Icipandwa 21

Kuti Nabomfya Shani Inshita?

Ma-awala yanga wingatemwa ukukwatilapo cila bushiku? ․․․․․

Ni kuli finshi wingatemwa ukubomfesha aya ama-awala?

□ Ukuba na banandi

□ Ukulaala

□ Ukubelenga

□ Fimbi

INSHITA yaba kwati ni kabalwe uulebutukisha—ufwile ukwishiba ifya kumutungulula. Nga ulebomfya bwino inshita tawakalenaka sana, ukaba na mano ku sukulu, kabili abafyashi bobe bakakucetekela sana. Lelo kwaliba ifingalenga wafilwa ukubomfya bwino inshita. Natulande pali fimo fimo e lyo ne fyo wingacita.

Ubwafya bwa Kubalilapo: Ukutantika Ifya Kucita

Icingalenga wafilwa. Limbi umona kwati ukutantika ifya kucita ninshi waikaka. Ufwaya ukucita ifintu ukulingana ne fyo fileisa.

Umulandu cawamina ukutantika. Imfumu Solomone yalembele ukuti: “Amapange ya wacincila yamulenga ukubomba bwino.” (Amapinda 21:5) Solomone alikwete ifingi ifya kucita. Alyupile, alikwete na bana, kabili ali ni mfumu. Kabili ilyo aleya alekulilako ifya kucita na fyo fifwile fyalefulilako fye. Na iwe ufwile walikwata ifya kucita ifingi. Kabili ukakwata ifingi ifya kucita ilyo ukakula. Kanshi kuti cawama ukutendeka ili line ukulatantika bwino ifya kucita!

Ifyo abaice banobe balandapo. Joey atile, “Papita imyeshi 6 apo natendekele ukulatantika ifya kucita. Nshalefwaya ukuti ndetitikishiwa, ukutantika ifya kucita kwalingafwile sana!”

Mallory atile, “Ukulemba ifya kucita kulanenga nacita ifyo ntantike. Nga ninkwata ifya kucita na fimbi, ine na bamayo tulafilemba e lyo twatontonkanya pa fyo twingafibombelapo.”

Icingakwafwa. Tutile ulupwa lwenu lulefwaya ukuya kumo. Kabili pa kulonga ifipe bonse mulepoosa fye ifyola fyenu muli motoka ica kuti camoneka kwati ifyola fyonse tafyaingile. Finshi mwingacita? Kuti cawama mwabalilapo ukulonga ifyola ifikulu e lyo mwabika utufyola utunono mu ncende iishele.

E fyo na iwe wingacita nga ulefwaya ukulabomfya bwino inshita. Nga wabalilapo ukucita ifishacindama sana, kuti wafilwa ukukwata inshita ya kucita ifyacindama. Lelo nga wabalilapo ukucita ifintu ifyacindama sana, ukakwata inshita iikalamba iya kucita ifyashala!—Abena Filipi 1:10.

Fintu nshi ifyacindama sana ifyo ufwile ukucita?

․․․․․

Ale nomba fitantike ukulingana ne fyo ficindeme. Nga wabalilapo ukucita ificindeme sana, ukakwata inshita iya kucita ifyashala.

Ifyo wingacita. Lemba ifyo ulekabila ukucita mu kabuuku kalya balembamo ifyo wingatantika ifya kucita. Balilapo  ukulemba ificindeme sana ifyo ulekabila ukucita intanshi. Nga taukwete akabuuku, nalimo kuti walemba muli:

□ Kalenda ya mu foni

□ Kalenda

□ Kalenda ya pa kompyuta

□ Pa kapeepala

Ubwafya bwa Bubili: Ukukonka Ifyo Watantika

Ifingalenga wafilwa. Nalimo nga wafuma ku sukulu kuti wafwaya fye ukutushako no kutamba TV pa nshita fye inono. E lyo limbi kuti ukalalemba amashindano kabili cilya fye ulefwaya ukutampa ukubelenga, wapokelela meseji iya kukulalika ukuyatamba filimu. Kuti wasalapo ukwisabelenga inshita imbi pantu filimu nga yapita ninshi capwa. Na kuba kuti watontonkanya ati, ‘nga nkwete inshita inono fye, e lyo mbikako sana na mano.’

Umulandu cawamina ukukonka ifyo watantika. Kuti waba na mano ku sukulu nga ulebelenga mu muteekatima. Ukukanakonka ifyo utantike kuti kwalenga watitikishiwa sana. Kanshi te kuti cibe bwino ukubelenga lubilo lubilo mu nshita ya bushiku ilyo ukalalemba amashindano ubushiku bukonkelepo. Ukucita ifi kuti kwalenga wafilwa ukubuuka bwangu kabili limbi kuti wabuuka fye uwanaka nelyo kuti calenga wacita ifintu lubilo lubilo nalimo no kucelwa ku sukulu.—Amapinda 6:10, 11.

Ifyo abaice banobe balandapo. Julian atile, “Nalitemwa ukutamba TV, ukulisha gita, no kwangala na banandi. Ifi fintu tafyabipa; lelo inshita shimo filenga nafilwa ukucita ifintu fyacindama pa nshita natantika ukuficita, kabili cilalenga naisaficita lubilo lubilo.”

Icingakwafwa. Ilyo uletantika ifya kucita, tantika ifyo watemwa ne fyo ushatemwa sana ukucita. Julian atile, “Ukubalilapo ukucita ifyo nshatemwa kulangafwa pantu ninshi ninjishiba ukuti nga napwisha nalatendeka ukucita ifyo natemwa.” Cimbi icingakwafwa, kupanga ifyo ulefwaya ukucita, kabili ulecitako fimo  pa kuti ukacite ifyo fine ufwaya ukuti ukacite.

