1. Bushe Yesu alangile shani ukuti ali no mutima wa kuipeelesha?

ILYO Yesu ali pano calo, alilangile ukuti ali no mutima wa kuipeelesha. Abikile amano ku kucita ukufwaya kwa kwa Lesa, talecita fye ifyo umwine alefwaya. (Yoh. 5:30) Filya atwalilile uwa cishinka mpaka ne mfwa pa cimuti ca kucushiwilwapo, alangile ukuti aliipeeleshe icine cine.—Fil. 2:8.

2. Kuti twalanga shani ukuti twali-ipeelesha, kabili mulandu nshi?

² Apo tuli basambi ba kwa Yesu, na ifwe tufwile ukuba no mutima wa kuipeelesha. Bushe umuntu uwaba no mutima wa kuipeelesha aba shani? Alaitemenwa ukuipusula ku fintu ifyo atemwa pa kuti afweko bambi. Kanshi kuti twatila, ukuipeelesha kwalipusana na bukaitemwe. (Belengeni Mateo 16:24.) Nga twali-ipeelesha tukalabika sana amano ku fyo bambi balefwaya ukucila ku fyo tulefwaya. (Fil. 2:3, 4) Na kuba, Yesu asambilishe ukuti ukuipeelesha kwalicindama sana mu kupepa kwesu. Kwacindama shani? Ukutemwa kwa Bwina Kristu, ukulenga abantu ukuipeelesha, e kutwishibisha ukuti tuli basambi ba cine aba kwa Yesu. (Yoh. 13:34, 35) Kabili tontonkanyeni pa mapaalo ayo tuipakisha pa mulandu wa kuba na ba bwananyina aba mwi sonde lyonse ababa no mutima wa kuipeelesha!

3. Cinshi cingalenga twafilwa ukuba no mutima wa kuipeelesha?

³ Nomba kwaliba umulwani uulenga ukuti tulefilwa  ukuipeelesha. No yu mulwani ni bukaitemwe bwesu. Ibukisheni ifyo Adamu na Efa bacitile ifilanga ukuti bali na bukaitemwe. Bukaitemwe e bwalengele ukuti Efa alye icisabo pantu alefwaya ukuba nga Lesa. Umulume wakwe na o alangile ukuti aali ni kaitemwe pantu alefwaya ukusekesha umukashi wakwe. (Ukute. 3:5, 6) Pa numa ya kufumya Adamu na Efa mu kupepa kwa cine, Satana Kaseebanya alitwalilila ukulenga abantu ukuba bakaitemwe. Ifi fine e fyo acitile na pa kutunka Yesu. (Mat. 4:1-9) Muno nshiku, Satana alalufya abantu abengi pa kubalenga ukuba ne mibele ya bukaitemwe, kabili abantu balalanga iyi mibele mu nshila ishalekanalekana. Kanshi tufwile ukucenjela pantu na ifwe kuti twaba na bukaitemwe ubo abantu abengi bakwata.—Efes. 2:2.

4. (a) Bushe pali ino nshita kuti twafumyapo bukaitemwe? Londololeni. (b) Mepusho nshi twalalandapo?

⁴ Kuti twalinganya bukaitemwe ku ngalaawa ishiba ku cela. Nga ca kutila icela mwacibika pa ncende apali amenshi, cilatendeka ukuba ne ngalaawa. Nga ca kuti mwasuulako fye ukwabula ukucitapo nangu cimo, indalawa kuti shaonaula icela. E fyo caba na kuli ifwe, nangu ca kuti pali ino nshita te kuti tufumyepo ulubembu na bukaitemwe, tufwile ukwishiba ububi bwaba muli bukaitemwe no kulaesha na maka ukukanaitemwa. (1 Kor. 9:26, 27) Kuti twaishiba shani ukuti tuli na bukaitemwe? Kabili kuti twacita shani pa kuti tube no mutima wa kuipeelesha?

5. (a) Bushe Baibolo yaba shani nge cilola? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.) (b) Ilyo tuleiceeceeta pa kuti tumone nga twaliba na bukaitemwe, finshi tushifwile ukucita?

⁵ Filya fine tubomfya icilola pa kuti tumone ifyo tulemoneka, e fyo tufwile no kubomfya Baibolo pa kuti tumone ifyo umutima wesu waba no kulungika ifyo twasanga ukuti tafiweme. (Belengeni Yakobo 1:22-25.) Nomba pa kuti icilola citwafwe, tufwile ukucibomfya bwino. Ku ca kumwenako, nga twalolesha mu cilola lubilo lubilo, te kuti tumone fyonse ifishili bwino. Na kabili nga twaiminina pa mbali e lyo twalolesha mu cilola, kuti twamonamo umuntu umbi uuli ku numa. Pa kuti tumone nga natukwata imibele yabipa pamo nga bukaitemwe, tatufwile ukubelenga fye Baibolo ukwabula ukubikako amano nelyo ukulatontonkanya ukuti ifyo tulebelengapo fikumine umuntu umbi.

