NAFYALILWE mu musumba wa Wichita mu citungu ca Kansas, ku U.S.A pa 10 December mu 1936. Twafyelwe bane kabili nine ibeli. Batata ba William na bamayo ba Jean bali ni ba Nte abakamamo na menshi. Batata bali babomfi ba cilonganino, e fyo baleita abaletungulula icilonganino pali ilya nshita. Bamama ba Emma Wagner e basambilishe bamayo icine. Bamama balisambilishe abantu abengi icine, e basambilishe na ba Gertrude Steele ababombele bumishonari ku Puerto Rico pa myaka iingi. * Kanshi nalikwete abantu abengi abo nalepashanya.

Bushiku bumo pa Cibelushi icungulo ninshi ndi ne myaka isano, ine na batata twalepeela abapita nshila Ulupungu lwa kwa Kalinda na magazini iyo nomba twita ati Loleni! Pali iyi nshita ninshi Inkondo ya Calo Iyalenga Bubili yalikosa mu calo. Dokota umo alishile apo twali kabili apo alikolelwe, atendeke ukusaalula batata pa mulandu wa kukanaitumpa mu fikansa fya calo no kubeba ati ni we kuwe taufwaya ukwingila ubushilika. Uyu dokota apaleme batata no kubeba ati, “Nguma iwe kuwe wa mupamba!” Nalitiinine nga nshi lelo nalitemenwe ifyo batata bacitile. Batwalilile fye ukupeela abantu magazini abalongene. Lyena umushilika umo alishile kabili dokota amwebele ati, “Citapo cimo pali uyu kuwe wa mupamba!” Umushilika alimwene ukuti uyu dokota alikolelwe, e ico amwebele ati, “Naukolwa iwe kabiye ku ng’anda!” E fyo uyu dokota no mushilika baile. Nga naibukisha, ndatasha pa fyo Yehova ayafwile batata ukuba abashipa. Batata balikwete imiputule ibili iyo balebe-elamo abantu umushishi mu musumba wa Wichita kabili no yu wine dokota e mo aleya mu kubeya umushishi!

Ilyo nali ne myaka 8 abafyashi bandi balishitishe ing’anda umo twaleikala ne miputule umo balebe-ela abantu no kupanga ing’anda ya mawilo iyo baletinta na motoka. Lyena twakukiile ku Colorado ukwali icilonganino icali mu kukubila. Twatendeke  ukwikala mupepi na pa Grand Junction apo abafyashi bandi batendeke ukubomba mu mafarmu. Apo abafyashi bandi balebombesha kabili na Yehova na o alebafwa, icilonganino calipangilwe. Pa 20 June mu 1948, batata balimbatishe mu kamana pamo na bambi abasambilile icine pamo nga ba Billie Nichols na bena mwabo. Pa numa ba Billie balibasontele ukuba kangalila wa muputule. Umwana wabo na o alibombele mu muputule pamo no mwina mwakwe.

Twalelanshanya sana ifya kwa Lesa kabili twalekoseleshanya na ba bwananyina ababikile sana amano ku mulimo wa Bufumu maka maka aba mu lupwa lwa ba Steele, naba ni ba Don na ba Earlene, ba Dave na ba Julia, na ba Si na ba Martha kabili bonse aba balengele nalafwaisha ukubombela Lesa. Balinsambilishe ukwishiba ukuti ukubika Ubufumu intanshi kulalenga umuntu aba sana ne nsansa.

Ilyo nali ne myaka 19, Bud Hasty uwali umunandi anjebele ukuti nkaye mu kubomba nankwe bupainiya ku kapinda ka ku kulyo aka United States. Kangalila wa muputule atwebele ukukukila ku musumba wa Ruston, mu Louisiana umwali icilonganino umo aba bwananyina abengi balekele ukulongana no kubila imbila nsuma. Na kabili atwebele ukulalongana cila mulungu nangu tucepe shani. Twalifwaile icikuulwa ca kulonganinamo kabili twaliciwemye. Twalelongana ukulongana konse nangu ca kuti pa kubala twalelongana fye babili. Twalelekanina pa kulanda amalyashi, umo nga ali pa cisebele ninshi umbi e wakulayasuka amepusho yonse. Nga ca kuti mu kulongana muli no kucita icilangililo, ninshi bonse babili twalaya pa cisebele! Mu kupita kwa nshita, nkashi umukalamba alitendeke ukulongana. Pa numa abasambi ba Baibolo na ba bwananyina bamo abalekele ukulongana balitendeke ukulongana kabili tapakokwele icilonganino calikosele.

