1, 2. Bushe Yehova atusansamusha shani mu macushi yesu, kabili finshi atulaya mu Icebo cakwe?

MUNYINEFWE wacaice umushimbe uo twalaita ukuti Eduardo alandile na ba Stephen baeluda abakalamba kabili abaupa pa fyalemusakamika. Eduardo aletontonkanya pa fyo abelengele pali 1 Abena Korinti 7:28 apatila: “Aboopa nelyo ukuupwa bakaba na macushi mu bumi bwabo.” Abepwishe ati, ‘Macushi’ nshi ayo balandapo pali ili lembo, kabili kuti nayashipikisha shani nga naupa?” Ilyo ba Stephen bashilamwasuka, babalile bamweba pa fyo umutumwa Paulo alembele, atile Yehova ni “Lesa wa cisansamushi conse, uutusansamusha mu macushi yesu yonse.”—2 Kor. 1:3, 4.

² Yehova ni Shifwe uwaba no kutemwa, kabili alatusansamusha ilyo tuli na mafya. Nalimo kuti mwaibukisha ifyo Lesa abomfeshe Icebo cakwe pa kumutungilila no kumutungulula ilyo mwakwete amafya. Tulingile ukucetekela ukuti Lesa afwaya ifintu filetuwamina,  nga fintu cali ku babomfi bakwe aba ku kale.—Belengeni Yeremia 29:11, 12.

3. Finshi twalalandapo muli cino cipande?

³ Kwena kuti twashipikisha amafya nga ca kuti twaishiba icilengele tukwate ayo amafya nelyo amacushi. Ifi fine e fyo caba na ku macushi ayo abaupana nelyo ayo indupwa shikwata. Fintu nshi fimo ifingaleta “amacushi mu bumi” ayo Paulo alandilepo? Bantu nshi abo Baibolo yalandapo e lyo na ba muno nshiku abo twingasambililako pa kuti tulesansamushiwa? Twalalanda pali aya mepusho pa kuti twishibe ifyo twingalashipikisha amacushi.

4, 5. Finshi fimo ifilenga abaupana baba na “macushi mu bumi”?

⁴ Lesa alandile ukuti: ‘Umwaume akasha wishi na nyina no kulambatila ku mukashi wakwe, na bo bakaba umubili umo.’ (Ukute. 2:24) Yehova alandile aya amashiwi ilyo aufishe abantu ba kubalilapo. Nomba pa mulandu wa kuti tuli babembu, abantu nga baupana kuti bakwata mafya mu lupwa. (Rom. 3:23) Ilingi line umwanakashi nga talaupwa akonka ubutungulushi bwa bafyashi bakwe, lelo nga aupwa umulume e utendeka ukumutungulula. Lesa alipeela umwaume amaka ya kuba umutwe wa mukashi wakwe. (1 Kor. 11:3) Bamo cilabakosela ukucita ifi nga ca kuti e lyo baupana fye. Icebo ca kwa Lesa ceba umukashi ukusumina ukuti umwina mwakwe e ukalamutungulula te bafyashi bakwe iyo. E lyo nalimo te kuti baleumfwana bwino na bena buko kabili ici kuti calenga baba na mafya mu cupo cabo.

⁵ Amafya yambi yesa nga ca kuti umukashi aeba umulume ati, “Ninjimita tuli no kukwata umwana.” Ilingi line, nangu ca kuti abaupana balaba ne nsansa nga baleenekela ukukwata umwana limo balatendeka ukusakamana pa fyo ubumi bwa kwa nacifyashi bukaba na pa bumi bwa mwana nga afyalwa. Na kabili bafwile balasakamana na pa ndalama isho bakalakabila ne shikalakabilwa pa kukusha umwana. Umwana nga afyalwa abaupana balingile ukwaluka. Banyina batendeka ukubika sana amano ku kusamakamana umwana. Ici cilenga abalume balaumfwa kwati abena mwabo tabalebabikako amano. Abalume nabo balakwata umulimo uukalamba, pantu balingile ukulasakamana umwana no kumupayanishisha ifyo alekabila.

