MU MYAKA ya ba 1910 abafyashi bandi bafumine mu musumba wa Tbilisi mu calo ca Georgia, no kukuukila ku calo ca Canada mu citungu ca Saskatchewan, kabili batendeke ukwikala mu kayanda akanono akali pa farmu iyali mupepi no mushi wa Pelly. Nafyelwe mu 1928, kabili nine kasuli pa bana 6. Batata bafwile ninshi kucili imyeshi 6 ukuti mfyalwe, bamayo nabo bafwile ninshi ncili akanya. Tapakokwele ba Lucy ibeli mu mwesu nabo balifwile ninshi bali ne myaka 17. Bayama ba Nick e batendeke ukutusunga.

Bushiku bumo ninshi ncili umwaice, balupwa lwandi bamwene ndetinta umucila wa kwa kabalwe. Balitiinine ukuti kabalwe alampanta, e ico balimpundilile ukuti ndeke ifyo nalecita lelo nshalekele pantu naloseshe ica numa uko baali, kabili nshaleumfwa ifyo balempundilila. Icaweme ca kuti kabalwe tampantile, lelo ubu e bushiku balupwa lwandi baishibe ukuti nali nkomamatwi.

Cibusa wa lupwa lwesu aebele bayama ukuti bakantwale kwi sukulu lya bankomamatwi, e ico bayama ba Nick balinembeshe pa sukulu lya bankomamatwi ilyali mu musumba wa Saskatoon uwaba mu citungu ca Saskatchewan. Pali iyi nshita ninshi nali fye ne myaka 5, e ico nalitiinine ukuya mu kwikala ku ncende iyabela ukutali no kwaleikala balupwa lwandi. Naleya fye mu kutandalila balupwa lwandi nga kwaba holide kabili nga twaisala isukulu mu lusuba. Mu kuya kwa nshita nalisambilile ululimi lwa bankomamatwi kabili naleumfwa bwino ukwangalila pamo na bana besukulu banandi.

Mu 1939, nkashi yandi Marion cikonke beli alyupilwe kuli ba Bill Danylchuck, kabili batendeke ukusunga nkashi yandi Frances e lyo na ine. Mu lupwa lwesu, ba Marion na bena mwabo e babalilepo ukusambilila icine ku Nte sha kwa Yehova. Nga twaisala isukulu mu lusuba, baleesha na maka yabo ukunsambilishako ifyo balesambilila mu Baibolo. Ukulanda fye icishinka calyafishe ukulanda nabo pantu tabaishibe ukulanda ululimi lwa bankomamatwi. Lelo  balimwene ukuti nalitemenwe sana ifya kwa Lesa. Nalimwene ukuti ifyo balecita e fyo Baibolo ilanda, e ico natendeke ukuya nabo mu kushimikila abantu imbila nsuma. Tapakokwele nalefwaya ukubatishiwa, e ico pa 5 September mu 1941, ba Bill balimbatishe mwi daramu lya cela umwali amenshi ayo batapile mu cishima. Ala amenshi yalitalele nga nshi!

Ilyo twaisele isukulu mu lusuba mu 1946, nalibwelele ku ng’anda kabili twalilesangwa ku kulongana kwa citungu ukwaliko mu musumba wa Cleveland uwa mu citungu ca Ohio mu calo ca U.S.A. Pa bushiku bwa kubalilapo, bankashi yandi balelekanina ukunembela ifyebo pa kuti na ine ndekonkamo muli programu. Lelo pa bushiku bwalenga shibili nalitemenwe ukwishiba ukuti kwali ibumba lya bankomamatwi abo balepilibwila amalyashi mu lulimi lwa bankomamatwi. Ala naliipakishe ukulongana, kabili nalitemenwe ukuti nomba naleumfwikisha icine ca mu Baibolo!

