Ni kwi Mwingasanga Umutende wa lwa Nkati?

Ifintu ifingi pali ndakai fyalipusana nga nshi ne fyaliko mu nshita ya kwa Thoreau,

ulya wacilumbulwa mu cipande cifumineko. Icintu cimo icapusanako nga nshi ca kuti pali lelo takuli ukubulisha kwa kupanda amano pa lwa fintu umo engasango mutende wa lwa nkati. Abasoma ifyo umuntontonkanya wa muntunse ubomba na bakalemba wa ifitabo fipeelo bwafwilisho—ukubikapo fye na bakalemba wa mikululo mu manyunshipepala—balalandapo ifyo baletontonkanya. Amano yantu bapanda napamo kuti yayafwilishako pa kashita kanono; lelo ukwafwa kwa pa nshita ntali, kabili ukwacilapo ukushika e kukabilwa. Ifi e fyo balya tulumbwile mu cipande cafumako basangile.

ANTÔNIO, Marcos, Gerson, Vania, na Marcelo bafumine mu ndupwa shapusanapusana kabili na mafya bakwete nayo yali ayapusana. Lelo kwali ifintu ukucila nangu fitatu ifyo bapalenemo. Ica kubalilapo, kwaliko inshita imo ilyo bali “abashaba na kucetekela, ababulwa na Lesa pano isonde.” (Abena Efese 2:12) Ica bubili, balefwaisha umutende wa lwa nkati. Kabili ica butatu, bonse basangile umutende wa lwa nkati uo balefwaya pa numa ya kusumina ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Ilyo balundulwike, baishileshininkisha ukuti Lesa alibatemwa. Cine cine, nga fintu Paulo aebele Abena Atena ba mu kasuba kakwe, Lesa “taba kutali kuli ifwe bonse.”  (Imilimo 17:27) Ukushininwa kwine kwine pali ico lwaba lubali lwakatama pa kusango mutende wa lwa nkati.

Mulandu Nshi Umutende Ucepeele Fi?

Baibolo ipeela imilandu ibili iikalamba pa lwa kucepelwa kwa mutende mu calo—cibe mutende wa lwa nkati nelyo pa kati ka bantu. Umulandu wa kubalilapo walondololwa pali Yeremia 10:23 apatila: “Te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.” Umuntunse taba na mano nelyo amaka ya kumwena kabela pa kuti engaiteka umwine ukwabula ubwafwilisho, kabili ubwafwilisho bwine bwine bufuma kuli Lesa. Abantunse abashifwaya ubutungulushi bwa kwa Lesa tabakanonke umutende wa muyayaya. Umulandu wa bubili uo umutende ushabelako usangwa mu mashiwi ya mutumwa Yohane ayatila: “Pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi.” (1 Yohane 5:19) Ukwabulo butungulushi bwa bulesa, amatukuto ya muntunse aya kufwaya umutende lyonse yakulafulunganishiwa ne mibombele ya ushimoneka lelo uwabako icine cine—kabili uwakwatisha amaka—“umubifi,” Satana.

Pali iyi milandu ibili—uwa kuti abantu abengi tabafwaya ubutungulushi bwa kwa Lesa no wa kuti Satana alebombesha na maka mu calo—abantunse bonse bali mu bulanda. Umutumwa Paulo alilondolwele bwino ifyo abantu balecula, atile: “Ifibumbwa fyonse filetetela no kukomenwe fumo capamo ukufika na kuli nomba.” (Abena Roma 8:22) Nani ashingasuminisha uko kulingulula? Mu fyalo ifikankaala ne fipiina, amafya ya mu ndupwa, bumpulamafunde, ulufyengo, ukushenkana kwa bantu, ukwalukaaluka kwa bunonshi, ukupatana kwa mishobo ne mitundu, umutitikisha, ukulwala, na mafya yambi, fipusula abantu umutende wa lwa nkati.

Uko Umutende wa lwa Nkati Wingasangwa

Lintu Antônio, Marcos, Gerson, Vania, na Marcelo basambilile Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, basambilile ifintu ifyabaalwile. Cimo ico basambilile ca kuti, imibele yaba mu calo bushiku bumo ikaluka. Ili subilo lya kuti fyonse fikaba bwino pa kulekelesha talyaba lya kutwishika. Lisubilo lya cine cine, ukushininwa kwine kwine ukwa kuti Lesa alikwata imifwaile apangile umuntunse, nangu ni pali ndakai line kuti twamwenamo muli iyo mifwaile nga ca kuti tulecita ukufwaya kwakwe. Babomfeshe ifyo basambilile mu Baibolo, kabili ifintu fyalibawamineko. Basangile nsansa ishingi no mutende ukucila na pa fyo baletontonkanya.

Antônio taitumpa mu kufwite milimo na mu fimfulunganya fibako pa ncito. Alishibo kuti ukwaluka kwa fintu konse ukwingaletwa muli yo nshila kunono fye kabili kwa pa kashita kanono. Uyu uwali kale umukalamba wa kabungwe kalandilako ababomfi alisambilila pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa. Bufumu ubo imintapendwa bapepela lintu balepepa ipepo lya We Shifwe no kweba Lesa ukuti: “Ubufumu bwenu bwise.” (Mateo 6:10a) Antônio asambilile ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa buteko bwa cine cine ubwa mu muulu ubukaleto mutende wa cine ku muntunse.

