1. ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n kɛ ɔ ko yo naan y’a yo like nga be se e kɛ e yo’n ɔ ti kekle-ɔ?

 ?Ɔ JU wie’n, a sisi ɔ bo naan w’a yo like nga be se wɔ kɛ a yo’n? Blɛ kun nun’n, i sɔ yɛ famiɛn Davidi yoli-ɔ. Ɔ maan ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ: “Yo maan min ɲin yi wɔ min klunklo su.” (Jue. 51:12) Davidi klo Zoova. Sanngɛ ɔ juli wie’n, kɛ ɔ ko yo naan w’a yo like nga be seli i kɛ ɔ yo’n, ɔ yoli kekle mɛnnin i. Kɛ e kusu e ti sɔ wie-ɔ. ?Ngue ti-ɔ? I klikli’n yɛle kɛ fɔ m’ɔ o e nun’n ti’n, wie liɛ’n e kloman kɛ be kle e like ng’ɔ fata kɛ e yo’n. I nɲɔn su’n, Satan kunndɛ kɛ ɔ́ yó naan e yo ɲin keklefuɛ kɛ i sa. (2 Kor. 11:3) I nsan su’n, yɛle kɛ e o ɲin keklefuɛ’m be afiɛn, yɛ ‘akunndan nga be bu mɔ maan be yo sa mun’n’ ɔ ti kɛ aunmuan sa. (Efɛ. 2:2) Ɔ fata kɛ e mian e ɲin kpa naan e nin sa tɛ m’ɔ o e nun’n e kun. Asa’n, ɔ fata kɛ e jran Satan nin mɛn’n nunfuɛ mɔ be kunndɛ kɛ bé yó naan e yo ɲin keklefuɛ’n be ɲrun kekle. Kpɛkun ɔ fata kɛ e mian e ɲin naan y’a yo like nga Zoova nin be nga ɔ mannin be kwlalɛ’n be se e kɛ e yo’n.

2. ?Kɛ be se kɛ ‘nán e sisi e bo naan y’a yo like nga be se e kɛ e yo’n,’ i bo’n yɛle benin? (Zaki 3:17)

² An kanngan Zaki 3:17 nun. Zaki seli kɛ ngwlɛlɛfuɛ’m ‘be sisiman be bo naan b’a yo like nga be se be kɛ be yo’n.’ ?Ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle benin? Be nga Zoova mannin be kwlalɛ’n, ɔ fata kɛ e klunklo su e yo like nga be se e kɛ e yo’n. Sanngɛ sɛ sran wie se e kɛ e yo like wie m’ɔ fɔn Ɲanmiɛn i mmla’n, ɔ nunman nun kɛ e yo like sɔ’n.—Yol. 4:18-20.

3. ?Ngue ti yɛ Zoova ɲrun’n, ɔ ti cinnjin kɛ e ɲin yi be nga be le kwlalɛ’n niɔn?

³ Kɛ Zoova yɛ ɔ se e kɛ e yo like kun’n, wie liɛ’n e sisiman e bo naan y’a yo like sɔ’n. Sanngɛ sɛ e wiengu klɔ sran yɛ ɔ se e kɛ e yo wie’n, wie liɛ’n e sisi e bo naan y’a yo like sɔ’n. E si kɛ like nga Zoova se e kɛ e yo’n fiɛn kaan sa nunmɛn i sin. (Jue. 19:7) Sanngɛ klɔ sran nga be le kwlalɛ’n be liɛ’n fɔ o be nun. Ɔ  nin i sɔ ngba’n Zoova mannin siɛ nin niɛn mun, nin mɛn siefuɛ mun, nin asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwlalɛ. (Ɲan. 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Piɛ. 2:13, 14) Kɛ e ɲin yi be’n, ɔ ti kɛ Zoova bɔbɔ yɛ e ɲin yi i sa. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, Ɔ ju wie’n, ɔ ti kekle man e kɛ e ɲin yi be nga Ɲanmiɛn mannin be kwlalɛ’n. Sanngɛ é wá wún wafa nga e ɲin kwla yi be’n.

