1-2. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ Klisifuɛ’m be suan Saun Yolɛ fluwa’n i nun like andɛ-ɔ?

CƐN kun’n, akoto Pɔlu seli Timote kɛ: “Ndɛ kwlaa ng’ɔ o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, Ɲanmiɛn yɛ maan be klɛli-ɔ.” (2 Tim. 3:16) Saun Yolɛ fluwa’n o ndɛ kwlaa nga Ɲanmiɛn maan sran’m be klɛli’n, i nun wie. ?Wafa sɛ yɛ e bu fluwa sɔ’n niɔn? Sran wie’m be bu i kɛ ɔ ti mmla fluwa ngbɛn naan i nun ndɛ’n kwlá yoman sran’m be ye andɛ. Sanngɛ Klisifuɛ kpa’m be bumɛn i sɔ wie.

² Be klɛli Saun Yolɛ fluwa’n i afuɛ kɔe 3.500 yɛ. Yɛ Zoova maan andɛ nin andɛ’n fluwa sɔ’n te o lɛ. Afin ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fá klé e like naan “e si sa.” (Rɔm. 15:4) Saun Yolɛ fluwa’n maan e si akunndan nga Zoova bu’n, ɔ nin wafa ng’ɔ bu ninnge wie mun’n. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e suan fluwa sɔ’n i nun like kpa. Afin ninnge nga fluwa sɔ’n ti’n e kwla si be’n, be sɔnnin. Maan e kan be nun wie’m be ndɛ.

3. ?Ngue ti yɛ Izraɛlifuɛ’m be yi tɛ sa tɛ’n i ti srɛlɛ cɛn dan’n nun-ɔn?

³ Like klikli’n yɛle kɛ sɛ e kunndɛ kɛ Zoova sɔ like nga e fa mɛn i nun’n, ɔ fata kɛ e yo naan i klun jɔ e wun. Laa Izraɛli lɔ’n, afuɛ nuan kwlaa nun’n kɛ sa tɛ’n i ti srɛlɛ cɛn dan’n ko ju’n, Izraɛlifuɛ’m be kwlaa be fa be nnɛn’m be ko man Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n naan ɔ fa yi be ti tɛ. Tɛ sɔ’n ti’n Izraɛlifuɛ’m be wla kpɛn su kɛ be ti sa tɛ yofuɛ naan ɔ fata kɛ be yo sanwun titi. Sanngɛ kwlaa naan Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n w’a yi tɛ cɛn sɔ’n nun’n, ɔ fata kɛ ɔ dun mmua yo like  cinnjin kpa kun. Like sɔ’n ti cinnjin tra Izraɛlifuɛ’m be ti tɛ yilɛ’n bɔbɔ.

4. ?Kɛ nga Saun Yolɛ 16:12, 13 fa kan’n sa’n, kpɛ klikli nga Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n wlu Sua ba ngunmin kun m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n nun lɔ’n ngue yɛ ɔ yo-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

⁴ An kanngan Saun Yolɛ 16:12, 13 nun. Maan ɔ yo e kɛ, kɛ sa tɛ’n i ti srɛlɛ cɛn dan’n jú’n e o lɛ sa. Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n wlu tannin sua’n nun lɔ. Cɛn sɔ nun’n, ɔ wlu lɔ kpɛ nsan. Sanngɛ kpɛ klikli ng’ɔ́ wlú lɔ’n, yɛle ngalɛ’n. Like kun mɔ ansan o nun’n, ɔ o i sa kun nun. Kpɛkun sɛnmlɛn guawlɛ kun mɔ sɛnmlɛn o nun’n, ɔ o i sa uflɛ nun. Ka naan w’a wlu Sua ba ngunmin kun m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n i nun’n, ɔ dun mmua jran sua’n i tannin dan’n i ɲrun lɛ. I sin’n, ɔ wlu Sua ba ngunmin kun m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n i nun lɔ kpɛkun ɔ ko jran Ɲanmiɛn i alaka’n i ɲrun lɛ. Blɛ sɔ nun’n ɔ ti kɛ ɔ o Zoova bɔbɔ i ɲrun lɛ sa. Ɔ fa ansan ɔ fa guɛ i sɛnmlɛn’n su kpɛkun i wɛnsrɛn ng’ɔ fite luku’n ɔ yi sua’n. * I sin’n, ɔ fite ko fa nnɛn nga be kunnin be’n, be mmoja’n fa wlu lɔ ekun. Sanngɛ like nga e sie i nzɔliɛ’n yɛle kɛ kwlaa naan w’a fa nnɛn nga be fa yili tɛ’n be mmoja’n w’a wlu Sua ba ngunmin kun m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n i nun lɔ’n, ɔ dun mmua wlu lɔ ko yra ansan ka.