Marcos asambilile ifya kubomfya ukufunda kwa mu Baibolo ukwabamo amano pa lwa cupo. Icafuminemo cali ca kuti, uyu uwali kale mu mashiwi ya calo alibweshanya no mukashi wakwe kabili bekala aba nsansa. Na o wine alolela inshita ya ku ntashi, ili mupepi no kwisa, lintu Ubufumu bwa kwa Lesa bukafumyapo cino calo icabamo ubufunushi, bukaitemwe no kupyanikishapo icalo cisuma. Alyumfwikisha sana amashiwi yaba mwi pepo lya We Shifwe ayatila: “Ukufwaya kwenu kucitwe pano nse nga mu muulu.” (Mateo 6:10b) Ilintu ukufwaya kwa kwa Lesa kwacitwa pe sonde, abantunse bakaipakisha ubumi busuma ubo bashatala abaipakishapo.

Ni shani kuli Gerson? Alileka ukwendauka no bupuupu. Ubumi bwa uyu uwali kale mululumba bwaliwama pantu abomfya amaka yakwe ku kwafwa bambi ukusango mutende wa lwa nkati. Nga  fintu ifi fya kumwenako filelangilila, ukusambilila Baibolo no kubomfya ifyo ilanda kuti kwalenga umuntu ukuwaminako.

Umutende wa lwa Nkati mu Calo Cabamo Amafya

Umuntu walandwapo mu lyashi kale kabili solwesolwe mu kufikilishe mifwaile ya kwa Lesa aba ni Yesu Kristu, kabili ilyo abantu balesambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, basambilila ifingi pa lwa wene. Ubushiku afyelwe, bamalaika baimbile Lesa amalumbo abati: “Kube ubukata kuli Lesa umwapulishamo, na pano nse pabe umutende mu bantu abo abekelwamo.” (Luka 2:14) Ilyo Yesu akulile, ali uwayangwa ku kuwamisha abantu ubumi bwabo. Aletesekesha ifyo baleyumfwa kabili alangishe nkumbu shapulishamo ku balecushiwa na balwele. Kabili, mu kumfwana na mashiwi ya bamalaika, aletele umutende unono uwa lwa nkati ku bafuuka. Pa mpela ya butumikishi bwakwe, aebele abasambi bakwe ukuti: “Ndemushilo mutende, umutende wandi ndemupeela; ine nshilemupeela filya aba pano isonde baupeela. Imitima yenu iisakamikwa, nangu kuba no mwenso.”—Yohane 14:27.

Yesu acilile fye na pa kuba kafwa wa bantu bambi. Aipashenye ku mucemi, kabili apashenye abasambi bakwe abafuuka ku mpaanga lintu asosele ukuti: “Ine naishile ukuti shibe no mweo, kabili shibe na wo uwacilamo. Ni ne mucemi musuma; umucemi musuma atuulile mpaanga umweo wakwe.” (Yohane 10:10, 11) Cine cine, Yesu mu kupusanako ne ntungulushi ishingi isha muno nshiku ishibala shaisakamana ishine, wena apeele umweo wakwe pa mulandu wa mpaanga shakwe.

Kuti twamwenamo shani mu fyo Yesu acitile? Abengi balibeleshanya na mashiwi yatila: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya.” (Yohane 3:16) Ukutetekela Yesu kukabila, pa kubala, ukwishiba pa lwa wene na Wishi, Yehova. Ukwishiba Lesa na Yesu Kristu kuti kwatungulula ku kuba ne senge lyapalamisha na Yehova Lesa ilikatwafwa ukukwato mutende wa lwa nkati.

Yesu atile: “Impaanga shandi shumfwe shiwi lyandi, na ine nalishiishiba, na sho shilankonka; na ine mpeela kuli shene umweo wa muyayaya; kabili tashakonaike nakalya umuyayaya, kabili nangu umo takashisompole mu minwe yandi.” (Yohane 10:27, 28) Mwandi mashiwi ya citemwishi, aya kusansamusha! Ca cine, ayo mashiwi Yesu asosele kale sana mupepi ne myaka 2,000 iyapitapo, lelo yacili na maka nga nshi nga fintu yali lintu ayasosele. Te kwesha ukulabo kuti Yesu Kristu acili umumi kabili alebomba, alashikwa Ubufumu bwa mu muulu ubwa kwa Lesa. Nga fintu fye cali ilyo ali pe sonde muli ilya myaka iingi iyapitapo, acili uwayangwa ku bantu bafuuka abafwayo mutende wa muntontonkanya. Na kabili, acili Mucemi wa mpaanga shakwe. Nga ca kuti twamukonka, akatwafwa ukunonka umutende wa lwa nkati, kabili uyu wine mutende ukasanshamo ukucetekela kwakosa ukwa kwisamono mutende wakumanina ku ntanshi—ukapilibula ukufumyapo ulukaakala, inkondo, na bumpulamafunde.

