1. Finshi Yesu aebele abalondo bane, kabili finshi bacitile?

UMUSAMBI Petro, Andrea, Yakobo na Yohane, bali balondo abaleipaya isabi no kushitisha. Elenganyeni ifyo cabapapwishe ilyo Yesu abebele ukuti: “Nkonkeni, na ine nkamulenga ukuba abalondo ba bantu.” * Cinshi aba baume bacitile? Baibolo itila: “Apo pene bashile amasumbu, no kumukonka.” (Mat. 4:18-22) Ifi basalilepo ukucita fyalengele ifintu ukwaluka mu bumi bwabo bonse. Balilekele ukuba abalondo be sabi, lyena baishileba ‘abalondo ba bantu.’ (Luka 5:10) Na muno nshiku mwine, Yesu aleba abantu ababa ne mitima iisuma kabili abatemwa icine ukuti babe abalondo ba bantu. (Mat. 28:19, 20) Bushe na imwe mwalisumina ubwite bwa kwa Yesu ubwa kuba umulondo wa bantu?

2. Cinshi tulingile ukutontonkanishishapo sana ilyo tulepingulapo ukuba abalondo ba bantu, kabili cinshi cingatwafwa ukupingulapo?

² Nalimo napapita inshita ukufuma apo mwatendekela ukusambilila Baibolo kabili mwalyaluka, nomba mulingile ukupingulapo nampo nga mufwile ukuba kasabankanya wa mbila nsuma nelyo iyo. Nga ca kuti mulatiina ukuba umusambi wa kwa Yesu, tamulingile ukufuupuka. Nalimo icilenga muletiina ni co mwalishiba ukuti uyu umulimo walicindama nga nshi. Ca cine ukuti Baibolo itila Petro na banankwe bashile amasumbu yabo “apo pene.” Na lyo line, Petro na munyina tabasalilepo ukuba abasambi ba kwa Yesu ukwabula ukutontonkanyapo. Ilyo Yesu abebele ukuti babe abasambi bakwe, ninshi napapita imyeshi ukucila pali 6 ukufuma  apo bamwishibile no kusumina ukuti ali ni Mesia. (Yoh. 1:35-42) Nalimo na imwe mwalisambilila ifingi pali Yehova na pali Yesu, kabili mulefwaisha ukutwalilila ukulunduluka mu fya kwa Lesa. Lelo tamulingile ukupingulapo ukuba umusambi wa kwa Kristu ukwabula ukutontonkanyapo sana. Cinshi ca-afwile Petro, Andrea na bambi ukusalapo ukuba abasambi ba kwa Yesu?

3. Mibele nshi iingalenga mwalafwaisha ukuba abasambi ba kwa Yesu?

³ Abasambi ba kwa Yesu aba kubalilapo balefwaisha ukubomba umulimo wabo uwa bulondo. Balishibe ifya kubomba bwino uyu mulimo, bali abashipa kabili bali abailama. Ukwabula no kutwishika, iyi imibele yalibafwile ukubomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma. Cino cipande calalanda pa fyo mwingacita pa kuba ne yi imibele, pa kuti mulebomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma no kusambilisha abantu icine.

4. Finshi fyalengele Petro alebomba umulimo wa kwipaya isabi?

⁴ Petro alebomba umulimo wa kwipaya isabi pa kuti alesakamana ulupwa lwakwe. Talebomba fye uyu mulimo pa kuti alesakamana ulupwa lwakwe, lelo aliutemenwe no ku-utemwa. (Yoh. 21:3, 9-15) Kabili alishiletemwa no kuba umulondo wa bantu. Apo Yehova alemwafwa, Petro alishileishiba bwino sana ukubomba uyu mulimo.—Imil. 2:14, 41.

5. Ukulingana na Luka 5:8-11, cinshi calengele ukuti Petro omfwe umwenso, kabili cinshi cingatwafwa ukuleka ukuba no mwenso wa kuba umusambi wa kwa Yesu?