5. ?Ngue yɛ ansan nga be yrɛ i sa tɛ’n i ti srɛlɛ cɛn dan’n nun’n, ɔ kle e-ɔ?

⁵ ?Ngue yɛ ansan nga be yrɛ i sa tɛ’n i ti srɛlɛ cɛn dan’n nun’n, ɔ kle e-ɔ? Biblu’n kle kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa’m be srɛlɛ mɔ be srɛ’n ɔ ti kɛ ansan sa. (Jue. 141:2; Ngl. 5:8) Nán e wla fi su kɛ, kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n yrá ansan Zoova i ɲrun’n, ɔ nian nun yo i kpa. Blɛ sɔ’n nun’n, ɔ yi i nglo kɛ i ɲin yi Zoova. I wafa kunngba’n kɛ é srɛ́ Zoova’n, ɔ fata kɛ e yo i aɲinyiɛ su. Afin kɛ Ɲanmiɛn m’ɔ yili like kwlaa’n ɔ se e kɛ e fa e wun e mɛntɛn i kɛ bakan kun fɛ i wun mɛntɛn i si’n sa’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. (Zak. 4:8) Asa ekun’n, ɔ kunndɛ kɛ e yo i janvuɛ. (Jue. 25:14) Kɛ mɔ i sɔ’n ti e cenjele like dan’n ti’n, e kunndɛman kɛ é yó like wie naan e nin i e afiɛn saci.

6. ?Kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n dun mmua yra ansan’n ka naan w’a yi tɛ’n, ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ?

⁶ Nán e wla fi su kɛ ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n ɔ dun mmua yra ansan ka naan w’a yi tɛ. I liɛ’n, kɛ ɔ́ kó yí tɛ’n, ɔ kwla lafi su kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔ i wun. ?Ngue like yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? I nun nga Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ yoli like cinnjin kpa kun. Ɔ dun mmua yoli like sɔ’n kwlaa naan w’a yi sran’m be ti tɛ’n. Like sɔ’n kusu ti cinnjin tra sran’m be delɛ’n. ?Ngue yɛ ɔ yoli-ɔ? Ɔ nin Zoova be nantili klanman lele ɔ guɛli i ti nin i bo. Ɔ yoli sɔ naan Zoova i klun jɔ tɛ ng’ɔ su wa yi’n su. Kɛ Zezi yoli sɔ’n, ɔ kleli kɛ sɛ e yo ninnge mun kɛ nga Zoova fa klo’n sa’n, i sɔ’n ti kpa. Asa ekun’n, ɔ kleli kɛ Zoova i sielɛ’n leman wunsu naan i yɛ ɔ le atin sie nglo nin asiɛ’n niɔn.

7. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zoova i klun jɔli like kwlaa nga Zezi yoli’n su-ɔ?

⁷ I nun nga Zezi o asiɛ’n su wa’n, i ɲin yili Zoova sa kwlaa nun. Kannzɛ sa kekle fanunfanun be tɔli i su’n, sanngɛ ɔ jrɛnnin i Si’n i sielɛ’n i sin titi. Afin ɔ si kɛ Sielɛ sɔ’n i kunngba cɛ yɛ ɔ ti kpa-ɔ. (Fp. 2:8) Kɛ sa kekle tɔli Zezi su’n, ɔ srɛli Ɲanmiɛn. “Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ́ kpán, nn ɔ́ sún.” (Ebr. 5:7) Srɛlɛ mɔ Zezi srɛli Ɲanmiɛn’n, ɔ kle kɛ ɔ su i kpa naan ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ míɛn i ɲin yó like ng’ɔ jɔ i klun’n. Zoova ɲrun’n, srɛlɛ nga Zezi srɛli i’n, ɔ ti kɛ ansan m’ɔ bɔn  fannin’n sa. Blɛ kwlaa nga Zezi dili i asiɛ’n su wa nun’n, ɔ yoli like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan i Si i klun w’a jɔ i wun’n. Asa ekun’n, ɔ yili i nglo kɛ Zoova yɛ ɔ le atin sie nglo nin asiɛ’n niɔn.

8. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zezi i ajalɛ’n su-ɔ?