Ifyo wingacita. Finshi ifyo ulepanga ukucita ifyo ulemona ukuti kuti wakumanisha ukucita mu myeshi 6 iileisa?

․․․․․

Cinshi ulepanga ukucita ico wingakumanisha ukucita mu myaka ibili iileisa, kabili finshi ulingile ukutendeka ukucita pa kuti ukacifikilishe? *

․․․․․

Ubwafya bwa Butatu: Ubusanku no Kukanabika Bwino Ifintu

Icingalenga wafilwa. Kuti uletontonkanya ukuti tacacindama ukuba uwa busaka no kulabika bwino ifintu. Limbi kuti wamona kwati ubusanku tabwabipa kabili kuti watila fye nkawamya umuputule ndaalamo mailo—nangu kuti watila te mulandu nangu nshiwamishe! Lelo ukuba  no busaka kwalicindama sana. Nga waba no busaka kabili ulebika bwino ne fintu cikalenga ukalekwata sana inshita.

Umulandu ufwile ukubela uwa busaka. Ukuba no busaka no kubika bwino ifintu kukalakwafwa ukusanga bwangu ifyo ulefwaya. Na kabili kukalenga wikalasakamikwa sana.—1 Abena Korinti 14:40.

Ifyo abaice banobe balandapo. Mandy atile, “Inshita shimo nga nshibikile bwino ifya kufwala fyandi, ndacula sana pa kusanga ifyo ndefwaya!”

Frank atile, “Nalilufishe icikwama candi umulungu uutuntulu. Nalisakamikwe sana. Naishilecisanga ilyo nalewamya umuputule wandi.”

Icingakwafwa. Lyonse ulebika ifintu apo fifwile ukuba. Ulecita ifi bwangu bwangu ukucila ukuleka fyatulama.

Ifyo wingacita. Uleba no busaka lyonse. Ulesunga ifintu ifya busaka, kabili nga wacita ifyo tawakalecula pa kusanga ifintu.

 Iwe, abanobe, e lyo na bafyashi bobe mwakwata fye inshita imo ine cila bushiku. Nga wasalapo ukukanabomfya bwino inshita, ukacula. Lelo nga uleibomfya bwino kuti waba ne nsansa.

IFYO TUKALANDAPO MU CIPANDWA CIKONKELEPO

Bushe abafyashi bobe bafuma ku calo cimbi? Bushe uyumfwa ukuti nga uli ku sukulu ulapusanako na baice banobe elyo nga uli ku ng’anda nako ulapusanako na bafyashi bobe? Sambilila ifyo wingacita mu cipandwa cikonkelepo.

[Futunoti]

 ILEMBO ILIKWETE ICISHINKA CIKALAMBA

“Mwishibe bwino bwino ifyacilapo ukucindama.”—Abena Filipi 1:10.

IFYO WINGACITA

Wicita fyonse ifyo tulandile muli cino cipandwa pa nshita imo ine. Lelo, muli uyu mweshi uleisa, ukacitepo fye cimo. Nga wamona ukuti naucita bwino ico wasalile, sala na cimbi ico walabombelapo.

BUSHE WALISHIBA UKUTI . . . ?

Nga watantika ifya kucita ifingi mu bushiku bumo kuti wanaka sana. Nga nawishiba imilimo yacindamisha, ukeshiba iyo wingabomba e lyo ne yo ushingabomba.

IFYO NDEFWAYA UKUBOMBELAPO!

Umulimo ningapoosapo fye inshita iinono ni uyu ․․․․․

Nkabomfya inshita iikashalako ku kubombamo uyu mulimo ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

AMEPUSHO YA KUTONTONKANYAPO

● Bushe ukusambilila ukutantika ifya kubomfya inshita yobe kuti kwakwafwa shani ukwishiba ifya kusunga ing’anda yobe ilyo ukatendeka ukuikalila?

● Finshi wingasambililako ku bafyashi bobe pa fyo babomfya inshita?

● Nga ca kuti ulatantika ifya kubomfya inshita, finshi wingalulamo pa kuti ulekwata sana inshita ya kubombamo ifyacindama?

[Amashiwi pe bula 154]

Ilyo naumfwile umuntu umo alelanda mu kusekesha ukuti nga ulefwaya njise pa 4 koloko, ufwile ukunjeba ukwisa 3 koloko. nailwike ukuti nalekabila ukulabomfya bwino inshita yandi!’’—E fyalandile Ricky

[Akabokoshi pe bula 155]

Bushe Momfya Shani Inshita Yandi?

Casangwa ukutila mu mulungu umo, abaice abengi abali ne myaka ukutampila pali 8 ukushinta ku 18 babomfya ama-awala yabo nge fi:

17

iya kuba pamo na bafyashi babo

30

ku sukulu

44

ukutamba TV, ukuteya ifyangalo fya pa kompyuta, ukulemba amameseji pa foni, no kukutika ku nyimbo

Penda ama-awala yonse ayo ubomfya cila mulungu kuli ifi

ukutamba TV ․․․․․

ukuteya ifyangalo fya pa kompyuta ․․․․․

ukubomfya Intaneti ․․․․․

ukukutika ku nyimbo ․․․․․

Yonse Pamo ․․․․․

Ama-awala ningafumya ku fishacindama no kuyabomfya ku fyacindama sana ․․․․․

[Icikope pe bula 153]

Inshita yaba kwati ni kabalwe uulebutukisha—ufwile ukwishiba ifya kumutungulula