Icebo ca kwa Yehova ca Mweo

Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Kubalilapo Ilya Amalumbo

LISHINA nshi ilingalinga ibuuku lya mu Baibolo umwaba amalumbo ayengi aya kulumba Yehova Lesa, Kabumba wesu? Amalumbo e shina fye ilingalinga. Ili buuku e lyalepesha sana mu Baibolo, lyalikwata ne nyimbo ishisuma ishilanda pa mibele isuma iya kwa Lesa na pa milimo yakwe, kabili lilanda na pa kusesema ukwingi. Inyimbo ishingi shilanga ifyo bakalemba baleyumfwa ilyo balecula. Pa kupwisha ukulemba ibuuku lya Amalumbo papitile imyaka mupepi na 1000, ukutendeka mu nshiku sha kwa kasesema Mose ukufika ku nshita abaYuda babwelele ku Babiloni. Abalembele Amalumbo ni Mose, Imfumu David, na bambi. Shimapepo Esra e watantike bwino amabuuku ya mu Amalumbo.

Ukutula na kale, ibuuku lya Amalumbo balilyakanya mu fiputulwa fisano ifya nyimbo: (1) Amalumbo 1-41; (2) Amalumbo 42-72; (3) Amalumbo 73-89; (4) Amalumbo 90-106; na (5) Amalumbo 107-150. Cino cipande cilelanda pa Amalumbo 1-41. Ukufumyako fye amalumbo yatatu, ayashala yonse pali aya uwalembele ni Mfumu Davidi iya mu Israele wa ku kale. Abalembele Amalumbo 1, 10, na 33 tabaishibikwa.

“LESA WANDI CILIBWE CANDI”

(Amalumbo 1:1-24:10)

Pa numa ilumbo lya kubalilapo lyalanda ukuti umuntu uwashuka ni ulya uubekelwa mu malango ya kwa Yehova, ilumbo lya bubili lyena lyalanda pa Bufumu. * Amashiwi ya kupapaata Lesa e yafula muli aya malumbo. Ku ca kumwenako Amalumbo 3-5, 7, 12, 13, na 17 mwaba ukupapaata kwa kupokololwa ku balwani. Amalumbo 8 yalanda ukuti fwe bantu tatwalingana na Yehova.

Pa kulondolola Yehova ukuti ni Kacingilila wa bantu bakwe, Davidi aimba ukuti: “Lesa wandi, cilibwe candi icasansuka umo nguba.” (Amalumbo 18:2) Amalumbo 19 yalumbanya Yehova ukuti ni Kabumba kabili ni Kapeela wa mafunde, Amalumbo 20 yatila ni Kapususha, e lyo Amalumbo 21 yena yatila ni Kapususha wa Mfumu yakwe iyasontwa. Amalumbo 23 yamulondolola ukuti Mucemi Mukalamba, e lyo Amalumbo 24 yalanda ukuti ni Mfumu ya bukata.

Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:

2:1, 2—Ice ‘busha’ ico inko shatwalilila ukwetetulapo ni cinshi? Ice “busha” icalandwapo pano ni filya bakateka bacita pa kufwaya ukutwalilila ukuteka. Ifi fya fye pantu tafibatwala nangu kumo. Bushe kwena inko kuti shaenekala ukutunguluka lintu ‘shatekela akabungwe pali Yehova no wasubwa wakwe’?

2:7—Bushe “icipope ca kwa Yehova” cinshi? Icipope cipingo ca Bufumu, ico Yehova apangana no Mwana wakwe uwatemwikwa, Yesu Kristu.—Luka 22:28, 29.

2:12—Ni mu nshila nshi bakateka ba fyalo ‘bengafyompela umwana’? Pa nshita lintu balelemba Baibolo,  ukufyompa umuntu kwalelangilila bucibusa na bucishinka. E fyo balesengela abeni. Imfumu sha pano isonde bashikonkomesha ukufyompa Umwana, e kutila, ukumusengela ukuti e Mfumu ya buMesia.

3:amashiwi yalembwa pa muulu—Mulandu nshi amalumbo yamo yakwatila amashiwi pa muulu? Amashiwi ya pa muulu limo yeshibisha uwalembele nelyo ifyalecitika ilyo ayo Amalumbo lyalembelwe, nge fyo tumona pa muulu wa Amalumbo 3. Amashiwi ya pa muulu limbi kuti yalondolola ico balembele ulo lwimbo (Amalumbo 4 na 5) ne fya kulwimba (Amalumbo 6).