⁸ E kusu maan e nian Zezi i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ e mian e ɲin e nanti Zoova i mmla’m be su yɛ e su i titi. Kɛ mɔ e kunndɛ kɛ Zoova i klun jɔ e wun’n ti’n, kɛ sa kekle tɔ e su’n, maan e srɛ i tankaan kpa kɛ ɔ uka e. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ Zoova yɛ ɔ le atin sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Asa kusu’n, e si kɛ sɛ e yo ninnge nga Zoova kloman be’n, ɔ su tieman e srɛlɛ mun. Sanngɛ sɛ e yo ninnge nga Zoova klo be’n, srɛlɛ nga e srɛ i’n ɔ́ yó kɛ ansan m’ɔ bɔn fannin i bue nun sa. Kpɛkun ɔ́ sɔ́ sulɛ mɔ e mian e ɲin e su i’n nun.—Nya. 27:11.

9. ?Ngue ti yɛ Izraɛlifuɛ kun yi bo kun yolɛ’n i su tɛ’n niɔn?

⁹ Like’n i nɲɔn su’n, yɛle kɛ e waan é klé Zoova i kɛ e si ye, i ti yɛ e su i-ɔ. Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun ndɛ sɔ’n i wlɛ kpa’n, é wá fá e ɲin é síe i bo kun yolɛ’n i su tɛ nga Izraɛlifuɛ’m be yi i laa’n, i su. * Saun Yolɛ fluwa’n kle kɛ sɛ Izraɛlifuɛ kun waan ‘ɔ́ lá Ɲanmiɛn i ase’n,’ yɛ ɔ yi bo kun yolɛ’n i su tɛ’n niɔn. (Sau. 7:11-13, 16-18) Nán kɛ be miɛnnin i fii kɛ ɔ yi tɛ sɔ’n i ti yɛ ɔ yi-ɔ. Sanngɛ i bɔbɔ i klunklo su yɛ ɔ yi tɛ sɔ’n niɔn. Afin ɔ klo i Ɲanmiɛn Zoova. Sran ng’ɔ yi tɛ’n, nin i awlofuɛ mun, ɔ nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ mun be di tɛ nnɛn’n. Sanngɛ nnɛn’n i lika  wie’m be o lɛ’n, be ti Zoova liɛ klonglo. ?Nnɛn’n i lika benin mun-ɔn?

10. ?Ngue ti yɛ e kwla fa tɛ nga be kɛn i ndɛ Saun Yolɛ 3:6, 12, 14-16 nun’n, e sunnzun sulɛ mɔ Zezi suli Zoova’n niɔn?

¹⁰ Like’n i nsan su’n, yɛle kɛ kɛ mɔ e klo Zoova’n ti’n, e kunndɛ kɛ é tú e klun é sú i kpa. Zoova ɲrun’n, nnɛn’n i kpa lika’n yɛle i lui’n. Sanngɛ nnɛn’n i lika wie’m be o lɛ m’ɔ klo be ekun-ɔn. I kun yɛle nnɛn’n i aklɛnzia mun. (An kanngan Saun Yolɛ 3:6, 12, 14-16 nun.) Ɔ maan, sɛ Izraɛlifuɛ kun i klunklo su ɔ fa nnɛn’n i lika sɔ mun man Zoova’n, i sɔ’n yo i fɛ dan. Izraɛlifuɛ ng’ɔ fɛ i sɔ like man Zoova’n, ɔ yi i nglo kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fá like ng’ɔ ti kpa’n mán Zoova. I wafa kunngba’n, Zezi i klunklo su ɔ fɛli i wun mannin Zoova kɛ ɔ́ yó i klun sa naan ɔ́ sú i titi. (Zan 14:31) Zoova i klun sa yolɛ’n yo Zezi i fɛ yɛ ɔ klo Zoova i mmla mun dan. (Jue. 40:9) E si kɛ, kɛ Zoova wunnin i kɛ Zezi i klunklo su ɔ yo i klun sa’n, i sɔ yoli i fɛ dan.

11. (1) ?Ngue ti yɛ e kwla fa sulɛ mɔ e su Zoova’n, e sunnzun bo kun yolɛ tɛ’n niɔn? (2) ?Ngue ti yɛ i sɔ’n gua e awlɛn su nzue-ɔ?

