1-3. (a) Mafya nshi aya ndalama abantu abengi bakwata muno nshiku, kabili finshi bambi bacita pa kuti bayapwishe? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.) (b) Finshi fisakamika abafyashi pa fya kukuusha abana?

BA MARILYN * batile: “Abalume bandi ba James cila bushiku balebwela ku ncito ninshi nabanaka icine cine, nomba indalama balefola shali shinono ica kuti tatwalekumanisha no kushita ifyo twalekabila pa bushiku fye bumo. Nalefwaya ukulabafwako ukusakamana ulupwa no kushitilako umwana wesu umwaume Jimmy ifintu ifisuma ifyo abana besukulu banakwe balekwata.” Ba Marilyn balefwaya no kula-afwilishako balupwa lwabo bambi no kusungako indalama sha kubomfya ku ntanshi. Abanabo abengi baliile mu kubombela ku fyalo fimbi pa kuti balekwata indalama ishingi. Lelo ilyo batontonkenye pa kuya mu kubombela ku calo cimbi, baletwishika nga ca kutila kuti caba fye bwino. Mulandu nshi?

² Ba Marilyn tabalefwaya ukusha ulupwa ulo batemenwe sana kabili ulwali ulwakosa mu fya kwa Lesa. Lelo baletontonkanya ukuti, bambi baliya mu kubombela ku fyalo fimbi, e lyo ne ndupwa shaba fye ishakosa mu fya kwa Lesa. Lelo tabaishibe ifyo bali no kucita pa kukusha umwana wabo Jimmy nga baya ku calo cimbi. Bushe ukulanshanya no mwana pa Intaneti kwali no kubafwa  ukumukusha bwino “ukulingana no kusalapula kwa kwa Yehova”?—Efes. 6:4.

³ Ba Marilyn balifwaile aba kubapandako amano. Abalume babo tabalefwaya ukuti ba Marilyn baye mu kubombela ku calo cimbi, nangu ca kuti batile tabakabaleshe nga basalapo ukuya. Baeluda na bambi mu cilonganino babebele ukuti bekaya, lelo bankashi bamo balebakoselesha ukuti bakaye. Balebeba ukuti: “Nga mwalitemwa ulupwa lwenu, mukaye. Na kulya kwine kuti mwalabombela Yehova.” Nangu ca kuti baletwishika nga cali fye bwino ukuya ku calo cimbi, ba Marilyn balishalikepo ba James no mwana wabo Jimmy kabili baile mu kubombela ku calo cimbi. Balaile ulupwa lwabo ukuti: “Nshakakokole nkabwela nomba line.”

4. Finshi filenga abengi ukuya mukubombela ku calo cimbi, kabili ni bani ilingi line abasakamana abana babo?

⁴ Yehova tafwaya ukuti ababomfi bakwe baleba abapiina icine cine, kabili ukutula na kale abantu balitemwa ukuya mu kubombela ku fyalo fimbi pa kuti bapwishe ubupiina. (Amalu. 37:25; Amapi. 30:8) Pa kuti Yakobo no lupwa lwakwe bapusuke ku cipowe, Yakobo atumine abana bakwe abaume ku Egupti ku kushita ifya kulya. * (Ukute. 42:1, 2) Muno nshiku, abaya ku fyalo fimbi tabayila pa mulandu wa cipowe. Nalimo icilenga ku bengi kufula kwa nkongole isho bakwata. Bambi nabo ni co bafwaya ukwikala bwino sana. Pa kuti bacite ifyo mu calo umo imikalile yayafya, balafuma pa ng’anda no kuya mu kubombela kwi tauni limbi nelyo ku calo cimbi. Ilingi line, basha abana babo abanono ku bafyashi babo, ku mwana wabo umukalamba, kuli banakulwibo na bashikulwibo, kuli balupwa bambi, nelyo ku fibusa fyabo. Nangu ca kuti abaya ku fyalo fimbi tabatemwa ukusha abena mwabo nangu abana babo, abengi abaya balanda ukuti tabakwete mwakulosha.

5, 6. (a) Finshi Yesu alandile ukuti e fingalenga twaba ne nsansa no mutelelwe? (b) Finshi ifyo Yesu aebele abasambi bakwe ukulapepela? (c) Bushe Yehova atupaala shani?

