1, 2. Cinshi Satana Kaseebanya acitile icalenga imikalile ya bantunse ibipishe?

AMAFONI, amakolobo ya malaiti, imyotoka e lyo na mafriji fyaba pa fintu fimo ifyo bapanga ifyalenga imikalile yawaminako. Lelo ifintu fimbi pamo nga amaluti, utupata, fwaka, amabomba e lyo na fimbipo fyalilenga imikalile yabipilako. Na lyo line kwaliba cimbi icatendeke kale sana icacila ifi fyonse icalenga imikalile ya bantunse ibipishe. Ni cinshi ico cine? Bufi! Ubufi kulanda ico umuntu eshibe ukuti te cine pa kuti alufye umuntu umbi. Bushe nani alandile ubufi bwa kubalilapo? Yesu Kristu alandile ukuti “Satana Kaseebanya . . . e wishi wa bufi.” (Belengeni Yohane 8:44.) Ni lilali abepele ubufi bwa kubalilapo?

² Napapita imyaka iingi sana ukutula apo alandile ubufi bwa kubalilapo mwi bala lya Edeni. Abantu bakubalilapo Adamu na Efa baleikala bwino sana mu Paradaise iyo Kabumba wabo abapeele. Lyena kwaishileba Satana Kaseebanya. Alishibe ukuti Lesa alikeenye Adamu na Efa ukulya ku “muti wa kulenga ukwishiba ubusuma no bubi” pantu bali no kufwa nga bakaana ukukonka ili funde. Na lyo line, Satana alandiile mu nsoka pa kweba Efa ati: “Ukufwa tamwakafwe [ubufi bwa kubalilapo]. Pantu Lesa alishiba ukuti mu bushiku mukalyako e mo amenso yenu yakashibulwa kabili mukaba nga Lesa, mukeshiba ubusuma no bubi.”—Ukute. 2:15-17; 3:1-5.

3. Cinshi twingalandila ukuti ubufi Satana abepele bwalibipishe, kabili finshi fyafumamo?

 ³ Ubufi Satana abepele bwalibipishe pantu alishibe bwino bwino ukuti nga ca kuti Efa amumfwila kabili alya ne cisabo, ali no kufwa. Efa na Adamu balikeene ukukonka ifunde lya kwa Yehova kabili mu kupita kwa nshita balifwile. (Ukute. 3:6; 5:5) Na kabili pa mulandu wa lubembu bacitile, “imfwa yasalanganine ku bantu bonse.” Na kuba “imfwa yalitekele . . . , na ku bashabembwike nga filya fyabembwike Adamu.” (Rom. 5:12, 14) Nomba mu nshita ya kuba abapwililika no kulaikala umuyayaya nga filya Lesa pa kutendeka alefwaya cibe, abantu bekala fye “imyaka 70” nelyo ‘nga nabakwatisha amaka imyaka 80.’ Na lyo line iyi myaka ‘ileta fye amafya ne fya kukalipwa.’ (Amalu. 90:10) Ala ubufi Satana abepele bwalileta amafya ayengi nga nshi!

4. (a) Fipusho nshi tulingile ukwasuka? (b) Ukulingana na Amalumbo 15:1, 2, nani engaba cibusa wa kwa Yehova?

⁴ Ilyo Yesu alelondolola ifyo Satana Kaseebanya acitile, atile: “Tatwalilile mu cine, pantu tamwaba icine muli ena.” Na pali ino ine nshita tamwaba icine muli Satana pantu alitwalilila ukubepa pa ‘kulufya aba pano isonde bonse.’ (Ukus. 12:9) Tatufwaya Satana Kaseebanya atulufya. Kanshi muli cino cipande twalalanshanya ifipusho fitatu: Bushe Satana alufya shani abantu? Mulandu nshi abantu ilingi line babepela? Pa kuti tatulekele ukuba ifibusa fya kwa Yehova nga filya cali kuli Adamu na Efa, kuti twalanga shani ukuti ‘tulanda icine’ lyonse?—Belengeni Amalumbo 15:1, 2.

