1-2. Bushe ‘imilimo iisuma’ iyo baeluda babomba milimo nshi?

 NGA CA kuti pali ino nshita muli babomfi batumikila, nalimo mwalibombesha pa kuti mwingakwata imibele iingalenga mwafikapo ukuba baeluda. Bushe kuti mwatemwa ukubombako uyu “umulimo uusuma?”—1 Tim. 3:1.

² Bushe milimo nshi baeluda babomba? Balaba pa ntanshi mu kubomba umulimo wa kubila imbila nsuma, balabombesha mu mulimo wa kucema aba bwananyina, uwa kusambilisha kabili balakoselesha aba bwananyina mu fyo balanda na mu fyo bacita. E co Baibo itila baeluda ababombesha ukuti, “ifya bupe.”—Efes. 4:8.

3. Bushe munyinefwe kuti afikapo shani ukuba eluda? (1 Timote 3:​1-7; Tito 1:​5-9)

³ Finshi mufwile ukucita pa kuti mufikepo ukuba baeluda? Ukufikapo ukuba eluda kwalipusana na filya ciba pa kuti umuntu alinge ukwingila incito imo. Ilingi line, pa kuti engile incito, afwile ukwishiba iyo ine ncito iyo abaleingisha abantu incito balefwaya ukuti ibombwe. Nomba pa kuti mufikepo ukuba baeluda, tamulingile ukupelela fye pa kwishiba ifya kubila imbila nsuma ne fya kusambilisha, lelo mulingile no kukwata imibele iyo Baibo yalanda ukuti e yo baeluda bafwile ukukwata. Baibo yalanda pali iyi mibele pali 1 Timote 3:​1-7 na pali Tito 1:​5-9. (Belengeni.) Muli cino cipande, twalasambilila pa mibele imo iyo Baibo yalandapo muli ifi fikomo. (1) Aba mu cilonganino na bashili ba mu cilonganino bafwile ukwishiba munyinefwe ukuti alikwata imibele iisuma, (2) afwile ukuba umutwe wa lupwa umusuma na (3) afwile ukuitemenwa ukulabombela aba mu cilonganino.

 ABANTU BAFWILE UKUMWISHIBA UKUTI ALIKWATA IMIBELE IISUMA

4. Bushe amashiwi ya kuti “uushitungwa akabi,” yalola mwi?

⁴ Pa kuti mufikepo ukuba baeluda, tamufwile ‘ukulatungwa akabi,’ e kutila aba mu cilonganino bafwile ukumwishiba ukuti mwalikwata imibele iisuma. Na kabili mufwile ukuba “umuntu uo na ba kunse ya cilonganino balandapo ifisuma.” Kwena abantu abashibombela Yehova kuti balanda ifyabipa pa fyo twasuminamo, lelo tabalingile ukulatwishika nampo nga muli ba cishinka nelyo nga mwalikwata imibele iisuma. (Dan. 6:​4, 5) Yipusheni amuti, ‘Bushe aba mu cilonganino na bashili ba mu cilonganino banjishiba ukuti nalikwata imibele iisuma?’

5. Kuti mwalanga shani ukuti ‘mwalitemwa ubusuma’?

⁵ Nga ‘mwalitemwa ubusuma,’ ninshi mwakulabika amano ku fisuma ifyo abantu bacita kabili mwakulabatasha pa mibele iisuma iyo bakwata. Na kabili mwakulacitila abantu ifisuma, kumo ne fintu ifyo bashingenekela ukubacitila. (1 Tes. 2:8) Mulandu nshi baeluda balingile ukutemenwa ubusuma? Pantu e lyo bengalaitemenwa ukubombela aba bwananyina no kulabomba imilimo imbi iya mu cilonganino. (1 Pet. 5:​1-3) Nangu ca kuti uyu mulimo ukalamba, insansa isho baeluda bakwata shilacila pa fyo baipeelesha pa kuti balebombela aba bwananyina.—Imil. 20:35.

6. Bushe amashiwi ya kuti “uupokelela abeni,” yalola mwi? (AbaHebere 13:​2, 16; moneni ne cikope.)

⁶ Mulanga ukuti ‘mulapokelela abeni’ nga ca kuti mulacitila abantu ifisuma, ukubikako fye na bashili fibusa fyenu. (1 Pet. 4:9) Icitabo cimo icilondolola amashiwi ya mu Baibo cilondolola umuntu uupokelela abeni ukuti, “Alaba ne cikuuku na ku bantu abo ashaishiba kabili alaitemenwa no kubeta ku ng’anda ku mwakwe.” Yipusheni amuti, ‘Bushe abantu banjishiba ukuti ndapokelela abeni?’ (Belengeni AbaHebere 13:​2, 16.) Baeluda abapokelela abeni balaba ne cikuuku ku bantu bonse fye, pamo nga bapiina, bakangalila wa muputule, bakalanda abeni na bamunyinefwe abesa mu kukoselesha aba bwananyina mu cilonganino.—Ukute. 18:​2-8; Amapi. 3:27; Luka 14:​13, 14; Imil. 16:15; Rom. 12:13.