4. ?Ngue ti yɛ gbanflɛn nin talua sunman be yoman like nga be si nin be nin’m be se be kɛ be yo’n niɔn?

⁴ Andɛ’n, gbanflɛn nin talua nga be su Zoova’n be wiengu gbanflɛn nin talua’m ‘be ɲin yiman be si nin be nin mun.’ (2 Tim. 3:1, 2) ?Ngue ti yɛ gbanflɛn nin talua sunman be ɲin yiman be si nin be nin mun-ɔn? Wie’m be waan be si nin be nin’m be timan nanwlɛfuɛ. Afin like nga be se be kɛ be yo’n, be bɔbɔ be yoman. Wie’m be kusu be waan afɔtuɛ nga be si nin be nin’m be man be’n be blɛ’n w’a sin, naan be kwlá nantiman su. Sɛ a ti gbanflɛn annzɛ talua’n, atrɛkpa’n w’a bu i sɔ akunndan’n wie le. Zoova se ba’m be kɛ: “Ba mun, maan amun ɲin yi amun si mun nin amun nin mun kɛ e Min’n fa kunndɛ’n sa. Afin i sɔ yolɛ’n ti su.” Sanngɛ kɛ ɔ ko yo naan gbanflɛn nin talua wie’m b’a nanti ndɛ sɔ’n su’n ɔ ti kekle man be. (Efɛ. 6:1) ?Ngue yɛ ɔ kwla uka amun naan amun a nanti ndɛ sɔ’n su-ɔ?

5. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zezi yɛ ɔ kle gbanflɛn nin talua’m be ajalɛ kpafuɛ’n niɔn? (Liki 2:46-52)

⁵ Sran nga i ɲin yili i si nin i nin m’ɔ kleli e ajalɛ i kpafuɛ’n yɛle Zezi. (1 Piɛ. 2:21-24) Fɔ nunmɛn i nun, sanngɛ i si nin i nin be liɛ’n fɔ o be nun. Ɔ maan ɔ ju wie’n be fɔnnin annzɛ b’a wunman ajalɛ ng’ɔ fali’n i wlɛ’n sanngɛ i ɲin yili be. (Tul. 20:12) Maan e kan sa kun mɔ i nun mɔ Zezi le afuɛ 12 ɔ juli i su’n i ndɛ. (An kanngan Liki 2:46-52 nun.) Cɛn kun’n, ɔ nin i si nin i nin be ɔli Zerizalɛmun. Kɛ bé sá be sin awlo’n be yacili i lɔ. Zozɛfu nin Mari yɛ ɔ fata kɛ be nian sɛ ba’m be kwlaa be o be nga be fin cɛn dilɛ mɔ be su sa be sin’n be nun-ɔn. Sanngɛ kɛ be wunnin Zezi’n Mari ijɔli i. Zezi kwla se kɛ i sɔ’n timan su, sanngɛ w’a yoman sɔ. Ɔ tɛli be su kpe kan, yɛ ɔ yoli i sɔ amanniɛn su. Sanngɛ Zozɛfu nin Mari ‘b’a wunman ndɛ ng’ɔ kannin’n i wlɛ.’ Ɔ nin i sɔ ngba’n Zezi “loli i wun mannin be titi.”

6-7. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka gbanflɛn nin talua mun naan be ɲin w’a yi be si nin be nin mun-ɔn?

⁶ Gbanflɛn nin talua mun, atrɛkpa’n ɔ ju wie’n kɛ amun si nin amun nin’m be fɔn annzɛ be wunman amun ndɛ’n i wlɛ’n, kɛ ɔ ko yo naan amun ɲin w’a yi be’n, ɔ ti kekle man amun. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n ngue yɛ ɔ kwla uka amun-ɔn? I klikli’n, amun bu wafa nga Zoova i wun fa yo i’n i akunndan. Biblu’n se kɛ kɛ e ɲin yi e si nin e nin mun’n “i sɔ’n jɔ e Min’n i klun.” (Kol. 3:20) Zoova si kɛ ɔ ju wie’n, amun si nin amun nin’m be su wunman amun ndɛ’n i wlɛ, annzɛ bé kpɛ́ mmla wie mɔ be su nantilɛ’n kwla yo kekle man amun-ɔn. Ɔ nin i sɔ ngba’n sɛ amun yo like nga be se amun kɛ amun yo’n, i klun jɔ́.

