe,” talelanda fye pa kuyemba kwa mukashana, lelo alelanda sana pa mibele yakwe.

9. (a) Finshi ukutemwa kwaba pa baupana kusanshamo? (b) Mulandu nshi cacindamina ukuti abaupana baleeba abena mwabo amashiwi ya citemwiko?

⁹ Ukuupa nelyo ukuupwa takwaba nga umulimo wa kubomba inshita iinono nelyo ukusuminishanya kwa pa kanwa fye umushiba ukutemwa. Na kuba, ukutemwa e kulenga Abena Kristu ukukosha icupo cabo. Nomba bushe uku kutemwa kwa musango nshi? Kutemwa ukwashimpwa pa mafunde ya mu Baibolo. (1 Yoh. 4:8) Bushe kutemwana nga kulya ukuba pa bantu aba mu lupwa lumo? Bushe kutemwana ukuba pa fibusa fya cine cine? (Yoh. 11:3) Bushe kutemwana ukuba pa mwaume no mwanakashi? (Amapi. 5:15-20) Na kuba, ukutemwa kwa cine cine ukuba pa baupana kusanshamo uku kutemwa konse. Ukutemwa kulamoneka nga kwalangwa. Kanshi calicindama sana ukuti abaupana belaleka imilimo ya cila bushiku ilelenga balefilwa ukulanda amashiwi ya citemwiko nelyo ukucita ifingalanga ukuti balitemwa abena mwabo! Nga balecita ifyo kuti calenga abaupana ukucingilila icupo cabo no kulaba ne nsansa. Mu ncende umo bafwaila umuntu uwa kuupa nelyo uwa kuupwako, no kubofya ilyo tabalaishibana no kwishibana, nga balelanda amashiwi ya citemwiko ku bena mwabo, kuti batendeka ukutemwana kabili icupo cabo kuti catwalilila.

10. Cinshi cingacitika abaupana nga baleibukisha amashiwi ya citemwiko ayo balanda?

¹⁰ Abaupana nga balelanda amashiwi ya citemwiko, kuti yalenga icupo cabo ukuwaminako. Imfumu Solomone yalaile umukashana umwina Shulamu ‘utubekobeko twa golde, utwabikwamo amatoni ya silfere.’ Yalemulumbilisha ukuti aali “uwayemba ngo mweshi wabulungana, uwabengeshima nga kasuba.” (Ulwimbo 1:9-11; 6:10) Lelo umukashana umwina Shulamu atwalilile fye ukuba uwa cishinka ku mutemwikwa  wakwe kacema. Cinshi calengele ukuti abe uwashipa kabili uwatekanya pa nshita ashali no mutemwikwa wakwe kacema? Umukashana alitweba icamwafwile. (Belengeni Ulwimbo lwa Nyimbo 1:2, 3.) Icalengele, aleibukisha amashiwi ya “citemwiko” ayo kacema alemweba. Aya mashiwi yali ayasuma sana ku mukashana ukucila “umwangashi” uulenga umutima wa muntunse ukusekelela, kabili ishina lya kwa kacema lyali kwati “mafuta ayapongololwa” pa mutwe. (Amalu. 23:5; 104:15) Kanshi umwaume no mwanakashi nga baleibukisha ifyo batemwana kuti calenga batwalilila ukutemwana. Ala calicindama ku baupana ukulalanga lyonse ukuti balitemwana!

11. Finshi Abena Kristu abashimbe bengasambilila ku mukashana Umwina Shulamu uwalengele abanankwe ukulapa ukuti bebuusha icitemwiko muli ena?

¹¹ Abena Kristu abashimbe, maka maka abalefwaya uwa kuupana nankwe kuti basambililako amasambililo yacindama ku Ulwimbo lwa Nyimbo. Umukashana umwina Shulamu tatemenwe Solomone. Alengele abakashana ba mu Yerusalemu ukulapa, atile: “Te kwesha ukubuusha nangu ukubalamuna icitemwiko muli ine cikasuke aci-ishila fye icine.” (Ulwimbo 2:7; 3:5) Mulandu nshi? Pantu te cisuma ukutemwa fye onse uo wamona. Kanshi Umwina Kristu uulefwaya uwa kuupana nankwe, afwile ukutekanya pa kuti asanga uo engatemwa icine cine.

12. Mulandu nshi umukashana umwina Shulamu atemenwe kacema?

¹² Mulandu umukashana umwina Shulamu atemenwe kacema? Ca cine, kacema alemoneka bwino kwati ni “nsebula ishikota,” iminwe yakwe yali ‘iyabulungana bwino nga golde,’ kabili amolu yakwe yali ayasuma kabili ayakosa kwati ni “nceshi sha marbele.” Lelo tali fye uwakosa kabili uwalemoneka bwino. Aali “nga filya umuapele waba pa miti ya mu mpanga” e fyo no mutemwikwa wakwe alemumona “pa kati ka bana baume.” Pa kuti fye umukashana uwali uwa cishinka kuli Yehova aleyumfwa ifi pa mwaume, afwile alitemenwe sana ifya kwa Lesa.—Ulwimbo 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Mulandu nshi kacema atemenwe umukashana?