5. Bushe Satana alufya shani abantu muno nshiku?

⁵ Umutumwa Paulo alishibe ukutila te kuti ‘Satana atucimfye pantu twalishiba amapange yakwe.’ (2 Kor. 2:11) Twalishiba ukuti icalo conse ukubikako fye ne mipepele ya bufi, utubungwe twa fikansa fya calo e lyo na makwebo umwaisula bukaitemwe fyonse fyaba mu maka ya kwa Satana Kaseebanya. (1 Yoh. 5:19) E ico tatupapa filya Satana ne fibanda fyakwe balenga abatungulula ‘balelanda ubufi.’ (1 Tim. 4:1, 2) Na ba makwebo ayakalamba balabepa pa kusabankanya ifyo baleshitisha nangu ca kuti balishiba ukuti ifyo bashitisha tafyaba bwino.

6, 7. (a) Cinshi bashimapepo ababepa bakwatila umulandu uukalamba? (b) Bufi nshi mwaumfwapo ubo intungulushi sha mapepo shibepa?

⁶ Bashimapepo ababepa abantu balikwata umulandu uukalamba pantu abasumina ubufi babepa tabakakwate umweo wa muyayaya ku ntanshi. Umuntu nga asumina icisambilisho ca bufi kabili alacita ifyo Lesa apata, te kuti akwate umweo wa muyayaya. (Hos. 4:9) Yesu alishibe ukuti intungulushi sha mapepo ishaliko ilyo ali pano calo nasho shalebepa abantu. Ashebele ukuti: “We bulanda kuli imwe, mwe bakalemba na baFarise, mwe ba bumbimunda mwe! pantu mwabuka babemba no kupwa imilundu yonse pa kuti mupatikishe umuntu ukusumina imipepele yenu, kabili ilyo asumina mumulenga ukuti abipishe ukucila imwe, wakuya fye ku Gehena [ukonaulwa umupwilapo].” (Mat. 23:15) Yesu alisuushishe ishi intungulushi sha mapepo ishalebepa abantu. Cine cine shafumine kuli ‘shibo Satana Kaseebanya, kepaya.’—Yoh. 8:44.

⁷ Muno nshiku intungulushi sha mapepo nashifula nga nshi. Bamo babeta ati bapasta, bashimapepo, bakasambilisha e lyo na malumbo yambi. Nga filya fine intungulushi sha mapepo shalecita mu nshita ya batumwa, na muno nshiku mwine bashimapepo ‘balakaanya icine’ ca mu Cebo ca kwa Lesa kabili basalapo “ukusumina ubufi ukucila icine ca kwa Lesa.” (Rom. 1:18, 25) Basambilisha ifisambilisho fya bufi pamo nga, “nga wasumina muli Yesu  ninshi calala capwa wapusuka,” umweo taufwa, umuntu nga afwa abuukila mu cintu cimbi e lyo ne cisambilisho umushaba amano ica kuti Lesa alasuminisha abaume ukuupana beka beka nelyo abanakashi ukuupana beka beka.

8. Bufi nshi tuleenekela aba mu tubungwe twa fikansa fya calo ukubepa nomba line, kabili finshi tulingile ukucita nga twaumfwa ubu bufi?

⁸ Aba mu tubungwe twa fikansa fya calo nabo balalufya abantu ku bufi babepa. Kuli ubufi na bumbi ubukalamba ubo abantu bali no kubepa ilyo bakatila, nomba kuli “umutende no mutelelwe!” Lelo “ubonaushi bwa kupumikisha bukabemina.” Twikabacetekela no kulamona kwati ifintu nomba fyawama no kuti icalo tacili sana ku mpela! Twalishiba ukuti “ubushiku bwa kwa Yehova bukesa ngo mupuupu ubushiku.”—1 Tes. 5:1-4.

9, 10. (a) Mulandu nshi abantu babepela, kabili finshi fifuma mu kubepa? (b) Finshi tufwile ukulaibukisha pali Yehova?

⁹ Nga ca kuti abantu bapanga icintu cimo nelyo ico bapanga kale caseeka, mu kupita kwa nshita balapanga ifingi. Ifi fine e fyacitika na ku bufi. Muno nshiku abantu balitemwa sana ukusalanganya ubufi, kabili te ntungulushi fye nelyo abakwata amaka ne fifulo fya pa muulu ababepa abantu. Ba Y. Bhattacharjee balembele mu cipande citila, “Why We Lie (Umulandu Tubepela)” ati, “caishibikwa ukuti ukubepa mibele iyo abantu bakwata iyayafya ukuleka.” Ilingi line abantu balabepa pa kuti baicingilile nelyo pa kuti balumbuke. Balabepa pa kuti bafishilishe ifilubo ne fyabipa ifyo bacitile nelyo pa kuti bakwate fimo ifyo balefwaya. Icipande calandile no kuti, kwaliba bamo “abo cishafya ukubepa abo bashaishiba, abo babomba nabo, ifibusa fyabo e lyo na bo batemwa. Balabepa ubufi ubukalamba no bunono.”

