1. ?Ngue ti yɛ Pɔlu seli kɛ “Krist ti e si kɛ Nyanmiɛn kwla sa kwlaa yo” ɔ?

 ZOOVA tinnin Zezi Klist. Ɔ maan, Zezi yoli abonuan sa kpanngban. I sɔnnzɔnfuɛ nnan be klɛli be nun wie mun sieli. Ndɛ sɔ mɔ be klɛli be’n, be o Biblu’n nun. Sɛ e kanngan be nun’n, é láfi Ɲanmiɛn su kpa. (Mat. 9:35; Lik 9:11) Nanwlɛ, Ɲanmiɛn tinnin Zezi. I sɔ’n ti, akoto Pɔlu seli kɛ: “Krist ti e si kɛ Nyanmiɛn kwla sa kwlaa yo.” (1 Kor. 1:24) ?Ngue yɛ abonuan sa nga Zezi yoli be’n, be kle e ɔ?

2. ?Ngue yɛ abonuan sa nga Zezi yoli be’n, be kle e ɔ?

² Akoto Piɛli seli kɛ Zezi yoli “abonuan sa mun.” (Yol. 2:22) ?Ngue yɛ abonuan sa sɔ’m be kle e ɔ? Be kle e like nga Zezi wá yó be kɛ ɔ́ wá dí famiɛn afuɛ akpi’n. Blɛ sɔ’n nun’n, ɔ́ yó abonuan sa kpanngban naan klɔ sran’m be liɛ yo ye. Asa ekun’n, abonuan sa nga Zezi yoli be’n ti’n, e si Zezi bɔbɔ nin i Si’n be nzuɛn’n. Like suanlɛ nga wá kán abonuan sa nga Zezi yoli be’n, be nun nsan be ndɛ. Kpɛkun, é wún like nga sa sɔ’m be kle e’n.

3. (a) ?Ngue ti yɛ Zezi yili i atrɛ klikli’n niɔn? (b) ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ ti aklunyefuɛ ɔ?

³ Cɛn kun’n, Zezi ɔli atɔnvlɛ falɛ kun bo klɔ nga be flɛ i Kana’n i su lɔ. Lɔ yɛ ɔ yili i atrɛ klikli’n niɔn. Atrɛkpa’n, sran nga be bali atɔnvlɛ falɛ’n i bo’n, be sɔnnin kpa. Kɛ nzan’n wieli’n, atrɛkpa’n ɲannzuɛn kunnin yasua’n nin i atɔnvlɛ’n. Afin, ɔ fata kɛ be sɔ be nga be yiali be’n be nun kpa. Zezi i nin Mali ɔli atɔnvlɛ falɛ sɔ’n i bo wie. Atrɛkpa’n, Mali buli i wa’n i wun ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kannin’n i su akunndan titi. Yɛ ɔ si kɛ bé flɛ́ Zezi kɛ “Nyanmiɛn bɔ like fi nun-mɛn i sin’n i Wa.” (Lik 1:30-32; 2:52) ?Mali buli i kɛ Zezi le tinmin’n ti’n, ɔ srɛli i kɛ ɔ yo yasua’n nin i atɔnvlɛ’n be ye? I kwlaa m’ɔ yoli o, yasua’n nin i atɔnvlɛ’n be yoli Zezi nin Mali be annvɔ. Ɔ maan, be kunndɛli kɛ bé tí be wun ɲanman nun. I sɔ’n ti Zezi yili atrɛ kun. Ɔ yoli maan nzue litri ko ju 380 kacili ‘nzan kpa.’ (An kanngan Zan 2:3, 6-11 nun.) ?Be miannin Zezi kɛ ɔ yi atrɛ sɔ’n? Cɛcɛ. Zezi ti aklunyefuɛ kɛ i Si sa. Sran’m be ndɛ lo i. Yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó be ye. I ti yɛ ɔ yili atrɛ sɔ’n niɔn.

4, 5. (a) ?Ngue yɛ atrɛ klikli nga Zezi yili’n, ɔ kle e ɔ? (b) ?Ngue yɛ cɛn wie lele’n, Zoova wá yó mán sran mun ɔn?

