1-2. ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be yo e cinnjin tra laa’n niɔn?

 WIENUN-ƆN, w’a ɔ aja kun bo. Yasua’n nin bla’n b’a didi klanman kpa. Be sie be su be tie be aja’n i bo nzra nun ijɔlɛ’n i kpa. Biblu’n nun ndɛ mma nga aniaan’n yiyi be nun’n, be si be kpa. Sanngɛ cɛn sɔ’n nun liɛ’n, be fa be ɲin sie be su kpa ekun. ?Ngue ti-ɔ? Afin b’a ja siɛn’n, yɛ be kunndɛ kɛ be aja’n yo ye.

² I kunngba’n yɛle aniaan nga blɛ li yɛ b’a wu ba’n be liɛ’n. I nun mɔ be nin-a wuman ba’n, be tieli nzra nun ijɔlɛ nga be kan ba talɛ’n i ndɛ’n wie pɛ. Sanngɛ siɛn mɔ be le ba’n, nzra nun ijɔlɛ sɔ’m bé wá yó be cinnjin kpa trá laa’n. Afin siɛn’n be su wa ta ba. Yɛ i sɔ’n timan junman kaan. Ndɛ sɔ’n kle weiin kɛ, kɛ e su sa’m be kaci’n, Biblu’n nun ndɛ mma wie mɔ e si be kpa bɔbɔ’n be yo e cinnjin tra laa’n. I sɔ’n ti yɛ kɛ nga Izraɛli lɔ famiɛn’m be fa yo’n sa’n, Zoova i sufuɛ’m be kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun “cɛn kwlakwla” yɛ be bu su akunndan niɔn.—Mml. 17:19.

3. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ Siɛ nin niɛn mun, junman nga Klisifuɛ kun kwla di’n be nun cinnjin kpa kun o amun sa nun. Yɛle ba’m be like klelɛ naan be su Zoova’n. Sanngɛ nán Zoova i silɛ ngbɛn sa yɛ ɔ fata kɛ amun yo naan ba’m be si i-ɔ. Ɔ fata kɛ amun uka be naan be klo i tankaan kpa. ?Ngue yɛ amun kwla yo naan amun mma’m b’a klo Zoova-ɔ? Like suanlɛ nga  nun’n, é wá fá e ɲin síe i Biblu’n nun afɔtuɛ nnan mɔ be kwla uka amun kpa’n be su. (2 Tim. 3:16) Asa’n, kɛ siɛ nin niɛn wie’m be fali afɔtuɛ sɔ’m be su’n i su ye nga be ɲɛnnin i’n, é wá fá e ɲin é síe su wie.

4. ?Afɔtuɛ nga be kwla uka siɛ nin niɛn mun’n be nun kun yɛle benin? (Zaki 1:5)

⁴ Afɔtuɛ 1: Amun srɛ Zoova kɛ ɔ uka amun. Amun srɛ Zoova kɛ ɔ man amun ngwlɛlɛ naan amun a kwla uka amun mma mun naan b’a klo i. (An kanngan Zaki 1:5 nun.) I yɛ ɔ kwla man amun afɔtuɛ kpafuɛ’n niɔn. Like kaka ti yɛ e se sɔ-ɔ. Sanngɛ maan e kan be nun nɲɔn be ndɛ. I klikli’n yɛle kɛ nán andɛ sa yɛ Zoova boli ba talɛ bo-ɔ. (Jue. 36:10) I nɲɔn su’n yɛle kɛ, kɛ be fa afɔtuɛ ng’ɔ man’n su’n, be ɲan su ye titi.—Eza. 48:17.

5. (1) ?Ngue yɛ Zoova i anuannzɛ’n yo fa uka siɛ nin niɛn mun-ɔn? (2) ?Kɛ amun niannin video’n, ngue yɛ wafa nga aniaan bian Amorimun nin i yi be tali be mma mun’n ɔ kle amun-ɔn?

