Ababomfi ba kwa Yehova Balikwata Isubilo Line Line

“Abashalako ba kwa Yakobo bakaba mu kati ka bantu na bantu abengi ngo mume uufuma kuli Yehova . . . [uushilolela] muntu.”—MIKA 5:7.

1. Bushe Israele wa ku mupashi aba shani intulo ya kupembesula?

YEHOVA e Kapanga mukalamba uwa mfula no mume. Ukwenekela abantunse ukutupeele mfula nelyo umume ca fye. Kasesema Mika alembele ati: “Abashalako ba kwa Yakobo bakaba mu kati ka bantu na bantu abengi ngo mume uufuma kuli Yehova, nga bacipungufula pa cani, ifishilolela muntu, nangu kulindililo mwana wa muntu.” (Mika 5:7) Bushe muno nshiku “abashalako ba kwa Yakobo” e bani? Bena Israele ba ku mupashi, abashalapo aba muli “Israele wa kwa Lesa.” (Abena Galatia 6:16) Ku “bantu na bantu” aba pe sonde, aba baba ngo “mume uufuma kuli Yehova” upembesula kabili nga “bacipungufula pa cani.” Cine cine, Abena Kristu basubwa lelo baba lipaalo lya kwa Lesa ku bantu. Apo ni bakabilisha ba Bufumu, Yehova ababomfya ukweba abantu ubukombe bwe subilo lya cine.

2. Mulandu nshi twakwatila isubilo lya cine te mulandu no kwikala muli cino calo ca macushi?

² Tacilingile ukutupapusha ukuti cino calo tacakwata isubilo lya cine. Icimpungili mu fya mapolitiki, imibele ukubipilako, bumpulamafunde, ukubongoloka kwa bunonshi bwa fyalo, ukusansa kwa tupondo, inkondo—e fintu twingenekela ukucitika mwi sonde ilitekwa na Satana Kaseebanya. (1 Yohane 5:19) Abengi balatiina ifili no kucitika ku ntanshi. Lelo, fwe bakapepa ba kwa Yehova tatutiina, pantu twalikwata isubilo lya ku ntanshi. Lisubilo lya cine pantu lyashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa. Twalitetekela Yehova ne Cebo cakwe pantu lyonse fye ifyo asosa filacitika.

3. (a) Mulandu nshi Yehova aali no kulimwina Israele na Yuda? (b) Mulandu nshi ifyebo fya kwa Mika fyakumina ne nshiku shesu?

³ Ukusesema kwapuutwamo na Lesa ukwa kwa Mika kulatukosha ukuti tule-endela mwi shina lya kwa Yehova kabili kulatupeela ishinte lya kukwatilapo isubilo lya cine. Mu mwanda wa myaka uwa 8 B.C.E., ilyo Mika alesesema, abantu Lesa apingene na bo icipingo balyakanikene mu nko shibili, uluko lwa Israele no lwa Yuda, kabili bonse babili balesuula icipingo ca kwa Lesa. Ici calengele muli aya mabufumu yabili mube imibele yabipa, ubusangu, no kutemwa sana ifyuma. E ico, Yehova alibasokele ukuti aali no kubalimuna. Kwena, abo Lesa alesoka, bantu ba mu nshiku sha kwa Mika. Lelo ifilecitika lelo nafipalana nga nshi ku fyalecitika mu nshiku sha kwa Mika ica kuti ifyebo fyakwe filakuma ne nshiku shesu. Ici calamoneka sana ilyo tulelanda pa fishinka fikalamba fimo ifya mu fipandwa 7 ifye buuku lya kwa Mika.

Ukusupula Ifyaba Muli Mika

4. Fyebo nshi fyaba muli Mika ifipandwa 1 ukufika ku 3?

⁴ Natusupule ifyaba mwi buuku lya kwa  Mika. Mu cipandwa 1, Yehova asokolola ukupondoka kwa kwa Israele na Yuda. Pa mulandu wa kupondoka, Israele akonaulwa, no kukandwa kwa kwa Yuda kukafika na ku mpongolo sha Yerusalemu. Icipandwa 2 casokolola ukuti aba cuma na ba maka baletitikisha abanaka na balanda. Lelo, kuli no bulayo bwafuma kuli Lesa. Abantu ba kwa Lesa bakabakunganya mu kwikatana. Icipandwa 3 cishimika pa lwa kubilisha kwa kwa Yehova pa ntungulushi sha nko na bakasesema bapula mu mafunde. Intungulushi shilepondamika ubulungi, na bakasesema balelanda ubufi. Te mulandu ne fi, Mika apeelwa amaka ku mupashi wa kwa Yehova ukubila ubupingushi bwa kwa Yehova ubuleisa.