Bushiku bumo, Ine na Bud twalikumenye shimapepo we calici lya Church of Christ uwalandile pa malembo ayo nshaishibe. Ifyo alandile fyalengele namona ukuti nshaibe ifingi pali Baibolo kabili natendeke ukutontonkanya sana pa fyo nasuminemo. Pa mulungu uutuntulu nshalelaala pa kuti fye nsange amasuko ku mepusho ayo anjipwishe. Ifi nacitile fyalingafwile ukushininkisha ukuti ifyo nasuminemo e cine, kabili naliipekenye ukulanshanya na shimapepo onse uo nali no kukumanya.

Tapakokwele sana kangalila wa muputule anjebele ukuya mu kubombela ku cilonganino ca ku El Dorado mu Arkansas. Ilyo nali kuli ici cilonganino, ilingi line nalebwelela ku Colorado ku kumonana na ba mu kabungwe akalelolekesha pa balekaana  ukwingila ubushilika. Bushiku bumo ilyo ine na bapainiya banandi twaleya ku Colorado, twali mu busanso bwa pa musebo mu citungu ca Texas ica kuti motoka yandi yalyonaike sana. Twalitumiine munyinefwe uwaishiletusenda no kututwala ku ng’anda ku mwakwe e lyo pa numa atutwele ku kulongana. Ilyo twalelongana balibilishe ukuti twali mu busanso bwa pa musebo, kabili aba bwananyina balitupeeleko indalama. Munyinefwe uwaishiletusenda alishitishe motoka yandi pa madola 25 aya ku America.

Twaninine motoka imbi no kuya ku Wichita uko cibusa wa lupwa lwesu McCartney alebomba bupainiya. Abana baba McCartney bampundu Frank na Francis fibusa fyandi ukushinta na lelo. Balishitishe motoka yabo iya kale pa madola 25 aya ku America, naishitile mu indalama bandipiile ilyo nashitishe motoka yandi iyaonaike. Uyu wali e muku wa kubalilapo uo namwene ukuti Yehova alempekanishisha ifyo nalekabila pa mulandu wa kuti nalibikile Ubufumu intanshi. Pali ulu lwine lwendo e po ba McCartney na bena mwabo banangile nkashi Bethel Crane. Banyina ba kwa Bethel, ba Ruth bali ni ba Nte abacincila mu Wellington, ku Kansas, kabili balitwalilile ukubomba bupainiya na lintu bacilile imyaka 90. No mwaka tawapwile ine na Bethel twalyupene mu 1958, kabili twatendeke ukubomba bupainiya mu El Dorado.

Pa numa ya kutontonkanya pa bantu abalebombela bwino Lesa ilyo twalekula, twasalilepo ukuti tukabomba imilimo iili yonse iyo icilonganino ca kwa Yehova calefwaya tubombe. Balitutumine ukubomba bupainiya bwaibela mu Walnut Ridge, ku Arkansas. Lyena mu 1962, twalitemenwe nga nshi ilyo batwitile ukuya kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 37. Na kabili twalitemenwe sana ilyo twaishibe ukuti ba Don Steele nabo bali muli ili line ikalasi. Ilyo twapwile amasambililo yesu ine na Bethel batutumine ku Nairobi, ku Kenya. Twali ne cikonko pa kufuma ku New York, lelo twalisansamwike ilyo twasangile aba bwananyina baletulolela pa cibansa ca ndeke mu musumba wa Nairobi!

Tapakokwele, twalitemenwe ukubombela mu calo ca Kenya. Abo twabalilepo ukusambilisha Baibolo ica kuti no kulunduluka balunduluka ni ba Chris na ba Mary Kanaiya, kabili bacili balebomba bupainiya bwa nshita yonse mu Kenya. Umwaka wakonkelepo, batutumine ku Uganda, mu musumba wa Kampala kabili ni fwe twabalilepo ukubomba bumishonari muli ici calo. Abantu abengi balefwaya sana ukusambilile icine, kabili baishileba Inte sha kwa Yehova. Lelo pa numa ya myaka itatu ne myeshi 6 iyo twabombele mu Africa, twalibwelelamo ku United States pa kuti tukakushe abana. Ubushiku twafumine mu Africa, twalyumfwile ububi ukucila ne fyo twaumfwile ilyo twafumine ku New York. Twalitemenwe abena Africa kabili twaletontonya ukuti bushiku bumo kuti twabwela.

