1, 2. Mulandu nshi umuntu uwali uwafuuka pa kubala bamukaniine kuli Lesa? (Moneni icikope pa muulu.)

ILYO SHAULI atendeke fye ukuteka mu Israele, ali uwafuuka kabili abantu balemupeela umucinshi. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Nomba ilyo papitile inshita, alicitile ifyalangile ukuti aleituntumba. Lintu kasesema wa kwa Lesa, Samwele ashafikile bwangu mu Gilgali ukulingana ne nshita alingile ukufikilapo, Shauli alifililwe ukulolela. AbaPelishiti baleipekanya ukuti balwe nabo, kabili abena Israele batendeke ukusha Shauli. Shauli nalimo aletontonkanya ukuti, ‘Mfwile ukucitapo cimo bwangu bwangu.’ E ico alituulile ilambo kuli Lesa nangu ca kuti takwete insambu sha kutuula amalambo. Yehova tatemenwe ifyo acitile.—1 Sam. 13:5-9.

² Ilyo Samwele afikile mu Gilgali, alikalipile Shauli. Nomba mu nshita ya kuti Shauli asumine ukuti alilufyenye, atendeke ukuipokolola, alefwaya ukuifumya mu mulandu, no kulenga cimoneke kwati ifyo acitile tafyabipile sana. (1 Sam. 13:10-14) Shauli  atwalilile ukucita ifyalengele ukuti bamupoke ubufumu, ne cabipishe ca kuti bucibusa akwete na Yehova bwalipwile. (1 Sam. 15:22, 23) Nangu ca kuti pa kubala ali uwafuuka, Shauli alifililwe ukutwalilila ukuba uwafuuka.—1 Sam. 31:1-6.

3. (a) Finshi abantu abengi batontonkanya pa kuba uwafuuka? (b) Mepusho nshi ayo tulingile ukwasuka?

³ Muli cino calo umo abantu batemwa ukucimfyanya, abengi bamona kwati te kuti babe abafuuka e lyo pa nshita imo ine batunguluka no kutunguluka. Ici cilenga basalapo ukukanaba abafuuka. Ku ca kumwenako, umwaume umo uwalumbuka uwaleba mu mafilimu kabili uwaishileba politishani, alandile ati: “Nangu cibe shani ine te kuti ntemwe ukuba uwafuuka, kabili nshileenekela ukuti nkaba uwafuuka.” Mulandu nshi ukuba uwafuuka kwacindamina? Bushe ukufuuka e kuti shani kabili ni mwi umo ukufuuka kushalola? Na kabili kuti twatwalilila shani ukuba abafuuka nga tuleeshiwa nelyo nga bantu baletupatikisha ukucita fimo? Muli cino cipande, twalayasuka amepusho ya kubalilapo yabili. Mu cipande cikonkelepo e mo tukasuka icipusho calenga butatu.

4. Londololeni imicitile ya kuituntumba.

⁴ Baibolo ilalanga ubupusano bwaba pa bafuuka na pa baituntumba. (Belengeni Amapinda 11:2.) Davidi aebele Yehova ukuti ‘amutalushe ku micitile ya kuituntumba.’ (Amalu. 19:13) Bushe “imicitile ya kuituntumba” micitile nshi? Ukulingana na Baibolo, umuntu nga asuswa pa kucita ifintu nelyo acita ifyo bashimupeele insambu sha kucita ninshi aituntumba. Apo tatwapwililika, limo limo bonse tulaituntumba. Lelo nga filya cali ku Mfumu Shauli, nga twatwalilila ukucita ifintu ifyo bashatupeela insambu sha kucita, tukasuka tukaleke ukuba ifibusa fya kwa Lesa. Pa Amalumbo 119:21 patila: ‘Mwebaula abaituntumba.’ Mulandu nshi Lesa ebawila abaituntumba?

5. Mulandu nshi imicitile ya kuituntumba yabipila?

⁵ Imicitile ya kuituntumba yalibipapo ukucila ukulufyanya ukwabula ukwishiba. Ica kubalilapo, nga twaituntumba ninshi tatucindike Yehova, Mulopwe. Ica bubili ca kuti, nga twacita ifyo bashitwebele, nalimo kuti twapusana na bantu bambi. (Amapi. 13:10) Ne ca butatu ca kuti, nga caishibikwa ukuti twaituntumbile fye pa kucita ifintu fimo, kuti twaumfwa insoni nelyo ukuseebana. (Luka 14:8, 9) Nga tuli ne micitile ya kuituntumba, ififumamo tafiwama. Nga fintu Amalembo yalanda, ukuba abafuuka kusuma sana.

