Bushe Kuti Twaba Shani No Luse Kuli Bambi?
Bushe Kuti Twaba Shani No Luse Kuli Bambi?
“E ico kanshi, lyonse ilyo twaba ne nshita yalinga, tubombe icisuma kuli bonse, lelo maka maka ku ba bwananyina mu citetekelo.”—ABENA GALATIA 6:10.
1, 2. Finshi icilangililo ca mwina Samaria citusambilisha pa luse?
ILYO umwaume waishibe sana amafunde alelanda na Yesu, aipwishe ukuti: “Nga kanshi umunandi nani?” Pa kwasuka, Yesu ashimike icilangililo, atile: “Umuntu umo alefuma ku Yerusalemu aletentemukila ku Yeriko no kuwila mu fipondo, ifyamufuulile no kumupume mpumo, no kuya, fyamusha impondo. Awe cali nkuma, shimapepo umo alepita mu musebo ulya, lelo ilyo amumwene, alambile ulubali lubiye. No mwina Lebi na o wine, ilyo afikile palya no kumumona, alambile ulubali lubiye. Lelo umwina Samaria umo uwalepita mu musebo ulya afikile kuli wene, kabili ilyo amumwene, aiketwe inkumbu. Awe apaleme kuli wene no kukakila ifilonda fyakwe, aitilepo na mafuta no mwangashi. Lyene umuninike pa citeekwa cakwe cine no kumutwala ku ng’anda ya beni no kumutensha. Kabili ubushiku bwa konkelepo, abuulile badenari babili, apeele no mwine wa ng’anda ya beni, no kutila, ‘Ulemutensha, na shonse isho ukapoosa ukucila pali ishi, nkakubwesesha ilyo nkabwela.’” Lintu Yesu apwile ukushimika icilangililo, aipwishe umwaume waishibe sana amafunde ukuti: “Nani pali aba batatu uwali umubiye wa wawile mu fipondo?” Ulya mwaume ayaswike ukuti: “Uwamubelele uluse.”—Luka 10:25, 29-37a.
2 Ala ifyo umwina Samaria acitile filatulanga bwino bwino ifyo uluse lwine lwine lwaba! Inkumbu, nelyo icililishi, fyalengele umwina Samaria ukwafwa umuntu uo bapumine. E lyo umwina Samaria taishibene na ulya mwaume ayafwilishe. Kanshi ukuba no luse takupelela fye ku bana calo banensu, abo tupepa nabo, nelyo ku ba mutundu wesu fye. Lintu Yesu alandile icilangililo ca mwina Samaria, aebele ulya mwaume waishibe sana amafunde ukuti: “Kabiye ulecita ifyo fine na iwe.” (Luka 10:37b) Na ifwe bene tufwile ukulaumfwila uku kufunda no kulaesha na maka ukuba no luse kuli bambi. Nomba kuti twaba shani no luse kuli bambi? Finshi tulingile ukulacita ifya kulalanga ukuti twaliba no luse?
“Uwa Bwananyina . . . Nga ali Ubwamba”
3, 4. Mulandu nshi tulingile ukubikila sana amano ku kuba no luse ku ba mu cilonganino?
3 Umutumwa Paulo atile: “Lyonse ilyo twaba ne nshita yalinga, tubombe icisuma kuli bonse, lelo maka maka ku ba bwananyina mu citetekelo.” (Abena Galatia 6:10) Kanshi pa kubala natulande pa fyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti twaliba no luse ku ba bwananyina mu citetekelo.
4 Ilyo umusambi Yakobo alekonkomesha Abena Kristu ba cine ukulaba no luse kuli bambi, alembele ukuti: “Uushicita uluse akapingulwa ukwabula uluse.” (Yakobo 2:13) Aya mashiwi yalatweba ifyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti tuli ba luse kuli bambi. Ica kumwenako fye, pali Yakobo 1:27 patila: “Imipepele iyasanguluka kabili iishakowela mu menso ya kwa Lesa wesu kabili Shifwe ni yi: ukusakamana inshiwa na bamukamfwilwa mu kucula kwabo, no kuisunga ababula akalema ku fya pano calo.” Pali Yakobo 2:15, 16 napo patila: “Uwa bwananyina umwaume nelyo umwanakashi nga ali ubwamba no kubulwa ica kulya ca bushiku, kabili umo uwa muli imwe abeba ati: ‘Kafikenipo umutende, mukangabuke no kwikuta,’ lelo tamubapeele ifyo umubili wabo ulekabila, bushe ca kwafwa nshi?”