3:2—Ishiwi lya kuti “Selah” lipilibula cinshi? Ili shiwi lilanga abaleimba apa kupemwina pa kuti batale batontonkanye pa mashiwi baimba, nampo nga ni lintu baleimba beka nelyo balebomfya ifilimba. Ukupemwina kwalebako nga balefwaya icishinka icili mu lwimbo cumfwike. Kanshi takuli kubelenga ili shiwi mu kupongomoka ilyo umo alebelenga ku cintubwingi.

11:3, NW—Fya kukuulapo nshi ifyabongololwa? Fintu ifyo abantu bashintililapo mu bwikashi, pamo nga amafunde, umuyano, no mulinganya. Lintu ifi fintu fyabongololwa, mu bwikashi tamuba umulinganya, mulaba icimfulumfulu. Mu calo ca musango uyu, ‘uwalungama’ akabila ukutetekela Lesa.—Amalumbo 11:4-7.

21:3—Bushe “icilongwe ca golde walopololwa” cacindeme shani? Tacaishibikwa bwino nampo nga icilongwe cali ca cine cine nelyo ca mampalanya fye ukulanga umucinshi bapeele Davidi ico alicimfishe abalwani abengi. Nangu cibe fyo, ici cikomo caba kusesema ukulosha ku cilongwe ca bufumu ico Yehova apeele Yesu mu 1914. Apantu icilongwe capangilwe na golde, cipilibula ukuti alateka bwino abantu bakwe.

22:1, 2—Cinshi Davidi ayumfwilile ukuti Yehova namulekelesha? Davidi alititikishiwe sana ku balwani ica kuti ayumfwile kwati ‘umutima wakwe wali nge pula kabili wasungulukile mu kati mu nda yakwe.’ (Amalumbo 22:14) Limbi amwene kwati Yehova namulekelesha. Na Yesu ilyo bamupopele pa cimuti, ayumfwile cimo cine. (Mateo 27:46) Amashiwi ya kwa Davidi yalanga ifyo abantu bonse bayumfwa ilyo bali mu mafya. Lelo nga twamona ifyo apepele pa Amalumbo 22:16-21, kuti twamona ukuti Davidi ali ne citetekelo muli Lesa.

Ifyo Twingasambililako:

1:1. Tatufwile ukula-ampana na bantu abashatemwa Yehova.—1 Abena Korinti 15:33.

1:2. Cila bushiku tulingile ukulabelenga ifya ku mupashi.—Mateo 4:4.

4:4. Ilyo twafulwa nelyo twakalipa, kuti cawamisha ukutalala tondolo pa kuti tatulandile ifya kuti twayumfwa ububi pa numa.—Abena Efese 4:26.

4:5. Amalambo yesu aya ku mupashi yaba “malambo ya bulungami” nga ca kuti umutima e walenga ukuti tucite fyo kabili imibele yesu nayo nailingana ne fyo Yehova afwaya.

6:5. Ukulumbanya Yehova e mulandu uukalamba uo twabela aba mweo.—Amalumbo 115:17.

 9:12. Yehova alamona abasumya umulopa no kubakanda, lelo ebukisha “inkuuta ya bacushiwe.”

15:2, 3; 24:3-5. Bakapepa ba cine bafwile ukulanda icine tabalingile ukulapa ubufi no kucita ulwambo.

15:4. Tulingile ukwesha na maka yonse ukufikilisha icebo cesu, na lintu fye catukosela ukucite co. Kano fye nga twaishiba ukuti ico twalapa nacipusana ne fyo amalembo yasambilisha.

15:5. Apo tuli bakapepa ba kwa Yehova, tatufwile ukubomfya bubi bubi indalama.

17:14, 15. “Abantu ba mu bwikashi buno” balabombesha pa kuti bekale bwino sana, bakwate ulupwa, no kushila abana icuma. Davidi ayangilwe sana ku kupanga ishina lisuma na Lesa pa kuti ‘akamone icinso cakwe,’ nelyo ukupaalwa na Yehova. Ilyo ‘aleshibuka’ ku malayo na ku fyo Yehova alesosa, Davidi aumfwile ‘umutima waikala pa kumona icata,’ nelyo alisekelele pa kwishiba ukuti Yehova ali nankwe. Ukupala Davidi, lekeni na ifwe tubike amano ku fya ku mupashi.

