Be minndɛli Mɛsi’n

“Kɛ sran’m be kwlaa be nyin ta Krist sin’n, be wun blibli be, be bu i akunndan se kɛ: ?Nán Zan yɛ ɔ ti Krist nin-ɔn?”—LIK 3:15.

1. ?Jasin fɛ benin yɛ anzi’n bo kleli bua sunianfuɛ mun ɔn?

 LIKA’N w’a san, yɛ bua sunianfuɛ wie’m be o blo lɔ bé nían be bua’m be su. Kpɛkun, Zoova i anzi kun fiteli be ɲrun lɛ kpɛ kunngba, yɛ lika kpajali wauun. Srɛ kunnin bua sunianfuɛ mun, sanngɛ be sieli be su jasin fɛ nga anzi’n bo kleli be’n i bo. I waan: “Nán srɛ kun amun mlɔnmlɔn, ḿ má bó jasin fɛ kun klé amun b’ɔ́ wá jɔ́ sran’m be kwlaa be klun. Yɛlɛ kɛ ndɛkɛn [...] b’a wu Defuɛ kun b’a man amun, ɔ ti Krist, ɔ ti e Min.” Ba nga anzi’n su kɛn i ndɛ’n i yɛ ɔ́ wá káci Klist annzɛ Mɛsi’n niɔn. Anzi’n seli bua sunianfuɛ’m be kɛ be kwla wun ba sɔ’n klɔ kun m’ɔ mantan be lɛ’n su, naan ɔ la nnɛn’m be like diwlɛ kun nun. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, anzi kpanngban be boli nun kpɛ kunngba. Be manmannin Zoova seli kɛ: “Maan Nyanmiɛn manmanlɛ’n tɛ nyanmiɛn su lɔ, yɛ maan sran bɔ Nyanmiɛn klun jɔ be wun asiɛ’n su wa’n, be wun jɔ be.”—Lik 2:8-14.

2. ?“Mɛsi’n” i bo’n yɛle benin? ?Yɛ wafa sɛ yɛ sran’m be kwla wun Mɛsi’n i wlɛ ɔ?

² Atrɛkpa’n, bua sunianfuɛ sɔ mɔ be ti Zuifu’n, be si kɛ “Mɛsi’n” annzɛ “Klist’n” i bo’n yɛle “sran mɔ be guɛ i ti su ngo naan ɔ kaci Nyanmiɛn liɛ mlɔnmlɔn’n.” (Tul. 29:5-7) ?Ɔ maan like benin yɛ ɔ fata kɛ bua sunianfuɛ nin sran uflɛ’m be si i ekun naan b’a wun i wlɛ kɛ ba sɔ’n yɛ Zoova fɛli i sakpa kɛ ɔ yo Mɛsi’n niɔn? Like klikli ng’ɔ fata kɛ be yo’n, yɛle kɛ Mɛsi’n i su ndɛ ng’ɔ o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, maan be suan su like. Yɛ i sin’n, maan be nian naan sɛ ndɛ sɔ’m be kpɛn su ba sɔ’n i lika o.

?Ngue ti yɛ sran’m be ɲin trannin Mɛsi’n i sin ɔn?

3, 4. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Daniɛl 9:24, 25 nun’n kpɛnnin su ɔ?

³ Kɛ ɔ cɛli kpa mɔ Zan batɛmu yofuɛ’n boli i jasin’n i bolɛ bo’n, i aeliɛ’n nin ndɛ ng’ɔ kannin’n ti’n, sran wie’m be buli i kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn. (An kanngan Lik 3:15 nun.) Sanngɛ Biblu’n nun’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kun kannin blɛ 70 ndɛ. I sɔ ndɛ’n ukali sran mun naan b’a si blɛ nga Mɛsi’n bá’n. Ɔ seli kɛ: “Be mannin  ɔ nvle’n nunfuɛ’m be blɛ ableso [...]. Kɛ ɔ fɛ i cɛn mɔ be kannin Zerizalɛmfuɛ’m be sin salɛ ndɛ’n, ɔ nin Zerizalɛm klɔ’n i uflɛ kpanlɛ ndɛ’n lele m’ɔ́ fá jú blɛ nga Mɛsi m’ɔ kle atin’n bá’n, ɔ ti blɛ nso ɔ nin blɛ ablesiɛn-nin-nnyɔn.” (Dan. 9:24, 25, NW) Biblu’n i su like suanfuɛ’m be nuan sɛ su kɛ blɛ kun ti afuɛ nso.