5. Cinshi capulamo muli Mika ifipandwa 4 na 5?

⁵ Icipandwa 4 cisobela ukuti mu nshiku sha ku mpela, inko shonse shikesa ku lupili lwasumbulwa ulwa ng’anda ya kwa Yehova ku kusambilishiwa na wene. Lelo, ilyo ico cishilacitika, Yuda akasendwa bunkole ku Babele, lelo Yehova akamupokolola. Icipandwa 5 cisokolola ukuti Mesia akafyalilwa mu Betelehemu wa mu Yuda. Akacema abantu bakwe no kubapokolola ku nko sha lumanimani.

6, 7. Fishinka nshi fyalandwapo mu fipandwa 6 na 7 ifya kusesema kwa kwa Mika?

⁶ Muli Mika icipandwa 6 mwalembwa imilandu Yehova alepeela abantu bakwe. Cinshi acita ku kulenga bapondoke? Tapali. Na kabushe, ifyo afwaya fyalilinga. Afwaya abamupepa ukuba no bulungi, ukuba no luse, no kuba abafuuke pa kwenda na wene. Ukucilo kucite fyo, Israele na Yuda baya mu nshila ya bucipondoka kabili bali no kuculilapo.

⁷ Mu cipandwa ca kulekelesha ica uku kusesema, Mika ashimaula aba mu nkulo yakwe pa bubifi bwabo. Lelo, tatompweke, pantu apampamine pa ‘kulalindila’ Yehova. (Mika 7:7) Ili buuku lyasondwelela no kulumbula ukucetekela kwa kuti Yehova akacitila abantu bakwe inkumbu. Ukulingana ne lyashi lya kale, ili subilo lyalifishiwepo. Mu 537 B.C.E., ilyo Yehova apwile ukusalapula abantu bakwe, mu nkumbu alibweseshe abashelepo ku calo cabo.

8. Kuti mwasupula shani ifyaba mwi buuku lya kwa Mika?

⁸ We fyebo ubusuma Yehova asokolola ukupitila muli Mika! Ili buuku lyapuutwamo lyabamo ifya kumwenako fya kutusoka pa fyo Yehova  acita ku baitunga ukumubombela lelo ababulwa ubusumino. Lisobela ifilecitika lelo. Kabili litufunda ukufunda kwa bulesa pa fyo tufwile ukuisunga muli shino nshiku shayafya pa kuti tukoshe isubilo lyesu.

Shikulu Mulopwe Yehova Alanda

9. Ukulingana na Mika 1:2, cinshi Yehova aali no kucita?

⁹ Lekeni nomba tubebete ibuuku lya kwa Mika mu kushika. Pali Mika 1:2, tubelengapo ukuti: “Umfweni, mwe bantu na bantu bonse bene; peepekeni, mwe pano isonde na fyonse ifyabapo. Shikulu Yehova abe ni nte pali imwe, Shikulu wa mwi tempele lyakwe lya mushilo.” Amubako mu nshiku sha kwa Mika, cine fye ifyo fyebo nga fyalengele imwe ukufwaya ukuumfwa. Na lelo filenga abantu ukufwaya ukukutika pantu Yehova alelanda ukufuma mwi tempele lyakwe lya mushilo no kulanda ku bantu konse konse te kuli Israele na Yuda kweka. Mu nshiku sha kwa Mika, abantu balisuulile Shikulu Mulopwe Yehova pa nshita yalepa. Bwangu bwangu ifintu fyali no kwaluka. Yehova apampamine pa kucitapo cimo.