19:1-6. Nga ca kuti ububumbo, ubushilanda nelyo ukutontonkanya, bulapeela Yehova ubukata, kanshi ifwe fwe batontonkanya, ukulanda, no kupepa tulingile ukucishapo ukupeela Yehova ubukata.—Ukusokolola 4:11.

19:7-11. Ifipope fya kwa Yehova filatunonsha icine cine!

19:12, 13. Ifilubo no kuituntumba fyaba ni membu isho tulingile ukusengauka.

19:14. Tulingile ukubika amano te ku fyo tucita fye, lelo na ku fyo tulanda ne fyo tutontonkanya.

“PA MULANDU WA BUCISHINKA BWANDI MWANGAFWA”

(Amalumbo 25:1–41:13, NW)

Mu malumbo ya kubalilapo yabili muli ili buuku twamona ifyo Davidi alefwaisha ne fyo apampamine pa kusunga bucishinka bwakwe! Aimba ukuti: “Lelo ine, nkenda muli bukaele bwandi.” (Amalumbo 26:11, NW) Mwi pepo lyakwe ilyo alelomba Yehova ukumwelela imembu, Davidi atila: “Ilyo natalele amafupa yandi yalipomponteke mu kuteta kwandi akasuba konse.” (Amalumbo 32:3) Ku bantu bacishinka aba kwa Yehova, Davidi atila: “Amenso ya kwa Yehova yalola pa balungama, na matwi yakwe yomfwa inkuuta yabo.”—Amalumbo 34:15, NW.

Amalumbo 37, mwaba ifyebo ifyacindama ifyayafwile Abena Israele ifinganonsha na fwe baleikala “mu nshiku sha kulekelesha” isha buno bwikashi! (2 Timote 3:1-5) Ukusesema pali Yesu Kristu, Amalumbo 40:7, 8, [NW] yatila: “Moneni ninjisa, mu mufungilo we buuku umo balemba pali ine. Ukucito kufwaya kwenu, mwe Lesa wandi, e ko natemwa, na mafunde yenu yaba mu mutima wandi.” Mwi lumbo lya kulekelesha ilya muli ili buuku lya kubalilapo tusangamo ifyo Davidi alomba ukwafwa kwa kwa Yehova ilyo alepita mu mafya ayaliko lintu abembuka na Bati-sheba. Aimba ukutila: “Lelo ine, pa mulandu wa bucishinka bwandi mwangafwa.”—Amalumbo 41:12, NW.

Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:

26:6—Ukupala Davidi, kuti twashinguluka shani iciipailo ca kwa Yehova ica mampalanya? Iciipailo cimininako ubufwayo bwa kwa Yehova ubwa kusumina ukuti abantu balelubulwa kwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. (AbaHebere 8:5; 10:5-10) Tulashinguluka iciipailo ca kwa Yehova pa kutetekela muli lilya ilambo.

29:3-9—Ukulinganya ishiwi lya kwa Yehova ku kubulukuta kwa nkuba ukwa kutiinya kupilibula cinshi? Ukubulukuta kwimininako amaka ya kutiinya aya kwa Yehova!

31:23—Ni mu nshila nshi Lesa abwesesha sana uwa matutumuko? Ukubwesesha ukulelandwa pano kukanda. Lelo, icilambu umulungami apokelela kuli Yehova kusalapulwa pantu tabembuka ku mufulo. Lesa alabwesesha sana uwa matutumuko pa kumukanda icabipisha pantu talapila.—Amapinda 11:31; 1 Petro 4:18.

 33:6;—Bushe “umupu” wa mu kanwa ka kwa Yehova ni cinshi? Uyu mupu maka yabomba aya kwa Lesa, nelyo umupashi wa mushilo, uo abomfeshe pa kubumba umuulu. (Ukutendeka 1:1, 2) Witwa ukuti mupu wa kanwa kwakwe pantu ukupala umupu uo umuntu apuuta na maka, umupashi wa mushilo kuti watumwa ku kuyapwishishisha ifili apatali.

35:19, NW—Cinshi Davidi apilibwile pa kulomba ukuti mwileka abampata bashibashibe ilinso? Ukushibashiba kwa linso kuti kwapilibula ukuti abalwani ba kwa Davidi baletemwa pantu amapange yabipa balecita pali wena yalebomba. E co Davidi alombele ukuti ifyabipa ifyo balepanga fimucitikila.