¹⁰ Finshi fifuma mu kubepa? Abantu balaleka ukucetekelana kabili balaleka ukuba ifibusa. Elenganyeni ifyo umwaume engomfwa ububi nga aishiba ukuti umwina mwakwe alenda no mwaume umbi kabili alamubepa pa kuti eishiba ifyo acita. Nelyo elenganyeni ifyo cingabipa nga ca kuti umwaume alacusha umwina mwakwe na bana ilyo bali pa ng’anda lelo nga bali pa bantu amoneka kwati alabasunga fye bwino. Na lyo line, tufwile ukulaibukisha ukuti abantu abacita ifya musango uyu te kuti babepe Yehova pantu “ifintu fyonse fyaba ubwamba kabili fyaba pa mbilibili ku menso” yakwe.—Heb. 4:13.

11. Finshi tusambilila ku fyacitile Anania na Safira? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

¹¹ Ku ca kumwenako, Baibolo ilalanda ifyo ‘Satana atalamike imitima’ ya Bena Kristu abaupana abaliko mu nshita ya batumwa pa kuti babepe Lesa. Anania na Safira bapangile mu mitima yabo ukuti babepe abatumwa. Balishitishe ibala lelo tabatwele indalama shonse ku batumwa. Aba abaupana balefwaya aba mu cilonganino babamone ukuti bali ni bakapekape nangu ca kuti te fyo bali. Lelo Yehova alimwene ifyo bacitile, kabili alibakandile.—Imil. 5:1-10.

12. Finshi fikacitikila ababepa, kabili mulandu nshi?

¹² Bushe Yehova omfwa shani nga tulebepa? Satana na bantu bonse ababepa nga ena kabili abashilapila, bakapooswa “muli bemba wa mulilo.” (Ukus. 20:10; 21:8; Amalu. 5:6) Mulandu nshi? Pantu Yehova amona ababepa ukuti baba nga balya abacita kwati ni “mbwa,” e kutila abacita ifyo Lesa apata.—Ukus. 22:15.

13. Finshi twaishiba pali Yehova, kabili ifyo twaishiba filenga twalacita cinshi?

¹³ Twalishiba ukuti Yehova “te muntu uwa kuti abepe.” Na kuba, ‘Lesa te kuti abepe.’ (Impe. 23:19; Heb. 6:18) Baibolo itila: Yehova alipata “ululimi lwa bufi.” (Amapi. 6:16, 17) Pa  kuti Yehova atutemwe, tufwile ukulalanda icine nga fintu afwaya. E mulandu wine ‘tushibepanina.’—Kol. 3:9.

14. (a) Finshi tucita ifilanga ukuti twalipusanako na baba mu mipepele ya bufi? (b) Londololeni ishinte lye funde ilyaba pali Luka 6:45.

¹⁴ Finshi fimo ifyo Abena Kristu ba cine bacita ifyalenga bapusaneko na baba mu mipepele ya bufi? Tulanda “icine.” (Belengeni Sekaria 8:16, 17.) Paulo alandile ati: ‘Tulanga ukuti tuli babomfi ba kwa Lesa nga tulesosa icishinka.’ (2 Kor. 6:4, 7) Yesu alandile ati: “Ifyaisula mu mutima wa muntu, no kulanda e fyo alanda.” (Luka 6:45) Kanshi umuntu umusuma nga alelanda icishinka mu mutima wakwe, takalabepa. Akalalanda icishinka mu fintu ifikalamba na mu finono ku bo ashaishiba, ku bo abomba nabo, ku fibusa na ku lupwa lwakwe. Natulande pali fimo umo twingalanga ukuti tulaibikilishako ukuba abafumacumi mu fintu fyonse.

15. (a) Mulandu nshi cishawamina ukucita ifyabipa mu bumfisolo e lyo tulemoneka kwati twaliba ne mibele iisuma? (b) Finshi fingafwa abacaice pa kuti belakonkelela abanabo abacita ifyabipa? (Moneni futunoti.)