⁷ I nɲɔn su’n, amun bu wafa nga amun si nin amun nin’m be wun yo be’n i akunndan. Sɛ amun ɲin yi be’n be klun jɔ́ yɛ bé láfi amun su. (Ɲan. 23:22-25) Asa’n, amun nin be amun afiɛn mántan kpa wie. I sɔ yɛ aniaan bian kun m’ɔ suan Alɛzandri m’ɔ tran Bɛlziki lɔ’n, ɔ sieli i nzɔliɛ-ɔ. Ɔ seli kɛ: “Kɛ n ma miannin min ɲin n yoli like nga min si nin min nin be se min kɛ n yo’n, e nin be e afiɛn mantannin.” b I sin’n bu wafa nga sɛ a ti aɲinyiɛfuɛ andɛ’n i sɔ’n úka wɔ  ainman’n i akunndan. Aniaan bian Paolo m’ɔ tran Brezili lɔ’n, ɔ seli kɛ: “Kɛ min ɲin yi min si nin min nin’n, i sɔ’n uka min naan min ɲin w’a yi Zoova nin be ng’ɔ mannin be kwlalɛ’n wie.” Ɲanmiɛn Ndɛ’n kan ndɛ kun m’ɔ kle kɛ ɔ ti cinnjin kpa kɛ e ɲin yi e si nin e nin mun-ɔn. Ɔ se kɛ: “Sɛ a yo sɔ’n, ɔ liɛ yó ye, kpɛkun á cɛ́ asiɛ’n su.”—Efɛ. 6:2, 3.

8. ?Ngue ti yɛ gbanflɛn nin talua sunman be mian be ɲin naan be ɲin w’a yi be si nin be nin mun-ɔn?

⁸ Gbanflɛn nin talua sunman be sieli i nzɔliɛ kɛ, kɛ be fa afɔtuɛ nga be man be’n su’n i bo’n gua klanman man be. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Luza. Ɔ fin Brezili. I waan i klikli nun’n w’a wunman sa nga ti yɛ blɛ wie nun’n i si nin i nin be waan nán maan ɔ ɲan pɔɔtablu’n i wlɛ. Ɔ seli i wun kɛ sɛ i wiengu’m be kwlaa be le pɔɔtablu’n, nn ngue ti yɛ ɔ kwlá ɲanman wie-ɔ. Sanngɛ ɔ wa wunnin i wlɛ kɛ i sasalɛ ti yɛ i si nin i nin be fɛli i sɔ ajalɛ’n niɔn. Ɔ wunnin i wlɛ kɛ nɛ́n i mianmianlɛ ti yɛ be mɛn i afɔtuɛ-ɔ, sanngɛ i bɔbɔ i kpa yolɛ ti-ɔ. Be flɛ aniaan talua kun m’ɔ tran Etazinin lɔ’n kɛ Elizabɛti. Kɛ ɔ ko yo naan w’a nanti afɔtuɛ nga i si nin i nin be mɛn i’n su’n, ɔ ju wie’n ɔ ti kekle. I bɔbɔ seli kɛ: “Kɛ n wunman sa nga ti yɛ min si nin min nin be kpɛ mmla wie be man min’n i wlɛ’n, n bu wafa nga mmla nga be kpɛli be laa’n be ukali min’n i akunndan.” Aniaan bla kun suan Monika. Ɔ tran Aamenin. Ɔ seli kɛ ɔ sieli i nzɔliɛ kɛ, kɛ ɔ fa afɔtuɛ nga i si nin i nin be mɛn i’n su’n i bo gua kpa, sanngɛ kɛ ɔ faman su’n i bo guaman kpa.

9. ?Wafa sɛ yɛ sran kpanngban be bu mmla mun-ɔn?