5, 6. Finshi tufwile ukulacita ifingalanga ukuti twaliba sana no luse ku ba mu cilonganino?
5 Ukulasakamana bambi no kulayafwa abali mu kubulwa nako kwaba pa fya kwishibilako abapepa Lesa wa cine. Fwe bapepa Lesa wa cine tatufwile ukweba fye bambi ukuti mwende umutende nga ca kuti nababulisha fimo. Lelo, ukuba ne nkumbu kufwile ukulenga twacitapo cimo ku kwafwa ababulishe. (1 Yohane 3:17, 18) Ukupekanishishako abalwele ifya kulya, ukuyaafwako abakalamba ukubomba imilimo ya pa ng’anda, ukubafwako mu myendele pa kuya ku kulongana, no kwafwilisha ababulishe fyaba pa fyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti twaliba no luse nga nshi.—Amalango 15:7-10.
6 Calicindama ukwafwilisha Abena Kristu banensu mu fyo babulishe, lelo ukubafwa ukukosa mu kupepa Lesa kwalicilapo ukucindama. Baibolo itukonkomesha ‘ukusansamusha abakungumane mitima, no kutungilila abanaka.’ (1 Abena Tesalonika 5:14) Kabili ikoselesha “abanakashi abakalamba” ukuba “bakasambilisha wa cisuma.” (Tito 2:3) Na kabili ilanda pali baeluda ukuti: “Umuntu no muntu akaba ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula.”—Esaya 32:2.
7. Ifyacitile abasambi baleikala mu Antioke wa mu Suria fitusambilisha cinshi pa luse?
7 Abali mu filonganino fyaliko mu nshita ya batumwa tabapelele fye pa kusakamana bamukamfwilwa, inshiwa, ababulishe, na balekabila ukukoselesha abali mu filonganino fyabo, lelo limo limo baleyafwilisha abasumina banabo abaleikala mu fyalo fimbi. Ica kumwenako fye, lintu kasesema Agabu asobele ukuti “icipowe cikalamba calesungamina ukwisa pa ba pano isonde bonse,” abasambi baleikala mu Antioke wa ku Suria “baipingwile, umo na umo apo akwatile, ukutuma ica kukumbusuka ku ba bwananyina abaleikala mu Yudea.” Batumine ifi fintu kuli baeluda ba mu Yudea “mu minwe ya kwa Barnaba na Sauli.” (Imilimo 11:28-30) Nga muno nshiku bushe caba shani? “Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” alipanga amakomiti ya kukumbusuka ayasakamana bamunyinefwe abengaponenwa na kayofi pamo nga icipuupu cikalamba, icinkukuma, nelyo icinkukuma beta ati tsunami. (Mateo 24:45) Kanshi ifyo tufwile ukulacita pa kulanga ukuti twaliba no luse kuitemenwa ukubombela pamo na ya makomiti no kusangwilako ifya kwafwilisha ababulishe.
“Nga Mwatwalilila Ukuba no Musoobolola”
8. Bushe umusoobolola ulenga shani umuntu ukukanaba no luse?
8 Ilyo Yakobo alesoka Abena Kristu pa cingalenga bafilwa ukuba no luse no kumfwila “ifunde lya cifumu” ilya kutemwa, alembele ukuti: “Nga mutwalilila ukuba no musoobolola, ninshi mulecita ulubembu, pantu mwebaulwa ku mafunde ukuti muli bampulamafunde.” (Yakobo 2:8, 9) Ukutemwa sana aba fyuma nelyo abaishibikwa sana kuti kwalenga twafilwa ukubika amano ku “nkuuta ya mulanda.” (Amapinda 21:13) Umusoobolola ulalenga umuntu ukukanaba no luse. Tulanga ukuti twaliba no luse nga tatuli na kapatulula.