⁵ Icilenga tulebila imbila nsuma ni co twalitemwa Yehova. Ukutemwa Yehova e mulandu uukalamba uulenga tulefwaisha ukubomba uyu mulimo. Kabili ukutemwa Yehova kuti kwalenga twaleka ukulamona kwati tatwafikapo ukulaebako abantu pali ena. Ilyo Yesu aebele Petro ukuba  umulondo wa bantu, amwebele no kuti: “Wilatiina.” (Belengeni Luka 5:8-11.) Petro taletiina ifyali no kucitika nga ca kuti aba umusambi wa kwa Yesu. Lelo alipapile sana pa fyo Yesu abalengele ukwikata isabi ilingi nga nshi mu cipesha amano, kabili ici calengele Petro amone kwati tafikilepo ukuba umusambi wa kwa Yesu. Nalimo na imwe kuti mwalaumfwa nga filya Petro aleumfwa. Nalimo kuti mwalatiina ukulacita fyonse ifyo mulingile ukulacita nga mwaba umusambi wa kwa Kristu. Nga ca kuti e fyo mumfwa, ninshi mufwile ukutemwa sana Yehova, Yesu e lyo na bantu, kabili ukucita ifi kukalenga mukasumine ubwite bwa kwa Yesu ubwa kuba umulondo wa bantu.—Mat. 22:37, 39; Yoh. 14:15.

6. Finshi fimbi ifilenga tulefwaisha ukubomba umulimo wa kushimikila abantu?

⁶ Lekeni tulande na pali fimbi ifilenga tulefwaisha ukubomba umulimo wa kushimikila abantu. Tufwaya ukukonka ifunde Yesu apeele abasambi bakwe ilya kuti: “Kabiyeni, kalengeni . . . abasambi.” (Mat. 28:19, 20) Cimbi icilenga tuleshimikila abantu imbila nsuma ni co ‘balabacusha kabili balipaswa,’ e lyo balakabila sana ukusambilila icine pa Bufumu. (Mat. 9:36) Yehova afwaya ukuti abantu bonse baishiba bwino bwino icine no kuti bakesepusuka.—1 Tim. 2:4.

7. Bushe ifyaba pa Abena Roma 10:13-15, filanga shani ukuti umulimo wa kubila imbila nsuma walicindama?

⁷ Nga ca kuti tuletontonkanya pa fyo umulimo wa kubila imbila nsuma ukalenga abantu ukwisapusuka, kuti twalafwaisha ukubombako uyu mulimo. Umulondo we sabi alashitisha nelyo ukulya isabi ilyo epaya. Lelo apo ifwe tuli balondo ba bantu, tulenga abantu ukuba abasambi pa kuti bakesepusuka.—Belengeni Abena Roma 10:13-15; 1 Tim. 4:16.

8-9. Finshi umulondo afwile ukwishiba, kabili mulandu nshi?

⁸ Ilyo Yesu ali pano isonde, umulondo umwina Israele aleishiba bwino isabi ilyo alefwaya ukwikata. (Lebi 11:9-12) Alingile no kwishiba uko engasanga ilyo isabi. Ilingi line isabi likala mu menshi ayo litemenwe, kabili lifwaya ukuli ifya kulya ifingi. Inshita umulondo aya mu kwikata isabi nayo yalicindama. Mishonari umo uwikala pa cishi caba pali Bemba wa Pacific Ocean asambilile ukuti te nshita fye iili yonse iyo umuntu engaya mu kwipaya isabi. Ilyo Nte uwikala pali ici cishi aebele mishonari ukuti bakaye nankwe mu kwipaya isabi, mishonari alandile ukuti “nkesa mailo ulucelo ku ma 9 koloko.” Lyena uyu munyinefwe atile: “Te kuti tuye pali iyo inshita. Tufwile ukuya pa nshita isabi lingasangwa, te pa nshita fye iyo tulefwaya.”