⁹ Sran kpanngban be wun i wlɛ kɛ e mian awa’m be wun. Yɛ be si kɛ ɔ fata kɛ e nanti ‘mɛn siefuɛ’m’ be mmla wie’m be su. (Rɔm. 13:1) Sanngɛ sɛ be kloman mmla wie mɔ awa kpɛli’n annzɛ sɛ be bu i kɛ ɔ timan su’n, be sisi be bo naan b’a nanti su. I wie yɛle lapo sulɛ’n. Be usali sran wie’m be kosan abloki lɔ nvle kun nun. Be dan lika be waan “sɛ lapo sulɛ wie timan ɔ klun su’n, ɔ fataman kɛ a su lapo sɔ’n.” I sɔ’n ti’n, nvle sɔ’n nunfuɛ’m be dan lika be tuaman be lapo’n i ngba.

10. ?Ngue ti yɛ kannzɛ bɔbɔ e kloman mmla wie mun’n, sanngɛ e mian e ɲin e nanti be su-ɔ?

¹⁰ Biblu’n se kɛ klɔ sran’m be awa’m be ti’n sran’m be wun be ɲrun, naan Satan i sa o be su. Asa’n Biblu’n se kɛ ɔ cɛ kan’n, Zoova wá núnnún be. (Jue. 110:5, 6; Aku. 8:9; Lik. 4:5, 6) Sanngɛ ɔ se ekun kɛ “sran ng’ɔ jaso be wun’n, nn w’a tanndan like nga Ɲanmiɛn bɔbɔ siesieli’n i ɲrun.” Dɔ nga su’n Zoova bɔbɔ kplin su kɛ mɛn siefuɛ’m be tran lɛ naan lika’n w’a yoman sukusuku. Ɔ maan ɔ kunndɛ kɛ e ɲin yi be. I sɔ’n ti’n, like nga ‘be kunndɛ kɛ e yo man be’n, man e yo man be.’ I wie yɛle kɛ maan e su lapo man be yɛ maan e bu be sran. (Rɔm. 13:1-7) Mmla wie o lɛ’n e kwla bu i kɛ ɔ timan su, annzɛ i su nantilɛ ti kekle, annzɛ kusu’n sɛ e waan é dí su’n, sika kpanngban fí e sa. Ɔ nin i sɔ ngba’n, maan e  yo like nga Zoova se e kɛ e yo’n. Yɛle kɛ sɛ mmla nga be kpɛli’n ɔ fɔnman Ɲanmiɛn i mmla liɛ’n maan e di su.—Yol. 5:29.

11-12. (1) ?Kɛ nga Liki 2:1-6 fa kan’n sa’n, ngue ti yɛ kannzɛ bɔbɔ mmla nga famiɛn’n kpɛli’n i su nantilɛ’n ti kekle’n Zozɛfu nin Mari be nantili su-ɔ? (2) ?Kɛ be yoli sɔ’n, wafa sɛ yɛ i bo’n guali-ɔ? (An nian desɛn mun wie.)

¹¹ E kwla nian Zozɛfu nin Mari be ajalɛ’n su. Kannzɛ be blɛ su mɛn siefuɛ’n kpɛli mmla kun mɔ i su nantilɛ’n yoli kekle’n, sanngɛ be nantili su. (An kanngan Liki 2:1-6 nun.) Yɛle kɛ, kɛ Mari wunnzɛli m’ɔ ka kan ɔ́ dí anglo ngwlan’n yɛ sa sɔ’n juli-ɔ. Ogisi m’ɔ ti Rɔmun mɛn’n i siefuɛ’n seli kɛ maan be klɛ sran’m be dunman. Ɔ maan ɔ fata kɛ Zozɛfu nin Mari be tu ajalɛ be wɔ lele Bɛtleɛmun be ko klɛ be dunman. Kusu nn klɔ nga be tran su’n nin Bɛtleɛmun’n be afiɛn’n ti nun kilo 150, yɛ lika’n ti okaoka ngunmin. Ajalɛ sɔ’n i tulɛ su yoman pɔpɔ manman Mari kaan sa. Atrɛkpa’n, Zozɛfu nin Mari be usali be wun sɛ sa wie su juman Mari bɔbɔ nin ba’n be su-o. ?Yɛ sɛ bé kɔ́ naan Mari i ku nun yo i ya atin’n nun’n bé yó i sɛ? Ba ng’ɔ o i klun’n yɛ ɔ́ wá káci Mesi’n niɔn. Ɔ maan ɔ fataman kɛ sa ɲɛn i. ?I kwlaa sɔ’n ti’n bé sé kɛ be nantiman ndɛ nga famiɛn’n kannin’n su?