6-8. Bushe ukukanakwata abana kuti kwalenga shani umuntu aba no bulanda?

⁶ Kwaliba ubucushi na bumbi ubo abaupana bamo bakwata. Bamo balafwaisha ukukwata abana lelo tabakwata. Umwanakashi nga taleimita, alaba sana no bulanda. Umuntu nga aupa nelyo aupwa nelyo akwata abana tacipilibula ukuti takulakwata amasakamika, lelo nga ca kuti umuntu alafwaisha ukukwata abana e lyo talekwata, aya nayo “macushi mu bumi.” (Amapi. 13:12) Mu nshita balelemba Baibolo, umuntu nga talekwata abana abantu tabalemucindika. Rakele muka Yakobo ali no bulanda sana ilyo amwene nkashi nankwe alekwata abana lelo ena talekwata. (Ukute. 30:1, 2) Bamishonari ababombela mu fyalo umo abantu bakwata abana abengi, ilingi line balabepusha ico bashikwatila abana. Nangu baesha ukubalondolwela bwino, limo babeba ati, “iye awe twakulamupepelako!”

⁷ Natulande pali nkashi uwikala ku calo ca England uwalefwaisha ukukwata umwana lelo uushalekwata. Pali ino nshita alileka no kuya ku mweshi. Atile alyumfwile sana ububi ilyo alekele ukuya ku mweshi, pantu alishibe ukuti takabale akwatapo umwana muli cino calo.  Ena no mwina mwakwe bapingwilepo ukufwaya umwana uwakusunga. Na lyo line, nkashi atile: “Nangu twalesunga umwana palipitile inshita pa kuti ndeke ukumfwa ubulanda. Nalishibe ukuti ukukwata umwana uwakusunga te kuti kulingane no kukwata umwana wa kuifyalila.”

⁸ Baibolo yalanda ukuti abanakashi Abena Kristu “bakapusuka pa mulandu wa kufyala abana.” (1 Tim. 2:15) Ici tacipilibula ukuti umuntu nga akwata umwana ninshi akapokelela umweo wa muyayaya. Lelo cipilibula ukuti, umwanakashi nga akwata abana e lyo alebomba ne milimo imbi iya pa ng’anda, takwata inshita ya kulacita ulwambo nelyo ukulaibika mu malyashi ayashimukumine. (1 Tim. 5:13) Na lyo line alakwata amacushi ayo abaupana ne ndupwa bakwata.

9. Bushe ukufwilwa umulume nelyo umukashi kwaba shani bwesho ubwaibela?

⁹ Ilyo tulelanda pa macushi ayaba mu cupo, kwaliba ubucushi bumo ubo abaupana nalimo bashitontonkanyapo. Ubo ubucushi, kufwilwa umukashi nelyo umulume. Ukwabula no kutwishika, ubucushi ubwaibela ubo abengi abaupana bakwatapo, kufwilwa umwina mwabo. Ubu, bucushi ubo uwafwilwa ashaleenekela ukukwata muli cino calo ca kwa Satana. Na lyo line, Abena Kristu balishininkisha ubulayo ubo Yesu alaile ubwa kuti abafwa bakabuushiwa. (Yoh. 5:28, 29) Bushe abafwilwa abena mwabo bomfwa shani nga batontonkanya pali ubu bulayo? Ubu bulayo bulalenga baleka ukuba sana no bulanda. Iyi e nshila imo iyo Shifwe uwatutemwa afwilamo no kusansamushishamo ababa na macushi ya musango uyu kabili abomfya Icebo cakwe pa kubasansamusha. Natulande pa fyo ababomfi ba kwa Lesa bamo baumfwile ilyo bali na macushi ne fyo Yehova abasansamwishe.