9. Mulandu nshi cishalubanina ukucitilako bamo ifisuma ifyo tushacitilapo bambi?
9 Bushe ukukanaba no musoobolola kupilibula ukuti tatufwile kucitilako bamo ifisuma ifyo tushacitilapo bambi? Awe te ifyo. Ilyo umutumwa Paulo alelanda pa Mwina Kristu munankwe Epafroditi, alembele Abena Kristu ba ku Filipi ukuti: “Twalilileni ukucindika ababe fi.” Mulandu nshi asosele fyo? Alondolwele kuti, “pa mulandu wa mulimo wa kwa Shikulu apalamine ku mfwa, pa kuba mukapoosa mweo, ukuti afishepo ukukanabapo kwenu kuno ku kumpyungila.” (Abena Filipi 2:25, 29, 30) Epafroditi alingile ukumutasha pa fyo apyungile Paulo. Na kabili, pali 1 Timote 5:17 patila: “Abakalamba abatungulula bwino balingwe abawamino mucinshi ubili, maka maka ababombesha mu kulanda no kusambilisha.” Tulingile no kulatasha Abena Kristu abakwata imibele isuma. Ukucita ifya musango uyu takupilibula ukuti tuli ba musoobolola.
“Amano Ayafuma mu Muulu . . . Yaisulamo Uluse”
10. Mulandu nshi tulingile ukulamina ululimi lwesu?
10 Ilyo Yakobo alelanda pa lulimi, atile: “[Ululimi] lubi talunakila, lwaisulamo ubusungu bwa mfwa. Kuli lwene tucindikilako Yehova, kabili Shifwe, na kabili tutiipilako abantu abalengwa ‘mu cipasho ca kwa Lesa.’ Mu kanwa kamo kene mulafuma amapaalo ne fitiipu.” Pa numa ya kulanda aya mashiwi, Yakobo asosele no kuti: “Nga muli ba kalumwa akabi no lubuli mu mitima yenu, mwilaitakisha no kubepeshe cine. Aya te mano ayafuma mu muulu, lelo ya pano nse, ya bunama, ya buciwa. Pantu ukuli akalumwa no lubuli, e kuli icimfulumfulu, na conse icibi. Lelo amano yafuma mu muulu pa kubala ya musangwela, e lyo ya mutende, yalinakilila, ya cumfwila, yaisulamo uluse ne fisabo fisuma, tayacita kapaatulula, te ya bumbimunda.”—Yakobo 3:8-10a, 14-17.
11. Bushe kuti twaba shani no luse mu fyo tulanda?
11 Kanshi ifyo tulanda filalanga nampo nga twalikwata amano “ayaisulamo uluse” nelyo iyo. Tutile akalumwa nelyo ulubuli fyalenga tuleyumfwa, tulebepa, nelyo ukuba no lwambo ulwa kuti tuleseebanya bambi, bushe ninshi tulelanga ukuti tuli bantu ba musango nshi? Pa Amalumbo 94:4 patila: “Incitatubi shonse shilailumba.” Mwandini ulwambo lulonaula bwangu ishina lya muntu wa kaele! (Amalumbo 64:2-4) E lyo tontonkanyeni na pa fyo ‘inte ya bufi’ yonaule shina lya muntu. (Amapinda 14:5; 1 Ishamfumu 21:7-13) Lintu alandile pa fyo abantu babomfya ululimi bubi bubi, Yakobo atile: “Taciyene, mwe bamunyinane, ukuti ifi fintu filetwalilila fye ukube fi.” (Yakobo 3:10b) E ico, nga twaliba no luse lwine lwine, tukalabomfya ululimi lwesu bwino, mu mutende, kabili mu mutembo. Yesu atile: “Ndemweba nati, icebo conse ica buwelewele ico abantu balanda, bakalubulwilapo pa Bushiku bwa Bupingushi.” (Mateo 12:36) Ala calicindama ukulanga ukuti twaliba no luse mu fyo tulanda!
