Icipandwa 24

Kuti Nacita Shani Abafyashi Bandi nga Baleumana?

Bushe abafyashi bobe balomana ninshi na iwe epo uli? Nga balomana, ni finshi bomaninapo sana?

□ Indalama

□ Imilimo ya pa ng’anda

□ Balupwa

□ Pali iwe

Umfwa shani abafyashi bobe nga baleumana? Lemba ifyo umfwa, ifyo wingatemwa ukubeba.

․․․․․

 UMWANA fye onse kuti aumfwa ububi abafyashi bakwe nga baleumana. Pantu na kuba abana balitemwa abafyashi babo kabili e bo bashintililapo, e co bomfwila ububi nga baleumana. Kuti wasumina ne co Marie umukashana wa myaka 21 asosele ukuti, “Cilankosela ukucindika abafyashi bandi nga namona kwati tabacindikana.”

Nga ulemona uko abafyashi bobe baleumana kuti uleumfwa ububi sana pantu e lyo cimonekesha ukuti kanshi na bo bene bantu fye, kuti bapanga ne filubo ifingi. Abana nga baishiba ukuti abafyashi babo balalufyanya, balapapa sana kabili cilabasakamika. Nga ca kuti ukuumana kwacilamo, kuti wasakamana ukuti nalimo balalekana. Marie atile, “Nga naumfwa abafyashi bandi baleumana ntontonkanya nati limbi balalekana, e lyo kabili ndatampa ukutontonkanya pa mufyashi uo ningalaikala nankwe, kabili ndomfwa umwenso wa kuti na fwe bana bene twalapatukana.”

Mulandu nshi abafyashi bomanina kabili kuti wacita shani nga batendeka ukuumana?

Ico Abafyashi Bomanina

Ilingi line abafyashi bobe ‘balashipikishanya mu kutemwa.’ (Abena Efese 4:2) Lelo Baibolo itila: “Bonse babembu kabili balifilwa ukufika pa bukata bwa kwa Lesa.” (Abena Roma 3:23) Abafyashi bobe tabapwililika. Kanshi taufwile ukupapa nga wamona ukuti ifilebakalifya filefulilako ica kuti limo limo filelenga no kuti baleumana.

Uleibukisha no kuti, tuleikala mu “nshita ishayafya nga nshi.” (2 Timote 3:1) Ubwafya bwa kusanga indalama sha kubomfya pa ng’anda, ne sha fya kulipilalipila fimbi, e lyo na mafya bakwata ku ncito, fyonse ifi filenga mu cupo mwaba amafya. E lyo kabili, nga ca kuti abafyashi bonse babili balaya ku ncito  kuti baumanina na pa kwakana imilimo imo iya kubomba pa ng’anda.

Wilatontonkanya ukuti abafyashi bobe nga baleumana ninshi baalalekana. Nangu bengapusana pa fintu fimo, ukutemwana kwena bafwile balitemwana.

Natulangilile: Bushe walitala autambapo filimu na banobe abo watemwana na bo sana, e lyo wasanga ukuti ifyo muletontonkanya pali iyo filimu nafipusana? Ilingi line ifya musango yu filacitika. Nangu fye bantu abomfwana sana kuti bapusana pa fyo balemona ifintu fimo. E fyo cingaba na ku bafyashi bobe. Nalimo bonse babili balefwaya ukubomfya bwino indalama sha pa ng’anda ishilipo, lelo ifyo balefwaya ukushibomfya nafipusana; limbi bonse balefwaya ukuya mu kutuusha, lelo ifyo balefwaya ukuya mu kucita pa kutuusha nafipusana; nangu limbi bonse balefwaisha ukuti ulebomba bwino ku sukulu, nomba ifyo baletontonkanya ukucita pa kukwafwa na fyo nafipusana.