10. Mulandu nshi ifyebo fya muli Mika 1:2 fyacindamina kuli ifwe?

¹⁰ E fyo caba na muno nshiku. Ilembo lya Ukusokolola 14:18-20 lilangilila ukuti Yehova na kabili alalanda ukufuma mwi tempele lyakwe lya mushilo. Nomba line fye, akacitapo cimo, kabili kukaba ifintu fya lulumbi ifikatensha abantunse. Uno muku, ‘umwangashi wa pe sonde’ uubifi ukapooswa umwa kukamine myangashi umukalamba umwa cipyu ca kwa Yehova, icikaba konaula ubwikashi bwa kwa Satana umupwilapo.

11. Bushe amashiwi ya pali Mika 1:3, 4 yalola mwi?

¹¹ Kutikeni ifyo Yehova ali no kucita. Mika 1:3, 4 atila: “Moneni, Yehova alefuma mu cifulo cakwe, akatentemuka, akanyanta na pa misansama ya pano nse. Impili shikasungulukila mwi samba lyakwe, ne mipokapoka ikalepuka, nge pula ilili mupepi ku mulilo, nga menshi ayafumfumukila mu mutentemuko.” Bushe Yehova ali no kufuma ku muulu uko ekala no kwisanyanta pa mpili na pa mipokapoka ya cine cine mu Calo Calaiwe? Iyo. Talekabila ukucite fyo. Akapoosa fye amano yakwe kwi sonde pa kuti ukufwaya kwakwe kukafishiwepo. Kabinge, te sonde lya cine cine ilikacitwe fyalandwapo, lelo bekashi ababamo. Ilyo Yehova akabombelapo, cikaba kayofi ku babulwa ubusumino—kwati impili shasunguluka nge pula ne mipokapoka kwati yalepuka ku cinkukuma.

12, 13. Ukulingana na 2 Petro 3:10-12, cinshi cilenga twikashe isubilo lyesu?

¹² Amashiwi ya mu kusesema aya pali Mika 1:3, 4 kuti yamucinkulako ulwa kusesema na kumbi ukwapuutwamo ukusobela ifintu fya busanso ifikacitika pano nse. Nga fintu calembwa pali 2 Petro 3:10, umutumwa Petro alembele ati: “Ubushiku bwa kwa Yehova bukesa ngo mupuupu, ilyo imyulu ikapita waa, lelo ifintu ilyo fikakaba se fikasunguluka, ne sonde ne milimo iyabamo fikasokoloka.” Ukupala ifya mu kusesema kwa kwa Mika, amashiwi ya kwa Petro tayalanda pa myulu ya cine cine ne sonde. Yalanda pa bucushi bukalamba ubukesa pali cino calo cabulwa bukapepa.

¹³ Te mulandu no bo busanso buleisa, Abena Kristu balicetekela pa lwa ku ntanshi, nga fintu fye Mika acetekele. Ni shani bacite fyo? Pa kukonka ukufunda kwa mu fikomo fikonkapo ifya muli kalata wa kwa Petro. Uyu mutumwa abilisha ati: “Mufwile ukuba abantu ba musango wa myendele ya mushilo ne milimo ya kuipeelesha kuli bukapepa, abalolela no kulaibukisha ukubapo kwa bushiku bwa kwa Yehova!” (2 Petro 3:11, 12) Isubilo lyesu ilya ku ntanshi likaba iline line nga twalundulula umutima wa cumfwila no kushininkisha ukuti imyendele yesu ili iya mushilo kabili imikalile yesu ya-andatilwa ne mibele ya kuipeelesha kuli bukapepa. Pa kwikasha isubilo lyesu, tufwile no kulaibukisha ukuti ubushiku bwa kwa Yehova bukesa nangu cibe shani.

14. Mulandu nshi Israele na Yuda balingile ukukandilwa?

 ¹⁴ Yehova alondolola umulandu abantu bakwe aba ku kale balingile ukukandilwa. Mika 1:5 atila: “Ici conse cabela pa mulandu wa bupulumushi bwa kwa Yakobo, kabili pa mulandu wa membu sha ba ng’anda ya kwa Israele. Cinshi ubupulumushi bwa kwa Yakobo? Bushe te Samaria? Kabili cinshi ulubembu lwa kwa Yuda? bushe te Yerusalemu?” Israele na Yuda babelako umulandu wa kwa Yehova. Lelo bamupondokela, kabili ukupondoka kwabo kwafika fye na mu misumba yabo iikalamba, uwa Samaria no wa Yerusalemu.