Ifyo Twingasambililako:

26:4. Te kuti cibemo amano ukulabishanya na bantu tushaishiba bwino pa intaneti, na bo tusambilila nabo pa sukulu nelyo abo tubomba nabo abaifungushanya ukuba ifibusa fisuma pa kuti batubeleleke, abasangu abamoneka kwati bafumacumi, na bantu abailanga ukuti balebombela Lesa, lelo abacita ifyabipa mu bumfisolo.

26:7, 12; 35:18; 40:9. Tufwile ukulumbanya Yehova ilyo tuli pa kulongana kwa Bwina Kristu.

26:8; 27:4. Bushe tulomfwa bwino ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu?

26:11. Ilyo Davidi apampamine pa kusungilila bucishinka bwakwe, alilombele no kuti bamulubule. Na ifwe bene, kuti twasungilila bucishinka bwesu te mulandu no kukanapwililika.

29:10. Ukulanda ukuti Yehova aikala pa muulu we “lyeshi,” cilangililo ca kuti abomfya amaka yakwe ukulingana ne fyo alefwaya.

30:5. Imibele ya kwa Yehova iyapulamo kutemwa, te bukali iyo.

32:9. Yehova tafwaya ifwe ukuba nge mfalashi nangu impunda iitungululwa ku mukobelo nelyo ku bwembya. Lelo, afwaya ukuti tusalepo ukulamumfwila pantu twalishiba ukufwaya kwakwe.

33:17-19. Takwaba ubuteko bwa bantu ubwingapususha abantunse nangu bukwate amaka shani. Tufwile fye ukutetekela muli Yehova na mu Bufumu bwakwe.

34:10. Aya mashiwi yalakosha bonse ababika amano ku fya Bufumu intanshi mu mikalile yabo.

39:1, 2. Ilyo ababifi balefwailikisha ifyebo pa kuti basanse abasumina banensu, kuti cawamisha ‘ukukaka akanwa ku ca kukakilako’ no ukukanalanda icili conse.

40:1, 2. Ukulolela Yehova kuti kwatwafwa lintu twapopomenwa kabili kuti kwalenga twafuma ‘mu cilindi umupooma amenshi, na mu matipa ya lutikiti.’

40:5, 12. Ukulaibukisha lyonse ukuti amapaalo twakwata ‘yalifula te kuti tuyapende’ kukalenga twilasakamikwa sana pa mafya nelyo mu fyo tufilwa ukucita bwino nangu fifule shani.

“Abe Uwapaalwa Yehova”

Ifyo yatusansamusha no kutukoselesha amashiwi ayasangwa mu malumbo ayaba 41 aya mwi buuku lya kubalilapo! Nampo nga twaliba na mafya nelyo tulecula na kampingu pa fyo twacita, tulakoseleshiwa ku mashiwi yasangwa mwi buuku lya kubalilapo ilya mu Amalumbo ilyaba mu Cebo ca kwa Lesa ica maka. (AbaHebere 4:12) Muli aya malumbo mwaba ifyebo fisuma ifingatutungulula mu mikalile. Icishinka cakomailwapo sana ca kuti nangu twaliba na mafya, Yehova takatushe nakalya.

Ibuuku lya kubalilapo ilya mu Amalumbo lyasondwelela na mashiwi ya kuti: “Abe uwapaalwa Yehova Lesa wa kwa Israele ukufuma umuyayaya ukufika umuyayaya. Cibe ifyo fine, Ameni.” (Amalumbo 41:13, NW) Pa numa ya kubelenga ili buuku lya mu Amalumbo, bushe tulaitemenwa ukulalumbanya Yehova!

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 19]

Nga ca kuti ububumbo ubushilanda no kutontonkanya bulecindika Yehova, kanshi ifwe tulingile ukucilapo!

[Icikope pe bula 17]

Davidi e walembele ifyebo ifingi ifyaba muli aya malumbo 41

[Icikope pe bula 18]

Bushe mwalishiba ilumbo ililondolola Yehova ukuti ni Kacema Mukalamba?

[Icikope pe bula 20]

Calicindama nga nshi ukulacita ifya ku mupashi cila bushiku

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 17]

Intanda: Courtesy United States Naval Observatory

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 19]

Intanda, amabula 18 na 19: Courtesy United States Naval Observatory

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 20]

Intanda: Courtesy United States Naval Observatory