6. Bushe tutwalilila shani ukukonka amafunde ayapwililika?

⁶ Natulangilile, nalimo tulabelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse, nangu fye cila bushiku, lelo ukwabula ukwiluka ukuti twaba na bukaitemwe. Bushe ica musango yu kuti cacitika shani? Tontonkanyeni pali ici: Mu cilangililo Yakobo alandile pa cilola, tatile umuntu taloleshe bwino bwino mu cilola iyo. Yakobo alembele ukuti uyu muntu ‘ali-iloleshe.’ Ili shiwi Yakobo abomfeshe, lyafuma kwi shiwi lya ciGriki ilipilibula ukuiceeceeta nelyo ukutontonkanyapo sana. Nomba bushe bwafya nshi uyu mwaume akwete? Yakobo akonkenyepo ukusosa ukuti: “Apwa ukuilolesha no kufumapo, apo pene alaba ifyo aba.” Uyu mwaume afumine pa cilola ukwabula ukucitapo nangu cimo pa fyo amwene. Lelo, umuntu uwatunguluka ena ‘talolesha fye mu mafunde ayapwililika’ lelo ‘alayakonka.’ Uyu muntu talabako fye ku fyo abelenga mu mafunde ayapwililika ayaba mu Cebo ca kwa Lesa, lelo alakonka ifyabamo no kuficita. Yesu alandile pa cishinka cimo cine ilyo atile: “Nga mwaikalilila mu fyo nsosa, ninshi ca cine muli basambi bandi.”—Yoh. 8:31.

7. Kuti twabomfya shani Baibolo ku kuiceeceeta pa kuti twishibe nga ni fwe bakaitemwe?

⁷ Kanshi nga mulefwaya ukuti mwiba bakaitemwe, ica kubalilapo ico mufwile  ukucita, kulabikako amano ilyo mulebelenga Icebo ca kwa Lesa. Ukucita ifi kukamwafwa ukwishiba umo mufwile ukwaluka. Lelo tamufwile ukupelela fye pa kubelenga Baibolo. Mufwile ukufwailapo ifyebo na fimbi. Nga mwaishiba bwino ilyashi ilyo mulebelengapo, yipusheni amuti: ‘Bushe ifi nabelenga nga nine fyacitikile, nga nacitile shani? Bushe nga nalipingwile fye bwino ifya kucita?’ Ne cacindama sana ca kuti mufwile ukwesha na maka ukucita ifyo mulebelenga. (Mat. 7:24, 25) Lekeni tumone ifyo ilyashi lilanda pa Mfumu Shauli no mutumwa Petro lingatwafwa ukuba no mutima wa kuipeelesha.

8. Bushe Shauli ali shani ilyo atendeke ukuteka, kabili finshi acitile ifyalelanga ukuti e fyo aali?

⁸ Ifyacitile Imfumu Shauli iya bena Israele fitusambilisha ukuti bukaitemwe kuti bwalenga twafilwa ukuipeelesha. Ilyo Shauli atendeke ukuteka aali muntu uwaicefya sana. (1 Sam. 9:21) Takandile abena Israele abalelanda ifyabipa pa mitekele yakwe, nangu ca kuti alikwete insambu sha kucita ifyo pantu ali ni mfumu iyo Lesa asontele. (1 Sam. 10:27) Imfumu Shauli yalicitile fyonse ukulingana ne fyo Lesa ayebele ukupitila mu mupashi wakwe, ici calengele ukuti abena Israele bacimfye abena Amone. Pa numa atashishe Yehova ukuti e walengele bacimfye.—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Bushe Shauli aishileba shani na bukaitemwe?

⁹ Mu kupita kwa nshita, Shauli aishileba na bukaitemwe ne cilumba. Ilyo acimfishe abena Amaleke, acindikishe ifyo umwine alefwaya ukucila ukumfwila Yehova. Pa mulandu wa bufunushi, Shauli asendele ifyo bapokele mu bulwi mu nshita ya kufyonaula ukulingana ne fyo Lesa amwebele. Kabili apo ali ne cilumba ali-ikuulile ica kumwibukishishako. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Ilyo kasesema Samwele amwebele ukuti Yehova alifulilwe pa fyo acitile, Shauli atendeke ukuipokolola no kulanda pa mafunde ya kwa Lesa yamo ayo aumfwilile kabili atampile no kupeela bambi umulandu. (1 Sam. 15:16-21) Na kabili, icilumba calengele ukuti Shauli abike sana amano ku kufwaya ukucindikwa ku bantu ukucila ukulenga Lesa ukusekelela. (1 Sam. 15:30) Bushe ifyo Shauli acitile kuti fyatwafwa shani ukuiceeceeta pa kuti tutwalilile ukuipeelesha?