Te kutila abantu babili nga balomfwana ninshi bakulatontonkanya cimo cine pa fintu, awe. Abantu babili nangu bengatemwana shani, kuti bapusana mu kutontonkanya. Lelo nangu cibe fyo, te kuti utemwe ukumfwa uko abafyashi bobe baleumana. Finshi wingasosa nelyo ifyo wingacita ifingakwafwa ukushipikisha?

Ifyo Wingacita

Uleba no mucinshi. Abana balafulilwa bwangu abafyashi abomana fye umo shacela. Na kuba abafyashi, e bo ufwile ukulasambililako amano yasuma, te bafwile ukusambilila kuli iwe. Ukukanapeela abafyashi bobe umucinshi kuti kwalenga  fye ubwafya pa ng’anda ukukulilako. Ne cacindamisha ca kuti Yehova Lesa e wakweba ukuti ulecindika abafyashi bobe no kubomfwila, nangu ni lintu wamona kwati nacafya.—Ukufuma 20:12; Amapinda 30:17.

Nomba kuti wacita shani nga ca kuti ifyo abafyashi bobe baleumaninapo nafikukuma? Tutile abafyashi bobe, bamo ni Nte ya kwa Yehova e lyo bambi bena te baNte. Limbi kuti kwaima ubwafya nga wasalapo ukulapepa Lesa pamo na bafyashi bobe baNte. (Mateo 10:34-37) Nga cabe fi, ulingile ukuba ‘no mutima uwafuuka kabili uwa katiina.’ Nga waba ne yi mibele, nalimo kuti walenga abafyashi bobe abashili baNte, na bo bene baisaba baNte.—1 Petro 3:15.

Uleba fye pa kati. Kuti wacita shani abafyashi bobe nga balefwaya na iwe uwilemo mu milandu iyo baleuminapo iishikukumine? Ba fye pa kati. Limbi kuti wakaana fye mu mucinshi auti: “Mwe bafyashi bandi, nalimutemwa bonse. Te kuti ntemwe ukupeelapo umo umulandu. Mwe bene babili ni mwe mulingile ukupwisha ubwafya.”

Ulelanda na bo. Ule-eba abafyashi bobe ifyo umfwa nga baleumana. Sala inshita isuma ilyo bengakutika ku fyo ulesosa kabili bebe mu mucinshi ukuti nga baleumana ulomfwa ububi, kabili cilakukalipa e lyo cilakuletela no mwenso.—Amapinda 15:23; Abena Kolose 4:6.

 Ifyo Ushilingile Ukucita

Wiba kwati uli mpanda mano ya cupo. Apo uli mwaice te iwe wingapwisha amafya ya bafyashi bobe. Katulangilile: Tutile uli mu ndeke e lyo waumfwa uuleensha indeke aleumana na kensha wa ndeke munankwe uwa kumwafwa. Kwena kuti wasakamikwa. Lelo cinshi cingacitika nga ca kuti waituntumba no kweba abaleensha indeke ifyo bafwile ukucita, nangu watila fumeniko nyenshe nine?

Na iwe nga waesha ukulaeba abafyashi bobe ifya kupwisha amafya bakwete, ifintu e lyo fingacilapo no kubipa. Baibolo itila: “Ukuituntumba kulabuusha ulubuli, lelo abepushanya balikwata amano.” (Amapinda 13:10) Nalimo abafyashi bobe kuti bapwisha amafya yabo nga ca kuti abene beka balanshanya.—Amapinda 25:9.

 Wilaipoosamo nga baleumana. Abantu babili nga baleumana taciwama nangu panono. Pali bufi nga paba no wa butatu, e lyo cibipisha. Nangu umutima wakutunka shani ukuti uipoosemo, taufwile ukulaba ukuti abafyashi bobe e bafwile ukupwisha amafya bakwete, te iwe nakalya. Kanshi esha na maka ukukonka filya Baibolo itufunda ukuti ‘tulebika fye amano ku fyesu.’ (1 Abena Tesalonika 4:11) Wiesha ukuipoosamo ilyo baleumana.