⁴ Atrɛ nga Zezi yili’n ti’n, sran kpanngban be ɲannin nzan kpa be nɔnnin. ?Ngue yɛ atrɛ sɔ’n kle e ɔ? Ɔ kle e kɛ Zoova nin Zezi be ti aklunyefuɛ, naan e ndɛ lo be kpa. Asa ekun’n, atrɛ sɔ’n kle e kɛ mɛn uflɛ nun lɔ’n, Zoova yó maan “sran’m be kwlakwla” bé ɲán aliɛ fɛfɛ kpa bé dí.​—An kanngan Ezai 25:6 nun.

⁵ Ɔ cɛ kan’n, Zoova wá fá ninnge kwlaa nga e sa mian be wun’n mán e. E tinuntinun é ɲán sua klanman, yɛ é ɲán aliɛ kpa é dí. Kɛ e bu ninnge kpakpa kwlaa nga Zoova wá mán e mɛn klanman’n nun lɔ’n be akunndan’n, ɔ yo e fɛ dan.

6. (a) ?Ngue yɛ Zezi fɛli i tinmin’n yoli ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ e kwla niɛn i ayeliɛ’n su ɔ?

⁶ Cɛn kun’n, mmusu’m be si Satan lakali Zezi. Ɔ seli Zezi kɛ ɔ yo naan yɛbuɛ’n kaci aliɛ. Sanngɛ, Zezi w’a kplinman su. Afin, ɔ kunndɛman kɛ ɔ́ fá tinmin nga Zoova mɛnnin i’n, ɔ́ yó i bɔbɔ i wun sa ye. (Mat. 4:2-4) Sran mun yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fá yó be ye ɔ. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zezi i ayeliɛ’n su ɔ? Zezi seli kɛ maan e “cɛ sran like.” (Lik 6:38) I lɛ’n nun’n, e kwla yia e wiengu mun e awlo lɔ naan e wla asa. Sɛ aniaan kun nin a siman jasin fɛ’n i bo kpa’n, e kwla ukɛ i. Wie liɛ’n, e wun kɛ b’a man aniaan kun i junman kɛ ɔ ijɔ nzra nun. Kɛ e wie aɲia’n i yo’n, e kwla ukɛ i naan ɔ siesie i wun. Nanwlɛ, maan e kle kɛ e ti aklunyefuɛ kɛ Zezi sa. Yɛle  kɛ nán e sisi e bo naan y’a yo e wiengu’m be ye.

7. ?Satan i mɛn nga nun’n, ngue yɛ ɔ́ trán lɛ titi ɔ?

⁷ Yalɛ dilɛ’n finman andɛ. Zoova seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: “Yalɛfuɛ sa’n, ɔ timan kɛ bé tú amun mɛn’n nun mlɔnmlɔn.” (Mml. 15:11) Kɛ afuɛ ya kpanngban sinnin’n, Zezi seli kɛ: “Amun nin yalɛfuɛ mun yɛ amún ká titi-ɔ.” (Mat. 26:11) ?Ndɛ sɔ mɔ Zezi kannin’n, ɔ kle kɛ yalɛ’n dí sran mun tititi? Cɛcɛ. Satan i mɛn nga nun’n, sran’m be su yaciman yalɛ dilɛ le. Sanngɛ mɛn uflɛ’n nun lɔ’n, sran’m be su diman yalɛ. Sran’m be kwlakwla bé ɲán aliɛ kpanngban bé dí.

8, 9. (a) ?Ngue ti yɛ Zezi yili atrɛ mannin sran akpi kpanngban be aliɛ ɔ? (b) ?Kɛ a bu atrɛ sɔ mɔ Zezi yili’n i akunndan’n, wafa sɛ yɛ ɔ yo wɔ ɔ?