Imicitile Yabipa Yafula

15, 16. Micitile nshi ya bubifi aba mu nkulo ya kwa Mika bacitile?

¹⁵ Ica kumwenako ca bubifi bwa bantu ba mu nkulo ya kwa Mika calondololwa bwino bwino pali Mika 2:1, 2 apatila: “Kalanda ku belenganya buncitatubi, abalingilo bubi pa fya kusendamapo fyabo, no kubucita pa kuco lucelo, pantu buli mu maka ya kuboko kwabo. Bakumbwe filime no kufipoka, amayanda na yo no kuyasenda; bacito muntu ne ng’anda yakwe ulumanimani, umuntu ne cikwatwa cakwe.”

¹⁶ Abafunushi balola fye ubushiku bonse baleelenganya ifya kupoka ifilime fya banabo na mayanda. Ulucelo bayangufyanya ukufishapo ifyo bapangile. Abalaibukisha icipingo ca kwa Yehova nga te kuti bacite ububi bwa musango yo. Mu Malango ya kwa Mose mwaba ifipope fya kucingilila abapiina. Mu Malango, takwali ulupwa lwali no kupokwa ubupyani bwa luko ku ciyayaya. Lelo, abo bafunushi tabangilwe kuli co. Basuula amashiwi ya pa Ubwina Lebi 19:18 ayatila: “Uletemwo mubiyo nga we mwine.”

17. Cinshi cingacitika ilyo abaitunga ukubombela Lesa bakatamika ifyuma mu mikalile yabo?

¹⁷ Ico cilangililo ca fingacitika ilyo abantu abaitunga ukubombela Lesa bapumbuka ku buyo bwa ku mupashi no kukatamika ifyuma. Paulo asokele Abena Kristu ba mu nshiku shakwe ati: “Abafwaisha ukuba ne fyuma bawila mwi tunko kabili mu citeyo kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena, ifyo fiibisha abantu mu bonaushi kabili mu kupomonwa.” (1 Timote 6:9) Umuntu nga akwata ubuyo bwa kunonka indalama mu bumi bwakwe, cili kwati alepepa lesa wa bufi—Mamone, atemwa Ifyuma. Uyo lesa wa bufi tapeela isubilo line line ilya ku ntanshi.—Mateo 6:24.

18. Cinshi cali no kucitikila abatemenwe fyuma mu nshiku sha kwa Mika?

¹⁸ Abengi mu nshiku sha kwa Mika bapita mu fyabipa pa kusambilila ukuti ukushintilila pa fyuma kwa fye. Ukulingana na Mika 2:4, Yehova atila: “Muli ubo bushiku bakamusantwilo lwa mashiso, ukwimba bakamwimbilo lwa bulanda, abati: Ukupumpuntwa natupumpuntwa; atelule cakaniko ca bantu bandi; ifyo acifumya kuli ine! Ku batwikata bunkole e ko ayakanye filime fyesu.” Cine cine, balya beba amayanda ne filime bali no kupokwa ubupyani bwa ndupwa shabo. Bali no kutamfiwa ukuya ku calo cimbi, kabili ifikwatwa fyabo fikaba ica kupumpunta ‘ku babekata bunkole,’ nelyo abena fyalo. E pakapelela amasubilo yonse aya kuba ne fyuma ku ntanshi.

19, 20. Bushe cali shani ku baYuda bacetekele Yehova?

¹⁹ Lelo, isubilo lya bacetekela Yehova talyakabe lya fye. Yehova wa cishinka ku fipingo fyakwe kuli Abrahamu na Davidi, kabili alekatilwa inkumbu abapala Mika, abamutemwa kabili abekatwa ubulanda pa fyo abekala calo banabo bapaasuka kuli Lesa. Pa mulandu wa batambalala, kuli no kuba ukubweshiwa mu nshita ya kwa Lesa iyalinga.