6, 7. Bushe ukuicefya e kuti shani, kabili kwayampana shani no kufuuka?

⁶ Ukufuuka kwalyampana sana no kuicefya. Baibolo itila umuntu uwaicefya taba ne cilumba. (Fil. 2:3) Ilingi line umuntu uwaicefya ninshi no kufuuka alifuuka, aleshiba ukuti kwaliba ifyo ashingaba na maka ya kucita, alasumina nga nalufyanya, e lyo alasumina ifyo bambi balanda pa fyo balefwaya ukucita kabili nga balanda ifyo ashaishiba tominakumo. Nga tuli abaicefya tulalenga Yehova alesekelela.

⁷ Baibolo itila umuntu uwafuuka aleshiba ifyo engacita ne fyo ashifwile ukucita. Mu ciGriki ili shiwi lilosha mu kuti, umuntu alingile ukwishiba ifyo ifintu acita fikuma abantu bambi.

8. Finshi twingeshibilako ukuti natuleka ukuba abafuuka?

⁸ Kuti twaishiba shani ukuti natutendeka ukutontonkanya nelyo ukuba ne micitile ya  kuituntumba? Natulande pali fimo ifyo twingeshibilako. Nalimo kuti twatendeka ukuimona ukuti twalicindama sana nelyo ukuti imilimo tubomba yalicindama sana ukucila iyo bambi babomba. (Rom. 12:16) Nalimo kuti twatendeka ukucita ifyo tushilingile ukucita pa kuti fye abantu batubikeko amano. (1 Tim. 2:9, 10) E lyo limbi kuti twalafwaya bambi basuminishe ifyo tulelanda pa mulandu wa kuti tulabomba imilimo imo iyo tumona ukuti yalicindama, nelyo twalishibako bamo abakwata imilimo imo, nelyo pa mulandu wa kuti tulefwaya fye bacite ifyo tuletontonkanya. (1 Kor. 4:6) Ilingi line kuti twacita ifi ukwabula no kwishiba ukuti natutendeka ukuituntumba.

9. Finshi fyalengele ukuti bamo batendeke ukuituntumba? Landeni pa bantu abalembwa mu Baibolo.

⁹ Umuntu onse kuti aba ne micitile ya kuituntumba nga ca kuti atendeka ukuba no lunkumbwa lwa mubili. Bukaitemwe, ulunkumbwa, no kukanalama ubukali kwalilenga abantu baba ne micitile ya kuituntumba. Baibolo ilanda ukuti Abishalomu, Usia, na Nebukadnesari bali ne “micitile ya muntu umubembu” kabili apo baleituntumba, Yehova alicitile ifyalengele beshibe ukuti balingile ukuicefya.—2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Imila. 26:16-21; Dan. 5:18-21.

10. Mulandu nshi uo tushilingile ukulapingwila abantu pa fyo bacita? Landeni pa bantu abalembwa mu Baibolo.

¹⁰ Kwaliba na fimbi ifingalenga umuntu alaituntumba. Natulande pa malyashi yamo aya mu Baibolo ayaba mu Ukutendeka 20:2-7 na muli Mateo 26:31-35. Bushe icalengele ukuti Abimeleke na Petro baituntumbe ni co bali no lunkumbwa? Nelyo bushe tabaishibe ifishinka fyonse nangu tabaleenekela ukuti e fyo ifintu fyalaba? Apo tatwakwata amaka ya kumona ifili mu mitima ya bantu, tatulingile ukulalanda pa fyo tulemona ukuti nalimo e filengele bacite ifintu fimo.—Belengeni Yakobo 4:12.