7. Bushe eluda kuti alanga shani ukuti ‘tatemwa indalama’?

⁷ “Uushatemwa indalama.” Aya mashiwi yalola mu kuti eluda tafwile ukubika fye amano ku kukwata indalama na ku kukwata icuma. Nampo nga muli bapiina nelyo nga muli bakankaala, ico mulingile ukubikako sana amano kubombela Yehova. (Mat. 6:33) Mufwile ukulabomfya inshita yenu, amaka yenu ne fyo mwakwata mu kubombela Yehova, mu kusakamana ulupwa lwenu na ba bwananyina mu cilonganino. (Mat. 6:24; 1 Yoh. 2:​15-17) Yipusheni amuti, ‘Bushe mona shani indalama?  Bushe naliteka umutima ku fintu ifyo nakwata? Nelyo bushe lyonse mfwaya ukukwata indalama ishingi ne fintu ifingi?—1 Tim. 6:​6, 17-19.

8. Bushe amashiwi ya kuti “uuilama mu fyo acita,” yalola mwi?

⁸ Eluda “uuilama mu fyo acita,” ninshi alacita ifintu mu kulinga. Ku ca kumwenako, alalinga ukulya, alalinga ukunwa, imifwalile yakwe ne misakwile yakwe fyaba ifyalinga kabili alasala bwino ifya kuleseshamo icitendwe. Na kabili taba nga bantu ba muli cino calo abashipepa Yehova. (Luka 21:34; Yako. 4:4) Alatwalilila ukuilama nangu bamukalifya. Eluda tafwile ukuba “cakolwa” kabili abantu tabafwile ukumwishiba ukuti alanwesha ubwalwa. Yipusheni amuti, ‘Bushe abantu banjishiba ukuti ndailama mu fyo ncita’?

9. Bushe amashiwi ya kuti “uwa mano ayatuntulu” na ya kuti “uushili wa cimfulumfulu,” yalola mwi?

⁹ Amashiwi ya kuti “uwa mano ayatuntulu” yapilibula ukuti eluda afwile ukulatontonkanya pa mashinte ya mafunde ya mu Baibo pa kuti alesala bwino ifya kucita. Afwile ukwishiba bwino ifyo Baibo yalanda pa fintu, kabili ici cilenga afishiba bwino ica kuti alasala bwino ifya kucita. Tacita icintu nangu cimo ilyo ashilaishiba ifishinka fyonse. Lelo alashininkisha ukuti naishiba ifishinka fyonse. (Amapi. 18:13) Ifi acita filenga alesala bwino ifya kucita ifilanga ifyo Yehova amona ifintu. Amashiwi ya kuti “uushili wa cimfulumfulu” yalola mu kuti eluda alingile ukulapekanya bwino ifintu kabili tafwile ukulacelwa. Yapilibula no kuti abantu balimucetekela kabili alakonka ifyo icilonganino ca kwa Yehova citweba. Nga mwakwata imibele yonse iyi twalandapo, abantu bakamwishiba ukuti mwalikwata imibele iisuma. Nomba natulande pa mibele iyo Baibo yalanda ukuti e yo eluda afwile ukukwata pa kuti engaba umutwe wa lupwa umusuma.

ELUDA AFWILE UKUBA UMUTWE WA LUPWA UMUSUMA

10. Bushe amashiwi ya kuti “uutungulula bwino aba mu ng’anda yakwe,” yalola mwi?

¹⁰ Nga ca kuti mwalyupa, ifyo ulupwa lwenu lwaba kuti fyalenga mwafikapo ukuba eluda nelyo mwafilwa ukufikapo. Kanshi mulingile ‘ukulatungulula bwino aba mu ng’anda yenu.’ Aya mashiwi yalola mu kuti mufwile ukulasunga bwino aba mu ng’anda yenu, kabili fyonse ifyo musalapo ukucita fifwile ukulawamina ulupwa lwenu. Mulingile no kulatungulula amapepo ya lupwa, ukulashininkisha ukuti aba mu lupwa lwenu balelongana. Na kabili mulingile ukula-afwa aba mu lupwa lwenu pa kuti balebila imbila nsuma. Mulandu nshi mulingile ukulacitila fyonse ifi? Pantu umutumwa Paulo aipwishe ati: “Nga ca kuti umuntu taishiba ukutungulula aba mu ng’anda yakwe kuti asakamana shani icilonganino ca kwa Lesa?”—1 Tim. 3:5.