²⁰ Ico cacitika mu 537 B.C.E., pa numa ya kuwa kwa Babele na lintu abashalapo ba mu baYuda babwelela ku mwabo. Pali yo nshita, amashiwi ya kwa Mika 2:12 yafishiwapo umuku wa kubalilapo. Yehova atila: “Ukukunganya nkakukunganya, we Yakobo, bonse bene, ukulonganya nkalonganya abashalako ba kwa Israele; nkababika pamo ngo mukuni  mwi cinka; nge cikunka mu kati ka mulemfwe wa ciko; pakapooma pa mulandu wa bengi.” Mwandini Yehova wa kutemwa! Pa numa ya kusalapula abantu bakwe, aleka abasheleko ukubwelela no kuyamubombela mu calo apeele ifikolwe fyabo.

Ifyapalako Sana Muno Nshiku

21. Bushe ificitika lelo fyapalana shani ne fya mu nshiku sha kwa Mika?

²¹ Ilyo twacilalanda pa fipandwa fibili ifya kubalilapo ifya kwa Mika, bushe mwacimwensekesha ifyo ifintu fyapalako lelo? Nga fintu cali mu nshiku sha kwa Mika, na lelo abengi baitunga ukubombela Lesa. Lelo ukupala Yuda na Israele, balyakanikana kabili balilwa ne nkondo pa kati ka bo. Aba fyuma abengi mu Kristendomu balititikisha abapiina. Bashimapepo abafulilako balalekelela imisango iyo Baibolo yabinda ukwabula ukupita na mu mbali. Teti tupape kanshi umulandu Kristendomu ali no konawilwa nomba line fye, capamo na “Babiloni Mukalamba” onse, ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi! (Ukusokolola 18:1-5) Lelo, nga fintu cali mu nshiku sha kwa Mika, Yehova akakwata ababomfi ba busumino abashalapo pe sonde.

22. Mabumba nshi yabili ayasubila mu Bufumu bwa kwa Lesa?

²² Mu 1919, Abena Kristu basubwa aba busumino balipaatwikeko kuli Kristendomu no kutampa ukushimikila imbila nsuma ya Bufumu ku nko shonse. (Mateo 24:14) Ica kubalilapo, bafwaile abasheleko aba muli Israele wa ku mupashi. Lyene, batendeke ukulonganika “impaanga shimbi,” na ya mabumba yabili yaishileba “umukuni umo, kacema umo.” (Yohane 10:16) Nangula ndakai babombela Lesa mu fyalo 234, aba bakapepa ba busumino aba kwa Yehova bonse bene ‘babikwa pamo.’ Kabili pali ino nshita, mwi cinka lya mpaanga ‘mulapooma pa mulandu wa bengi,’ e kutila abaume, abanakashi, na bana. Tabasubila muli buno bwikashi, lelo mu Bufumu bwa kwa Lesa, ubo buli no kubwesesha paradaise pali lino isonde nomba line fye.

23. Cinshi calenga mushininkishe ukuti isubilo lyenu lya cine cine?

²³ Icikomo ca kulekelesha ica kwa Mika icipandwa 2 icikomo 13, cisosa pali bakapepa ba kwa Yehova aba busumino ati: “Imfumu yabo ikaba pa ntanshi yabo, Yehova wine pa lutwe lwabo.” Bushe mulelenganya ukuti na imwe muli pali ulya mulongo wa kucimfya, ukukonka Imfumu yenu, Yesu Kristu, na Yehova umwine pa lutwe? Nga ni fyo, ishibeni ukuti ukucimfya mukacimfya ne subilo lyenu lya cine cine. Ici calaumfwika sana ilyo twalasambilila ifishinka na fimbi ifya mu kusesema kwa kwa Mika.

Kuti Mwayasuka Shani?

• Mulandu nshi Yehova akandile Yuda na Israele mu nshiku sha kwa Mika?

• Cinshi cingacitika ilyo abaitunga ukubombela Lesa bakatamika ifyuma mu mikalile yabo?

• Pa numa ya kusambilila Mika ifipandwa 1 na 2, cinshi calenga mushininkishe ukuti isubilo lyenu lya cine cine?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 9]

Ukusesema kwa kwa Mika kuti kwatukosha lwa ku mupashi

[Ifikope pe bula 10]

Abena Israele ba ku mupashi na banabo batwala pa ntanshi ukupepa kwa cine nge fyacitile abashalapo ba mu baYuda mu 537 B.C.E.