⁵ Ilyo Yesu ali pano calo, abantu abengi bali abapiina kabili balecula sana, kabili nalimo baletontonkanya ukuti nga bakwata indalama ishingi e lyo bengaba ne nsansa no kulaumfwa abacingililwa. (Marko 14:7) Lelo Yesu talefwaya ukuti abantu bacetekele mu fyuma. Alefwaya ukuti bacetekele Yehova, uupeela ifyuma ifishonaika. Mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, Yesu alondolwele ukuti nga tulefwaya ukuba ne nsansa sha cine cine no kucingililwa tatufwile ukubika amano ku fyuma, nelyo ukushintilila pa maka yesu, lelo tufwile ukubika amano kuli bucibusa bwesu na Shifwe wa ku muulu.

⁶ Mwi pepo lya cilangililo, Yesu atusambilishe ifya kupepa, te kupepela ukuba ne cuma, lelo ukupepela ifyo tukabila cila bushiku, e kutila ‘ifya kulya fya ubo bwine bushiku.’ Aebele abalekutika ku lyashi lyakwe ukuti: “Mwilalonganikila ifyuma pano isonde . . . Lelo mulelonganikila ifyuma ku muulu.” (Mat. 6:9, 11, 19, 20) Tatutwishika ukuti Yehova akatupaala nga filya fine atulaya. Lesa tapelela fye pa kutweba ukuti akatupaala, lelo alatupeela fyonse ifyo tukabila sana. Ukwabula no kutwishika, nga tulefwaya ukuba ne nsansa sha cine cine no kucingililwa tufwile ukucetekela Shifwe uutusakamana, te ndalama iyo.—Belengeni Mateo 6:24, 25, 31-34.

7. (a) Ni bani abo Yehova apeela umulimo wa kukusha abana? (b) Mulandu nshi abafyashi bonse babili balingile ukulasambilishisha abana?

⁷ Nga ca kuti ‘intanshi tulafwaya ubulungami bwa kwa Lesa,’ tukalamona imilimo ya kusakamana ulupwa nga fintu Yehova aimona. Mu Mafunde ayo Lesa apeele Mose mwali ne funde ilyo Abena Kristu bafwile  ukukonka ilya kuti: Abafyashi e bafwile ukusambilisha abana babo ifya kwa Lesa. (Belengeni Amalango 6:6, 7.) Lesa apeela umulimo wa kusambilisha abana ku bafyashi, te kuli bashikulwibo nelyo banakulwibo nangu ku bantu bambi iyo. Imfumu Solomone yatile: “We mwana wandi, umfwila ukusalapula kwa kwa wiso, kabili wisuula amafunde ya kwa noko.” (Amapi. 1:8) Yehova afwaya ukuti abafyashi bonse babili baletungulula no kusambilisha abana babo. (Amapi. 31:10, 27, 28) Abana nga baleumfwa ifyo abafyashi balanda pali Yehova no kumona ifyo bamubombela cila bushiku nabo bakalacita cimo cine.

8, 9. (a) Finshi ficitika nga ca kuti umufyashi taleikala no lupwa lwakwe? (b) Ciba shani nga ca kuti abafyashi tabaleikala no lupwa, kabili mibele nshi nalimo aba mu lupwa bengakwata?

⁸ Ilyo abantu bashilaya ku calo cimbi, balatontonkanishisha kabeela pa mafya yengafumamo lelo banono sana abatontonkanya pa bubi bwaba mu kusha ulupwa lwabo lweka. (Amapi. 22:3) * Ilyo fye ba Marilyn baile ku calo cimbi, batendeke ukumfwa sana ubulanda filya bashali pamo no lupwa lwabo. E fyo na balume babo no mwana wabo baleumfwa. Jimmy lyonse aleipusha banyina ati, “Cinshi mwanshilile?” Ba Marilyn abapangile ukuti bakekalako fye imyeshi iinono baikele imyaka, kabili batendeke ukumona ukuti ifintu tafyali bwino mu lupwa lwabo. Panono panono Jimmy alilekele ukulanda sana na banyina kabili talebeba ifyo aleumfwa. Ba Marilyn balandile bulanda bulanda ukuti: “Umwana wandi alilekele ukuntemwa.”

⁹ Abafyashi nga tabaleikala pamo na bana babo, bonse balaba no bulanda kabili nalimo kuti batendeka ukuba ne mibele iyabipa. * Nga ca kuti abafyashi basha abana ilyo bali abanono sana kabili bakokola uko baya, ififumamo tafiwama. Ba Marilyn bale-eba Jimmy ukuti ico bailile kufwaya ukuti akekale bwino. Lelo Jimmy ena alemona fye kwati banyina balimubutuka. Ilyo baile fye alebafuluka. Lelo ilyo papitile inshita, nga babwela mu kutandala, alefwaya ukuti babwelelemo bwangu. Filya fine abana abengi abashikala na bafyashi babo bomfwa, Jimmy na o alemona kwati talingile ukutemwa banyina no kulabomfwila.—Belengeni Amapinda 29:15.