11-12. Bushe ifyo ulupwa lwa mubomfi utumikila lwaba, kuti fyalenga shani afikapo ukuba eluda, nelyo afilwa ukufikapo? (Moneni ne cikope.)

¹¹ Nga mwalikwata abana, ninshi abana benu bafwile ukuba “abana abanakila kabili aba mucinshi nga nshi.” Mulingile ukulabalanga ukuti mwalibatemwa ilyo mulebasambilisha. Kwena mufwile ukulaleka abana benu baleseka, baleba ne nsansa kabili baleangala nga filya fine abana bonse bacita. Lelo pa mulandu wa kuti mwalibasambilisha bwino, bakalamumfwila, bakalamucindika kabili bakakwata imibele iisuma. Na kabili mulingile ukula-afwa abana benu pa kuti baleba ifibusa ifisuma na Yehova, balekonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo kabili balelunduluka ica kuti babatishiwa no kubatishiwa.

¹² “Uwaba na bana abasumina abo bashitunga ukuti bali-ilekelesha nelyo ukuti ni bacintomfwa.” Nomba kuti caba shani nga ca kuti umwana wa mubomfi utumikila nelyo uwa kwa eluda uwabatishiwa nelyo kasabankanya uushilabatishiwa acita ulubembu ulukalamba? Baeluda bafwile ukumona nga ca kuti uyo umubomfi utumikila nelyo uyo eluda acili nafikapo ukuba umubomfi utumikila nelyo eluda. Nga basanga ukuti umufyashi ali no mulekelesha, talesambilisha umwana wakwe kabili talemusalapula, nalimo te kuti afikepo ukutwalilila ukuba umubomfi utumikila nelyo eluda. Moneni Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa October 15, 1996, ibu. 21, para. 6-7.

 AFWILE UKUITEMENWA UKULABOMBELA ABA MU CILONGANINO

13. Kuti mwalanga shani ukuti ‘tamupampamina fye pa cintu cimo’ kabili te imwe ‘bamunshebwa’?

¹³ Bamunyinefwe abakwata imibele iyo Abena Kristu balingile ukukwata, balafwa sana aba mu cilonganino. Umuntu “uushipampamina fye pa cintu cimo,” alomfwana na bantu kabili alalenga na bantu balaumfwana. Umuntu uushipampamina fye pa cintu cimo alakutika abanankwe nga balelanda kabili alafwaya ukumfwa ifyo balelanda. Ku ca kumwenako, nga namukumana na baeluda banenu e lyo baeluda bonse basalapo ukucita cimo icilingene na mashinte ya mafunde ya mu Baibo, bushe kuti mwaitemenwa ukukonka ico basalapo nangu ca kutila kuti capusana ne co imwe mwingasalapo? Amashiwi ya kuti ‘tafwile ukuba munshebwa’ yapilibula kuti eluda talingile ukupampamina fye pa co alefwaya. Eluda afwile ukwishiba ukuti calicindama ukumfwa ifyo baeluda bambi balelanda. (Ukute. 13:​8, 9; Amapi. 15:22) Eluda ‘tafwile ukulakalipa bwangu’ nelyo ukuba “uwa cipyu.” Aya mashiwi yalola mu kuti eluda alingile ukulacindika abantu kabili tafwile ukulaumana nabo, lelo alingile ukuba ne cikuuku kuli bena. Apo eluda alingile ukuba uwa mutende, afwile ukuitendekelako ukuba no mutende na bantu nangu ifintu nafikosa. (Yako. 3:​17, 18) Nga muli ne cikuuku ilyo mulelanshanya na bantu, kuti mwanasha imitima yabo. Na kuba, kuti mwanasha fye ne mitima ya bantu abasuusha sana ifyo mwasuminamo.—Abapi. 8:​1-3; Amapi. 20:3; 25:15; Mat. 5:​23, 24.

14. Bushe amashiwi ya kuti “uushilakokola ukutula apo abelele umusambi” na ya kuti “uwa cishinka,” yalola mwi?

¹⁴ Pa kuti munyinefwe afikepo ukuba eluda, “tafwile ukuba muntu uushilakokola ukutula apo abelele umusambi.” Nangu ca kuti pa kuti mufikepo ukuba baeluda tapafwile ukupita imyaka iingi sana, mulingile ukuba Umwina Kristu uwakosa mu fya kwa Lesa. Ilyo bashilamusonta ukuba baeluda, mufwile ukulanga ukuti mwali-icefya nga filya fine Yesu ali kabili mulalolela mpaka Yehova amona ukuti nacilinga ukumupeelelapo imilimo na imbi. (Mat. 20:23; Fil. 2:​5-8) Kuti mwalanga ukuti muli ba “cishinka” kuli Yehova nga mulekonka amafunde yakwe kabili nga mulekonka ifyo icilonganino cakwe citweba.—1 Tim. 4:15.