⁹ Ifi fine e fyo cali na ku basambi ba kwa Yesu aba kubalilapo abaishileba abalondo ba bantu. Baleya ku ncende uko abantu bengasangwa, kabili baleya pa nshita iyo abantu bengasangwa. Ku ca kumwenako, abasambi ba kwa Yesu baleshimikila mwi tempele, mu masunagoge, ku ng’anda ne ng’anda e lyo na pa maliketi. (Imil. 5:42; 17:17; 18:4) Na ifwe tulingile ukwishiba ifyo abantu baba mu cifulo tubila imbila nsuma bacita. Tufwile ukuitemenwa ukula-alula imibombele yesu, pa kuti tulebila imbila nsuma ku ncende uko abantu bengasangwa kabili pa nshita iyo bengasangwa.—1 Kor. 9:19-23.

10. Finshi ifyo icilonganino ca kwa Yehova catupekanishisha?

¹⁰ Umulondo afwile ukukwata ifya kwipailako isabi ukulingana ne sabi alefwaya ukwipaya. Kabili afwile no kwishiba ifya kufibomfya. Na ifwe bene tulingile ukusala impapulo sha kubomfya ukulingana na bantu tuleshimikilako. Kabili tufwile no kwishiba bwino ifya kubomfya ishi impapulo. Yesu aebele abasambi bakwe ifyo balingile ukulacita pa kuti balebomba umulimo wa kubila imbila nsuma. Alibebele ifyo balingile ukusenda, uko balingile ukuya mu kushimikila, e lyo ne fyo balingile ukuya mu kulanda. (Mat. 10:5-7; Luka 10:1-11) Na muno nshiku mwine icilonganino ca kwa Lesa calitupekanishisha Impapulo Tubomfya Sana pa Kusambilisha Abantu,  kabili ishi impapulo shilabomba bwino sana. * Icilonganino ca kwa Yehova cilatusambilisha ne fya kubomfya ishi impapulo. Ifyo tusambilila filatwafwa ukuba abashipa ilyo tulebila imbila nsuma, e lyo no kulabomba bwino uyu mulimo.—2 Tim. 2:15.

11. Mulandu nshi abalondo ba bantu balingile ukubela abashipa?

¹¹ Abalondo be sabi balingile ukuba abashipa. Inshita shimo balakwata amafya ayabula ukwenekela ilyo bali pali bemba. Ilingi line babomba ubushiku, kabili pali bemba kuti paima amabimbi ukwabula ukwenekela. Abalondo ba bantu nabo balingile ukuba abashipa. Nga twatendeka ukushimikila abantu kabili twaishibikwa no kuti tuli Nte sha kwa Yehova, tulakwata amafya ayapala amabimbi. Nalimo balupwa kuti baletukaanya, ifibusa kuti filetupumya, kabili abantu bamo abo tubilako imbila nsuma kuti bakaana ukukutika. Nomba tatupapa ifi nga fyatucitikila. Yesu alyebele libela abasambi bakwe ukuti abantu bamo abo ali no kubatumako ukuya mu kubila imbila nsuma bali no kulabakaanya.—Mat. 10:16.

12. Ukulingana na Yoshua 1:7-9, finshi fingatwafwa ukuba abashipa?

¹² Finshi mulingile ukucita pa kuti mube abashipa? Ica kubalilapo, mufwile ukushininkisha ukuti Yesu alitwalilila ukutungulula umulimo wa kubila imbila nsuma. (Yoh. 16:33; Ukus. 14:14-16) Lyena mufwile ukucetekela sana ifyo Yehova alaya ukuti akulamusakamana. (Mat. 6:32-34)  Nga mwacetekela sana Yehova, mukalabelako abashipa. Petro na banankwe balilangile ukuti bali ne citetekelo icakosa ilyo bashile umulimo balebomba uwa kwipaya isabi no kukonka Yesu. Na imwe mwalilangile ukuti mwaliba ne citetekelo icakosa, ilyo mwaebele ifibusa fyenu na balupwa ukuti na mutendeka ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova no kulaya mu kulongana. Ukwabula no kutwishika, mwalyaluka mu fingi pa kuti mulekonka amafunde ya kwa Yehova ayalungama. Icitetekelo icakosa no kushipa e fyalengele ukuti mwaluke. Nga mwatwalilila ukuba abashipa, tamwakulatwishika ukuti ‘Yehova Lesa wenu akulaba na imwe konse uko mwaya.’—Belengeni Yoshua 1:7-9.