10. (a) Cinshi cingacitika nga ca kuti abafyashi baletumina fye abana ifintu mu nshita ya kuba nabo? (b) Finshi ifyo umufyashi ashingacita nga ca kuti ali ukutali na bana bakwe?

¹⁰ Nangu ca kuti ba Marilyn baletumina sana umwana indalama ne fintu, tafyalengele ukuti abatemwe kabili tabaishibe no kwishiba ukuti ifi balecita balesambilisha umwana  ukutemwa sana ifyuma ukucila ifya kwa Lesa e lyo no lupwa. (Amapi. 22:6) Jimmy ale-eba banyina ati, “Mwikabwela, mulentumina fye ifintu nga ifi fine mucita lyonse.” Ba Marilyn baishileiluka ukuti te kuti bakushe umwana wabo bwino pa foni, mu makalata, nelyo ukulanda nankwe pa intaneti. Batile: “Pa Intaneti te kuti ukumbatilepo umwana nelyo ukumutomona pa kuya mu kulaala.”

11. (a) Bushe ukukanaba pamo no lupwa pa mulandu wa ncito kuti kwakuma shani icupo? (b) Cinshi calengele nkashi umo ukwiluka ukuti alingile ukuba pamo no lupwa lwakwe na kabili?

¹¹ Bucibusa ba Marilyn bakwete na Yehova e lyo na bena mwabo ba James, na bo bwali mu bwafya. Baleya fye mu kulongana na mu kushimikila ubushiku bumo mu mulungu, e lyo limo tabaleyako no kuya. Ababengishe incito balefwaya no kucita nabo ubupulumushi. Apo tabali na bena mwabo aba kubakoselesha, ba Marilyn batendeke ukulaumfwana no mwaume umbi e lyo na ba James nabo e fyo bacitile kabili kwashele fye kwempe nga balicitile ubupulumushi. Ba Marilyn bailwike ukuti nangu ca kuti bena na bena mwabo tabacitile bucende, icupo cabo cali mu bwafya. Baibolo yalanda kuti abaupana balingile ukulanga abena mwabo icitemwiko no ‘kulabapeela ifyo bafwile ukubapeela’ mu cupo. (Ulwimbo 1:2; 1 Kor. 7:3, 5) Kabili tabalepepela Yehova pamo no mwana wabo. Ba Marilyn batile: “Ilyo naile mu kulongana kwa citungu, balandile ukuti pa kuti tukapusuke ubushiku bukalamba ubwa kwa Yehova, calicindama ukulakwata amapepo ya lupwa lyonse, naishileiluka ukuti mfwile ukubwelela ku ng’anda. Mfwile na kabili ukukosha bucibusa bwandi na Lesa no lupwa.”

12. Kufunda nshi ukwa mu Malembo ukwingafwa abashikala pamo ne ndupwa shabo?

¹² Bamo tabatemenwe pa fyo ba Marilyn basalilepo ukubwelelamo ku mwabo. Baeluda mu cilonganino baali ku calo baile balibatashishe sana pa citetekelo cabo no kushipa. Lelo bamo abakuukile kuli cilya calo kabili abashile abena mwabo ne ndupwa tabatemenwe. Mu cifulo ca kusambililako ku fyo ba Marilyn bapingwilepo ukucita, batendeke ukubaseka. Balebeba ati: “Ala ukabwela nomba line fye. Ni ncito nshi ukulabomba pa kusakamana ulupwa nga wabwelelamo?” Mu nshita ya kulafuupula bambi, Abena Kristu balingile ‘ukulasambilisha abakashana ukutemwa abalume babo, ukutemwa abana babo, ukulasunga bwino amayanda yabo, pa kutila icebo ca kwa Lesa cipontelwa.’—Belengeni Tito 2:3-5.

13, 14. Mulandu nshi twingalandila ukuti icitetekelo cilakabilwa pa kuti tubike ifyo Yehova afwaya pa ntanshi ukucila ifyo balupwa balefwaya? Langilileni.

¹³ Abengi abakuukila ku fyalo fimbi bakuulila mu ncende umo bacindikisha intambi shabo no kwafwa ulupwa, maka maka abafyashi, ukucila ifyo bacindika ifintu fimbi. Kanshi icitetekelo calicindama sana pa  kuti Umwina Kristu acite ifyo Yehova afwaya no kucita ifipuseneko ne fyo abantu bacindikisha nelyo ukukanacita ifyo balupwa balefwaya.