⁴ Andɛ’n, Zoova i sufuɛ’m be si kɛ blɛ 69 nga Daniɛl 9:25 kɛn i ndɛ’n, ɔ ti afuɛ 483. Yɛ blɛ sɔ’n boli i bo afuɛ 455 ka naan b’a wu Zezi’n nun. Afuɛ sɔ’n nun yɛ Pɛrsi Famiɛn Artaksɛrkzɛs mannin Neemi i atin kɛ ɔ ko kplan Zerizalɛmu klɔ’n i uflɛ ɔ. (Nee. 2:1-8) Afuɛ nga be flɛ i 29 nun mɔ be yoli Zezi i batɛmu’n yɛ afuɛ 483 sɔ’n i nuan yiali ɔ. Blɛ sɔ’n nun yɛ Zoova fɛli i wawɛ’n mannin Zezi kpɛkun ɔ kacili Mɛsi’n niɔn.—Mat. 3:13-17. *

5. ?Zezi i su ndɛ benin yɛ é wá yíyí be nun ɔn?

⁵ Mɛsi’n i su ndɛ kpanngban uflɛ ekun o Biblu’n nun. Like suanlɛ nga nun’n, é wá yíyí be nun wie’m be nun. I wie yɛle i awuliɛ’n nin blɛ m’ɔ te yo bakan’n ɔ nin i kpɛnngbɛn blɛ’n ɔ nin i Ɲanmiɛn junman dilɛ’n, be su ndɛ nga be kannin’n. É wá wún wafa nga i sɔ ndɛ’m be kpɛnnin su Zezi i lika’n. I sɔ’n ɔ́ yó maan é láfi Biblu’n su kpa trá laa’n, kpɛkun ɔ́ klé e weiin kɛ Mɛsi’n nga sran’m be ɲin trɛnnin i sin’n yɛle Zezi.

Sa nga bé jú Zezi i kaan nun’n mɔ Ɲanmiɛn Ndɛ’n dun mmua boli su’n

6. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Bo Bolɛ 49:10 nun’n kpɛnnin su ɔ?

⁶ Izraɛli lɔ Zida akpasua nun yɛ bé wú Mɛsi’n niɔn. Kɛ Zakɔbu wá wú’n, ɔ rɛli i mma’m be nguan. Ɔ seli Zida kɛ: “Famiɛn kpɔnman’n ɔ ti Zida awlo’n i liɛ mlɔnmlɔn, kpɛnngbɛn kpɔnman’n ɔ ti i osu’n i liɛ titi lele san sran ng’ɔ lɛ i bo’n w’a ba, naan nvle’m be kwlaa b’a su i.” (Bob. 49:10) Zuifu’m be like klefuɛ kpanngban be lafili su titi kɛ Mɛsi’n i ndɛ yɛ Zakɔbu kan kleli Zida ɔ. Sanngɛ Zakɔbu i ndɛ sɔ’n yo maan e wun like uflɛ wlɛ kpa ekun. E wun kɛ ɔ su kan sran kun mɔ famiɛn kpɔnman’n o i sa nun’n i ndɛ. I sɔ’n kle kɛ sran sɔ’n le atin sie sran mun. Ɔ maan Zakɔbu i ndɛ sɔ’n yo maan e wun i wlɛ kɛ sran ng’ɔ le atin sie’n, Zida i osu’n nun yɛ ɔ́ fín fíte ɔ. Zida i osu’n nunfuɛ klikli ng’ɔ yoli famiɛn’n yɛle Davidi. Kpɛkun be nun kasiɛn’n yɛle Sedesiasi. Sanngɛ Zakɔbu kannin famiɛn uflɛ mɔ kɛ Sedesiasi ko wie famiɛn di’n, ɔ́ wá bá kasiɛn’n i ndɛ wie. I sɔ famiɛn liɛ’n, ɔ́ trán lɛ tititi. Ka naan Mali w’a wu Zezi’n, anzi Gabliɛli seli i kɛ: “E Min Nyanmiɛn’n ɔ́ fɛ́ i nannan David bia’n mɛ́n i. Ɔ́ síe Zakɔb awlo’n, yɛ ɔ́ ká be osu’n nun tititi.” (Lik 1:32, 33) Zezi ti Zida akpasua’n nunfuɛ, yɛ ɔ fin Davidi i osu’n nun. Kusu Davidi osu’n nun’n, kɛ Sedesiasi famiɛn dilɛ liɛ’n wieli’n, sran kunngba cɛ nga Ɲanmiɛn tɛli i nda kɛ ɔ́ wá dí famiɛn ekun’n, yɛle Zezi. Ɔ maan sran nga be kɛn i ndɛ Bo Bolɛ 49:10 nun’n yɛle Zezi Klist.—Mat. 1:1-3, 6; Lik 3:23, 31-34.