¹² Kannzɛ sa sɔ’m be ti’n, atrɛkpa’n srɛ kunnin Zozɛfu nin Mari’n, sanngɛ be nantili mmla’n su. I sɔ mɔ be yoli’n ti’n Zoova yrali be su. Yɛle kɛ Mari juli Bɛtleɛmun lɔ klanman yɛ ɔ wuli i wa’n. I kpa bɔbɔ’n, i sɔ mɔ be yoli ti’n Biblu’n nun ndɛ kun mɔ be kɛnnin i laa’n ɔ kpɛnnin su.—Mis. 5:2.

13. ?Sɛ e kle kɛ e ti aɲinyiɛfuɛ’n i su ye benin yɛ e niaan’m be kwla ɲɛn i-ɔ?

¹³ Kɛ e yo like nga mɛn siefuɛ’m be se e kɛ e yo’n, e bɔbɔ e ɲan su ye, kpɛkun e wiengu’m be ɲan su ye wie. I wie yɛle kɛ be tuman e fɔ kɛ nga be fa tu be nga be nantiman mmla’n su’n be fɔ’n sa. (Rɔm. 13:4) Asa’n i sɔ’n yo maan mɛn siefuɛ’m be bu Zoova i Lalofuɛ’m be wun akunndan kpa. Sa kun m’ɔ juli Nizeria lɔ’n kle sɔ weiin. Cɛn kun’n, sonja’m be wluli Ɲanmiɛn Sielɛ Sua kun nun. Be waan be su kunndɛ sran wie mɔ b’a jaso awa’n i wun mɔ be waan be  suman lapo’n. Sanngɛ sonja ng’ɔ dun be ɲrun mma’n ɔ seli be kɛ be fite naan Zoova i Lalofuɛ’m be nunman be nga be suman lapo’n be nun wie. Blɛ kwlaa nga a nanti mmla wie mɔ awa kpɛ’n su’n, i sɔ’n kwla yo maan be kan Zoova i Lalofuɛ’m be ndɛ kpa. Yɛ cɛn wie lele’n i sɔ’n kwla de aniaan wie.—Mat. 5:16.

14. ?Ngue yɛ ɔ ukali aniaan bla kun naan i ɲin w’a yi “mɛn siefuɛ mun” ekun-ɔn?

¹⁴ Blɛ wie nun’n, kɛ ɔ ko yo naan y’a nanti mmla nga awa kpɛ’n su’n ɔ kwla yo kekle. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Zoana. Ɔ fin Etazinin. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ ko yo naan m’an yo like nga awa’n se kɛ be yo’n, ɔ yoli kekle kpa mannin min. Afin blɛ wie nun’n, awa’n i janunfuɛ wie’m be buli min osufuɛ wie’m be lufle.” Sanngɛ Zoana miɛnnin i ɲin kacili i sa. Like klikli ng’ɔ yoli’n, yɛle kɛ ɔ yacili ɛntɛnɛti su video nga be kan awa’n i wun ndɛ tɛtɛ’n be nianlɛ. (Ɲan. 20:3) I sin’n, ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ ukɛ i naan ɔ kaci i awa’n i janunfuɛ’m be wun akunndan ng’ɔ bu’n. (Jue. 9:9, 10) Kpɛkun ɔ kanngannin anuannzɛ’n i fluwa nga be kle kɛ ɔ fataman kɛ e yo politiki’n be nun wie’m be nun. (Zan 17:16) Zoana seli kɛ, kɛ mɔ siɛn’n i ɲin yi mɛn siefuɛ mun’n i wla gua ase.

15. ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n, kɛ ɔ ko yo naan y’a nanti ajalɛ nga Zoova i anuannzɛ’n kle e’n su’n ɔ kwla kekle man e-ɔ?