¹⁴ Natulande pali ba Carin. Ba Carin batile: “Ilyo Don umwana wesu umwaume afyelwe, ninshi twikala ku calo cimbi, kabili e lyo fye natendeke ukusambilila Baibolo. Balupwa bonse balefwaya ukuti nkatume umwana ku bafyashi ukufikila tukakwate indalama ishingi e lyo tukamusende.” Ilyo ba Carin bakeene ukutuma Don, balupwa, ukubikako fye na balume babo, balebaseka no kubeta ati banang’ani. Ba Carin batile: “Ukulanda fye icishinka, nshaishibe ububi bwali mu kutuma umwana ku bafyashi pa myaka fye iinono. Lelo nalishibe ukuti Yehova alitupa umulimo wa kusunga umwana wesu.” Ilyo ba Carin baimite na kabili, abena mwabo abashali ni ba Nte babele ukuti bafumye ifumo. Filya bacitile pa kubala fyalikoseshe icitetekelo cabo, ica kuti no yu wine muku bacitile ukulingana ne fyo Yehova afwaya. Pali ino nshita, ba Carin na bena mwabo pamo na bana baliba ne nsansa pa fyo bacitile. Nga ca kuti ba Carin balisumine ukutuma umwana wabo umo nelyo bonse babili kuli balupwa, nga tababa ne nsansa.

15, 16. (a) Londololeni ifyo nkashi umo omfwa pa mulandu wa kuti takushiwe na bafyashi bakwe. (b) Mulandu ena apingwililepo ukukanaseekesha umwana kuli banyina?

¹⁵ Nte umo uwe shina lya Vicky atile: “Naikele na bamama pa myaka iinono, abafyashi bandi bena bashele no mwaice wandi umukashana. Ilyo nabwelele mu kwikala nabo ninshi nshabatemwa nge fyo nabatemenwe kale. Nkashinandi ena alebeba fyonse ifyo alefwaya, alebakumbatila, kabili aleumfwana nabo sana. Naleumfwa kwati ndi mweni, nangu fye ilyo nakulile nalefilwa ukubeba ifyo naleumfwa. Ine no mwaice wandi twale-eba abafyashi ukuti tukalamusunga nga mwakota. Nomba ine nkabasungila fye ico cine, nkashinandi ena akabasunga pa mulandu wa kuti alibatemwa.”

¹⁶ Ba Vicky batile: “Bamayo balefwaya ukuti nkatume umwana wandi umwanakashi pa kuti bakalemusunga, nga filya fine bantumine kuli bamama. Lelo nalikeene, pantu ine na bena mwandi tufwaya ukuti tukakushe umwana ukulingana ne fyo Yehova afwaya. Kabili mfwaya ukuti umwana wandi akantemwe.” Ba Vicky balishiba ukuti icacindama sana kubika Yehova intanshi mu bumi no kucita ifyo afwaya ukucila indalama ne fyo balupwa bafwaya. Yesu atile: “Takuli uwingabombela bashikulu babili,” te kuti tubombele Lesa ne fyuma.—Mat. 6:24; Ukufu. 23:2.

17, 18. (a) Finshi Abena Kristu bafwile ukusalapo ukucita? (b) Mepusho nshi tukaasuka mu cipande cikonkelepo?

¹⁷ Shifwe wesu Yehova, alilaya ukuti akulatwafwa ukukwata ifyo tukabila nga twabika Ubufumu no bulungami bwakwe intanshi. (Mat. 6:33) Kanshi Abena Kristu ba cine lyonse bafwile ukusalapo ifya kucita. Nangu ifintu fyafye shani, Yehova alitulaya ukuti ‘akafwaya ne nshila apa kuti tukafumine,’ inshila iishakalenge ukuti tukafilwe ukukonka ifyo Baibolo yalanda. (Belengeni 1 Abena Korinti 10:13.) Nga ca kuti ‘twatekanya pa kulolela’ Yehova, nga ‘twamutetekela’ ilyo tulepepa ukuti atupe amano no kututungulula na lintu tulekonka amafunde yakwe ne fyo atweba, lyena akatwafwa. (Amalu. 37:5, 7) Akatupaala ilyo tule-esha na maka ukubombela fye ena eka, apo e Shikulwifwe uwa cine. Nga twamubika pa ntanshi, ‘akapaala’ conse ico tulecita.—Linganyeniko Ukutendeka 39:3.

¹⁸ Finshi mwingacita pa kuti mutemwane na kabili pa numa ya kubwela ukufuma ku calo cimbi uko mwaile? Finshi mwingacita pa kuti mulesakamana ulupwa lwenu ukwabula ukulusha? Kabili kuti twa-afwa shani bambi ukupingula bwino ifya kucita nga balefwaya ukuya mu kubombela kumbi? Icipande cikonkelepo cikasuka aya mepusho.