11. Bushe ukufuuka kwayampana shani no kwishiba umulimo twakwata mu cilonganino ca kwa Lesa?

¹¹ Umuntu uwafuuka aleshiba umulimo akwata mu cilonganino ca kwa Lesa. Apo Yehova te Lesa wa cimfulumfulu, alipeela bonse umulimo mu ng’anda yakwe. Umulimo cila muntu abomba mu cilonganino waliibela, lelo bonse twalicindama. Pa mulandu wa cikuuku cakwe, Yehova alitupeela ifya bupe ifyalekanalekana, bamo balicenjela mu fintu fimo e lyo bambi balishiba ifya kubomba bwino imilimo imo. Kanshi kuti twabomfya ifya bupe twakwata ku kucindika Lesa na ku kwafwa aba bwananyina. (Rom. 12:4-8) Yehova alitupeela umulimo uulanga ifyo atucindika, ne fyo atucetekela.—Belengeni 1 Petro 4:10.

12, 13. Mulandu nshi uo tushingapapila nga ca kuti imilimo tubomba mu cilonganino ca kwa Lesa yayaluka?

¹² Na lyo line, imilimo tubomba mu cilonganino ca kwa Lesa mu kupita kwa nshita ilaaluka. Natulande pali Yesu. Pa kubala, Yesu na Yehova bali fye babili. (Amapi. 8:22) Lyena Yesu atendeke ukwafwa Yehova ukubumba bamalaika, umuulu ne sonde, e lyo na bantu. (Kol. 1:16) Na lyo line ilyo papitile inshita, Yesu balimupeele umulimo umbi pano isonde, abalilepo ukuba akanya e lyo akula. (Fil. 2:7) Pa numa ya mfwa yakwe, Yesu alibwelele ku muulu no kuba icibumbwa ca mupashi na kabili ku kuba Imfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa mu 1914. (Heb. 2:9) Lelo umulimo wakwe ukaluka na kabili, pa numa ya Myaka Ikana Limo, Yesu akabwesesha Ubufumu kuli Yehova pa kuti “Lesa akabe fyonse kuli bonse.”—1 Kor. 15:28.

 ¹³ Na ifwe bene tulingile ukulaenekela ukuti umulimo tubomba kuti wayaluka pa mulandu ne fyo twingapingulapo ukucita. Ku ca kumwenako, nalimo mwali abashimbe e lyo mwaupa nelyo ukuupwa. Nelyo nalimo kuti mwatendeka ukukwata abana. Nalimo apo na mukula, kuti mwayangushako imikalile pa kuti mulebomba umulimo wa nshita yonse. Ifyo umuntu engapingulapo muli ifi fyonse twalandapo kuti fyalenga akwata imilimo na imbi. Ifintu nga fyayaluka mu bumi bwesu, kuti calenga twabombako imilimo iingi nelyo twaleka ukubomba imilimo imo iyo twalebomba. Nampo nga tuli bacaice nelyo nga tuli bakalamba, nga twaliba no bumi ubusuma nelyo nga tulalwalilila, Yehova alishiba imilimo engatupeela mu cilonganino cakwe. Yehova afwaya tulebomba apo twingapesha, kabili alatasha icine cine pa fyo tumubombela.—Heb. 6:10.

14. Bushe ukuba abafuuka kuti kwalenga shani twaba ne nsansa mu mulimo tubomba?

¹⁴ Yesu aleba ne nsansa mu milimo yonse iyo alebomba, kabili na ifwe bene kuti twaba ne nsansa mu milimo iyalekanalekana iyo twingabomba. (Amapi. 8:30, 31) Umuntu uwafuuka alatemwa umulimo uo abomba mu cilonganino. Tomfwa ububi bambi nga babapeela imilimo imbi mu cilonganino. Lelo abika fye amano ku mulimo abomba kabili alaba ne nsansa pantu alishiba ukuti uwamupeela uyo mulimo ni Yehova. Na kabili amona ukuti imilimo iyo Yehova apeela bambi yalicindama. Nga tuli abafuuka tukalacindika abantu bambi kabili tukalabatungilila.—Rom. 12:10.