13. Bushe ukutontonkanya sana pa fyo Yehova aafwile abantu bamo aba ku kale, na pa fyo amwafwa e lyo no kupepa, kuti fyamwafwa shani ukuba abashipa?

¹³ Finshi fimbi mwingacita pa kuti mube abashipa? Mufwile ukupepa kuli Yehova ukuti amwafwe ukuba abashipa. (Imil. 4:29, 31) Yehova akasuka amapepo yenu kabili takamulekeleshe. Lyonse alafwaya ukumwafwa. Na kabili muletontonkanya sana pa fyo Yehova aafwile abantu bamo aba ku kale. Muletontonkanya na pa fyo Yehova amwafwile ukucimfya amafya yamo, e lyo ne fyo amwafwile ukwaluka. Ukwabula no kutwishika uwa-abwishe abantu bakwe pali Bemba wa Kashika kuti amwafwa ukuba umusambi wa kwa Kristu. (Ukufu. 14:13) Kuti mwatwalilila ukuba ne citetekelo icakosa muli Yehova nga cilya uwaimbile amalumbo akwete, uwatile: “Yehova ali na ine; nshakatiine. Cinshi ico umuntunse engancita?”—Amalu. 118:6.

14. Finshi mulesambilila kuli nkashi Masae na nkashi Tomoyo?

¹⁴ Na cimbi icingamwafwa ukuba abashipa kulasambilila pa fyo Yehova afwa abantu ababa ne nsoni ukuba abashipa. Tontonkanyeni pali nkashi Masae. Ali uwa nsoni ica kuti alemona kwati te kuti alande ifyo asuminamo ku bantu bambi. Alemona ukulanda ku bantu abo ashaishibe kwati kunina icibumba icitali ico ashingakumanisha ukunina. E ico atendeke ukwesha na maka ukucita ifyali no kulenga atemwa sana Lesa na bantu. Atendeke ukutontonkanya pa fyo umulimo wa kubila imbila nsuma ulingile ukubombwa bwangu, kabili alipepele kuli Yehova ukuti amwafwe ukulafwaisha ukubombako uyu mulimo. Alicimfishe umwenso uo akwete kabili alibombeleko na bupainiya bwa nshita yonse. Yehova kuti aafwa na bakasabankanya abapya ‘ukuba abashipa.’ Natulande pali nkashi Tomoyo. Ilyo fye atendeke ukubila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda, pa ng’anda apo babalile ukushimikila umwine wa ng’anda alibasasukile, atile: “Nshifwaya Inte sha kwa Yehova ine!” aisalako ne cibi. Nkashi Tomoyo alishipile kabili aebele uo balebomba nankwe ati: “Bushe mwacumfwa ifyo bacilanda? Natemwa sana! Nshacilandapo nangu fimo lelo bacinjishiba ukuti ndi Nte ya kwa Yehova.” Pali ino nshita nkashi Tomoyo ni painiya wa nshita yonse.

15. Bushe umuntu uwailama aba shani, kabili cinshi ukuilama kwacindamina ku Bena Kristu?

¹⁵ Abalondo ababomba bwino umulimo wabo balailama. Umuntu uwailama alacita ifyo eshibe ukuti e fyo alingile ukucita. Abalondo ababomba bwino umulimo wabo balacita ifyo beshibe ukuti e fyo balingile ukucita. Balabuuka ulucelo sana kabili balatwalilila ukubomba umulimo wabo na lintu imicele ishili bwino. Na ifwe tulingile ukulailama pa kuti tukatwalilile ukushipikisha no kupwisha umulimo wesu.—Mat. 10:22.