⁵ Zoova sin i nuan Ndɛ’n nin i anuannzɛ’n be lika man siɛ nin niɛn mun ninnge kpanngban kpa naan b’a kwla uka be mma mun naan b’a klo i. (Mat. 24:45) I wie yɛle kɛ afɔtuɛ kpakpa’m be o ndɛ akpasua ng’ɔ suan “Awlobo’m be ukalɛ” i nun. Laa’n, ɔ fite fluwa An Tinnge! nun. Sanngɛ siɛn’n ɔ o e ɛntɛnɛti adrɛsi’n su. Asa’n, video kpanngban be o jw.org su. Be kwla uka siɛ nin niɛn mun naan b’a nian Zoova i afɔtuɛ’m be su b’a ta be mma mun. *—Nya. 2:4-6.

6. ?Kɛ siɛ kun bu wafa nga Zoova sin i anuannzɛ i lika ukɛ i’n, i sɔ’n yo i sɛ?

⁶ Siɛ nin niɛn wie’m be kleli kɛ, kɛ Zoova sin i anuannzɛ’n i lika uka be’n, ɔ yo be fɛ. Be flɛ siɛ kun kɛ Joe, ɔ seli kɛ: “Ba nsan be talɛ naan be su Zoova’n timan pɔpɔ. Cɛn kwlakwla e nin min yi e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e. Kpɛ sunman’n, e sieli i nzɔliɛ kɛ kɛ sa tɔ e su’n, Zoova maan e fite video annzɛ ndɛ kun m’ɔ kwla uka e kpa’n i su. Ɔ ti kɛ flɛlɛ nin srolɛ yɛ b’a yia nun sa-ɔ. I sɔ’n ti’n, like kwlaa nga é  yó’n nun’n, e srɛ Zoova kɛ ɔ kle e atin.” Joe nin i yi be sieli i nzɔliɛ kɛ ninnge nga anuannzɛ’n yi be’n be uka be mma’m be kpa naan b’a fa be wun b’a mantan Zoova.

7. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be mian be ɲin be kle be mma’m be ajalɛ kpa-ɔ? (Rɔmunfuɛ Mun 2:21)

⁷ Afɔtuɛ 2: Amun kle be ajalɛ kpa. Ba’m be fa be ɲin be sie be si nin nin’m be su kpa, yɛ wie liɛ bɔbɔ’n be sɔnnzɔn be. Fɔ o siɛ nin niɛn’m be kwlaa be nun. (Rɔm. 3:23) Sanngɛ ɔ fata kɛ be mian be ɲin naan be kle be mma’m be ajalɛ kpa. (An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 2:21 nun.) Siɛ kun kannin ba’m be ndɛ seli kɛ: “Be ti kɛ fɔkɔ sa. Be nɔnnɔn like kwlaa nga be tɔ nun’n. Sɛ be wun i kɛ like nga e kle be’n e bɔbɔ e nantiman su’n, bé kán klé e.” Ɔ maan sɛ e kunndɛ kɛ e mma’m be klo Zoova’n, maan e bɔbɔ e klo i tankaan kpa yɛ maan be wun i sɔ liɛ’n e nzuɛn’n nun.

8-9. ?Ngue yɛ Andre nin Ema be su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁸ Siɛ nin niɛn’m be kwla yo ninnge fanunfanun naan be mma’m b’a klo Zoova. Maan e fa e ɲin sie i ndɛ kun mɔ aniaan bian kun m’ɔ suan Andre kannin’n su. Ɔ le afuɛ 17, yɛ ɔ seli kɛ: “Min si nin min nin be kleli min kɛ Ɲanmiɛn srɛlɛ’n ti cinnjin kpa. Kɔnguɛ kwlaa’n, baba nin min srɛli Ɲanmiɛn. Kannzɛ bɔbɔ m’an dun mmua m’an srɛ-o, sanngɛ e srɛ. Be seli e titi kɛ blɛ kwlaa nga e klo’n e kwla srɛ Zoova. I sɔ mɔ be yoli’n ti’n, Ɲanmiɛn srɛlɛ’n timan kekle min sa nun. Yɛ n bu Zoova kɛ Siɛ kpa kun m’ɔ klo min’n sa.” Ɔ maan siɛ nin niɛn mun, nán amun wla fi su kɛ sɛ amun bɔbɔ amun klo Zoova’n i sɔ’n kwla ɲan ta amun mma’m be su kpa.