Pali ilya nshita, Inkondo ya Calo iya Cibili e lyo yapwile fye kabili abantu balitemenwe sana icalo cabo. Ilyo twabwelele ukufuma mu kulongana, nalefwaisha ukuba uwa cishinka kuli Yehova pa sukulu. E ico nalilekele ukupikako salyuti ku mendela no kwimbako ulwimbo lwa cishipa mu lulimi lwa bankomamatwi. Na kabili nalilekele ukusefyako amaholide no kusangwa ku mapepo ayalebako pa sukulu. Ababomfi ba pa sukulu tabatemenwe ifyo nalecita kabili balentiinya no kumbepa ubufi pa kuti fye njaluke. Ifi fyalecitika fyalipapwishe abana besukulu banandi, lelo fyalengele ndebashimikilako icine. Abana besukulu banandi pamo nga Larry Androsoff, Norman Dittrick, na Emil Schneider basukile basambilila icine, kabili na pali ino nshita balabombela Yehova.

Nga naya mu kutandala ku misumba imbi ndashimikilako bankomamatwi icine. Ku ca kumwenako, ilyo nali mu musumba wa Montreal naile pa cikuulwa apo bankomamatwi bakumanina, kabili nalishimikileko umulumendo Eddie Tager uwali muli ili bumba. Aali mu cilonganino ca bankomamatwi mpaka ne mfwa yakwe umwaka wapwile icaba mu musumba wa Laval mu citungu ca Quebec. Na kabili nalikumene no mulumendo Juan Ardanez uwalefwailisha ifyebo pa kuti ashininkishe nga ca kuti ifyo Baibolo isambilisha fya cine nga filya abena Berea balecita. (Imil. 17:10, 11) Uyu mulumendo na o alisambilile icine kabili alibombeleko bueluda mu musumba wa Ottawa, mu citungu ca Ontario mpaka na lintu afwile.

Mu 1950, nakukiile ku musumba wa Vancouver. Nangu ca kuti nalitemwa ukushimikila bankomamatwi, nshakalabe ifyacitike ilyo nabilile imbila nsuma ku mwanakashi uulanda uo nakumenye mu musebo. Uyu mwanakashi ni Chris Spicer. Alilembeshe ukuti alepokelela magazini kabili alefwaya ukuti nkalanshanye na bena mwakwe ba Gary. E ico nalile ku ng’anda ku mwabo kabili twalilanshenye pa nshita ntali, twalelembeshanya pa kulanshanya. Uyu e  muku fye twalanshenyepo nabo, ilyo papitile imyaka balimwene ninshi tuli pa kulongana kwa citungu mu musumba wa Toronto mu citungu ca Ontario, ala nalipapile ilyo nabamwene. Ba Gary balebatishiwa pali ubu bwine ubushiku. Ici cacitike canjibukishe ukuti ukubila imbila nsuma lyonse kwalicindama sana pantu te kuti twishibe uko twingasanga abengatemwa icine nelyo ilyo bengasambilila icine.

Pa numa, nabwelele ku musumba wa Saskatoon. Muli uyu musumba nalikumene na umufyashi umwanakashi uwalefwaya ukuti ndesambilisha abana bakwe abanakashi bampundu Baibolo, Jean na Joan Rothenberger abali ni bankomamatwi. Balesambilila pe sukulu lya bankomamatwi apo na ine nasambilile. Tapakokwele aba abakashana batendeke ukwebako abana besukulu banabo icine ico balesambilila. Mu kupita kwa nshita abana besukulu 5 balisambilile icine kabili baishileba Inte sha kwa Yehova. Umo pali aba ni Eunice Colin. Naishibene na Eunice ilyo nali pa sukulu mu mwaka nalepwisha isukulu. Ilyo twaishibene alimpeele switi kabili alefwaya ukuti tube ifibusa. Eunice aishileba umuntu uwacindama nga nshi mu bumi bwandi, aishileba umwina mwandi!

Ilyo banyina baishibe ukuti alesambilila Baibolo, baebele abakalamba besukulu ukuti bamwebe ifingalenga aleka ukusambilila Baibolo. Abakalamba besukulu balimupokele ne mpapulo alesambililamo Baibolo. Na lyo line Eunice alefwaisha ukubika Yehova intanshi mu bumi bwakwe. Ilyo alefwaya ukubatishiwa abafyashi bakwe bamwebele ukuti, “Nga waba Inte ya kwa Yehova ukafume na pano ng’anda!” Ilyo Eunice ali ne myaka 17, alifumine pa ng’anda kabili ulupwa lumo ulwa ba Nte e lwatendeke ukumusunga. Alitwalilile ukusambilila Baibolo kabili mu kupita kwa nshita alibatishiwe. Ilyo twaupene mu 1960, abafyashi bakwe tabaishile na ku bwinga bwesu. Lelo mu kupita kwa nshita, balitendeke ukutucindika pa mulandu wa fyo twasuminemo, ne fyo twalekusha abana.