Ubunonshi bwine bwine bwisako ukupitila mu kwishiba no kusumina ukuti Yehova, ukupitila muli Yesu, akatwafwa. Ibukisheni Vania, ulya lintu ali fye uwacaice ashele ne milimo iyakosesha kabili atontonkenye ukuti Lesa alimulabile. Pali lelo Vania alishibo kuti Lesa tamulekelesha. Atila: “Nasambilile ukuti Lesa aba muntu wa cine cine kabili aliba ne mibele ya bucibusa. Ukutemwa kwakwe kwalengele ukuti atume Umwana wakwe ukwisa pe sonde no kutupeelo mweo. Ukwishibe fyo cintu cakatama.”

Marcelo aisosela ukuti isenge lyaba pali ena na Lesa lya cine. Uyu muntu watemwishishe ukwangala alandapo kuti: “Abacaice ilingi line tabeshiba ifya kucita, kabili pa kulekelesha balailetelela. Bamo baitumpa mu kubomfya imiti bubi bubi, nge fyo nalecita. Ndesubila ukuti abafulilako na bambi bali no kupaalwa, nga fintu na ine napaalilwe,  ukupitila mu kusambilila icine pa lwa kwa Lesa no Mwana wakwe.”

Ukuposeshako amano kwi sambililo lya Baibolo, Vania na Marcelo bakushishe icitetekelo cabo muli Lesa na mu kuitemenwa kwakwe ukwa kubafwa pa kuti bengabomba na mafya yabo. Nga twacita fintu bacitile—ukusambilila Baibolo no kubomfya fintu ilanda—tukasanga umutende wa lwa nkati uwingi, nge fyo bausanga. E co ukukonkomesha kwa mutumwa Paulo cine cine kuti kwabomba kuli ifwe ukutila: “Mwisakamikwa nangu kamo, lelo mu fintu fyonse lekeni ifya kulomba fyenu fiishibikwe kuli Lesa mu kupepa no kupaapaata pamo no kutootela; no mutende wa kwa Lesa uwapulamo mu kwiluka konse, wakulalinde mitima yenu na mapange yenu muli Kristu Yesu.”—Abena Filipi 4:6, 7.

Ukusanga Umutende Wine Wine lelo

Yesu Kristu aletungulula abantu ababa ne nsala ya kufwayo kwishibe cine mu nshila itungulula ku mweo wa muyayaya muli paradise wa pe sonde. Lintu alebatungulula ku kupepa kwasanguluka ukwa kwa Lesa, balaipakisha umutende wapalana na ulya walondololwa mu Baibolo uwa kuti: “Abantu bandi bakekala mu bwikalo bwa mutende, mu mekalo ya mutelelwe, mu fya kutushamo fya cibote.” (Esaya 32:18) Kabili ici cili fye citontonshi ca mutende uo bakaipakisha ku nshita ya ku ntanshi. Tubelengo kuti: “Abalanda bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende. Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.”—Amalumbo 37:11, 29.

E co bushe kuti twakwato mutende wa lwa nkati ilelo? Ee. Ukulundapo, kuti twashininkisho kuti mu nshita ili mupepi, Lesa akapaala abacumfwila no kubapeelo mutende uo bashabala abakwatapo kale. Mulandu nshi, lyene, mushingepushisha Lesa mwi pepo pa kuti engamupeela umutende wakwe? Nga ca kuti muli na mafya yalenga ukuti mwiba no mutende, pepeni nga fintu Imfumu Davidi yapepele aiti: “Nasheni ukumanama kwa mutima wandi; na mu mpatapata mfumyenimo. Moneni ukucula kwandi no kucucutika kwandi, no kulekelele membu shandi shonse.” (Amalumbo 25:17, 18) Ishibeni ukuti Lesa alomfwa amapepo ya musango yo. Afungululo kuboko kwakwe no kupeelo mutende kuli bonse abaufwaya no mutima wafumaluka. Mu kutemwa twalaiwa ukuti: “Yehova ali mupepi kuli bonse abalilila kuli wene, kuli bonse abalilila kuli wene mu cishinka; ukufwaya kwa bamutiina, wene alakucita, ne nkuuta yabo ayumfwa, no kubapususha.”—Amalumbo 145:18, 19.

[Amashiwi pe bula 5]

Umuntunse taba na mano nelyo amaka ya kumwena kabela pa kuti engaiteka umwine ukwabulo ubwafwilisho, kabili ubwafwilisho bwine bwine bufuma kuli Lesa

[Amashiwi pe bula 6]

Ukwishiba Lesa na Yesu Kristu kuti kwatungulula ku kuba ne senge lyapalamisha na Yehova Lesa ilikatwafwa ukukwato mutende wa lwa nkati

[Icikope pe bula 7]

Ukukonko kufunda kwa mu Baibolo kulafwilisha ukuti mu lupwa mube umutende