1-2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

NINNGE sunman be kle weiin kɛ e o mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun sakpa. Ɔ cɛ kan’n, Zoova nin Zezi bé wá núnnún awa kwlaa nga be tanndan be Famiɛn dilɛ’n i ɲrun’n. Sanngɛ kwlaa naan sa sɔ’n w’a ju’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n bé wá kplí kwlalɛ’n titi yɛ bé klé Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ.

² Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin é síe i ndɛ ng’ɔ o Daniɛl 11:40–12:1 nun’n su. Asa ekun’n, é wá sí sran nga andɛ’n ɔ ti famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n. Kpɛkun é wá kán like nga ti yɛ kannzɛ lika’n yó kekle sɛ’n, e kwla lafi su kɛ Zoova dé e’n, i ndɛ.

3-4. ?Andɛ’n, wan yɛ ɔ ti “famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n” niɔn? An yiyi nun.

³ Kɛ Iniɔn Sovietiki’n tɔli afuɛ 1991 nun’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ nga be tran lika sɔ’n nun’n, be ɲannin be ti kan. Daniɛli kannin be ti ɲanlɛ sɔ’n i ndɛ seli kɛ “be ukafuɛ’m be su sɔnman.” (Dan. 11:34) Blɛ sɔ’n nun’n, be ɲannin be ti be boli jasin fɛ’n. Ɔ maan aniaan nga be tran nvle nga laa’n be o Iniɔn Sovietiki’n nun’n, be wa sɔnnin kpa. Sanngɛ kɛ afuɛ wie’m be sinnin’n, Risi nin be nga be suɛn i bo’n, be wa yoli famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n. Kɛ nga e fa wunnin i like suanlɛ ng’ɔ sinnin’n nun’n sa’n, ɔ fata kɛ awa kun yo like nsan naan b’a jran su b’a se kɛ i yɛ ɔ ti famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n annzɛ famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n niɔn. Like klikli’n yɛle kɛ ɔ kle Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ. I nɲɔn su’n yɛle kɛ ninnge ng’ɔ yo be’n, be kle kɛ ɔ kpɔ Zoova  nin i sufuɛ mun. Yɛ i nsan su’n yɛle kɛ ɔ nin awa uflɛ be kpli kwlalɛ’n.

⁴ ?Ngue ti yɛ e se kɛ andɛ’n, Risi nin be nga be suɛn i bo’n yɛ be ti famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n niɔn? Like nsan ti-ɔ. Like klikli’n yɛle kɛ be kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ. I wie yɛle kɛ be tanninnin be jasin fɛ bolɛ junman’n yɛ be kleli aniaan kpanngban nga be tran be nvle wie’m be nun’n, be ɲrɛnnɛn. Like nɲɔn su’n yɛle kɛ ninnge nga be yo be’n, be kle kɛ be kpɔ Zoova nin i sufuɛ mun. Like’n i nsan su’n yɛle kɛ ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ mɔ yɛle Angle nin Amlɛnkɛn mun’n be kpli kwlalɛ’n. Siɛn’n, maan e kan ninnge nga Risi nin be nga be suɛn i bo’n be yoli m’ɔ kle weiin kɛ be yɛ be ti famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n i ndɛ.

5. (1) ?Blɛ benin yɛ Daniɛl 11:40-43 kɛn i ndɛ-ɔ? (2) ?Ngue sa yɛ ɔ́ jú blɛ sɔ’n nun-ɔn?

⁵ An kanngan Daniɛl 11:40-43 nun ndɛ ng’ɔ o ja ngua lɔ’n i nun. * Ndɛ mma sɔ’m be nun’n, Daniɛli kan sa nga bé wá jú mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n, be ndɛ. Asa ekun’n, Daniɛli kannin wafa nga famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n bé wá kún’n i ndɛ wie. Asa’n, Daniɛli seli ekun kɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n ɔ́ fɛ́ i ‘kakaklolo mun, nin i nnɛn kpanngɔ mun’ yɛ ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n bé kó kún.​—Dan. 11:40.

6. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ famiɛn nɲɔn sɔ’m be kpli kwlalɛ’n niɔn?

⁶ Famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be kpli kwlalɛ’n. I wie yɛle kɛ kɛ Alɛ Dan Nɲɔn su’n wieli’n, Iniɔn Sovietiki’n fɛli i sa sieli i Abloki lɔ nvle sunman su. I sɔ’n ti’n, famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n ɔ nin nvle wie’m be bo wa yoli kun Famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n i wun. Be flɛli be anuannzɛ sɔ’n kɛ OTAN (Organisation du Traité de l’Atlantique Nord). Kɛ ɔ ko yo naan famiɛn nɲɔn sɔ’m b’a ɲan kwlalɛ kpa’n, be fa sika kaka be wlɛ i alɛ kunlɛ ninnge’m be nun. Famiɛn nɲɔn sɔ’m be kunman alɛ trele sa. Sanngɛ kɛ be wun kɛ be su kun alɛ mɛn wie’m be nun’n, famiɛn kun ukɛ i sran liɛ mun naan b’a kwla kun alɛ’n. Mɛn sɔ’m be nun wie yɛle sran ble mɛn’n, nin Azi mɛn’n, nin Amlɛnkɛn’m be mɛn’n i bue wie mun. Afuɛ nga be sinnin lɛ’n be nun’n, Risi nin be nga be suɛn i bo’n, be ɲannin kwlalɛ trali laa’n. Ɔ maan be sinnin ɛntɛnɛti lika be yoli famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n i abɔlɛ. Famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n kusu sinnin ɛntɛnɛti lika yoli be abɔlɛ wie. Kɛ nga Daniɛli fa kannin sa’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ́ klé Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ titi.​—Dan. 11:41.

7. ?Ngue yɛle “mɛn ng’ɔ ti klanman kpa’n”?

⁷ Daniɛl ndɛ tre 11 i mma 41 se kɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n ɔ́ wlú “mɛn ng’ɔ ti klanman kpa’n” i nun. ?Mɛn benin ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn? Laa’n mɛn sɔ’n yɛle Izraɛli nvle’n. Afin Ɲanmiɛn Ndɛ’n kan Izraɛli nvle’n i ndɛ se kɛ ɔ ti ‘klanman tra mɛn’m be kwlaa.’ (Eze. 20:6) Like nga ti yɛ mɛn sɔ’n ti i liɛ ngunmin’n, yɛle kɛ lɔ yɛ sran’m be su Zoova-ɔ. Sanngɛ afuɛ 33 Pantekɔtu nun’n, “mɛn’n” w’a yoman lika jrɛiin sa kun. Afin andɛ’n, Zoova i sufuɛ’m be o asiɛ wunmuan’n su. Ɔ maan andɛ’n “mɛn  ng’ɔ ti klanman kpa’n” yɛle ninnge nga kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m bé sú i’n, be yo’n. I wie yɛle ninnge nga be yo i aɲia’m be bo’n, ɔ nin jasin bolɛ’n.

8. ?Wafa sɛ yɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n wluli “mɛn ng’ɔ ti klanman kpa’n” i nun-ɔn?

⁸ Mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n, famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n wluli “mɛn ng’ɔ ti klanman kpa’n” i nun kpɛ sunman. I nun mɔ bé kún Alɛ Dan Nɲɔn su’n, Alemaɲin mɔ blɛ sɔ’n nun’n ɔ ti famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ wluli “mɛn ng’ɔ ti klanman kpa’n” i nun. Yɛle kɛ ɔ kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be ɲrɛnnɛn yɛ ɔ kunnin be nun wie mun. Kɛ alɛ’n wieli’n, Iniɔn Sovietiki yɛ ɔ wa yoli famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n niɔn. I kusu wluli ‘mɛn sɔ’n’ nun wie. Yɛle kɛ ɔ kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ yɛ ɔ trali be kekle nun ɔli lika uflɛ.

9. ?Koko nun wa’n, wafa sɛ yɛ Risi nin be nga be suɛn i bo’n, be wluli “mɛn ng’ɔ ti klanman kpa’n” nun-ɔn?