⁹ Siɛn’n, maan e kan aniaan bla kun m’ɔ suan Ema’n i ndɛ. I baba yacili be ɔli. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn be su kalɛ’n timan aɔwi. Ɔ maan be manmin yɛ ɔ fata kɛ ɔ tua-ɔ. Ema seli kɛ: “Blɛ sunman nun’n, sika ndɛ’n yoli kekle mman su. Sanngɛ ɔ seli titi kɛ Zoova niɛn i sufuɛ’m be lika titi. Wafa ng’ɔ yo ninnge mun’n kusu kle kɛ ɔ lafi ndɛ sɔ’n su. Ndɛ nga mman kan’n, i bɔbɔ di su.” ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Kannzɛ lika’n jran siɛ nin niɛn’m be su sɛ, ɔ fata kɛ be kle be mma’m be ajalɛ kpa titi.—Gal. 6:9.

10. ?Blɛ benin nun yɛ Izraɛlifuɛ’m be nin be mma’m be kwla koko yalɛ-ɔ? (Mmla’n 6:6, 7)

¹⁰ Afɔtuɛ 3: Amun nin ba’m be koko yalɛ tikatika. Zoova seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ be kɛn i ndɛ be kle be mma mun tikatika. (An kanngan Mmla’n 6:6, 7 nun.) Kɛ aliɛ cɛn lele m’ɔ́ fá sán’n, be ninnge’m be yolɛ nun’n be nin be mma’m be koko yalɛ. Ɔ maan blɛ sɔ nun’n be kwla uka be naan b’a klo Zoova. I wie yɛle kɛ Izraɛli ba yasua kun nin i si be kwla di fie su junman. Ɔ kwla yo like lualɛ annzɛ like tilɛ. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn i niaan bla’n úkɛ i manmin naan be yo awlo nun ninnge mun. Kɛ siɛ nin niɛn nin be mma’m bé dí junman kɛ nga sa’n, blɛ sɔ’n nun’n be kwla koko ninnge fanunfanun be su yalɛ. I wie yɛle kɛ be kwla koko Zoova i aklunye’n nin wafa ng’ɔ uka be’n be su yalɛ.

11. ?Blɛ benin nun yɛ siɛ nin niɛn’m be nin be mma’m be kwla koko yalɛ kpa-ɔ?

¹¹ Laa blɛ liɛ’n nin andɛ liɛ’n timan kun. Andɛ’n, lika sunman nun’n, kɛ aliɛ cɛn lele m’ɔ́ fá sán’n, siɛ nin niɛn’m be ɲanman be ti naan be nin be mma’m b’a yo ninnge wie mun likawlɛ. Afin be kɔ junman yɛ ba’m be kusu be kɔ suklu.  I sɔ’n ti’n, be ɲanman be ti naan be nin ba’m b’a koko yalɛ. (Efɛ. 5:15, 16; Fp. 1:10) Sanngɛ kɛ bé sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, blɛ sɔ’n nun’n be kwla yo sɔ. Be flɛ aniaan gbanflɛn kun kɛ Alɛzandɛɛ. Ɔ seli kɛ: “Min baba fali ajalɛ wie mun naan lemɔcuɛ kwlaa nun’n y’a kwla su Ɲanmiɛn awlo lɔ. Yɛ ɔ yo like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan y’a kwla suan like. Kɛ e ko wie like suan’n, e koko e afiɛn yalɛ.”

12. ?Ngue yɛ ɔ fataman kɛ awlobo kpɛn’m be wla fi su-ɔ?