Wilalwikanya abafyashi bobe. Abaice bamo balalenga fye abafyashi babo ukulaumana pantu banyina nga bakaana ukubacitila ifintu fimo baya kuli bawishi no kupaapata pa kuti bena babasuminishe. Ubucenjeshi bwa musango yu kuti bwalenga abafyashi bakusuminisha ukucita ifyo ulefwaya, lelo mu kupita kwa nshita amano ya musango yu yalalenga amafya ukutwalilila pa ng’anda.

Wilakonkelela ifyo bacita. Peter alilwike ukuti icalengele atendeke ukucita ifyabipa, ni co alefwaya ukupesha bawishi abalecusha sana ulupwa. Uyu mulumendo Atile: “Nalefwaya  cibakalipe. Nalibapatile sana pa fyo baletucusha na bamayo, na nkashi yandi.” Tapapitile na nshita, ifyo Peter alecita fyalimuletelele. Cinshi twasambililako? Twasambilila ukuti imisango yabipa, ilenga fye amafya pa ng’anda ukukulilako.—Abena Galatia 6:7.

Lemba icishinka ico waumfwa muli cino cipandwa ico uli no kubikako sana amano ukulacita. ․․․․․

Nga fintu wamona, te kuti uleshe abafyashi bobe ukuumana. Lelo ico ufwile ukwishiba ca kutila abafyashi bobe nga balomana, Yehova kuti akwafwa ukushipikisha.—Abena Filipi 4:6, 7; 1 Petro 5:7.

Ule-esha na maka ukucita ifilandilwepo muli cino cipandwa. Mu kupita kwa nshita abafyashi bobe kuti babikako amano ku kupwisha amafya yabo. Nalimo kuti baleka no kuumana.

IFILI MU CIPANDWA CIKONKELEPO

Finshi wingacita pa mafya ya pa ng’anda nga ulesungwa no mufyashi umo fye?

ILEMBO

“Imilandile yenu yonse ibe iisuma, iyalungwamo umucele.”—Abena Kolose 4:6.

IFYO WINGACITA NI FI

Abafyashi bobe nga balomana sana, kuti wabeba fye mu mucinshi ukuti bafwaye abengabafwa.

NAWISHIBA . . . ?

Na bantu abatemwana, na bo bene limo balomana.

IFYO NDEFWAYA UKUCITA!

Abafyashi bandi nga batendeka ukuumana, ifyo nkacita ni fi ․․․․․

Abafyashi bandi nga banjeba ukuti nande uulufyenye pali bena, ifyo nkacita ni fi ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi bandi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

ULETIPO SHANI?

● Mulandu nshi abafyashi bamo bomanina?

● Cinshi twingalandila ukuti te iwe ulenga ukutila abafyashi bobe balekwata amafya?

● Finshi wingasambilila ku fyo abafyashi bobe bacita?

[Amashiwi pe bula 201]

“Ukwishiba ukuti abafyashi bandi tabapwililika, no kuti na bo balakwata amafya nga fintu nkwata, kulangafwa ukushipikisha ilyo baleumana.”—E fyalandile Kathy

 [Akabokoshi ne Fikope pe bula 206, 207]

Inga ca Kuti Abafyashi Bandi Bapaatukana?

Nga ca kutila abafyashi bobe bapaatukana, finshi fingakwafwa ukulacita ifintu ifisuma nangu ca kutila ulecula no mutima? Ifingakwafwa ni fi:

● Wilaenekela ifishingacitika. Ico umwana onse afwaisha ukucita ilingi line, kulenga abafyashi bawikishanye. Anne atile: “Na lintu abafyashi bandi bapaatukene, baletutwala ku fifulo fimo ku kwangala. Ine no mukalamba wandi, twaletotoshanya ati ‘Isa tubutuke pa kuti tubashe babili.’ Lelo nangu twalecite fi, twaleicusha fye. Tababweshenye nakalya.”