⁹ Koko nun wa’n, Risi nin be nga be suɛn i bo’n, be wluli “mɛn ng’ɔ ti klanman kpa’n” i nun. ?Wafa sɛ? Afuɛ 2017 nun’n, Risi tanninnin Zoova i sufuɛ’m be jasin fɛ bolɛ junman’n yɛ ɔ wlali aniaan wie’m be bisua. Asa ekun’n, be waan nán be wun e fluwa mun be nvle’n nun kun. Biblu Traduction du monde nouveau bɔbɔ’n wo fluwa sɔ’m be nun wie. Asa’n, be fali be sa be sieli i Risi lɔ Betɛli’n, nin Ɲanmiɛn Sielɛ Sua mun, nin aɲia dandan’m be yowlɛ’m be su. Ninnge nga be yoli be lɛ’n ti’n, afuɛ 2018 nun’n, e Anuannzɛ’n i Ɲrun Dinfuɛ’m be wunnin i wlɛ kɛ Risi nin be nga be suɛn i bo’n, be yɛ be ti famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n niɔn. Kannzɛ awa’n kle Zoova i sufuɛ’m be ɲrɛnnɛn bɔbɔ’n, sanngɛ be seman kɛ bé jáso awa’n i wun annzɛ bé yó naan sran uflɛ sin i osu. Sanngɛ be nanti Biblu’n nun ndɛ nga su. I waan e srɛ e “man famiɛn mun nin be nga be le kwlalɛ’n.” I li kɛ ajalɛ nga be waan bé fá’n, ɔ kwla yo maan e su kwlá suman Zoova kpa kun’n, yɛ ɔ fata kɛ e srɛ e man be’n niɔn.​—1 Tim. 2:1, 2.

10. ?Famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ́ kwlá famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n? An yiyi nun.

¹⁰ Ndɛ ng’ɔ o Daniɛl 11:40-45 nun’n i dan lika fa e ɲin sie i famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n i su. ?I sɔ’n kle kɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ́ kwlá famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n? Cɛcɛ. Afin Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ, kɛ Zoova nin Zezi bé wá núnnún asiɛ’n su awa mun’n, nn famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n ɔ te o lɛ. (Ngl. 19:20) ?Ngue ti yɛ e lafi ndɛ sɔ’n su-ɔ? Maan e fa e ɲin e sie i ndɛ ng’ɔ o Daniɛl fluwa’n nin Sa Nglo Yilɛ fluwa’n be nun’n i su.

11. ?Ngue yɛ ndɛ ng’ɔ o Daniɛl 2:43-45 nun’n kle e-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

¹¹ An kanngan Daniɛl 2:43-45 nun. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Daniɛli kannin sran’m be awa wie mɔ be kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ’n, be ndɛ. Ɔ fali like sunman waka sran’n i likalika mun fa kannin awa sɔ’m be ndɛ. Awa sɔ’m be nun kasiɛn’n i nzɔliɛ yɛle like sunman waka sran’n i ja ngbabua mɔ i bue ti blalɛ yɛ i bue ti ufa’n. Like sunman waka sran’n i ja ngbabua sɔ’n yɛle Angle nin Amlɛnkɛn mɔ be bo yo kun be sie mɛn wunmuan’n. Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle weiin kɛ blɛ mɔ Ɲanmiɛn i Famiɛn’n wá núnnún asiɛ’n su famiɛn diwlɛ’m be kwlaa’n, nn Angle nin Amlɛnkɛn’m be te sie mɛn’n.

12. (1) ?Nnɛn’n i ti nso su’n ti ngue nzɔliɛ? (2) ?Ngue ti yɛ sɛ e si ndɛ sɔ’n ɔ ti kpa-ɔ?