10, 11. (a) Bushe finshi twasambilila ku fyo Shauli acitile? (b) Finshi tufwile ukucita pa kuti twicita filya Shauli acitile?

¹⁰ Ica kubalilapo, ifyo Shauli acitile filanga ukuti tatufwile ukuba no muleele wa kuiceeceeta, ukumona ukuti apo kale twali-ipeleshe ninshi tukatwalilila fye ukuba no mutima wa kuipeelesha. (1 Tim. 4:10) Muleibukisha ukuti, Shauli alibombele Lesa bwino kabili alemupaala, lelo aishileba na bukaitemwe. Yehova alikeene Shauli pantu tali ne cumfwila.

¹¹ Ica bubili, tufwile ukucenjela pa kuti tatulebika fye amano ku fintu ifyo tulecitamo bwino, no kulaba ku fintu ifyo tulingile ukuwamyako. Kuti caba kwati tulelolesha mu cilola ukumona ifyo ifya kufwala ifipya tufwele filemoneka bwino no kukanamona ifiko ifili ku menso. Nangu ca kuti tatuli bakaitemwe nga Shauli, tufwile ukwesha na maka ukukanacita icili conse icingalenga twaba bakaitemwe. Nga batufunda tatufwile ukulaipokolola, ukulamona ukuti tapali ubwafya, nelyo ukulapeela bambi umulandu. Mu nshita ya kuba nga Shauli, tufwile ukumfwila ukufunda.—Belengeni Amalumbo 141:5.

12. Bushe ukuba no mutima wa kuipeelesha kuti kwatwafwa shani nga twacita ulubembu ulukalamba?

¹² Nomba finshi tufwile ukucita nga twacita ulubembu ulukalamba? Shauli  alefwaya umucinshi ku bantu, ne ci calengele ukuti akaane ukulapila. Lelo, ukuba no mutima wa kuipeelesha kuti kwatwafwa ukukanaumfwa insoni e lyo no kumfwa ilyo batufunda. (Amapi. 28:13; Yako. 5:14-16) Ku ca kumwenako, munyinefwe umo atendeke ukutamba ifye shiku ninshi ali fye ne myaka 12, kabili atambile pa myaka ukucila 10. Atile: “Calyafishe sana ukweba umwina mwandi na baeluda ifyo nalecita. Nomba ifi nabeba, ndomfwa bwino kwati icipe icafina califuma pa mubili wandi. Abanandi bamo balyumfwile sana ububi ilyo bampokele ubutumikila, kwati e bo nabembukile. Lelo nalishiba ukuti Yehova alasekelela pa milimo mubombela pali ino nshita ukucila ilyo naletamba ifye shiku, kabili ifyo Yehova amona e fyacindama sana.”

13, 14. Bushe Petro alangile shani ukuti ali no mutima wa bukaitemwe?

¹³ Ilyo umutumwa Petro alesambilila kuli Yesu ali no mutima wa kuipeelesha. (Luka 5:3-11) Na lyo line, alefwaya sana ukuti ifintu e o fye filewamina. Ku ca kumwenako, alifulilwe ilyo umutumwa Yakobo na Yohane balefwaya ukupeelwa ififulo ifyacindama no kwikala pamo na Yesu mu Bufumu bwa kwa Lesa. Nalimo Petro atontonkenye ukuti e o balingile ukupeela icipuna cimo pantu Yesu kale kale alimwebele ukuti ali no kumupeela umulimo uwaibela. (Mat. 16:18, 19) Na lyo line, Yesu asokele Yakobo, Yohane na Petro wine pamo na batumwa bonse ukuti tabafwile ‘ukulatitikisha’ bamunyinabo.—Marko 10:35-45.

¹⁴ Nangu ca kuti Yesu alimulungike mu fyo aletontonkanya, Petro ta-alwike. Ilyo Yesu aebele abatumwa ukuti bali no ku mubutuka, Petro atile nangu bambi bamubutuke ena ali no kutwalilila uwa cishinka. (Mat. 26:31-33) Ukuicetekela uko Petro aicetekele kwali fye kwa pa kanwa, pantu bulya bwine bushiku alifililwe ukuba no mutima wa kuipeelesha. Pa kufwaya kuti aicingilile, Petro akeene Yesu imiku itatu.—Mat. 26:69-75.