⁸ Jue tofuɛ’n seli Zoova kɛ: “A trɛ ɔ sa’n nun. A man ninnge nga nguan o be nun’n be kwlaa be like ng’ɔ ju be’n.” (Jue. 145:16) I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ kleli kɛ ɔ fɛ i Si’n i nzuɛn’n. Kpɛ sunman’n, ɔ mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ’m be ninnge ng’ɔ ju be’n. W’a yoman sɔ naan ɔ́ klé kɛ ɔ ti tinwa. Sanngɛ, sran’m be ndɛ lo i ti yɛ ɔ yoli sɔ ɔ. Maan e fa sa kun mɔ Matie 14:14-21 kɛn i ndɛ’n e nian. (An kanngan nun.) Sran kpanngban be fin klɔ’m be su be suli Zezi su. (Mat. 14:13) Kɛ aliɛ jɔli’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin kɛ awe w’a kun sran sɔ mun lele naan b’a yo fakafaka. I sɔ’n ti, be seli Zezi kɛ ɔ man sran’m be atin naan be ko to aliɛ. ?Ngue yɛ Zezi yó ɔ?

⁹ Zezi fali kpanwun nnun nin kpatra nɲɔn. Kpɛkun, ɔ bubuli nun mannin sran mun. Be kwlaa nga be dili’n, be ju sran kɔe 5.000, b’a kaman bla nin bakanngan mun wie. ?Ngue ti yɛ Zezi yili atrɛ sɔ’n niɔn? Sran’m be ndɛ lo i dan ti ɔ. Aliɛ nga Zezi fa mannin sran mun’n, “be kwlaa be dili, be ku yili.” Ɔ maan, be ɲannin wunmiɛn be sali be sin be klɔ’m be su. (Lik 9:10-17) Aliɛ nga sran’m be dili’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be isɛli i onga onga’n gbogbo 12.

10. ?Ngue yɛ ɔ ka kan’n, ɔ su tranman lɛ kun ɔn?

¹⁰ Andɛ’n, mɛn siefuɛ’m be bu be ngunmin be wun akunndan, yɛ be ɲin ti kpli. I sɔ’n ti’n, yalɛ di sran kpanngban kpa. E niaan wie mun bɔbɔ’n, aliɛ nga be ɲɛn i be di’n ɔ yiman be ku. Sanngɛ, ɔ ka kan ɔ su yoman sɔ kun. Afin mɛn’n wá yó be nga be ɲin yi Ɲanmiɛn’n be liɛ. Kpɛkun, yalɛ su diman sran kun. Yɛ be su buman sran fi i lufle kun. Ɲanmiɛn Zoova m’ɔ kwla sa kwlaa yo’n, ɔ kannin kɛ ɔ́ yó sɔ sakpa. Afin, ɔ le tinmin. Yɛ ɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ mán sran’m be tinuntinun be like ng’ɔ ju be’n. Nanwlɛ, ɔ ka kan é ɲán e ti!​—An kanngan Jue Mun 72:16 nun.

11. (a) ?Ngue ti yɛ a lafi su kɛ ɔ ka kan Klist wá fɛ́ i tinmin’n yó asiɛ’n sufuɛ’m be ye ɔ? (b) ?Kɛ a bu ninnge nga Zezi wá yó be’n be su akunndan’n, ngue yɛ a kunndɛ kɛ á yó ɔ?

¹¹ I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, klɔ wie’m be su yɛ ɔ yoli abonuan sa mun ɔn. Ɔ yoli sɔ afuɛ nsan nin sin cɛ. (Mat. 15:24) Sanngɛ, kɛ ɔ́ wá dí famiɛn afuɛ akpi’n, ɔ́ yó asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa be ye. (Jue. 72:8) Abonuan sa nga Zezi yoli be’n, be kle e kɛ Zezi kwla yo sran’m be ye. Yɛ Zezi bɔbɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ yó sɔ. E liɛ’n, e kwlá yiman atrɛ. Sanngɛ, e kwla tu e klun e yo e wiengu’m be ye. Yɛle kɛ sa kpakpa nga Biblu’n  kan be ndɛ kɛ Ɲanmiɛn wá yó be’n, e kwla yiyi nun e kle be. Ɔ fata kɛ e yo sɔ, afin e ti Zoova i Lalofuɛ. (Rɔm. 1:14, 15) Ninnge kpakpa nga ɔ ka kan Klist wá yó be’n, maan e bu be su akunndan. I liɛ’n, é kán Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ juejue su.​—Jue. 45:2; 49:4.

12. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ Zezi si asiɛ’n su ninnge’m be kpa ɔ?

¹² I nun mɔ Ɲanmiɛn yí asiɛ’n nin i su ninnge kwlakwla’n, nn Zezi o i wun lɛ i “sa o junman’n su.” (Nya. 8:22, 30, 31; Kol. 1:15-17) Ɔ maan, Zezi si asiɛ’n su ninnge’m be kpa. I wie yɛle bo’n, nin nzue’n, nin aunmuan’n. Ɔ si wafa nga be kwla yo ninnge sɔ’m be cɛcɛ’n, ɔ nin wafa ng’ɔ kwla yo naan ninnge sɔ’m b’a yoman sran’m be abɔlɛ’n.

13, 14. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zezi le tinmin sakpa ɔ?

¹³ I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ kleli kɛ Ɲanmiɛn kwla sa kwlaa yo. Yɛle kɛ, like kɛ aunmuan dan m’ɔ tu saci like sa’n, ɔ kwla jrɛn i. I sɔ yɛ cɛn kun’n, ɔ yoli ɔ. (An kanngan Mark 4:37-39 nun.) Glɛki nun ndɛ mma nga Mark 4:37 nun be kacili i kɛ “seke dan’n,” fluwa sifuɛ kun kɛnnin i ndɛ. I waan ndɛ mma sɔ’n kle kɛ lika’n lu tritritri, aunmuan’n tu dan, ɲanmiɛn su lɔ’n kpla, yɛ nzue’n tɔ dan. Kɛ Matie kán sa sɔ’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ “aunngban dan kpa kpɛli.”​—Mat. 8:24.

¹⁴ Maan e kan sa sɔ’n i ndɛ kan. Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be o alie kun nun. Kpɛkun aunmuan dan kpa kpɛli fɛtɛ’n su. Ɔ maan, nzue’n bo gua alie’n nun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Zezi su lafi kpa, afin w’a fɛ. Srɛ m’ɔ kun i sɔnnzɔnfuɛ mun ti’n, be tinngeli i, be seli i kɛ: “Nannan, de e o, e su wu o!” (Mat. 8:25) Zezi jasoli, ɔ ijɔli nzue nin aunmuan’n. Ɔ seli kɛ: “Yaci bolɛ’n, jran diin!” (Mar. 4:39) Kpɛkun kpe, aunmuan’n jrannin, yɛ lika’n tɔli “bliin.” Nanwlɛ, Zezi le tinmin sakpa!

15. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn kwla yo maan like kɛ aunmuan sa’n, ɔ tu annzɛ ɔ jran ɔn?

¹⁵ Zoova yɛ ɔ tinnin Zezi ɔ. I sɔ’n kle kɛ Zoova kwla sa kwlaa yo. Ɔ kwla yo naan ninnge kɛ aunmuan nin nzue’n sa’n, b’a kunman sran kun. Kwlaa naan anannganman su nzue’n w’a tɔ’n, Zoova seli kɛ: “Ɔ ka le mɔcuɛ kun ń tɔ́ nzue asiɛ’n su cɛn ba klonglo ablanan kɔnguɛ nin wia nun.” (Bob. 7:4) Asa ekun’n, Ezipt Lɔ Tulɛ 14:21 se kɛ: “Anannganman yoli maan aunngban dan kun b’ɔ fin wia afiliɛ lɔ’n fitali.” Yɛ Zonas 1:4 se kɛ: “Anannganman maan aunngban dan kun fitali jenvie’n su, kɛ é íjɔ wa-a jenvie’n yɛ ɔ su bo yɛ. Nzue’n su wa bubu mmeli’n nun.” Nanwlɛ, Zoova kwla tɔ nzue’n, yɛ ɔ kwlá jrɛn i. Ɔ kwla yo maan aunmuan’n tu, annzɛ ɔ jran. Kɛ e si kɛ Zoova kwla yo i sɔ sa mun’n, ɔ yo e fɛ dan. E wun i wlɛ kɛ mɛn uflɛ nun lɔ’n, ninnge sɔ’m be su yoman sran’m be abɔlɛ kun.