16. Finshi fingatwafwa ukulailama?

¹⁶ Ukuilama tatufyalwa na ko. Lelo ilingi line tulatemwa ukucita ifintu ifitwangukila ukucita. Na lyo line, inshita shimo tacitwangukila ukucita ifintu ifyacindama ifyo tulingile ukucita. Kanshi tulingile ukulailama. Tulakabila uwa kutwafwa pa kuti tulecita ifintu ifingatukosela ukucita. Yehova alatwafwa ukubomfya umupashi wakwe uwa mushilo.—Gal. 5:22, 23.

17. Finshi ifyo umutumwa Paulo alandile pali 1 Abena Korinti 9:25-27 ukuti e fyo alecita pa kuti aleilama?

 ¹⁷ Umutumwa Paulo aleilama. Alandile ukuti ‘aletuutaula’ umubili wakwe pa kuti alecita icalungama. (Belengeni 1 Abena Korinti 9:25-27.) Akoseleshe na bambi ukulailama no kulacita ifintu fyonse “bwino bwino kabili ukwabula icimfulunganya.” (1 Kor. 14:40) Tulingile ukulailama pa kuti tulebomba imilimo ya Bwina Kristu, apaba no mulimo wa kubila imbila nsuma no kusambilisha abantu Baibolo.—Imil. 2:46.

18. Finshi tulingile ukulacita pa kuti Yehova alemona ukutila tulabomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma?

¹⁸ Umulondo we sabi nga aikata isabi ilingi e lyo engalanda ukuti alebomba bwino umulimo wakwe. Umulimo tubomba wena te fyo waba. Pantu ukubomba bwino uyu mulimo takwashintilila pa bwingi bwa bantu abo twingaleta mu cilonganino ca kwa Lesa. (Luka 8:11-15) Nga ca kuti twatwalilila ukubomba umulimo wa kubila imbila nsuma no kusambilisha abantu, Yehova akulamona ukutila tulebomba bwino uyu mulimo. Cinshi twalandila ifi? Ni co tulatwalilila ukucita ifyo Yehova no Mwana wakwe bafwaya tulecita.—Marko 13:10; Imil. 5:28, 29.

19-20. Finshi ifyacindama ifilenga tulefwaisha ukubombako umulimo wa kubila imbila nsuma?

¹⁹ Mu fyalo fimo, abalondo babasuminisha fye ukwipaya isabi mu myeshi imo. Mu fyalo fya musango uyu, abalondo balabombesha nga bamona ukuti inshita ya kwipaya isabi yaya ilepwa. Apo tuli balondo ba bantu, kwaliba na cimbi icilenga tulefwaisha ukubila imbila nsuma: Impela ya cino calo naipalama sana! Inshita isheleko iya kubomba umulimo uukalenga abantu bakesepusuka naicepa icine cine. Mwilashingashinga nelyo ukulolela ukutila ifintu fikabe bwino, e lyo mukatendeke ukubombako uyu mulimo uwacindama nga nshi.—Luk. Mil. 11:4.

²⁰ Ino e nshita ya kulacita ifingalenga twalafwaisha ukubomba umulimo wa kubila imbila nsuma, ukulaisambilisha sana Baibolo, ukuba abashipa, no kulailama. Mulebombela pamo na balondo ba bantu abacilile nomba pali 8 milioni, kabili mukalasekelela muli Yehova. (Nehe. 8:10) Mulefwaisha ukubombako uyu mulimo apapela amaka yenu mpaka mukapwishe uku-ubomba. Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila pa fintu fitatu ifingalenga twalafwaisha ukubombako umulimo wa kubila imbila nsuma ya Bufumu nga balondo ba bantu.