‘Lekeleleni Abantu Amampuulu Yabo’
12, 13. (a) Bushe icilangililo ca musha uwali ne nkongole ishingi nga nshi kuli shikulu wakwe citusambilisha cinshi pa luse? (b) Ni mwi mwalola amashiwi ya kuti tulingile ukwelela munyinefwe “ukufika ku miku amakumi cinelubali na cinelubali (77)”?
12 Icilangililo ca kwa Yesu ica musha uwali ne nkongole amadenari 60,000,000 kuli shikulu wakwe, imfumu, citusambilisha na fimbi ifyo tufwile ukulacita pa kulanga ukuti tuli ba luse. Apo umusha takwete pa kuma ukuboko, apaapaatile shikulu wakwe ukumubelela uluse. Awe shikulu wakwe ‘amwikatile inkumbu’ no kumulekelela. Lelo lintu umusha afumine, asangile umusha munankwe uwamukwatile inkongole amadenari fye 100, alikalipe kabili ailemukakisha mu cifungo ukwabula no kumfwako uluse. Ilyo shikulu wakwe aumfwile icacitike, aitile umusha uo alekelele no kusosa kuli wena ati: “We musha mubifi, nalikulekelele misha yonse ilya lintu wapaapeete kuli ine. Bushe na iwe taufwile ukubelelo luse umusha mubiyo, ifyo na ine na kubelele uluse?” Awe e fyo shikulu wakwe ailemukakisha mu cifungo. Muli ici cilangililo Yesu alekeleshe na mashiwi yatila: “E fyo na Tata wa mu muulu akacita kuli imwe nga tamulekelela cila muntu munyinenwe ne mitima yenu yonse.”—Mateo 18:23-35.
13 Mwandini ici cilangililo cilatusambilisha bwino sana ukuti ukuba no luse kusanshamo no kulaelela bambi! Yehova alitulekelela imembu ishaba kwati ni nkongole ishingi nga nshi. Kanshi na ifwe bene tufwile ‘ukulalekelela abantu amampuulu yabo’! (Mateo 6:14, 15) Ilyo Yesu ashilalanda ici cilangililo ca musha uushali na luse, Petro amwipwishe ukuti: “Mwe Shikulu, miku inga munyinane engamembukila na ine ukumulekelela? Bushe kufika ku miku cinelubali (7)?” Yesu amwaswike ati: “Nshilekweba nati, ukufika ku miku cinelubali (7), lelo ukufika ku miku amakumi cinelubali na cinelubali (77).” (Mateo 18:21, 22) Kanshi umuntu wa luse alingile ukwelela umunankwe “ukufika ku miku amakumi cinelubali na cinelubali (77),” e kutila ukwabula apa kupelela.
14. Ukulingana na Mateo 7:1-4, bushe kuti twalanga shani ukuti twaliba no luse?
14 Mu Lyashi lya pa Lupili, Yesu alilandile na fimbi ifyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti tuli ba luse, atile: “Mwilapingula pa kuti mwipingulwa; pantu ku bupingushi ubo mupingula, eko mukapingwilwa . . . Nga kanshi cinshi ulolesesha akani akali mu linso lya kwa munonko, lelo ulusonta ululi mu linso lyobe taulelumona? Nelyo wingatila shani kuli munonko, ‘Leka nkufumye akani mu linso lyobe’; lintu, mona! ulusonta luli mu linso lyobe?” (Mateo 7:1-4) E ico, kuti twalanga ukuti twaliba no luse nga tuleshipikisha ifilubo fya bambi ukwabula ukubapingula nelyo ukubalengulula.
“Tubombe Icisuma Kuli Bonse”
15. Mulandu nshi tushilingile ukubela no luse ku ba mu cilonganino fye?
15 Ibuuku lya kwa Yakobo lilanda sana pa kuba no luse ku basumina banensu, lelo ici tacilepilibula ukuti tufwile ukuba no luse ku ba mu cilonganino fye. Amalumbo 145:9 yatila: “Yehova musuma kuli bonse, ne nkumbu shakwe shili pali fyonse ifyo alengele.” Baibolo itukonkomesha ‘ukulapashanya Lesa’ no ‘kulabomba icisuma kuli bonse.’ (Abena Efese 5:1; Abena Galatia 6:10) Ukulanda fye icishinka ‘tatwatemwa icalo nelyo ifya pano calo,’ lelo tufwile ukubika amano ku fyo aba muli cino calo bakabila.—1 Yohane 2:15.