¹³ Inga umukashana Umwina Shulamu ena aali shani? Nangu ca kuti aali uwayemba ica kuti ne mfumu iyakwete ‘abasano 60, na bakanakashi 80, na babomfi banakashi abashali ba kupenda,’ aleimona ukuti aali fye nge ‘luba lya ntongola ilya mu  lulamba lwa Sharoni.’ Uyu mukashana aali sana uwafuuka. E mulandu wine aleimwena ukuti aali nge ‘luba lya mu nika,’ ilyo kacema aishibe! aali uwa cishinka kuli Yehova.—Ulwimbo 2:1, 2; 6:8.

14. Finshi Abena Kristu abashimbe abalefwaya ukuupa nelyo ukuupwa bengasambilila ku kutemwa ukwalandwapo mu Ulwimbo lwa Nyimbo?

¹⁴ Baibolo ikonkomesha Abena Kristu ukuupa nelyo ukuupilwa fye “muli Shikulu epela.” (1 Kor. 7:39) Umwina Kristu uulefwaya uwa kuupana nankwe tafwile ukutemwana no uushili Nte, lelo afwile ukufwaya umubomfi wa cishinka uwa kwa Yehova epela. Uo mulefwaya ukuupana nankwe afwile ukuba ne citetekelo no kuipeelesha kuli Lesa, pantu iyi mibele eingamwafwa ukuba abaikatana no kulaumfwana mu cupo. Iyi e mibele iyo kacema no mwanakashi bakwete.

15. Finshi Abena Kristu abashimbe bengasambilila ku mukashana umwina Shulamu?

¹⁵ Belengeni Ulwimbo lwa Nyimbo 4:12. Mulandu nshi kacema alandiile ukuti umukashana aali kwati “libala ilyapindililwa”? Te bonse abantu abengengila mwi bala ilyapindililwa nelyo ilyakwata ulupango. Pa kuti fye umuntu engile mwi bala, afwile ukupita pa mpongolo iikomwa. Umukashana umwina Shulamu ali kwati libala ilyapindililwa pantu atemenwe fye kacema uwali no kuba umulume wakwe. Filya akeene ukutemwikwa ku mfumu, alangile ukuti aali nge “cibumba” te “ciibi” icisuka isuka fye. (Ulwimbo 8:8-10) Na Abena Kristu abashimbe bafwile ukulolela ukuupana nabo bengatemwa.

16. Finshi abaleishishanya bengasambilila ku Ulwimbo lwa Nyimbo?

¹⁶ Ilyo kacema aebele umukashana umwina Shulamu ukuti baye mu kutandala nankwe, ba ndume yakwe balimukenye. Lelo, bamwebele ukuya mukubomba mu mabala ya myangashi. Cinshi bamukanishe? Bushe tabamucetekele? Bushe nalimo baletonkanya ukuti alefwaya ukuya mukucita ubulalelale? Balecingilila fye nkashi yabo ukunaibika mu bwesho. (Ulwimbo 1:6; 2:10-15) Abena Kristu abashimbe kuti basambililako cimo: Ilyo baleishishanya, tabafwile ukulacita ifingabalenga babembuka. Tabafwile ukulaba fye beka babili mu ncende umushili abantu. Nangu ca kutila kuti caba bwino ukulanga icitemwiko mu nshila ishisuma, tabafwile ukucishamo ica kuti bacita no bulalelale.

17, 18. Finshi mwasambilila mwi buuku lya Ulwimbo lwa Nyimbo?

¹⁷ Abena Kristu nga e lyo baupana fye balatemwana sana. Apo Yehova uwabikileko icupo afwaya ukuti citwalilile, abaupana bafwile ukutwalilila ukutemwana no kulacita ifingalenga ukuti baletemwana sana.—Marko 10:6-9.

¹⁸ Ilyo mulefwaya uwa kuupana nankwe, mufwile mulafwaya ukusanga umuntu uo mwingatemwa icine cine kabili uwingalenga ukuti icitemwiko cibe icakosa no kuti mutwalilile, nga filya tusambilile ku citemwiko icalandwapo mu Ulwimbo lwa Nyimbo. Nampo nga e lyo mulefwaya uwa kuupana nankwe nelyo nga mwalyupa nangu ukuupwa, lekeni ukutemwana kwenu kube ukwa cine cine, kube “ulubingu lwa kwa Jah.”—Ulwimbo 8:6.