15. Mulandu nshi ifyo Petro acitile fyacindamina?

¹⁵ Nangu ca kuti Petro alefilwa ukuba  no mutima wa kuipeelesha, kuti twasambililako ku fyo acitile. Petro alyeseshe na maka kabili umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa na o walimwafwile ukuleka ukuba no mutima wa bukaitemwe kabili aishileba ne mibele ya kuilama e lyo no mutima wa kuipeelesha. (Gal. 5:22, 23) Alishipikishe amafya ayakalamba sana ukucila na pa yo afililwe ukushipikisha pa kubala. Ilyo Paulo amukalipile pa bantu, Petro ali-icefeshe. (Gal. 2:11-14) Kabili pa numa ya kumukalipila, tale-enda ne cikonko, ukutontonkanya ukuti Paulo na museebanya pali filya amukalipile. Petro alitwalilile ukutemwa Paulo. (2 Pet. 3:15) Ifyacitile Petro kuti fyatwafwa ukuba abaipeelesha.

16. Kuti twalanga shani ukuti twaliba no mutima wa kuipeelesha ilyo ifintu fyayafya?

¹⁶ Tontonkanyeni pa fyo mucita nga mwakwata amafya. Ilyo Petro na batumwa bababikile mu cifungo no kubafopaula pa mulandu wa kuti baleshimikila, balisekelele “pantu basangilwe abawamina ukuculila ishina lyakwe [Yesu].” (Imil. 5:41) Na imwe nga balemucusha mufwile ukuba no mutima wa kuipeelesha nga filya Petro aali no kulakonka mu ntampulo sha kwa Yesu. (Belengeni 1 Petro 2:20, 21.) Ukutontonkanya muli iyi nshila kukamwafwa na lintu baeluda bamusalapula. Mu nshita ya kukalipa, mufwile ukupashanya Petro.—Luk. Mil. 7:9.

17, 18. (a) Finshi tufwile ukuyipusha pa fyo tufwaya ukucita mu mulimo wa kwa Lesa? (b) Bushe finshi twingacita nga twamona ukuti mu fyo tulecita muli bukaitemwe?

¹⁷ Kabili kuti mwasambililako ku fyo Petro acitile ilyo muletontonkanya pa fyo mufwaya ukucita mu mulimo wa kwa Lesa. Kuti twabombela Lesa bwino nga tuleipeelesha. Na lyo line, mufwile ukwibukisha ukuti ukufwaya ukubombela Lesa takulingile ukulenga mwalafwaya ukulumbuka. Kanshi yipusheni amuti, ‘Ifi ndefwaya ukuwamyako nelyo ukulabombela sana Yehova, bushe ndefwaya ukulumbuka nelyo cifulo, nga filya Yakobo na Yohane bacitile?’

¹⁸ Nga mwasanga ukuti mu mutima wenu muli bukaitemwe, mufwile ukulomba Yehova ukuti amwafwe ukwaluka mu fyo mutontonkanya ne fyo mumona ifintu; lyena esheni na maka ukubika amano ku kupeela Lesa ubukata ukucila ukuifwaila ubukata. (Amalu. 86:11) Na kabili, nalimo kuti mwafwaya ukubombako imilimo ya kwa Lesa imo iishingalenga mwaishibikwa sana. Ku ca kumwenako, kuti nalimo mwaesha ukuba ne mibele iyo mumona ukuti yalimwafya ukukwata. Nga ca kuti mulapekanya bwino amalyashi ya mu kulongana lelo tamwatemwa ukubombako umulimo wa kuwamya Ing’anda ya Bufumu, kuti mwabika ubuyo bwa kukonka ukufunda kwaba pa Abena Roma 12:16.—Belengeni.

19. Finshi tufwile ukucita pa kuti tatufuupwilwe ku fyo twamona ilyo twalolesha mu cilola ca Cebo ca kwa Lesa?

¹⁹ Nga ca kuti pa numa ya kuibebeta bwino ukubomfya Icebo ca kwa Lesa twamona ukuti mumo tatulecita bwino, limbi natukwata bukaitemwe, nalimo kuti twafuupulwa. Ica musango yu nga cacitika, tontonkanyeni pa muntu wa mu cilangililo uo Yakobo alandilepo. Yakobo talandile ukuti ulya umuntu ali-iwemye bwangu bwangu nelyo ukuti alipwishishe ubwafya akwete; lelo atile ‘alekonka amafunde ayapwililika.’ (Yako. 1:25) Ulya muntu alibukishe ifyo amwene ilyo aloleshe mu cilola kabili alitwalilile ukuiwamya. Kanshi tamulingile ukuisuula lelo tamufwile ukulaba ukuwamyako umo mushicita bwino. (Belengeni Lukala Milandu 7:20.) Twalilileni ukulalolesha mu mafunde ayapwililika, no kulacita ifingalenga mwaba no mutima wa kuipeelesha. Yehova ali-itemenwa ukumwafwa, nga fintu afwa bamunyinenwe abengi. Aba bamunyinenwe na bo tabapwililika lelo Lesa alibatemwa kabili alabapaala.