7. ?Wafa sɛ yɛ Mɛsi’n i awuliɛ’n i su ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n kannin’n ɔ kpɛnnin su ɔ?

⁷ Bɛtleɛmu lɔ yɛ bé wú Mɛsi’n niɔn. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Mise klɛli i kɛ: “Bɛtleɛm-Efrata, wɔ bɔ a ti Zida akpasua’n be nun kaan kpa’n, ɔ su lɔ yɛ sran ng’ɔ ko sie Izraɛl’n ɔ́ fín fíte-ɔ. Sran sɔ’n i afiliɛ’n fin lalafuɛ nun, ɔ ti adudua.” (Mis. 5:1) Ndɛ sɔ’n kle e kɛ Bɛtleɛmu lɔ yɛ bé wú Mɛsi’n niɔn. Klɔ sɔ m’ɔ o Zida mɛn’n nun lɔ’n be flɛ i laa kɛ Efrata. Zezi i nin Mali nin i si Zozɛfu be tran klɔ uflɛ mɔ be flɛ i Nazarɛti’n su. Kɛ Mali i ba wulɛ blɛ’n wá jú’n, Rɔmu famiɛn’n seli sran’m be kɛ be ɔ be si’m be klɔ’m be su be ko klɛ be dunman. Ɔ maan Mali nin Zozɛfu be sali be sin Bɛtleɛmu lɔ. Lɔ yɛ Mali wuli Zezi ɔ. (Mat. 2:1, 5, 6) Ɔ maan Zezi i awuliɛ’n yoli kɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n fa kannin’n sa cɛ!

8, 9. ?Mɛsi’n i awuliɛ’n i su ndɛ benin yɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin ɔn? ?Yɛ kɛ be ko wu Mɛsi’n, sa benin yɛ Zeremi waan ɔ́ jú ɔ?

⁸ Talua kun m’ɔ nin a siman bian’n yɛ ɔ́ wú Mɛsi’n niɔn. (An kanngan  Ezai 7:14 nun.) Ezai 7:14 waan talua kun m’ɔ siman bian’n ɔ́ wá wú ba kun. Ɲanmiɛn wawɛ’n yoli maan Matie klɛli  i kɛ, kɛ be wuli Zezi’n yɛ ndɛ sɔ’n kpɛnnin su ɔ. Matie nin Liki mɔ be klɛli jasin fɛ nga Zezi boli’n i su fluwa’n, be seli kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n yɛ maan Mali wunnzɛli ɔ, naan kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn ɔ nin bian nin a siman sua.—Mat. 1:18-25; Lik 1:26-35.

⁹ Kɛ be ko wu Mɛsi’n, bé kún ba kanngan mun. Be yoli sa kunngba sɔ wie Ezipti lɔ laa kpa ka naan b’a wu Zezi. Ezipti Famiɛn’n wlɛli i nvlefuɛ’m be kwlaa be su nun kɛ Ebre’m be wa yasua nɔnman kwlaa nga be wu be’n, be to be gua Nil nzue’n nun. (Tul. 1:22) Zeremi 31:15, 16 kannin ‘Rasɛl m’ɔ su sun i mma’ mɔ be kpɔfuɛ’m be fali be ɔli’n i ndɛ. Sran’m be tili i sunlɛ’n Rama m’ɔ o lele Zerizalɛmu i nglo lɔ lika’n nun Bɛnzamɛn akpasua’n su’n i nun lɔ. Matie waan i nun mɔ Famiɛn Erɔdu sunmannin sran kɛ be ko kun ba yasua nɔnman kwlaa nga be o Bɛtleɛmu’n, yɛ Zeremi i ndɛ’n kpɛnnin su ɔ. (An kanngan Matie 2:16-18 nun.) Kɛ ɔ yoli sɔ’n, wafa nga sran’m be wla boli be wun’n, amun bu i akunndan kan be nian!

10. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Oze 11:1 nun’n kpɛnnin su ɔ?