¹² ?Sɛ a ti awlobo kpɛn’n, ngue yɛ a kwla yo naan amun awlo lɔ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yo ba’m be fɛ-ɔ? Amun kwla suan fluwa A kwla di aklunjɔɛ tititi! i nun like. Fluwa sɔ’n i nun like suanlɛ’n kwla yo maan amun kwla koko amun afiɛn yalɛ. Kɛ ɔ ko yo naan blɛ sɔ’n nun’n ba’m b’a kan be klun ndɛ b’a kle amun’n ti’n, ɔ fataman kɛ amun fa blɛ sɔ’n tu be fɔ annzɛ amun kan be wun ndɛ. Yɛ sɛ be kan ndɛ wie m’ɔ nin Ɲanmiɛn ndɛ’n be kɔman likawlɛ’n, nán amun fa ya. Sanngɛ kɛ mɔ be kannin be klun ndɛ’n ti’n, amun yo be mo. Kpɛkun amun wla be fanngan naan be yo sɔ titi. Afin sɛ amun si be klun ndɛ’n yɛ amún kwlá úka be kpa-ɔ.

13. ?Blɛ benin nun yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla uka be mma mun naan b’a fa be wun b’a mantan Zoova-ɔ?

¹³ Siɛ nin niɛn mun, blɛ kwlaa nga amun ɲɛn i wun atin’n amun uka amun mma mun naan be fa be wun mantan Zoova. Nán amun minndɛ blɛ mɔ amun sieli i kɛ amún klé be Biblu’n nun like naan amun a kan e Ɲanmiɛn m’ɔ klo sran’n i ndɛ b’a kle be. Niɛn kun suan Liza. Ɔ seli kɛ: “E fali e mma’m be ɲin sieli i ninnge nga Zoova yili be’n be su naan be si i kpa. I wie yɛle kɛ kɛ e alua’n kán ngowa mɔ be sri’n, e se be kɛ i sɔ’n kle kɛ e Yifuɛ’n di aklunjɔɛ naan ɔ kunndɛ kɛ e kusu e di aklunjɔɛ wie.”

14. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ siɛ nin niɛn’m be uka be mma mun naan be tra janvuɛ kpa-ɔ? (Nyanndra Mun 13:20)

¹⁴ Afɔtuɛ 4: Amun uka amun mma mun naan be tra janvuɛ kpa. Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle weiin kɛ e janvuɛ’m be kwla ɲan ta e  su. Yɛle kɛ be kwla yo maan e yo like kpa annzɛ like tɛ. (An kanngan Nyanndra Mun 13:20 nun.) ?Siɛ nin niɛn mun, amun si amun mma’m be janvuɛ mun? ?Amun nin be janvuɛ’m b’a yo ninnge wie mun likawlɛ le? ?Ngue yɛ amun kwla yo naan amun mma’m b’a tra be nga be klo Zoova’n be janvuɛ-ɔ? (1 Kor. 15:33) I lɛ nun’n, amun kwla yia aniaan nga be su Ɲanmiɛn kpa’n amun awlo lɔ naan amun yo ninnge wie mun likawlɛ.—Jue. 119:63.

15. ?Ngue yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla yo naan be mma’m be nin sran kpa b’a nanti-ɔ?

¹⁵ Siɛn’n, maan e kan siɛ kun m’ɔ suan Tonin’n i ndɛ. Ɔ kannin like nga ɔ nin i yi be yoli naan be mma’m b’a tra janvuɛ kpa’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “E nin min yi e yiali aniaan fanunfanun e awlo lɔ. Wie’m be ti kpɛnngbɛn, yɛ wie’m be ti gbanflɛn. E nin be e wlali asa yɛ e suli Ɲanmiɛn likawlɛ. I sɔ’n ukali e naan y’a si aniaan nga be klo Zoova mɔ be su i aklunjɔɛ su’n be kpa. Asa’n, e sikeli akpasua sunianfuɛ mun nin ngaliɛ difuɛ mun nin aniaan uflɛ wie mun. Aniaan sɔ’m be su ndɛ’n ɔ nin Ɲanmiɛn mɔ be tu be klun be su i’n, be ukali e mma’m be kpa naan b’a fa be wun b’a mantan Zoova.” Siɛ nin niɛn mun, amun uka amun mma mun naan be nin sran kpa be san nun.