16. ?Kɛ e si kɛ Zoova nin Zezi be le tinmin dan’n, ngue ti yɛ i sɔ’n gua e awlɛn su nzue ɔ?

¹⁶ Zoova nin Zezi be le tinmin dan. I sɔ’n gua e awlɛn su nzue. Kɛ Zezi wá dí famiɛn afuɛ 1.000, sran’m be kwlaa bé trán fɔuun. Sa kekleekle nga be ju sran’m be su andɛ’n, be su juman kun. Srɛ su kunman e kɛ asiɛ m’ɔ keje’n, nin aunmuan m’ɔ tu’n, nin sin m’ɔ fin oka’m be nun fite’n, bé kún sran mun. Afin, “Nyanmiɛn i tranwlɛ’n wo sran’m be afiɛn.” (Ngl. 21:3, 4) E lafi su  kɛ, kɛ Zezi wá dí famiɛn afuɛ akpi’n, Zoova fanngan nun’n, nzue’n nin aunmuan’n be su yoman sran’m be abɔlɛ kun.

17. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e nian Ɲanmiɛn nin Klist be ayeliɛ’n su ɔ?

¹⁷ E kwlá jranman nzue’n nin aunmuan’n. Zoova nin Zezi yɛ be kwla yo sɔ ɔ. Sanngɛ, e kwla yo ninnge wie mun. I wie yɛle kɛ, e kwla nanti afɔtuɛ ng’ɔ o Nyanndra Mun 3:27 nun’n su. (An kanngan nun.) Sɛ afɛ’n o e niaan kun su’n, e kwla mɛn i like nga i sa miɛn i wun’n, annzɛ e kwla fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n e fɔnvɔ i. (Nya. 17:17) Maan e fa sa kun e nian. Aunmuan dan kun tuli klɔ kun su, ɔ sacili angbeti bla kun i sua’n. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, aniaan’m be yoli i ye. Bla’n seli kɛ: “Kɛ n wo Zoova i anuannzɛ’n nun’n, i sɔ’n yo min fɛ dan. Afin aniaan’m be tili min wun ɲanman nun. Kpɛkun be ukali min naan m’an yaciman Ɲanmiɛn i sulɛ.” Aniaan bla kun liɛ’n, ɔ nin a jaman bian. Kɛ aunmuan dan kun tuli mɔ i sua’n sacili’n, i wla boli i wun. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, aniaan’m be ko kacili i sua’n i nun ninnge nga be sacili’n. Ɔ seli kɛ: “N si’a wie se! Ɔ bo min nuan, n wunman ndɛ kun nga ń kán’n. [...] Zoova, ń yó ɔ kwla lele.” Kɛ e niaan’m be yo be wiengu’m be ye kɛ ngalɛ sa’n, i sɔ’n yo ɲɛnmɛn dan. Sanngɛ, like ng’ɔ yo e fɛ kpa tra su’n, yɛle kɛ Zoova nin Zezi Klist be nian e lika dan.

18. ?Kɛ a bu like nga ti yɛ Zezi yoli abonuan sa mun’n i akunndan’n, ngue yɛ ɔ yo wɔ ɲɛnmɛn ɔn?

¹⁸ I nun mɔ Zezi dí Ɲanmiɛn junman asiɛ’n su wa’n, ɔ kleli kɛ Ɲanmiɛn tinnin i. Sanngɛ, Zezi w’a fɛmɛn i tinmin’n w’a kunndɛman dunman, yɛ w’a fa yomɛn i bɔbɔ i wun sa ye. Sanngɛ, ɔ fa yoli sran’m be ye, afin ɔ klo be kpa. Zezi yoli ninnge wie mun ekun mɔ be kle sɔ ɔ. Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, wá kán be ndɛ.