16. Finshi fipima ifyo twingacita pa kulanga ukuti twaliba no luse kuli bambi?
16 Lyonse fye fwe Bena Kristu tufwile ukulayafwilisha abaponenwa ne “ca mankumanya” nelyo akayofi. (Lukala Milandu 9:11) Lelo, icikapima apo twingapesha ukubafwa ni nshita, indalama, e lyo na po amaka yesu yengapelela. (Amapinda 3:27) Nomba ilyo tuleyafwa bamo, tulingile ukucenjela pa kuti tatubalengele ukuba abanang’ani. (Amapinda 20:1, 4; 2 Abena Tesalonika 3:10-12) Kanshi umuntu wa luse alaba ne cililishi nelyo alalangulukilako uuli no bwafya kabili ilyo alemwafwa alashininkisha ukuti talemulenga ukuba umunang’ani.
17. Cinshi icacindama sana ico twingacita pa kulanga ukuti tuli ba luse ku bantu abashili ba mu cilonganino?
17 Icacindama sana ico twingacita pa kulanga ukuti tuli ba luse ku bantu abashili ba mu cilonganino kubashimikilako imbila nsuma ya Bufumu. Mulandu nshi? Pantu abengi tabaishiba icine kabili caba kwati baba mu mfifi umo bafifitila fye pa kwenda. Apo abengi tabaishiba ifyo bengapwisha amafya kabili tabakwata ne subilo lya ku ntanshi, baba “abalulunkaniwa kabili abapaswa nge mpaanga ishabula kacema.” (Mateo 9:36) Imbila nsuma iyaba mu Baibolo kuti yaba kwati ‘ni nyali ku makasa yabo,’ e kutila kuti yabafwa ukupwisha amafya bakwata. Na kabili kuti yaba kwati ‘lubuuto ku nshila shabo’ pantu Baibolo yalisobela ifyo Lesa akacitila abantu ku ntanshi, ifingabalenga ukuba ne subilo. (Amalumbo 119:105) Ala lishuko ukulashimikilako bambi imbila nsuma iyo bengatemwa sana ukumfwa! Apo “ubucushi ubukalamba” nabupalama nga nshi, tufwile ukucincila sana mu mulimo wa kushimikila no kusambilisha. (Mateo 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20) E cacindama sana ico twingacita pa kulanga ukuti tuli ba luse kuli bambi.
Peeleni “Ifyaba mu Kati”
18, 19. Mulandu nshi tulingile ukubela sana no luse muli fyonse ifyo tucita?
18 Yesu atile: “Peeleni ifya nkumbu ifyaba mu kati.” (Luka 11:41) Pa kuti ifyo twacitila umo fibe uluse lwine lwine, fifwile ukufuma mu kati kesu, e kuti pa nshi ya mutima. (2 Abena Korinti 9:7) Muli cino calo, ubunkalwe, ukuitemwa, no kukanabikako amano ilyo bambi balecula nelyo lintu bali na mafya, fyaliseeka sana. Kanshi ukupeela bambi ubupe ubufumine pa nshi ya mutima kulalenga bailulukwa nga nshi!
19 E ico, natuleba sana no luse muli fyonse ifyo tucita. Nga twaba sana no luse, ninshi twakulapashanya sana Lesa. Ici cilalenga tuleba sana ne nsansa mu mikalile yesu.—Mateo 5:7.
Finshi Mwasambilila?
• Mulandu nshi cacindamina sana ukuba no luse ku basumina banensu?
• Bushe kuti tulelanga shani ukuti twaliba no luse ku Bena Kristu banensu?
• Bushe kuti twacita shani icisuma ku bantu abashaba mu cilonganino?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 26]
Umwina Samaria alibelele umuYuda uluse
[Ifikope pe bula 27]
Abena Kristu balacita ifilanga ukuti ba luse nga nshi
[Icikope pe bula 30]
Icacindama sana ico twingacita pa kulanga ukuti tuli ba luse ku bantu abashili ba mu cilonganino kubashimikilako imbila nsuma