¹⁵ Inga nga ca kuti uli wacaice kabili ulafwaya ukulacitako ifyo abanobe bacita? Taufwile ukucita ifyabipa mu bumfisolo e lyo ulemoneka kwati waliba ne mibele iisuma nga filya bamo bacita. Nga bali na balupwa nangu nga bali na ba mu cilonganino, bamoneka kwati baliba ne mibele iisuma, lelo nga bali na banabo abashipepa nangu nga bali pa Intaneti apo batumishanya ifyebo, tababa ne mibele iisuma. Limo balalanda ifyabipa, tabafwala ifya mucinshi, balakutika inyimbo umwaba ifyabipa, balanwesha ubwalwa nelyo balabomfya imiti babinda, baleshishanya mu bumfisolo kabili balacita ne fyabipa fimbi. Balabepa abafyashi babo, aba bwananyina e lyo na Lesa. (Amalu. 26:4, 5) Yehova aleshiba nga ‘tulemucindikila ku milomo yesu lelo imitima yesu yalitaluka kuli ena.’ (Marko 7:6) Kanshi kuti cawama twacita ifyo amapinda yalanda, yatila: “Wileka umutima obe ulekumbwa abacita ifyabipa, lelo uletiina Yehova akasuba konse.”—Amapi. 23:17. *

16. Kuti twaba shani aba cishinka ilyo tulelemba formu ya kutendekelapo umulimo wa nshita yonse?

¹⁶ Nalimo mulafwaya ukutendeka bupainiya bwa nshita yonse nelyo ukuba mu mulimo wa nshita yonse uwaibela pamo nga  ukulabombela pa Bethel. Ilyo mulelemba formu, cisuma ukuba abafumacumi no kulemba ifyasuko fya cine pa bumi bwenu, ifyo muleseshamo icitendwe, na pa mibele yenu. (Heb. 13:18) Inga nga ca kuti mulacita ifishasanguluka nelyo ifyabipa kabili baeluda tabamufundapo? Mulingile ukubebako pa kuti bengamwafwa ukulabombela Yehova na kampingu iisuma.—Rom. 9:1; Gal. 6:1.

17. Finshi tufwile ukucita abalashi nga baletwipusha fimo pa ba bwananyina?

¹⁷ Finshi mufwile ukucita nga ca kuti abalashi ba buteko bakaanya umulimo wa kubila imbila nsuma no kulongana mu calo mwikala kabili bamwita pa kuti bamwipushe fimo pa ba bwananyina? Bushe mulingile ukubeba fyonse ifyo mwaishiba? Finshi Yesu acitile ilyo balemwipusha ku mulashi umwina Roma? Limo Yesu taleyasuka nangu cimo, alebomfya ishinte lye funde ilitila, kwaliba “inshita ya kwikala tondolo ne nshita ya kusosa.” (Luk. Mil. 3:1, 7; Mat. 27:11-14) Ifya musango uyu nga fyacitika, tulingile ukuba abacenjela pa kuti tatubikile aba bwananyina mu bwafya.—Amapi. 10:19; 11:12.

18. Finshi tulingile ukucita nga ca kuti baeluda batwipusha fimo pa ba bwananyina?

¹⁸ Inga nga ca kuti namwishiba ukuti uwa bwananyina mu cilonganino nacita ulubembu ulukalamba? Baeluda abakwata umulimo wa kusunga icilonganino icasanguluka nalimo kuti bamwipusha ifyo mwishibepo pali uyu mulandu. Kuti mwacita shani maka maka nga ca kuti uucitile ulubembu ni cibusa wenu nangu ni lupwa wenu? Baibolo itila: “Uulanda icishinka akalanda ifyalungama.” (Amapi. 12:17; 21:28) Kanshi mufwile ukweba baeluda ifishinka fyonse, tamufwile ukushako nangu cimo nelyo ukunyonganya ifishinka. Baeluda balikwata insambu sha kwishiba ifishinka fyonse pa kuti beshibe inshila iisuma iya kwafwilamo uubembwike pa kuti abe cibusa wa kwa Yehova na kabili.—Yako. 5:14, 15.

19. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

¹⁹ Davidi uwaimbile amalumbo apepele kuli Yehova ati: “Musekelela mu cishinka icili mu kati ka mutima.” (Amalu. 51:6) Davidi alishibe ukuti ukulanda icishinka kufuma mu mitima yesu. Abena Kristu ba cine lyonse ‘balalanda icine kuli bonse.’ Inshila imbi iyo twingalangilamo ukuti fwe babomfi ba kwa Lesa twalipusanako, kulasambilisha abantu icine. Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila ifyo twingacita pa kusambilisha abantu icine.