10. Cinshi Hana acitile ilyo ali no bulanda icalengele aleke ukusakamana? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

¹⁰ Hana muka Elkana ali no bwesho. Talekwata abana lelo umukashi munankwe Penina ena alekwata abana. (Belengeni 1 Samwele 1:4-7.) Hana balemukalifya sana kuli Penina “cila mwaka.” Ifi Penina alecita fyalelenga Hana aleba sana no bulanda. E ico alyebele Yehova ifyalemusakamika, ‘alipepele pa nshita yalepa pa cinso ca kwa Yehova.’ Bushe Hana aleenekela ukuti Yehova alamupeela ifyo alombele? Nalimo e fyo aleenekela. Na lyo line ilyo apepele kuli Lesa “icinso cakwe tacamoneke ica bulanda na kabili.” (1 Sam. 1:12, 17, 18) Hana alicetekele ukuti Yehova aali no kulenga akakwate umwana nelyo aali no kumwafwa mu nshila imbi.

11. Bushe ukupepa kuti kwatusansamusha shani?

¹¹ Tukatwalilila ukuba na macushi na mesho pantu tatwapwililika kabili twikala mu calo icitekwa na Satana. (1 Yoh. 5:19) Kanshi ukwishiba ukuti Yehova ni “Lesa wa cisansamushi conse” kulatusansamusha! Cimo ico twingacita pa kuti Lesa atwafwe ilyo tuli na macushi, kupepa kuli ena. Hana alyebele Yehova fyonse ifyali mu mutima wakwe. Na ifwe nga tuli na macushi, tatulingile fye ukweba Yehova amafya tukwete, lelo ilyo tulepepa tulingile ukumupapaata ukuti atwafwe kabili tulingile ukumweba fyonse ifyo tuleumfwa mu mutima.—Fil. 4:6, 7.

12. Cinshi calengele mukamfwilwa Ana aleba ne nsansa?

¹² Nangu ca kuti tuleumfwa abapelelwa pa mulandu wa kuti tatwakwatapo umwana nelyo abena mwesu balifwa, kuti twasansamushiwa. Mu nshiku sha kwa Yesu, kasesema mwanakashi Ana alifwililwe umwina mwakwe pa numa fye ya kuba mu cupo imyaka 7. Baibolo  tayalanda nga ca kuti Ana alikwete abana. Finshi atwalilile ukucita ukufika na ilyo ali ne myaka 84? Pali Luka 2:37 patila: “Talepuswa pe tempele, alebomba umulimo wa mushilo ubushiku na kasuba no kuleka ukulya, kabili alepepa amapepo ya kupapaata.” Ukwabula no kutwishika ukupepa Yehova kwalengele Ana alesansamushiwa kabili alesekelela.

13. Landeni pa cacitike icilelanga ifyo ifibusa fya cine cine fingatusansamusha nangu balupwa lwesu tabatusansamwishe.

¹³ Nga tuleba pamo na bamunyinefwe na bankashi, tulakwata ifibusa ifya cine cine. (Amapi. 18:24) Ba Paula balebukisha ifyo baumfwile ububi ilyo bali ne myaka 5 lintu banyinabo bafumine mu cine. Tacayangwike ukushipikisha ubu bwafya. Mu kupita kwa nshita Ann nkashi painiya uwali mu cilonganino cimo cine na ba Paula atendeke ukubika amano kuli bucibusa bwabo na Yehova kabili ifi acitile fyalikoseleshe sana ba Paula. Ba Paula batile: “Nangu ca kuti ba Ann te balupwa lwandi, filya bambikileko amano fyalingafwile sana. Fyalilengele natwalilila ukubombela Yehova.” Ba Paula balitwalilila ukubombela Yehova. Baliba ne nsansa sana pantu nomba balabombela pamo na banyinabo mu cilonganino. Ba Ann nabo baliba ne nsansa pantu bali kwati ni banyina ba ba Paula abalebafwa mu fya kwa Lesa.