¹² Akoto Zan kusu kannin awa wie mɔ be kleli Zoova i sufuɛ’m be yalɛ’n, be ndɛ wie. Zan waan awa sɔ’m be nzɔliɛ’n yɛle nnɛn mɔ i ti’n ti nso’n yɛ i wɛ’m be ti blu’n. Nnɛn sɔ’n i ti nso su’n yɛle Angle nin Amlɛnkɛn mɔ be bo yo kun be sie mɛn wunmuan’n. Ndɛ sɔ’n ti cinnjin kpa, afin kɛ Zan wunnin nnɛn’n i  ti nso su’n, w’a wunman uflɛ kun. Ɔ maan, blɛ mɔ Klisi ɔ nin i sonja’m bé wá núnnún nnɛn’n i bue onga mun’n, nn nnɛn’n i ti nso su’n te sie sran mun. *​—Ngl. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. (1) ?Wan yɛle Gɔgu m’ɔ fin Magɔgu’n? (2) ?Ngue yɛ ɔ́ wá yó maan ɔ́ fá alɛ wlá Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin-ɔn?

¹³ Ezekiɛli kannin sa nga bé wá jú ka naan b’a nunnun famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n be ndɛ. Kɛ e niɛn i sa’n, Ezekiɛl 38:10-23 nin Daniɛl 2:43-45; 11:44–12:1 nin Sa Nglo Yilɛ 16:13-16, 21 be kan ninnge kunngba’m be ndɛ. Sɛ ɔ ti sɔ sakpa’n, maan e kan wafa nga sa sɔ’m bé wá sú be wunsu bé jú’n i ndɛ.

¹⁴ Kɛ ɲrɛnnɛn dan’n ko bo i bo’n, “famiɛn nga be o asiɛ wunmuan’n su’n” be bo wá yó kún. (Ngl. 16:13, 14; 19:19) Be anuannzɛ sɔ’n yɛ Biblu’n flɛ i kɛ Gɔgu m’ɔ fin Magɔgu’n niɔn. (Eze. 38:2) Famiɛn sɔ’m bé wá fá alɛ wlá Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin naan bé núnnún be sekeseke. ?Ngue yɛ ɔ́ wá sú famiɛn sɔ’m be bo mɔ bé fá alɛ wlɛ́ i Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin-ɔn? Kɛ Zan kán blɛ sɔ’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ nzraama mɔ kɛ nzue tɔ́’n ɔ gua’n, i dandan kpa’m bé gúa Ɲanmiɛn i kpɔfuɛ’m be su. Nzraama sɔ’m be ti jɔlɛ nga Zoova wá dí sran mun’n i ndɛ mɔ i sufuɛ’m bé wá kán’n, i nzɔliɛ. Atrɛkpa’n jɔlɛ dilɛ ndɛ sɔ’n wá fɔ́kɔ Gɔgu m’ɔ fin Magɔgu’n i awlɛn. Ɔ maan ɔ́ wá fá alɛ wlá Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin naan ɔ́ núnnún be kwlaa.​—Ngl. 16:21.

15-16. (1) ?Sa benin yɛ atrɛkpa’n Daniɛl 11:44, 45 kɛn i ndɛ-ɔ? (2) ?Ngue sa yɛ ɔ́ wá jú famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin Gɔgu m’ɔ fin Magɔgu’n be su-ɔ?

¹⁵ Jɔlɛ dilɛ ndɛ sɔ’n, ɔ nin alɛ nga Ɲanmiɛn i kpɔfuɛ’m bé wá fá wlɛ́ i sufuɛ’m be sin’n, be ndɛ yɛ Daniɛl 11:44, 45 kan-ɔn. (An kanngan nun.) Ndɛ mma sɔ’n nun’n, Daniɛli seli kɛ: “Ndɛ nga bé fín wia afiliɛ lika’n nun lɔ nin nglo lɔ be ba’n,” bé wá wlá famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n i srɛ kpa. Ɔ maan ‘ɔ́ fá ya kpa.’ I sɔ’n ti’n, ɔ́ wá kúnndɛ kɛ ‘ɔ́ kún  sran kpanngban kpa.’ Kɛ e niɛn i kpa sa’n, “sran kpanngban kpa” sɔ mun yɛle Zoova i sufuɛ mun. * Ɔ maan e kwla se kɛ Daniɛli su kan alɛ nga bé wá fá wlá Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin’n, i ndɛ.