Nangu ca kuti ine no mwina mwandi ni fwe bankomamatwi, twalikushishe abana abaume 7 abashali bankomamatwi. Ukukusha abana kwalyafishe, lelo twalibasambilishe ululimi lwa bankomamatwi pa kuti tulelanda nabo bwino no kubasambilisha icine. Bamunyinefwe na bankashi mu cilonganino baletwafwa sana. Ku ca kumwenako, umufyashi umo atulembeele pa kapepala ukuti umwana wesu umo alelanda amashiwi ayabi mu Ng’anda ya Bufumu. Apo pene fye twalibombelepo pali ubu bwafya. Abana besu abaume bane, James, Jerry, Nicholas, na Steven na bena mwabo ne ndupwa shabo balabombela Yehova ne cishinka. Bonse aba abana bane ni baeluda. Na kabili Nicholas no mwina mwakwe Deborah, babomba umulimo wa kupilibula ululimi lwa bankomamatwi pa musambo wa ku Britain, e lyo Steven no mwina mwakwe Shannan, babomba umulimo wa kupilibula ululimi lwa bankomamatwi pa musambo wa ku United States.

Ilyo kwashele umweshi umo ukuti tukumanishe imyaka 40 mu cupo, umwina mwandi Eunice alifwile ku bulwele bwa kansa. Ali uwashipa ilyo alelwala. Icitetekelo akwete mu kubuuka e calengele ukuti atwalilile ukuba uwashipa. Ndafwaisha ukumumona na kabili.

Mu February mu 2012, naliponene no kuifuna ulutungu kabili nalimwene ukuti nalekabila uwakunsakamana. E ico nakukiile ku mwana wandi umwaume no mwina mwakwe. Pali nomba twaba mu cilonganino ca Calgary icibomfya ululimi lwa bankomamatwi umo natwalilila ukubomba bueluda. Na kuba, uyu e muku wa kubalilapo ukuba mu cilonganino icibomfya ululimi lwa bankomamatwi. Nali mu cilonganino ica ciNgeleshi ukutula mu 1946! Cinshi cangafwile ukutwalilila ukuba uwakosa mu fya kwa Lesa pa myaka yonse iyo nali mu cilonganino ca ciNgeleshi? Yehova alifishishepo ubulayo bakwe ubwa kuti alasakamana umwana wa nshiwa. (Amalu. 10:14) Ndatasha bonse abaleitemenwa ukunembelako ifyebo, abasambilile ululimi lwa bankomamatwi, na baleesha na maka yabo yonse ukumpilibwilako amalyashi mu lulimi lwa bankomamatwi.

Ukulanda fye icishinka inshita shimo nalefuupulwa kabili nalefwaya ukuleka ukulongana pantu nshaleumfwa ifyo balelanda pa kulongana, kabili calemoneka kwati takwali abaishibe ifyo bankomamatwi balekabila. Lelo nga naumfwa ifi, naletontonkanya pa mashiwi Petro aebele Yesu aya kuti: “Mwe Shikulu, ni kuli nani twingaya? Ni mwe muli na mashiwi ya mweo wa muyayaya.” (Yoh. 6:66-68) Nalisambilila ukuba uwatekanya nga filya fine bamunyinefwe na bankashi bankomamatwi abengi aba nkulo yandi baba. Nalisambilila ukulolela pali Yehova ne cilonganino cakwe, kabili nalinonkelamo mu kucita ifi! Pali nomba nalikwata ifya kulya fya ku mupashi ifingi mu lulimi lwandi, kabili ndaipakisha ukuba pano na ba bwananyina pa kulongana kwa cilonganino no kwa citungu ukubako mu lulimi lwa bankomamatwi. Naliba ne nsansa kabili nalinonkelamo mu kubombela Lesa mukulu, Yehova.