¹⁰ Bé fá Mɛsi’n Ezipti lɔ bé bá. (Oze 11:1) Kɛ ɔ ko yo naan Famiɛn Erɔdu w’a kunman Zezi’n ti’n, anzi kun seli Zozɛfu nin Mali be kɛ be fa Zezi be wɔ Ezipti. Be kali lɔ lele Erɔdu wuli. I sin’n, Zozɛfu fali Zezi sɛli i sin Izraɛli. Ndɛ nga Zoova kan kleli Oze’n, ɔ kpɛnnin su. Ɔ seli i kɛ: “N flɛli n wa yasua’n kɛ ɔ jaso Ezipt lɔ bla.” (Mat. 2:13-15) Ɔ ti weiin kɛ nán Zezi bɔbɔ yɛ ɔ siesieli sa nga bé jú i awuliɛ’n nin i bakan nun’n niɔn.

Mɛsi’n dili Ɲanmiɛn junman

11. ?Wan yɛ ɔ boli Mɛsi’n i ɲrun atin ɔn?

¹¹ Sran kun wá bó Mɛsi’n i ɲrun atin. Malasi dun mmua kannin kɛ sran kun wá dún Mɛsi’n i ɲrun mmua naan ɔ́ wá bó i ɲrun atin. Ɔ́ úka sran mun naan kɛ Mɛsi’n bá’n b’a kwla sɔ i nun. Malasi flɛli sran sɔ’n kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Eli. (An kanngan Malasi 4:5, 6 3:23, 24 nun.) Zezi seli kɛ Zan batɛmu yofuɛ’n yɛle Eli sɔ mɔ Malasi kɛnnin i ndɛ’n. (Mat. 11:12-14) Marki seli kɛ Zan boli Zezi i ɲrun atin kɛ nga Ezai fa kannin’n sa cɛ. (Eza. 40:3; Mar. 1:1-4) Zezi w’a seman Zan kɛ ɔ bo i ɲrun atin. Ɲanmiɛn kunndɛli kɛ sran’m be wun Mɛsi’n i wlɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ fali Zan kɛ ɔ di junman kunngba nga laa Eli dili’n wie. Naan ɔ uka sran mun naan be siesie be wun be sɔ Mɛsi’n i nun.

12. ?Junman ngunmin kun benin yɛ Ɲanmiɛn mannin Mɛsi’n kɛ ɔ di ɔ?

¹² Ɲanmiɛn mán Mɛsi’n i junman ngunmin kun. Cɛn kun mɔ Zezi o Nazarɛti lɔ kan ɔ ɲinnin lɔ’n, ɔ wluli Ɲanmiɛn ndɛ suanlɛ nin i srɛlɛ sua nun lɔ. Ɔ fali Ezai fluwa’n, kpɛkun ɔ kanngannin ndɛ yɛ’n. I waan: “E Min Nyanmiɛn i Wawɛ’n wo min su, yɛlɛ kɛ ɔ guali min su ngo kɛ m bo jasin fɛ’n kle yalɛfuɛ mun. Ɔ sunmannin n kɛ n kan kle be bɔ be trali be lomuɛn’m be kɛ bé nyán be ti, yɛ n kan kle anyansifuɛ’m be kɛ bé wún ase, yɛ n yo maan mianfuɛ’m be nyan alaje, yɛ n kan afuɛ nga e Min Nyanmiɛn’n ɔ́ yó i sran’m be ye’n i ndɛ.” Zezi waan i bɔbɔ i ndɛ yɛ be kɛnnin i lɛ ɔ. I yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn. I sɔ’n ti’n ɔ le atin se kɛ: “Nyanmiɛn ndɛ nga be klɛli’n, i nun ndɛ nga an tili be yɛ’n, ndɛkɛn b’a kpɛn su.”—Lik 4:16-21.

13. ?Ngue ndɛ yɛ Ezai kɛnnin i junman nga Zezi dí i Galile lɔ’n su ɔ?