¹⁵ Zoova kunndɛ kɛ e ‘ɲin yi be nga be kle e atin’n.’ (Ebr. 13:17) Fɔ nunman Zezi nun, sanngɛ fɔ o be ng’ɔ kpali be kɛ be dun e ɲrun mmua asiɛ’n su wa’n be nun. Ɔ ju wie’n, kɛ ɔ ko yo naan y’a yo like nga be se e kɛ e yo’n ɔ kwla yo kekle. I li sɛ e kloman like sɔ’n i yolɛ’n yɛ i yolɛ kwla yo kekle kpa’n niɔn. I wie yɛle Piɛli liɛ’n. Blɛ wie nun’n, w’a kunndɛman kɛ ɔ́ yó like nga be seli i kɛ ɔ yo’n. Kɛ anzi kun seli i kɛ ɔ di nnɛn wie mɔ Moizi Mmla’n se kɛ nán be di’n, w’a kplinman su. Ɔ seli i kpɛ nsan kɛ ɔ diman. (Yol. 10:9-16) Ɔ yoli i kɛ i sɔ yolɛ’n timan su sa. Afin ɔ yoman sɔ laa. Sɛ anzi kun bɔbɔ mɔ fɔ nunmɛn i nun’n, ɔ kan ndɛ wie naan i su dilɛ ti kekle’n, nán e wiengu klɔ sran’m be liɛ nga be se e kɛ e yo’n, yɛ i su falɛ’n yó pɔpɔ-ɔ.

16. ?Atrɛkpa’n kannzɛ akoto Pɔlu buli i kɛ like nga be seli i kɛ ɔ yo’n ɔ timan su’n, sanngɛ ngue yɛ ɔ yoli-ɔ? (Sa Nga Be Yoli’n 21:23, 24, 26)

¹⁶ Akoto Pɔlu ‘w’a sisimɛn i bo naan w’a yo like nga be seli i kɛ ɔ yo’n.’ Kannzɛ bɔbɔ ɔ ju wie’n, i sɔ yolɛ’n w’a yomɛn i fɛ’n sanngɛ ɔ yoli. Zifu nga be ti Klisifuɛ’n be tili i flɛnflɛn kɛ Pɔlu ‘se Zifu nga be o nvle uflɛ’m be nun’n be kɛ be kaci be sin be si Moizi i Mmla’n’ naan i bɔbɔ diman Moizi mmla’n su. (Yol. 21:21) I ti’n, asɔnun kpɛnngbɛn nga be o Zerizalɛmun lɔ’n, be seli i kɛ ɔ fa sran nnan naan be wɔ Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ naan be ko yo be wun sanwun kɛ nga mmla’n fa kan’n sa. Be waan ɔ yo sɔ fa kle kɛ ɔ nanti Mmla’n su. Pɔlu si kɛ i wun ndɛ nga be kan’n timan su. Asa’n ɔ nunman nun kɛ Klisifuɛ’m be nanti Moizi mmla’n su. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Pɔlu w’a sisimɛn i bo naan w’a yo like nga be seli i kɛ ɔ yo’n. “I cɛn ng’ɔ́ sú i su’n, Pɔlu fali yasua sɔ mun, kpɛkun ɔ nin be yoli be wun sanwun kɛ nga mmla’n fa kan’n sa.” (An kanngan Sa Nga Be Yoli’n 21:23, 24, 26 nun.) I sɔ mɔ Pɔlu yoli’n ti’n, bo kun yolɛ trannin aniaan’m be afiɛn.—Rɔm. 14:19, 21.