16. ?Sɛ amun wa kun waan ɔ suman Zoova wie’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ amun yo-ɔ?

¹⁶ ?Yɛ sɛ amun yo i kwlaa sɔ’n naan ba’m be nun kun waan ɔ suman Zoova nin? Nán amun se kɛ amun a taman be kpa. Zoova mannin e kwlakwla e atin kɛ e fa e klunklo ajalɛ. Ɔ maan sɛ amun mma’m bé sú Ɲanmiɛn annzɛ be su sumɛn i’n, ɔ fin be bɔbɔ. Sɛ amun wa’n yacili Zoova i sulɛ’n, nán amun se amun wun kɛ ɔ su sɛmɛn i sin kun le. Nán amun wla fi ba wanzofuɛ’n i su ndɛ’n su. (Lik. 15:11-19, 22-24) Blɛ wie nun’n, gbanflɛn sɔ’n fali atin tɛ su. Sanngɛ i agualiɛ su’n ɔ sɛli i sin. Aniaan wie kwla se kɛ: “Sunnzun ase ngbɛn-ɔn. Min wa liɛ’n kwlá sɛmɛn i sin.” Sanngɛ ɔ kwla sɛ i sin. I kpa  bɔbɔ’n aniaan bian kun m’ɔ suan Eli’n i su ndɛ’n kle sɔ.

17. ?Ngue yɛ Eli i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁷ Eli kannin i si nin i nin be ndɛ seli kɛ: “Be miannin be ɲin be ukali min naan n klo Zoova nin i nuan Ndɛ mɔ yɛle Biblu’n. Sanngɛ kɛ n ɲinnin kan’n, n yoli ɲin kekle be su.” Eli wa boli i fuka nɲɔn nun dilɛ bo. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i si nin i nin be waan bé úkɛ i. Sanngɛ w’a kplinman su. I sin’n, ɔ jasoli awlo’n nun yɛ ɔ yoli ninnge tɛtɛ mun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, cɛn kunngun’n ɔ kan Ɲanmiɛn ndɛ kle i janvuɛ kun. Eli seli kɛ: “N sieli i nzɔliɛ kɛ, kɛ n kan Zoova i ndɛ n kle min janvuɛ’n, n bu Zoova i akunndan tra laa’n. Blɛblɛblɛ Ɲanmiɛn ndɛ m’ɔ ti kɛ like mma sa mɔ min si nin min nin be miannin be ɲin be luɛli i min awlɛn’n nun’n, ɔ wa boli fifilɛ bo.” Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Eli wa sɛli i sin suli Zoova kpa. * E si kɛ, kɛ Eli i si nin i nin be kleli i Zoova i su ndɛ i kaan nun’n, ɔ yoli be fɛ dan.—2 Tim. 3:14, 15.

18. ?Kɛ siɛ nin niɛn’m be mian be ɲin be uka be mma mun naan be klo Zoova’n, i sɔ’n yo amun sɛ?

¹⁸ Siɛ nin niɛn mun, Zoova mannin amun junman cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ amun ta amun mma mun naan be su i. (Jue. 78:4-6) Nán junman kaan-ɔn. Amun ɲin mɔ amun mian be uka amun mma mun’n ti’n, é yó amun mo. Sɛ amun tu amun klun be uka amun mma mun naan be klo Zoova’n, yɛ sɛ amun niɛn i mmla nin i afɔtuɛ’m be su ta be’n, amun kwla lafi su kɛ e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i klun jɔ́ amun wun.—Efɛ. 6:4.