¹³ Mɛsi’n i junman ng’ɔ́ dí i Galile lɔ’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kun dun mmua boli su. Ezai kannin “Zabilɔn” nin “Nɛftali” nin ‘[Galile m’ɔ ti] aofuɛ’m be lika’n’ be ndɛ. Ɔ klɛli i kɛ: “Sran nga be wo aosin nun’n, be wunnin kɛ lika kpaja’n dan kpa, be nga be tran mɛn ng’ɔ wo aosin tuun kpa nun’n, lika’n kpajali be su.” (Eza. 8:23—9:1) Zezi boli i Ɲanmiɛn junman’n i dilɛ bo Galile klɔ nga be flɛ i Kapɛrnaɔmu’n su lɔ. Kpɛkun ɔ kleli sran’m be like Zabilɔn nin Nɛftali asa’n su lɔ. Ɔ kleli lika sɔ nunfuɛ’m be ndɛ nanwlɛ’n. Ɔ maan ɔ ti kɛ lika’n kpajali be su sa. (Mat. 4:12-16) Galile lɔ yɛ Zezi ijɔli oka’n su’n niɔn. Lɔ yɛ ɔ kpɛli i akoto mun ɔn, kpɛkun lɔ yɛ ɔ yoli i abonuan sa klikli’n niɔn. Asa ekun’n, kɛ Zezi wuli m’ɔ cɛnnin’n, Galile lɔ yɛ ɔ fiteli i sɔnnzɔnfuɛ 500 tra su be ɲrun ɔn. (Mat. 5:1—7:27; 28:16-20; Mar. 3:13, 14; Zan 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Ɔ maan kɛ Zezi boli jasin fɛ’n “Zabilɔn  mɛn’n nin Nɛftali mɛn’n be akpasua’n su” lɔ’n, yɛ Ezai i ndɛ ng’ɔ kannin’n kpɛnnin su ɔ. Asa kusu’n, Zezi boli Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n Izraɛli nvle’n i bue uflɛ’m be su wie.

Ndɛ uflɛ nga be kɛnnin i Mɛsi’n su’n

14. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 78:2 nun’n kpɛnnin su ɔ?

¹⁴ Mɛsi’n kán ndɛ ɲanndra nun. Jue Mun fluwa’n nun’n, Azafu seli kɛ: “Ń wá kán ndɛ nyanndra nun.” (Jue. 78:2) Matie kleli e wafa nga Azafu i ndɛ sɔ’n kpɛnnin su Zezi i lika’n. Kɛ Zezi klé like’n, ɔ fali sunnzun ase mun yɛ ɔ fa kleli ɔ. Matie klɛli mutardi mma nin kpaun are mɔ Zezi fa sunnzunnin Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ. I sin, ɔ seli kɛ: “Jésus kɛn i kwlaa sɔ’n kleli sran kpanngban sɔ mun nyanndra nun, w’a kan-man ndɛ fi a kle-man be b’ɔ ti-man nyanndra nun-ɔn. Kɛ ɔ́ yó naan ndɛ nga Nyanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n ɔ kannin’n, w’a kpɛn su’n ti yɛ ɔ kɛnnin i sɔ-ɔ. Ɔ seli kɛ: ‘Ń úke min nuan’n, ḿ bú nyanndra, Yɛ ninnge nga be fia su kɛ ɔ fin mɛn’n i bo bolɛ nun’n, ń kɛ́n i ndɛ klé amun.’” (Mat. 13:31-35) Sunnzun ase nin ɲanndra nga Zezi fa kannin ndɛ’n, be ukali sran kpanngban kpa naan b’a wun Zoova i su ndɛ nanwlɛ’n i wlɛ.

15. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Ezai 53:4 nun’n kpɛnnin su ɔ?

¹⁵ Mɛsi’n yó sran’m be juejue. Ezai kannin kɛ: “E tukpacɛ’n yɛ ɔ fa suali-ɔ, yɛ ye afɛ’n yɛ ɔ fali-ɔ.” (Eza. 53:4) Kɛ Piɛli i sia bla’n tɔli tukpacɛ’n, Zezi yoli i juejue. I sin’n, tukpacifuɛ kpanngban be bali Piɛli i awlo lɛ naan Zezi w’a yo be juejue wie. Matie seli kɛ i sɔ mɔ Zezi yoli maan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n ɔ kpɛnnin su. Ɔ seli kɛ: ‘I bɔbɔ fali e wunnɛn ya’n, yɛ ɔ fa e tukpacɛ’n suali.’ (Mat. 8:14-17) Sanngɛ nán cɛn kunngba sɔ nun yɛ Zezi yoli sran’m be juejue ɔ. Afin Biblu’n kan kɛ ɔ yoli sɔ blɛ uflɛ nun ekun.

16. ?Ndɛ benin yɛ akoto Zan klɛli m’ɔ kle kɛ Zezi ndɛ yɛ be kɛn i Ezai 53:1 nun ɔn?