15. Finshi tulesambilila kuli filya Gideone ali uwafuuka?

¹⁵ Gideone alecita ifyalelanga ukuti ali uwafuuka kabili tulingile ukumupashanya. Ilyo malaika wa kwa Yehova aile kuli ena, Gideone aebele malaika ukuti tafikilepo ukubomba umulimo amupeele. (Abapi. 6:15) Ilyo Gideone asumiine ukubomba mulimo Yehova amupeele, alishininkishe ukuti naumfwikisha ifyo alingile ukubomba umulimo kabili alefwaisha ukuti Yehova alemutungulula. (Abapi. 6:36-40) Nangu ca kuti Gideone ali uwa maka kabili uwashipa, pa kubomba umulimo ali uwacenjela kabili ali uwa mano. (Abapi. 6:11, 27) Talefwaya ukulumbuka pa mulandu no mulimo bamupeele. Ilyo apwishishe ukubomba umulimo uo Yehova amupeele, alibwelelemo ku mwakwe.—Abapi. 8:22, 23, 29.

16, 17. Finshi umuntu uwafuuka atontonkanyapo nga alefwaya ukulunduluka mu fya kwa Lesa?

¹⁶ Ukuba uwafuuka tacipilibula ukuti tatulingile ukulafwaisha ukubomba imilimo mu cilonganino nelyo tulingile ukulakaana nga batupeelelapo imilimo na imbi. Amalembo yatukoselesha ukulalunduluka. (1 Tim. 4:13-15) Bushe pa kuti tulelunduluka kano fye batupeela umulimo umbi? Nakalya. Yehova kuti atwafwa ukulunduluka nangu fye tabatupeele umulimo umbi. Kuti twatwalilila ukuwamyako imibele yesu e lyo ne fyo tubomba umulimo batupeela pa kuti tulebombela bwino Yehova e lyo na ba bwananyina.

¹⁷ Ilyo umuntu uwafuuka ashilasumina ukubomba umulimo bamupeela, alabala aishiba ifyo alingile ukuubomba. Lyena alamona nga kuti abomba. Ku ca kumwenako, bushe nga asumina ukubomba imilimo na imbi, akaibomba bwino ukwabula ukulekelesha ifintu fimbi ifyacindama? Bushe kuti apeelako bambi imilimo imo pa kuti alebomba bwino umulimo umbi uo bamupeela? Umuntu uwafuuka nga amona ukuti te kuti abombe umulimo bamupeela, alalekela bambi abengaubomba bwino. Nga twalifuuka tatwakalesumina ukubomba umulimo onse fye uo batupeela.

18. (a) Bushe nga twalifuuka kuti twacita shani nga batupeela umulimo umbi? (b) Bushe umuntu uwafuuka kuti abomfya shani ifyaba pa Abena Roma 12:3?

¹⁸ Ifyo Gideone acitile fitusambilisha ukuti nga batupeela umulimo umbi tulingile ukuleka Yehova aletutungulula no kutupaala. Na kuba, Baibolo itweba “ukwenda bufuuke bufuuke na Lesa [wesu].” (Mika 6:8) Kanshi lyonse ilyo twapeelwa imilimo, tulingile ukupepa no kutontonkanya sana pa fyo Yehova atweba mu Cebo cakwe na mu cilonganino cakwe. Tulingile ukwaluka pa kuti tulemona ifintu nge fyo Yehova afimona. Tufwile ukulaibukisha ukuti ukuicefya kwa kwa Yehova e ‘kutukusha.’ (Amalu. 18:35) Nga twalaenda bufuuke bufuuke na Lesa, tatwakulamona ukuti twalicindama sana nelyo ukuti tuli ba panshi sana.—Belengeni Abena Roma 12:3.

19. Cinshi tulingile ukubela abafuuka?

¹⁹ Umuntu uwafuuka alapeela Yehova umucinshi uo alingwa ukupeelwa pantu Yehova e Kabumba wesu kabili e Mulopwe wa Bubumbo bonse. (Ukus. 4:11) Ukuba abafuuka kulatwafwa ukuba ne nsansa no kulabombesha mu mulimo Lesa atupeela mu cilonganino cakwe. Ukuba abafuuka kukalenga tukalecindika abantu, kabili kukalenga tukekatane na ba bwananyina. Nga tuli abafuuka tukalatontonkanya pa fingawamina bambi kabili tukalatontonkanya pa fyo tulefwaya ukucita pa kuti twilalufyanya. Uyu e mulandu ukufuuka kwacindamina ku bantu ba kwa Lesa kabili Yehova alitemwa bonse abafuuka. Bushe kuti twaba shani abafuuka na lintu tuleeshiwa? Icipande cikonkelepo cikatwafwa ukwishiba ifyo twingacita.