Twaileikala ku masamba ya Colorado, ukwaleikala abafyashi bandi. Tapakokwele umwana wesu umwanakashi Kimberly alifyelwe kabili pa numa ya myeshi 17 twalikwete umwana na umbi umwanakashi Stephany. Twalibikile amano ku kukusha abana kabili twalebasambilisha icine. Twalefwaya ukupashanya abafyashi besu. Nangu ca kuti abafyashi baliba ne mibele iisuma kabili balabombela Lesa, tacipilibula ukuti na bana nabo bakalamubombela nga bakula. Abaice bandi babili, umwaume no mwanakashi balifumine mu cine. Ndesubila bakatendeka ukubombela Lesa na kabili.

Twalitemenwe ukusambilisha abana besu kabili twalecitila ifintu pamo. Apo twaleikala mupepi ne  tauni lya Aspen, mu Colorado, twatendeke ukusambilila ifya kwangala pali aisi pa kuti inshita shimo tuleyangilila pamo na bana. Apo twalekwatako inshita ya kwangalila pamo na bana, twalelanshanya bwino nabo. Kabili limo twaleya na mu mpanga no kupanga amayanda ya matenti umo twaleikala kabili twaleipakisha ukulanshanya nabo ninshi natukosha no mulilo wa nkuni. Nangu ca kuti abana bali banono, balelanda pa fyo bakalacita nga bakula na pa muntu bakopwako. Twalesambilisha abana icine pa nshita yonse iyo twashukila. Twalebafwa ukupanga ukubomba bupainiya bwa nshita yonse e lyo twalelanda na pa busuma bwakuupilwa ku muntu uwatemwa umulimo wa nshita yonse. Twalebafwa ukwishiba ubusuma bwaba mu kukanaupwa bwangu. Twalipangile insoselo ya kuti “Mukalolele mpaka mukafishe imyaka 23.”

Nga filya fine abafyashi besu balecita, na ifwe twalesangwa lyonse ku kulongana kabili twaleya na mu kubila imbila nsuma pamo na bana. Twaleitako na baba mu mulimo wa nshita yonse ukwisaikalako na ifwe. Na kabili, twalelanda sana pa nsansa twalekwata ilyo twalebomba bumishonari. Twaleeba abana ukuti bushiku bumo bonse tukayatandalako ku Africa kabili balefwaisha ukuyatandalako.

Lyonse twalekwata amapepo ya lupwa, ilingi twalecita ifyangalo pa fingacitika ilyo bali ku sukulu. Twaleeba abana baba ba Nte e lyo baleyasuka amepusho ayo tuleipusha. Baleumfwa bwino sana nga twacita ifi, kabili fyalengele bashipa. Ilyo bakulileko, inshita shimo tabalefwaya ukuba pa mapepo ya lupwa. Bushiku bumo nalyumfwile ububi, e ico nabebele nati kalaaleni tatwasambilile. Abana balipapile ica kuti batendeke ukulila kabili batile balefwaya ukusambilila. Twalilwike ukuti twalisambilishe abana ukutemwa ifya kwa Lesa. Balitemenwe ukusambilila kabili twalebeba ukulanda ifili ku mukoshi. Inshita shimo twaleumfwa ububi abana nga balanda ukuti baletwishika fimo ifyo twasuminamo. Na lyo line, ifi balelanda fyalengele twishibe ifyo baletontonkanya. Pa numa ya kulanshanya nabo, baleumfwikisha ifyo Yehova amona ifintu.

Abana balikulile bwangu sana. Twalebomfya ifyo icilonganino ca kwa Lesa calepekanya pa kukusha abana, kabili twalibafwile ukutemwa Yehova. Twalitemenwe sana ukuti abana besu bonse babili balitendeke bupainiya bwa nshita yonse ilyo bapwishishe fye amasambililo ya kusekodari, kabili balisambilile imilimo imo iyali no kubafwa ilyo balebomba bupainiya. Balikukiile ukwali ukukabila mu Cleveland, ku Tennessee pamo na bankashi babili. Twalebafuluka sana, lelo twalitemenwe pantu balebombela Lesa umulimo wa nshita yonse. Ine no mwina mwandi Bethel twalitendeke bupainiya na kabili. Ici calengele tubombeko imilimo na imbi mu cilonganino ca kwa Lesa. Twalibombeleko mu muputule kabili twalebombako ne milimo pa kulongana kwa citungu.