¹¹ E kwla fa sulɛ mɔ e su Zoova’n, e sunnzun bo kun yolɛ’n i su tɛ’n. Afin e klunklo su yɛ e su i-ɔ. Asa ekun’n, klolɛ mɔ e klo i’n, i ti yɛ e tu e klun e su i-ɔ. Kɛ Zoova wun i kɛ klolɛ mɔ sran miliɔn kpanngban be klo i nin i mmla mun’n i ti yɛ be su i’n, i sɔ’n yo i fɛ dan. I sɔ’n kle kɛ Zoova wun like nga e yo e mɛn i’n, yɛ ɔ si like nga ti yɛ e yo i sɔ like’n. Kɛ e ti i sɔ ndɛ’n, i sɔ’n wla e fanngan dan. I wie yɛle kɛ sɛ y’a yo oke naan e kwlá yoman ninnge mun kɛ laa’n sa kun’n, e sa sin kwla bubu e. Sanngɛ e kwla lafi su kɛ Zoova wun i sɔ liɛ’n i wlɛ kpa, yɛ ɔ si kɛ klolɛ mɔ e klo i’n, i ti yɛ e mian e ɲin e yo e liɛ kan nga e kwlɛ i yo’n niɔn. Kɛ ɔ wun kɛ e mian e ɲin e su i’n, i sɔ’n yo i fɛ dan.

12. (1) ?Kɛ be yi bo kun yolɛ’n i su tɛ’n, i sɔ’n yo Zoova sɛ? (2) ?Wafa sɛ yɛ i sɔ’n wla e fanngan-ɔn?

¹² ?Ngue yɛ bo kun yolɛ’n i su tɛ’n kle e-ɔ? Kɛ nnɛn’n i likalika nga Zoova klo be’n bé yrá’n mɔ wɛnsrɛn’n fú nglo’n, i sɔ’n yo Zoova i fɛ dan. Ndɛ sɔ’n kle kɛ, kɛ e tu e klun e yo e liɛ nga e kwlɛ i yo’n, i sɔ’n jɔ Zoova i klun. (Kol. 3:23) Wafa nga i sɔ’n jɔ Zoova klun’n maan e bu i akunndan kan e nian. Kannzɛ like nga e yo e mɛn i’n, ɔ ti kaan-o annzɛ ɔ ti dan-o, Zoova i klun jɔ su, yɛ i wla su fiman junman nga e di mɛnnin i’n su le.—Mat. 6:20; Ebr. 6:10.

13. ?Wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ i klun jɔ be nga be sieli be i ɲrun jranfuɛ’n be wun-ɔn?

¹³ Like’n i nnan su’n, yɛle kɛ Zoova yrɛ i anuannzɛ’n i bue ng’ɔ o asiɛ’n su wa’n i su. Maan e bu sa ng’ɔ juli afuɛ 1512 nun ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n, i akunndan kan e nian. Afuɛ sɔ’n nun yɛ be wieli Ɲanmiɛn i tannin sua’n i kplan-ɔn. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Izraɛlifuɛ’m be o Sinai Oka’n i bo lɛ. (Tul. 40:17) Blɛ sɔ nun’n, Moizi sieli Aarɔn nin i mma mun Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ. I sin’n be yili be tɛ klikli’n, Izraɛlifuɛ’m be kwlaa be ɲrun lɛ. (Sau. 9:1-5) ?Wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ i klun jɔ be nga be sieli be i ɲrun jranfuɛ’n, be wun-ɔn? Kɛ Aarɔn nin Moizi be yrali Izraɛlifuɛ’m be su’n, Zoova maan sin kun fin ɲanmiɛn su jrali tɛ yiwlɛ’n su kpɛkun ɔ yrali nnɛn nga be su fa yi tɛ’n i kɔlikɔli.—An kanngan Saun Yolɛ 9:23, 24 nun.

14. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranlɛ junman nga be dili i Izraɛli lɔ laa’n, ɔ yo e cinnjin andɛ-ɔ?

¹⁴ ?Ngue yɛ sin m’ɔ fin ɲanmiɛn su lɔ jrali’n kle e-ɔ? I sɔ’n kle kɛ Zoova i klun jɔ Aarɔn nin i mma’m be wun naan be yɛ ɔ kpali be kɛ be yo i ɲrun jranfuɛ-ɔ. Kɛ Zoova yili i nglo weiin kɛ i klun jɔ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ  sɔ’m be wun mɔ Izraɛlifuɛ’m be wunnin i’n, be kusu be wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be suan be bo wie. ?Ndɛ sɔ’n ti e liɛ wie andɛ? Ɛɛn. Afin Ɲanmiɛn ɲrun jranlɛ junman nga be dili i Izraɛli lɔ laa’n, ɔ ti Zezi nin sran 144.000 be Ɲanmiɛn ɲrun jranlɛ junman nga bé wá dí’n, i nzɔliɛ. Zezi m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n, ɔ nin sran 144.000 mɔ be ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ wie’n, bé dí famiɛn ɲanmiɛn su lɔ.—Ebr. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova suan ‘junman difuɛ nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n’ i bo-ɔ?