Amapinda 13:12 yatila: “Icile-enekelwa nga cakokola ukwisa cilalwalika umutima.” Nomba ukucila ukuti ulesakamikwa sana pa kupaatukana kwa bafyashi bobe, ico ufwile ukwibukisha ca kuti te kuti ulenge abafyashi bobe ukucita ifyo ulefwaya. Te iwe walengele ukuti bapaatukane, kabili nalimo te kuti ubawikishe.—Amapinda 26:17.

● Te kwesha ukubapata. Ukukalipa no kufulilwa banoko nelyo bawiso, atemwa bonse babili, kuti calenga fye amafya ukutwalilila. Tom alebukisha ifyo cali ilyo ali ne myaka 12. Atile: “Natendeke ukufulwa sana pa fyo batata balecita. Nshifwaya ukulanda ukuti ‘nalibapatile,’ lelo nshalebafwaya nangu panono. Naishibe ukuti tabatutemenwe, pantu abatutemwa nga tabatubutwike.”

Lelo, abafyashi nga bapaatukana, te kutila ni umo pali bena e ulufyenye, ni bonse fye babili. Ico ulingile ukwishiba ca kutila, nalimo abafyashi bobe tabakweba fyonse ifyacitike ne fyalengele ukuti bapaatukane; nalimo na bene tabaishiba bwino icalenga. Kanshi wilapelapo nangu umo umulandu pantu tawishibe bwino ifyo cali. (Amapinda 18:13) Kwena cilafya ukushipikisha pa kuti wifulwa, kabili umuntu fye onse alafulwa fimo nga fyacitika. Lelo ukutwalilila fye ukukalipa no kufwaya ukulandula kuti panono panono kwalenga waba umuntu umubi. E mulandu wine Baibolo itwebela ukuti: “Nashako ubukali, no kuleke cipyu.”—Amalumbo 37:8.

 ● Ba umufumacumi. Mu nshita ya kuti bapate umufyashi uwabutuka pa ng’anda, abana bamo balatampa ukulamulumbilisha. Ica kumwenako fye, bawishi ba mwaice umo bali ni bacakolwa kabili balitemenwe sana abanakashi ica kuti balesha ulupwa lwabo libili libili. Icupo cabo casukile capwa. Lelo uyu mwaice alebukisha ati alishiletemwa sana bawishi ica kuti alebalumbilisha sana!

Kwaliba abaice abengi nga nshi abatemwa sana umufyashi uushibasakamana. Mu calo cimo, abana abengi nga nshi abo abafyashi balekana bekala na banyinabo, kuli bawishi bayako fye mu kutandala. Kanshi banyina e babombesha sana cila bushiku ukusunga abana ukusanshako fye no kubafunda. Kabili nangu cingati bawishi wa bana balapeela banyina wa bana indalama sha kubomfya pa ng’anda, ubwikalo bulafya kuli nyina wa bana pantu alapoosa indalama ishingi pa kubasunga. Wishi wa bana ena, nalimo te kuti akwate ubu bwafya. Kanshi ilyo abana batandalila bawishi, balapeelwa ifintu ifingi kabili balomfwa bwino! Nomba abana nga bali na banyina kulaba ukumemenga ifyo bakwete kabili balabeba ifyo bafwile ukucita ne fyo bashifwile kucita. Ku ca bulanda abaice bamo balafuma ku mufyashi wabo Nte, pa kuti baye mu kwikala no mufyashi uwa ndalama sana, lelo uushipepa Yehova kabili uushakwata ne funde pa bana.—Amapinda 19:4.

Nga ulefwaya ukucite fi, tontonkanyapo pa cifwile ukucindama sana mu bumi bobe. Ufwile ukwishiba ukuti ulakabila ukulatungululwa no kulasalapulwa. Takuli ifyo abafyashi bengakucitila ifyacila pali ifi ifingalenga waba ne mibele isuma e lyo ne mikalile isuma.—Amapinda 4:13.

[Icikope on pe bula 202, 203]

Umwana nga ale-eba abafyashi bakwe ifya kupwisha ubwafya ubo baleumaninapo, aba kwati muntu uninine indeke uule-eba abale-ensha ifya kucita