Ilyo tushilakukiila ku Tennessee, abana besu baile mu kutandala ku London, ku England, kabili balitandeleko na pa musambo. Ilyo bali pa musambo Stephany uwali ne myaka 19, aishibene na munyinefwe wacaice Paul Norton, uwalebombela pa musambo. Ilyo batandele na kabili, Kimberly na o aileishibana na Brian Llewellyn uwalebomba na Paul pa musambo. Ilyo Stephany afishishe imyaka 23 balyupene na Paul. Umwaka wakonkelepo ninshi Kimberly ali ne myaka 25 balyupene na Brian. Kanshi bonse babili baupilwe ninshi balifisha imyaka 23. Twalitemenwe sana ukuti abana besu baupilwe ku baume abatemenwe ukubombela Lesa.

Abana besu batwebele ukuti ifyo twalecita e lyo ne fyo abafyashi besu balecita fyalilengele balakonka ifunde lya kwa Yesu ilya kuti “intanshi mulefwaya ubufumu,” nangu ni lintu bashakwete indalama. (Mat. 6:33) Mu April 1998, Paul na Stephany balibetile kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 105, kabili pa numa balibatumine ku Malawi mu Africa. Pa nshita imo ine, Brian na Kimberly balibetile mu kubomba pa Bethel ya ku London, kabili pa numa balibatumine ku musambo wa ku Malawi. Twalitemenwe nga nshi ifi basalilepo ukubombela Lesa, pantu takwaba umulimo uwacindama uo abacaice bengabomba uwacila uyu.

Mu January 2001, balintumiine foni kabili ifyo twalanshenye e filya nandilepo pa ntendekelo. Munyinefwe Marais uwaleangalila dipartimenti ilolekesha pa mulimo wa kupilibula mwi sonde lyonse alondolwele ukuti balepekanya ifya kusambilisha  bakapilibula ukulaumfwikisha iciNgeleshi. Pali iyi nshita ilyo balefwaya ukuti nsambilile ifya kusambilisha bakapilibula nali ne myaka 64. Ine no mwina mwandi Bethel twalipepelepo pali ili lyashi kabili twalilanshenye na bafyashi apo nomba bali bakalamba. Bonse batwebele ukutila kuti twaya. E ico nalitumiine munyinefwe Marais foni no kumweba ati kuti twabomba umulimo balefwaya ukutupeela.

Lyena bamayo balibasangile no bulwele bwa kansa. Naebele bamayo nati tatwaye pa kuti twafwane na nkashi yandi Linda ukumusakamana. Bamayo banjebele abati, “Awe ifyo fyena nshasumine, nga mwakaana ukuya nalaumfwa sana ububi.” Nkashi yandi Linda na o e fyo alandile. Ala twalibatashishe sana pa kuipeelesha kwabo e lyo na pa fyo ifibusa fyesu uko baleikalila fyatwafwile! Papitile fye ubushiku bumo ukutula apo twailile ku Watchtower Educational Center ku Patterson, Linda antumina na foni ukuti bamayo na bafwa. Twalibikile amano ku mulimo twapeelwe nga fintu fye bamayo balefwaya tucite.

Twalitemenwe sana ilyo batwebele ukuti balabalilapo ukututuma ku musambo wa ku Malawi, uko abana besu na bena mwabo balebombela. Ala twalitemenwe ukuba pamo na kabili! Pa numa twaile ku Zimbabwe lyena twaile ku Zambia. Pa numa ya kusambilisha ba kapilibula pa myaka itatu ne myeshi 6 batwebele ukubwelela ku Malawi ku kulemba amalyashi ya ba bwanayina abo bacushishe pa mulandu wa kukanaitumpa mu fikansa fya calo. *

Na kabili twalyufwile sana icikonko ilyo twabwelele ku mwesu ku Basalt, mu Colorado mu 2005, kabili twalitwalilile ukubomba bupainiya. Mu 2006, Brian na Kimberly balibwelele ku kukusha abana babo babili abakashana Mackenzie na Elizabeth, kabili baleikala mupepi na apo twaleikala. Paul na Stephany bacili ku Malawi, kabili Paul aba muli Komiti ya Musambo. Nomba ndi ne myaka mupepi na 80, naliba ne nsansa sana ukumona abacaice abo nabombele nabo pa myaka yonse iyi balebomba imilimo iyo na ine nabombeleko. Icalenga ukuti tube sana ne nsansa ni co abafyashi besu balitemenwe ukubombela Yehova kabili twalyeseshe ukucita ifyo balecita pa kuti abana besu na beshikulu besu bakule bwino.