15. Bushe abafwile ukufikapo ukuba baeluda, bantu fye abalanda bwino sana amalyashi ya cintubwingi? Londololeni.

 ¹⁵ Amalembo yalalanda bwino bwino ukuti kangalila afwile ukuba “uwafikapo ukusambilisha.” Bushe aya mashiwi yapilibula ukuti mufwile ukulalanda bwino sana amalyashi ya cintubwingi? Awe. Baeluda bamo tabalanda bwino sana amalyashi ya cintubwingi, lelo balasambilisha bwino sana nga balebila imbila nsuma, kabili balacita bwino ne fipempu fya bucemi. (Linganyeniko 1 Abena Korinti 12:​28, 29 na Abena Efese 4:11) Na lyo line, mulingile ukuibikilishako pa kuti mulesambilisha bwino. Kuti mwacita shani pa kuti mulesambilisha bwino?

16. Kuti mwacita shani pa kuti mulesambilisha bwino? (Moneni ne cikope.)

¹⁶ “Uukonka sana Icebo ca kwa Lesa ica cishinka.” Pa kuti mulesambilisha bwino, lyonse ilyo mulesambilisha aba bwananyina na lintu mulebafunda, muleshininkisha ukuti ifyo mulebasambilisha filefuma mu Cebo ca kwa Lesa. Muleisambilisha sana Baibo ne fiba mu mpapulo shesu. (Amapi. 15:28; 16:23) Ilyo muleisambilisha, mulebikako sana amano pa kuti mulemona ifyo balondolola Amalembo mu mpapulo shesu, na pa kuti mwingeshiba ifya kuyalondolola bwino. Kabili ilyo mulesambilisha, mulelenga ifyebo fyafika abantu pa mutima. Kuti mulesambilisha bwino nga ca kuti mwaeba baeluda abaishiba ukusambilisha ukuti bamupandeko amano kabili mwakonka ifyo bamweba. (1 Tim. 5:17) Baeluda balingile ‘ukulakoselesha’ aba bwananyina. Lelo inshita shimo bafwile ukubafunda nelyo fye ‘ukubakalipila.’ Baeluda balingile ukuba ne cikuuku ku ba bwananyina, nampo nga balebafunda nelyo nga balebakalipila. Nga muli abanakilila, nga mulelanga ukuti mwalitemwa aba bwananyina, kabili nga mulelanda ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa pa kusambilisha, mukalasambilisha bwino pantu ninshi mukalapashanya Kasambilisha Mukalamba, Yesu.—Mat. 11:​28-30; 2 Tim. 2:24.

TWALILILENI UKUIBIKILISHAKO PA KUTI MWINGAFIKAPO UKUBA BAELUDA

17. (a) Finshi ababomfi batumikila bengacita pa kuti batwalilile ukuibikilishako ukufikapo ukuba baeluda? (b) Finshi baeluda balingile ukulaibukisha ilyo balemona nga ca kuti uwa bwananyina nafikapo ukuba eluda nelyo iyo? (Moneni akabokoshi akaleti “ Mwilaumina Kumo Ilyo Mulefwaya Ukumona nga ca Kuti Munyinefwe umo Nafikapo Ukuba Eluda.”)

¹⁷ Pa numa ya kupituluka mu mibele iyo baeluda balingile ukukwata, ababomfi batumikila bamo kuti balamona kwati te kuti bakumanishe  ukukwata iyi mibele yonse. Nomba muleibukisha ukuti Yehova tamwenekela ukuba abapwililika, ne cilonganino cakwe naco cine tacimwenekela ukuba abapwililika.(1 Pet. 2:21) Muleibukisha no kuti umupashi wa kwa Yehova uwa maka e wingalenga mwakwata iyi mibele. (Fil. 2:13) Bushe kwaliba imibele iyo mulemona ukuti mulingile ukukwata sana? Mulelomba Yehova ukuti amwafwe, mukwate iyo mibele. Kuti mwafwailapo ifyebo na fimbi pali iyo mibele kabili kuti mwaipushako na baeluda pa kuti bamwebeko ifyo mwingacita pa kukwata iyo mibele.

18. Finshi ababomfi batumikila bonse balingile ukucita?

¹⁸ Mukwai bonse fye, kumo na baeluda, natutwalilile ukukwata iyi mibele iyo twalandapo muli cino cipande. (Fil. 3:16) Bushe muli babomfi batumikila? Twalilileni ukuibikilishako pa kuti mwingafikapo ukuba baeluda! Mulelomba Yehova ukuti alemusambilisha pa kuti mulemubombela sana kabili mulebombela na ba bwananyina. (Esa. 64:8) Ukwabula no kutwishika, Yehova akamupaala pa fyo muleibikilishako pa kuti mwingafikapo ukuba baeluda.