¹⁶ Zezi yoli ninnge kpakpa kpanngban. Sanngɛ sran sunman b’a lafiman su kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn. (An kanngan  Ezai 53:1 nun.) Akoto Zan waan ndɛ sɔ m’ɔ o Ezai 53:1 nun’n i nuan yiali. Ɔ klɛli i kɛ: “Ɔ [Zezi] yili atrɛ kpanngban kpa be nyrun, sanngɛ ɔ nin i sɔ ngba’n, b’a lafi-mɛn i su. Kɛ ɔ́ yó naan ndɛ nga Nyanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n w’a kpɛn su ti-ɔ. Ɔ seli kɛ: ‘?Nannan, ndɛ nga a kan kleli be’n, wan yɛ ɔ fali su-ɔ? ?Wan yɛ e Min Nyanmiɛn’n yili i like ng’ɔ yo’n i nglo kleli i-ɔ?’” (Zan 12:37, 38) Kɛ i osu lali nun kan’n, akoto Pɔlu kannin Zezi i ndɛ kleli sran mun. Sanngɛ be sunman lika b’a lafiman su kɛ Zezi yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn.—Rɔm. 10:16, 17.

17. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 69:5 nun’n kpɛnnin su ɔ?

¹⁷ Sran’m be ɲin cí Mɛsi’n ngbɛn. (Jue. 69:5) Zezi seli kɛ: “Sɛ m’an yo-man like nga sran fi nian yo-mɛn i le be nyrun b’a wun-mɛn i’n, wuun be su bu-man be sa tɛ yofuɛ. Sanngɛ kɛ n wa yoli bɔ be wunnin i’n ti’n, be kpɔ min nin n Si. Sanngɛ sa sɔ’n yo sɔ naan ndɛ nga be klɛli be mmla fluwa’n nun kɛ: ‘Kpɔlɛ nga be kpɔ min’n lɛ-man bo’n’ ɔ kpɛn su.” (Zan 15:24, 25) “Mmla” nga be kɛn i ndɛ wa’n yɛle Ɲanmiɛn Ndɛ’n ng’ɔ o sran’m be sa nun blɛ sɔ nun’n. (Zan 10:34; 12:34) Kɛ e kanngan jasin fɛ’n nga Zezi boli’n i su ndɛ nga Matie nin Marki nin Liki ɔ nin Zan be klɛli’n nun’n, e wun i kɛ sran kpanngban be ɲin cili Zezi. I li Zuifu’m be asɔnun kpɛnngbɛn mun yɛ be kpɔli i tɛtɛ kpa ɔ. I sɔ’n ti’n, Zezi seli kɛ: “Sran’m be kpɔ-man amun, sanngɛ n liɛ’n be kpɔ min, afin n seli be kɛ be nyoliɛ’n ti tɛtɛ.”—Zan 7:7.

18. ?Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ nun’n, ngue yɛ é wá fá e ɲin síe su ɔ?

¹⁸ Klistfuɛ klikli’m be lafili su kɛ Zezi yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn. Afin be wunnin i kɛ ndɛ kwlaa nga be kɛnnin i Mɛsi su m’ɔ o Ɲanmiɛn Ndɛ’n i bue  nga laa be klɛli i Ebre nun’n, be kpɛnnin su Zezi i lika. (Mat. 16:16) Like suanlɛ nga nun’n, e wunnin i kɛ sa nga bé jú Zezi su i kaan nun’n, ɔ nin junman nga ɔ́ wá dí’n be su ndɛ nga be kannin’n be kpɛnnin su. Sanngɛ Mɛsi’n i su ndɛ nga Ɲanmiɛn kɛnnin i laa kpa mɔ be o Biblu’n nun’n, be nun wie mun ekun be te o lɛ. Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ nun’n, é wá fá e ɲin síe be su. Sɛ e tran naan e bu ndɛ sɔ’m be su akunndan kpa’n, e akunndan’n su yoman nɲɔnnɲɔn. Yɛle kɛ é láfi su kpa kɛ Zezi yɛ Zoova fɛli i kɛ ɔ kaci Mɛsi’n niɔn.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Wafa sɛ yɛ amún tɛ́ su ɔ?

• ?Zezi i awuliɛ’n i su ndɛ benin yɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kannin ɔn?

• ?Wan yɛ ɔ boli Mɛsi’n i ɲrun atin ɔn?

• ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Ezai i ndɛ tre 53 nun’n kpɛnnin su ɔ?

[Kosan mun]