¹⁶ Kɛ famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n nin awa onga’m bé wá fá alɛ wlá Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin’n, i sɔ’n yó maan Ɲanmiɛn m’ɔ kwla like kwlaa yo’n ɔ́ fá ya dan kpa. I lɛ nun yɛ Aamagedɔn alɛ’n, ɔ́ bó i bo-ɔ. (Ngl. 16:14, 16) Blɛ sɔ’n nun’n, bé núnnún famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn nga be bo yoli kun mɔ be flɛ be kɛ Gɔgu m’ɔ fin Magɔgu’n, be kwlakwla yɛ ‘sran fi su ukaman be.’​—Dan. 11:45.

17. (1) ?Wan yɛle Mikaɛli ‘m’ɔ ti anzi’m be su kpɛn’n’? (2) ?Ngue yɛ ɔ́ wá yó-ɔ?

¹⁷ An kanngan Daniɛl 12:1 nun. Ndɛ mma sɔ’n kan wafa nga bé wá núnnún famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin awa onga mun’n i ndɛ. Kpɛkun ɔ kan wafa nga é wá ɲán e ti’n, i ndɛ wie. ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Mikaɛli ti Famiɛn Zezi Klisi i dunman. Kɛ Ɲanmiɛn sieli i famiɛn afuɛ 1914 nun’n, yɛ ɔ boli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be ‘sasalɛ’ bo-ɔ. Ɔ cɛ kan’n, Aamagedɔn alɛ’n nun’n, ɔ́ wá núnnún i kpɔfuɛ mun. Alɛ sɔ m’ɔ ti sa kwlaa be nun kasiɛn’n Daniɛli kɛnnin i ndɛ seli kɛ ɔ́ wá yó “awlabɔɛ blɛ.” Awlabɔɛ sɔ’n be nin-a wunmɛn i wunsu le. Zan kusu kannin sa kun m’ɔ́ wá jú ka naan b’a kun Aamagedɔn alɛ’n, i ndɛ. Sa sɔ’n yɛle “ɲrɛnnɛn dan’n.”​—Ngl. 6:2; 7:14.

18. ?Kannzɛ sa nga bé wá jú e ɲrun lɔ’n bé yó kekle sɛ’n, sanngɛ ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ srɛ kun e-ɔ?

¹⁸ Daniɛli nin Zan be seli kɛ ɲrɛnnɛn dan’n nun’n, Zoova nin Zezi bé wá dé be sran mun. I sɔ’n ti’n, kannzɛ sa nga bé wá jú’n bé yó kekle sɛ’n, ɔ fataman kɛ srɛ kun e. Daniɛli seli kɛ bé wá klɛ́ be nga bé ɲán be ti’n be dunman “nguan fluwa’n nun.” (Dan. 12:1) ?Ngue yɛ e kwla yo naan e dunman w’a tran fluwa sɔ’n nun wie-ɔ? Ɔ fata kɛ e yi i nglo kɛ e lafi Zezi m’ɔ ti Ɲanmiɛn i Bua ba’n i su. (Zan 1:29) Kpɛkun maan e fa e wun e man Ɲanmiɛn naan be yo e batɛmun. (1 Piɛ. 3:21) Asa ekun’n, maan e suan Ɲanmiɛn i Famiɛn Dilɛ’n i bo. Yɛle kɛ e uka sran mun naan be kusu be si Zoova wie.

19. (1) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo i dɔ nga su-ɔ? (2) ?Yɛ ngue ti-ɔ?

¹⁹ Dɔ nga su yɛ ɔ fata kɛ e lafi Zoova nin i anuannzɛ’n be su kpa-ɔ. Asa ekun’n, dɔ nga su yɛ ɔ fata kɛ e suan Ɲanmiɛn i Famiɛn Dilɛ’n i bo-ɔ. Sɛ e yo sɔ’n, kɛ sran nga Ɲanmiɛn sieli i famiɛn’n, ɔ́ wá núnnún famiɛn ng’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ nin famiɛn ng’ɔ o ngua lɔ’n, é fíte nun.