17. ?Ngue yɛ Sitefanin i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁷ Aniaan bla kun mɔ be flɛ i Sitefanin’n, ɔ seli kɛ blɛ wie nun’n aniaan nga be dun be ɲrun mmua be nvle liɛ’n nun lɔ’n, be fali ajalɛ kun mɔ w’a yomɛn i fɛ-ɔ. Yɛle kɛ ɔ nin i wun’n be o asɔnun bo kun mɔ be yo aɲia mun aniɛn uflɛ nun’n i nun. I sin’n Betɛli’n seli kɛ nán maan be yo aɲia mun aniɛn sɔ’n  nun kun, yɛ be seli be kɛ be sa be sin be asɔnun bo laa’n nun. Be bɔbɔ be klɔ aniɛn’n yɛ be kɛn i asɔnun bo sɔ’n nun-ɔn. Aniaan bla Sitefanin seli kɛ: “I sɔ’n w’a yoman min fɛ kaan sa. N seli min wun kɛ e asɔnun laa’n nun lɔ’n be mianman jasin bofuɛ’m be wun lɔ.” Ɔ nin i sɔ ngba’n ɔ yoli like nga be seli i kɛ ɔ yo’n. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, n ma wunnin i wlɛ kɛ ajalɛ kpa yɛ aniaan’m be fali-ɔ. Kɛ e sali e sin e asɔnun bo laa’n nun’n, e wunnin kɛ aniaan wie’m be o lɛ mɔ be osufuɛ’m be suman Zoova-ɔ. Ɔ maan e wa kacili kɛ be osufuɛ sa. Kɛ é sé yɛ’n, n kle aniaan wie mɔ blɛ wie nun’n be jrannin jasin fɛ bolɛ’n be Biblu’n nun like. Asa’n n ɲan blɛ kpanngban n fa suan Biblu’n nun like.” Ɔ kan guali su kɛ: “Kɛ n si kɛ n miannin min ɲin n yoli like nga be seli min kɛ n yo’n, min klun jɔ dan.”

18. ?Kɛ e ti aɲinyiɛfuɛ’n i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

¹⁸ E kwla suan aɲinyiɛ’n. Nán blɛ mɔ lika’n ti kpa’n i ngunmin nun yɛ Zezi kleli kɛ ɔ ti aɲinyiɛfuɛ-ɔ. Biblu’n se kɛ “afɛ ng’ɔ tɔli i su’n ti’n, ɔ suannin aɲinyiɛ’n.” (Ebr. 5:8) Kɛ Zezi sa’n ɔ ju wie’n blɛ kekle nun yɛ e suan aɲinyiɛ’n niɔn. I wie yɛle Koronavirisi blɛ nun liɛ’n. Kɛ be seli e kɛ nán e wɔ Ɲanmiɛn Sielɛ Sua’m be nun e ko yo aɲia mun kun’n, yɛ nán e bo jasin fɛ’n awloawlo’m be nun kun’n, atrɛkpa’n i sɔ yolɛ’n yoli kekle mannin wɔ. Sanngɛ kɛ a nantili ndɛ sɔ’n su’n, a wunnin kɛ i sɔ’n sasali wɔ, a nin ɔ niaan mɔ be o mɛn wunmuan’n nun’n amun bo yoli kun, yɛ i sɔ’n jɔli Zoova klun. Sɛ é kwlá sé’n dɔ nga su’n, y’a siesie e wun y’a sie. Ɔ maan kɛ ɲrɛnnɛn dan’n wá bó i bo’n é yó like nga be se e kɛ e yo’n. Sɛ e yo sɔ’n yɛ é ɲán e ti-ɔ.—Zɔb. 36:11.

19. ?Ngue ti yɛ w’a fua kpa kɛ á yó like nga be se ɔ kɛ a yo’n niɔn?

¹⁹ Like suanlɛ nga nun’n, e wunnin kɛ aɲinyiɛ’n yo maan e ɲan suyralɛ kpanngban. Sanngɛ like cinnjin kpafuɛ nga ti yɛ e ɲin yi Zoova’n, yɛle kɛ e klo i, yɛ e kunndɛ kɛ i klun jɔ e wun. (1 Zan 5:3) Ninnge kwlaa nga Zoova yo mannin e’n, e kwlá yiman e mɛnmɛn i le. (Jue. 116:12) Sanngɛ like nga e kwla yo’n yɛle kɛ maan e ɲin yi i, yɛ e ɲin yi be nga be le kwlalɛ’n. Kɛ e yo sɔ’n, e kle kɛ e ti ngwlɛlɛfuɛ. Kusu be nga be fa ngwlɛlɛ be nanti’n be yo maan Zoova i klun jɔ.—Ɲan. 27:11.