¹⁵ Afuɛ 1919 nun’n, Zezi kpali sran akpasua kaan kun naan ɔ yo ‘junman difuɛ nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n.’ Sran akpasua sɔ’n ɔ dun jasin fɛ bolɛ junman’n i ɲrun, yɛ ɔ man Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be “aliɛ blɛ ng’ɔ nin i fata’n” nun. (Mat. 24:45) ?Amun sie like ng’ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn suan sran akpasua sɔ’n i bo’n, i nzɔliɛ?

¹⁶ Satan nin i minniɛn’m be tanndan junman difuɛ nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n i ɲrun naan w’a kwlá dimɛn i junman’n i kpa. Sɛ ɔ ti kɛ Zoova suɛnmɛn i bo sa’n, nn ɔ su kwlá dimɛn i junman sɔ’n mlɔnmlɔn. Afin sran’m be kunnin alɛ dandan nɲɔn, yɛ mɛn wunmuan’n nun’n sika ndɛ’n wa yoli kekle kpa blɛ wie nun. Asa ekun’n, sran’m be kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yalɛ tɛtɛ kpa. Ɔ nin i sɔ ngba’n, junman difuɛ nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n ɔ kwla mannin Klisi i sɔnnzɔnfuɛ’m be aliɛ titi asiɛ wunmuan’n su. Andɛ’n, fluwa nga anuannzɛ’n w’a yi be’n be diman be yalɛ. Yɛ be kacili fluwa sɔ mun aniɛn 900 tra su nun. Sran’m be kwla kɔ e ɛntɛnɛti adrɛsi’n su be ko fa wie yɛ be tuɛmɛn i ti sika. Kɛ e bu i kwlaa ngalɛ’n i akunndan’n, e wun i wlɛ weiin kɛ Ɲanmiɛn suɛn i junman difuɛ sɔ’n i bo sakpa. Like kun ekun mɔ Zoova yra su’n,  yɛle jasin fɛ bolɛ junman’n. Andɛ’n, be bo Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n i jasin fɛ’n “mɛn wunmuan’n nun.” (Mat. 24:14) I sɔ’n kle weiin kɛ Zoova kle i anuannzɛ’n i atin naan ɔ yra junman ng’ɔ di’n su.

17. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e suan Zoova i anuannzɛ’n i bo-ɔ?

¹⁷ Ɔ fata kɛ e tinuntinun e usa e wun kɛ: “Kɛ n wo Zoova i anuannzɛ i bue ng’ɔ o asiɛ su wa’n i nun wie’n, i sɔ’n yo min fɛ? Moizi blɛ su’n, Zoova fali sin kleli weiin kɛ i klun jɔ be ng’ɔ kpali be kɛ be yo i ɲrun jranfuɛ’n be wun. Andɛ kusu’n, Zoova yi i nglo weiin kɛ ɔ suɛn i anuannzɛ’n i bo. Ɔ maan ninnge nga be ti’n, e kwla la Zoova i ase’n be diman be yalɛ. (1 Tes. 5:18, 19) ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e suan Zoova i anuannzɛ’n i bo-ɔ? Maan e suan fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n be nun like naan e nanti su. Kpɛkun e wɔ aɲia kanngan mun nin aɲia dandan’m be kwlaa be bo. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ e bo jasin fɛ’n juejue su yɛ e kle sran’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ.—1 Kor. 15:58.

18. ?Ngue yɛ w’a fua kpa kɛ á yó-ɔ?

¹⁸ Maan e fua kpa kɛ é nánti like kwlaa nga Saun Yolɛ fluwa’n kle e’n, be su. I sɔ yolɛ nun’n, maan e yo naan Zoova sɔ like nga e fa mɛn i’n nun. Maan e su Zoova naan e kle kɛ e si ye, yɛ klolɛ mɔ e klo i ti’n, maan e tu e klun e di i junman’n titi. Asa ekun’n, maan e suan Zoova i anuannzɛ’n i bo titi. Sɛ e yo ninnge kwlaa sɔ mun’n, é klé Zoova kɛ, kɛ e ti i Lalofuɛ’n, i sɔ’n yo e fɛ dan.