14. Mapaalo nshi abasansamusha bambi bakwata?

¹⁴ Ukulanda fye icishinka, nga twabika amano kuli bambi, kuti twaleka ukumfwa ububi pali fimo ifitusakamika. Bankashi  abaupwa nelyo abashaupwa balishiba ukuti ukubombela pamo na Lesa mu mulimo wa kubila imbila nsuma kulalenga baba sana ne nsansa. Ico bafwaisha, kucindika Lesa ukupitila mu kucita ukufwaya kwakwe. Bamo bamona ukuti ukubomba umulimo wa kubila imbila nsuma muti. Ukwabula no kutwishika bonse nga tulebika amano kuli bambi, e kutila abo tubilako imbila nsuma e lyo na abo tulongana nabo, tukekatana mu cilonganino. (Fil. 2:4) Ifi fine e fyo umutumwa Paulo alecita. Alesakamana abali mu cilonganino ca mu Tesalonika nga filya “nyina uonsha” acita kabili aali kwati ni Shibo.—Belengeni 1 Abena Tesalonika 2:7, 11, 12.

15. Ni bani maka maka abafwile ukusambilisha abana icine?

¹⁵ Cimo ico tulingile ukubikako amano kusansamusha no kwafwa indupwa. Limo limo, bakasabankaya abapya kuti baeba bakasabankanya abakalamba mu fya kwa Lesa ukubafwako ukulasambilisha abana babo Baibolo. Amalembo yalanda ukuti abafyashi e balingile ukusambilisha no kukansha abana babo. (Amapi. 23:22; Efes. 6:1-4) Inshita shimo abantu bambi kuti bayafwako abafyashi ukusambilisha abana babo Baibolo, lelo ici tacipilibula ukuti abafyashi tabalingile ukubomba umulimo wabo. Abafyashi balingile ukulalanshanya lyonse na bana babo.

16. Cinshi ico tushilingile ukulaba ilyo tulesambilisha abana?

¹⁶ Abafyashi nga basalapo ukuti uwa bwananyina e o alesambilisha abana babo, uo basala talingile ukupoka abafyashi umulimo wabo. Kulaba inshita ilyo Nte bengamweba ukulasambilisha abana ba muntu uushifwaya ukusambilila icine. Nte alingile ukulaibukisha ukuti nangu ca kuti e ulesambilisha abana, te mufyashi wa abo bana. Kabili pa kusambilisha abana, Nte alingile ukubasambilishisha pa ng’anda pa mwabo ninshi pali na bafyashi nelyo pali Nte umbi umukalamba mu fya kwa Lesa nelyo pa ncende iisuma apo abantu bengabamona. Nga balecita ifi takuli abantu abengamwena mumbi ifyo balecita. Mu kuya kwa nshita nalimo abafyashi kuti batendeka ukusambilisha abana babo icine.

17. Bushe abana kuti basansamusha shani aba mu lupwa?

¹⁷ Abacaice abatemwa Lesa wa cine kabili abakonka amafunde yakwe kuti balesansamusha aba mu lupwa. Abana kuti balesansamusha abafyashi babo nga balebacindika no kubafwa mu fya ndalama e lyo na mu milimo ya pa ng’anda. Na kabili kuti balebansansamusha nga batwalilila ukuba abakosa mu fya kwa Lesa. Ilyo Ilyeshi lishilaisa, Lameke awatuntwike muli Sete alepepa Yehova. Lameke alandile pa mwana wakwe Noa ati: “Uyu e ukatusansamusha ku milimo yesu na ku kucucutika kwa minwe yesu pa mulandu wa mushili uo Yehova atiipile.” Ubu busesemo bwafikilishiwe ilyo Lesa atiipulwike umushili. (Ukute. 5:29; 8:21) Abana abafwaisha ukuba mu kupepa kwa cine balasansamusha aba mu lupwa lwabo, balabafwa ukulashipikisha amesho kabili kuti babafwa no kwisapusuka icacila pe Lyeshi.

18. Finshi fingatwafwa ukulashipikisha nangu tukwate amacushi nelyo amesho?

¹⁸ Ipepo, ukutontonkanya pa bantu abo Baibolo yalandapo, no kulayampana pamo na bantu ba kwa Yehova kwalyafwa abantu abengi nga nshi ukusansamushiwa mu macushi yabo yonse. (Belengeni Amalumbo 145:18, 19.) Nga twaishiba ukuti Yehova e ntulo ya cisansamushi ca cine cine, tukalashipikisha amacushi yonse ayo twingakwata pali ino nshita e lyo na ku ntanshi.